Abstract
Gûrlu Devleti’nin Kuzey Hindistan’da gerçekleştirdiği fetihlerle başlayan Delhi Sultanlığı’nın teşekkül sürecinde iklimin etkisi, güncel paleoklimatoloji (iklimbilim) çalışmalarında bu hususa sıklıkla vurgu yapılmasına rağmen, yeterince incelenmemiştir. Üstelik Merkezî Asya ve Kuzey Hindistan arasındaki yağış rejimi farklılığının, devletin kuruluşunda teşvik edici bir etki yaratmış olabileceğine dair tezler çoğunlukla ana kaynaklardan elde edilmiş kanıtlardan yoksundur. Bu nedenle bu çalışmada XII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Gûrlu Devleti’nin çekirdek toprakları (Gûr, Gazne, Kâbil, Belh) ile Kuzey Hindistan arasındaki askerî, ticarî ve insanî hareketlilikte olağanüstü iklim koşullarının etkisine işaret eden yazılı kanıtlar sunulmuş ve sorgulanmıştır. Derlenen kıtlık ve kuraklık kayıtları, bu süreçte Kuzey Hindistan’da Delhi Sultanlığı’nı kuran Türk unsurlar da dahil olmak üzere Merkezî Asya kavimleri için bir cazibe merkezi yaratacak olumlu bir iklim etkisine işaret etmemektedir. Zorluğu ve verimsizliği ile bilinen Gûrlu topraklarında ise her şeye rağmen şehirli nüfusun iaşesinin, tekrar eden olağanüstü hava olayları nedeniyle bir kesintiye uğramadığı anlaşılmaktadır. İskândaki bu devamlılığın temel nedeni olarak bölge insanının kullandığı hidrolik teknolojiler ile göçebelik/ yarı-göçebelik gibi iklimbilimcilerin sıklıkla gözden kaçırdığı direnç-uyum mekanizmaları öne çıkmaktadır. Ayarıca ana kaynaklarda şehirlerin kısa süreli terk edilmesinin temel nedeni olarak Gûrlular ile Hâremzmşâhlar arasındaki siyasi rekabetin yarattığı istikrarsızlık vurgulanmaktadır. Delhi Sultanlığı’nın kuruluşunda olumlu iklim şartlarının yarattığı tarımsal üretim artışının etkisi ise sağlıklı vekil veriler ile kesintisiz yerleşimlerden gelecek arkeolojik kanıtlara muhtaçtır
References
- ADAMEC Ludwig W., (ed.), Historical and Political Gazetteer of Afghanistan: Kabul and Southeastern Afghanistan, Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, Graz 1985.
- ———, (ed.), Historical and Political Gazetteer of Afghanistan: Mazar-i-Sharif and North-Central Afghanistan, Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, Graz 1979.
- ANONİM, Hudûdü’l-‘âlem (nşr. Menûçihr-i Sütûde), Kitâbhâne-i Tahûri, Tahran 1362/1984.
- ANONİM, Târîh-i Sistân (nşr. Muhammed Takī Bahâr (Melikü’ş-şuarâ’), Enteşârât-i Muîn, Tahran 1381/2002.
- AZIZI Ghasem - Mahmoud Davoodi, “Iran’s Climatic Change in the Holocene”, Quaternary Journal of Iran, V/1, 2019, s. 1-25.
- BAHADORİ Mehdi N., “Passive Cooling Systems in Iranian Architecture”, Scientific American, CCXXXVIII/2, 1978, s. 144-55.
- BARTHOLD Vasilij Vladimiroviç, An Historical Geography of Iran (ed. Clifford Edmund Bosworth, çev. Svat Soucek), Princeton University Press, Princeton 1984.
- BULLİET Richard W., Cotton, Climate, and Camels in Early Islamic Iran: A Moment in World History, Columbia University Press, New York 2009.
Abstract
References
- ADAMEC Ludwig W., (ed.), Historical and Political Gazetteer of Afghanistan: Kabul and Southeastern Afghanistan, Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, Graz 1985.
- ———, (ed.), Historical and Political Gazetteer of Afghanistan: Mazar-i-Sharif and North-Central Afghanistan, Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, Graz 1979.
- ANONİM, Hudûdü’l-‘âlem (nşr. Menûçihr-i Sütûde), Kitâbhâne-i Tahûri, Tahran 1362/1984.
- ANONİM, Târîh-i Sistân (nşr. Muhammed Takī Bahâr (Melikü’ş-şuarâ’), Enteşârât-i Muîn, Tahran 1381/2002.
- AZIZI Ghasem - Mahmoud Davoodi, “Iran’s Climatic Change in the Holocene”, Quaternary Journal of Iran, V/1, 2019, s. 1-25.
- BAHADORİ Mehdi N., “Passive Cooling Systems in Iranian Architecture”, Scientific American, CCXXXVIII/2, 1978, s. 144-55.
- BARTHOLD Vasilij Vladimiroviç, An Historical Geography of Iran (ed. Clifford Edmund Bosworth, çev. Svat Soucek), Princeton University Press, Princeton 1984.
- BULLİET Richard W., Cotton, Climate, and Camels in Early Islamic Iran: A Moment in World History, Columbia University Press, New York 2009.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Political and Civilization History of Islam, History of Muslim Turkish Countries and Societies, Medieval History (Other) |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 16, 2025 |
| Submission Date | March 9, 2024 |
| Acceptance Date | May 22, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 18 Issue: 36 |
Cite
Gazi Akademik Bakış Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.