Abstract
İnsanoğlu düşünce sisteminde ruhsal âlemi sembolize etmek için mistik ve derin anlamlar içeren semboller kullanır. Soyut düşünce, inanç dünyasında evren algısını oluştururken kutsal varlıkların tasarımını zıtlıkların bütününden hareketle iyi ve kötü olarak somut varlıklar üzerinden yaratır. Semboller düşüncenin gücü ile oluşturulurken somut bir varlık üzerinden soyut düşüncenin yaratım gücü ilk ilhamını yeryüzünden alır. Yeryüzünde geleneksel dünya görüşüne bağlı olarak inançların ilk sembollerini de bitki ve hayvanlar oluşturur. İnsanoğlu özellikle yıllardır iç içe yaşadığı ve birçok şeyinden faydalandığı hayvanlara fiziksel ve biyolojik özelliklerine göre derin manalar yükleyerek inanç dünyasında görünen ile görünmeyeni birbirine bağlar. İlk zamanlardan itibaren çeşitli mitolojik varlıklar ve tanrılar kuyruklu olarak tasvir edilmiştir. Yarı insan, yarı hayvan şeklindeki karışık mitolojik yaratmalar, bilinçaltında insan ve hayvan bütünlüğünden hareketle kutsal alanı şekillendirme kaygısı ile yakından ilgilidir. Boğa, kurt veya yılan başlı ve kuyruklu mitolojik yaratmalar, varlıklar ve bu varlıkların uzuvları ile yapılan bir güç aktarımıdır. Hayvanların boynuzları, kafaları, yeleleri, ayakları gibi uzuvlarına da hayvandan bağımsız bir şekilde mistik bir anlam yüklenir. Bu uzuvların içinde sadece hayvanlara mahsus olan kuyruk göz ardı edilmiş derin bir manaya sahiptir. Mitolojide kuyruk, özellikle hayvan figürlerinin insanlarla olan ilişkisini simgeler. Ritüellerde, anlatılarda ve inanışlarda insanın çevresi ile kurduğu ilişkiyi ve bağı sembolize eden kuyruk; ölümün ve kötülüğün bir işareti olarak karşımıza çıkar. Kuyruk; ritüellerde, anlatılarda ve inanışlarda hayvan sembolizmi bağlamında hayvan bedeninin bir tamamlayıcısı olmaktan ziyade insan-hayvan ilişkisini ruhsal alana taşıyan ve insanın doğaüstü varlıklarla bağlantı kurmasını sağlayan bir semboldür. Türk halk inançlarında Şeytan veya cinler kuyruklu olarak tasavvur edilmiştir. Kuyruk bu bağlamda doğaüstü varlıkların kötü niyetli veya tehlikeli olduğunu gösteren bir işarettir. Bu inanışın kökeni, hayvanların kuyruklarının bilinmeyen ve gizemli yanlarını çağrıştırmasından kaynaklanmaktadır. Bu çalışmada Türk mitolojisinde kuyruklu olarak tasavvur edilen ruhsal varlıklar ve varlıkların işlevleri araştırılarak kuyruğun Türk kültür dairesinde yer alan anlatı, inanış ve ritüellerdeki işlevleri örnekleri ile ortaya konmaya çalışılmıştır.
Keywords
References
- AND, M. (2012). Oyun ve Bügü, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- ANOHİM, A. V. (2006). Altay Şamanlığına Ait Materyaller. (Çev.: Zekeriya Karadavut, Jannet Meyermanova), Konya: Kömen Yayınları
- BAYAT, F. (2017). Türk Mitolojik Sistemi. C. 1, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- BEYDİLİ, C. (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap Yayın.
- BİLGİLİ, N. (2020). “Kozmolojik Bir Kağan, Oğuz Kağan”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi 1-21.
- ÇIBLAK, N. (2013). “Tarsus Kültürünün Tanıtımında Şahmeran Efsanelerinin Önemi”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 185-196.
- ÇORUHLU, Y. (1999). Türk Mitolojisinin ABC’si. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- ÇORUHLU, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- DİLEK, İ. (2021). Türk Mitoloji Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- ELİADE, M. (2009). Dinler Tarihine Giriş, (Çev.: Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- ERGİN, M. (2018). Dede Korkut Kitabı I-II. Ankara: TDK Yayınları.
- ERGUN, M. (2013). Yakut Destan Geleneği. Ankara: TDK Yayınları.
- ESİN, E. (2006). Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- FRAZER, J. G. (2018) Adonis, Attis, Osiris. (Çev. İsmail Hakkı Yılmaz), İstanbul: Pihan Yayıncılık.
- GACAR, Ş. (2020). Hayvan Folkloru Bağlamında Türk Dünyası Ekolojik Destanları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
- GEZGİN, D. (2014). Hayvan Mitosları. İstanbul: Sel Yayıncılık.
- GÖMEÇ, S. (2016). “Türk Kültüründe At”, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır, (Hz. Hasan Bahar vd.), 819-834, Selçuk Üniversitesi Yayınları.
- İNAN, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul: MEB Basımevi.
- İNAN, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: TTK Yayınları.
- KAFESOĞLU, İ. (1977). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- KALAFAT, Y. (2011). Türk Kültürlü Halklarda Tematik Halk İnançları. Ankara: Berikan Yayınları.
- KALKAN, H.; Deniz, Ö. (2021). “Yılan Figürü ve Sembolizm.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10.3: 2328-2344.
- KARAAĞAÇ, M. (2013). Malatya’da Geçiş Dönemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü.
- KÖPRÜLÜ, F. (1976). Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
- KÜÇÜK, M. A. (2017). “Geleneksel Türk Dini İnanışlarından Mitolojiye: “Ölüm/Obur Ruhlar” Gazi Türkiyat, Bahar 2017/20: 25-53.
- LVOVA, E, L; OKTYABRSKAYA, İ.V., vd. (2013). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri (Kâinat ve Zaman, Nesneler Dünyası), (Çev.: Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
- NAZLI, A. (2023). Türklerin Kayıp Kültü! Ejderha. Konya: Kömen Yayınları.
- ÖGEL, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş 6. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- ÖGEL, B. (1993). Türk Mitolojisi I. Ankara: TTK Basımevi.
- ÖGEL, B. (2001) Türk Kültürünün Gelişme Çağları II. İstanbul: MEB.
- ROUX, J. P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar (Çev.: Aykut Kazancıgil-Lale Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- SÜLEYMANOV, A.; İBRAHİMOV, vd. (2014). Başkurt Destanları I. Ankara: TDK Yayınları.
- USER, H. Ş. (2007). “Eski Türk Çağında Hayvan Tözlerinden Devlet Sembollerine.” Belleten, 71(262), 843-856.
- UYSAL, Y.; GENCELİ, M. (2021). Türk Mitolojisinde Deus Absconditus ve Demiurglar, Mitoloji Araştırmaları 3, (ed. İbrahim Gümüş). Çanakkale: Paradigma Akademi.
- YILMAZ, A.; Toraman, A. (2020). “Türk Kültüründe At Kuyruğu Bağlama ve Kesme Geleneği Üzerine Bazı Tetkikler”. History Studies International Journal of History, 12(3), 745-763.
- ZEYREK, H. (2023). Şırnak İlinde Halk İnançları ve Uygulamaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- URL- 1. KARAKURT, D. Türk söylence sözlüğü.chromeextension://efaidnbmnnnibpcajpcğlclefindmkaj/https://upload.wikimedia. orğ/wikipedia/commons/0/00/TurkSoylenceSozluğu.pdf. (Erişim Tarihi: 28.12.2023)
Abstract
Human beings use symbols that have mystical and deep meanings to symbolize the spiritual realm in their thought system. Abstract thought, while creating the perception of the universe in the world of belief, creates the design of sacred beings as good and evil through concrete beings based on the whole of opposites. While symbols are created with the power of thought, the power of creation of abstract thought through a concrete being takes its first inspiration from the earth. Depending on the traditional worldview on earth, the first symbols of beliefs are plants and animals. Mankind connects the visible and the invisible in the world of beliefs by attributing deep meanings to animals, which they have been living with and benefiting from for years, according to their physical and biological characteristics. From the earliest times, various mythological beings and gods have been depicted with tails. Mixed mythological creations in the form of half human and half animal are closely related to the subconscious concern of shaping the sacred space based on the unity of human and animal. Mythological creature s with bull, wolf or snake heads and tails are a transfer of power through beings and their limbs. Limbs of animals such as horns, heads, manes and feet are also attributed a mystical meaning independent of the animal. Among these limbs, the tail, which is unique to animals, has a deeper meaning that has been overlooked. In mythology, the tail symbolizes the relationship of animal figures to humans. In rituals, narratives and beliefs, the tail, which symbolizes the relationship and bond that humans establish with their environment, appears as a sign of death or evil. In the context of animal symbolism in rituals, narratives and beliefs, the tail is a symbol that carries the human-animal relationship into the spiritual realm and enables humans to connect with supernatural beings, rather than being a complement to the animal body. In Turkish folk beliefs, devils or jinns are envisioned with tails. In this context, the tail is a sign that supernatural beings are malicious or dangerous. The origin of this belief stems from the fact that the tails of animals evoke unknown and mysterious aspects. In this study, the functions of spiritual beings and beings with tails in Turkish mythology were investigated and the functions of the tail in narratives, beliefs and rituals in the Turkish cultural circle were tried to be revealed with examples.
References
- AND, M. (2012). Oyun ve Bügü, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- ANOHİM, A. V. (2006). Altay Şamanlığına Ait Materyaller. (Çev.: Zekeriya Karadavut, Jannet Meyermanova), Konya: Kömen Yayınları
- BAYAT, F. (2017). Türk Mitolojik Sistemi. C. 1, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- BEYDİLİ, C. (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap Yayın.
- BİLGİLİ, N. (2020). “Kozmolojik Bir Kağan, Oğuz Kağan”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi 1-21.
- ÇIBLAK, N. (2013). “Tarsus Kültürünün Tanıtımında Şahmeran Efsanelerinin Önemi”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 185-196.
- ÇORUHLU, Y. (1999). Türk Mitolojisinin ABC’si. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- ÇORUHLU, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- DİLEK, İ. (2021). Türk Mitoloji Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- ELİADE, M. (2009). Dinler Tarihine Giriş, (Çev.: Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- ERGİN, M. (2018). Dede Korkut Kitabı I-II. Ankara: TDK Yayınları.
- ERGUN, M. (2013). Yakut Destan Geleneği. Ankara: TDK Yayınları.
- ESİN, E. (2006). Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- FRAZER, J. G. (2018) Adonis, Attis, Osiris. (Çev. İsmail Hakkı Yılmaz), İstanbul: Pihan Yayıncılık.
- GACAR, Ş. (2020). Hayvan Folkloru Bağlamında Türk Dünyası Ekolojik Destanları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
- GEZGİN, D. (2014). Hayvan Mitosları. İstanbul: Sel Yayıncılık.
- GÖMEÇ, S. (2016). “Türk Kültüründe At”, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır, (Hz. Hasan Bahar vd.), 819-834, Selçuk Üniversitesi Yayınları.
- İNAN, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul: MEB Basımevi.
- İNAN, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: TTK Yayınları.
- KAFESOĞLU, İ. (1977). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- KALAFAT, Y. (2011). Türk Kültürlü Halklarda Tematik Halk İnançları. Ankara: Berikan Yayınları.
- KALKAN, H.; Deniz, Ö. (2021). “Yılan Figürü ve Sembolizm.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10.3: 2328-2344.
- KARAAĞAÇ, M. (2013). Malatya’da Geçiş Dönemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü.
- KÖPRÜLÜ, F. (1976). Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
- KÜÇÜK, M. A. (2017). “Geleneksel Türk Dini İnanışlarından Mitolojiye: “Ölüm/Obur Ruhlar” Gazi Türkiyat, Bahar 2017/20: 25-53.
- LVOVA, E, L; OKTYABRSKAYA, İ.V., vd. (2013). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri (Kâinat ve Zaman, Nesneler Dünyası), (Çev.: Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
- NAZLI, A. (2023). Türklerin Kayıp Kültü! Ejderha. Konya: Kömen Yayınları.
- ÖGEL, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş 6. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- ÖGEL, B. (1993). Türk Mitolojisi I. Ankara: TTK Basımevi.
- ÖGEL, B. (2001) Türk Kültürünün Gelişme Çağları II. İstanbul: MEB.
- ROUX, J. P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar (Çev.: Aykut Kazancıgil-Lale Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- SÜLEYMANOV, A.; İBRAHİMOV, vd. (2014). Başkurt Destanları I. Ankara: TDK Yayınları.
- USER, H. Ş. (2007). “Eski Türk Çağında Hayvan Tözlerinden Devlet Sembollerine.” Belleten, 71(262), 843-856.
- UYSAL, Y.; GENCELİ, M. (2021). Türk Mitolojisinde Deus Absconditus ve Demiurglar, Mitoloji Araştırmaları 3, (ed. İbrahim Gümüş). Çanakkale: Paradigma Akademi.
- YILMAZ, A.; Toraman, A. (2020). “Türk Kültüründe At Kuyruğu Bağlama ve Kesme Geleneği Üzerine Bazı Tetkikler”. History Studies International Journal of History, 12(3), 745-763.
- ZEYREK, H. (2023). Şırnak İlinde Halk İnançları ve Uygulamaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- URL- 1. KARAKURT, D. Türk söylence sözlüğü.chromeextension://efaidnbmnnnibpcajpcğlclefindmkaj/https://upload.wikimedia. orğ/wikipedia/commons/0/00/TurkSoylenceSozluğu.pdf. (Erişim Tarihi: 28.12.2023)
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Turkish Folklore in the Türkiye Field |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | June 24, 2025 |
| Publication Date | June 26, 2025 |
| Submission Date | January 15, 2025 |
| Acceptance Date | June 11, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 8 Issue: 2 |