Folklor Akademi Dergisi

Abstract

Libasyon, antik dünyada tanrılara veya ruhlara sıvı sunulması yoluyla gerçekleştirilen dinsel bir ritüel pratiğidir. Genellikle şarap, su, süt veya yağ gibi sıvıların yere, tapınağa ya da kutsal bir nesneye dökülmesi biçiminde icra edilen bu ritüel, tanrılara minnettarlık gösterme, kurban sunma ya da duaların kabulünü talep etme amacı taşımıştır. Libasyonlar, özellikle Antik Yunan, Roma, Mısır ve diğer eski kültürlerde, dinî ve ritüel uygulamaların vazgeçilmez bir parçası olarak kabul edilmiştir. Antik Yunan’da şarap yaygın biçimde kullanılırken, Roma’da su ve süt gibi sıvılar da tercih edilmiştir. Antik Mısır’da ise libasyonlar güneş tanrısı Ra başta olmak üzere farklı tanrılara, şarap, süt ya da su sunularak gerçekleştirilmiştir. Hinduizm’deki puja törenlerinde de benzer biçimde çeşitli sıvılar ve maddeler tanrılara sunulmuş; bu sunular, tanrılara duyulan saygı ve minnettarlığın bir ifadesi olarak görülmüştür. Ayrıca, Eski Çin'de pirinç şarabı, Kuzey ve Orta Amerika'nın yerli kültürlerinde ise doğa güçlerine sıvı sunulması, yaygın bir ritüel pratik olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk kültüründe ise libasyonlara işlevsel ve sembolik açıdan benzeyen "saçı" geleneği bulunmaktadır. Saçı, özellikle Türklerin Şamanizm dönemi inançlarında görülen ve doğa güçleri ile ata ruhlarına saygı göstermek amacıyla gerçekleştirilen bir sunu ritüelidir. Bu uygulamada yağ, süt, içki, yemek ya da tahıl gibi maddeler ateşe, toprağa, suya, dağlara, ağaçlara ve kutsal kabul edilen diğer doğal unsurlara da sunulur veya serpilir. Bu ritüel, doğa ile insan arasındaki ilişkinin kutsallığına vurgu yaparken, aynı zamanda toplumun kolektif hafızasında doğayla uyum içinde yaşama düşüncesini pekiştirir. Saçı geleneğinde olduğu gibi, libasyonlar da doğa, tanrılar veya ruhlarla iletişim kurma, onları onurlandırma ve kutsal bir bağ kurma amacına hizmet eder. Bu çalışmada, yazılı ve arkeolojik kaynaklar ışığında Antik libasyon uygulamaları ile Türk kültüründeki saçı geleneği karşılaştırılacaktır. Bu bağlamda, her iki ritüelin toplumların dinî ve kültürel yaşamındaki yeri, işlevi ve etkileri detaylı bir şekilde incelenecek; bu ritüellerin ortak kökenleri ve farklılıkları üzerine kapsamlı bir değerlendirme sunulacaktır.