Malzeme deneyiminde duyu sayısına bağlı algı ve tercih düzeyinin incelenmesi

Kübra Aksoy Özler; Ayşen Özkan

doi:10.17341/gazimmfd.1551967

Research Article

BibTex

RIS

Cite

Malzeme deneyiminde duyu sayısına bağlı algı ve tercih düzeyinin incelenmesi

Year 2025, Volume: 40 Issue: 3, 1599 - 1610

Kübra Aksoy Özler , Ayşen Özkan

https://doi.org/10.17341/gazimmfd.1551967

Abstract

Bir mekânın ya da donatının karakterini belirleyen en önemli tasarım unsurlarından biri malzemedir. Kullanıcının duyu organları ile edindiği bilgiler sayesinde deneyimlediği malzemeler, zihinde anlamlandırılarak malzemenin algısal sürecini oluşturmaktadır. Algısal süreçteki algı düzeyini belirleyen birçok deneysel ve kavramsal yaklaşım bulunmaktadır. Bu yaklaşımlardan biri de deneyime dâhil olan duyulardır. Mekânda malzemenin farklı duyular ile deneyimlenmesi, kullanıcı üzerindeki algı düzeyinin belirlenmesinde büyük öneme sahiptir. Algı düzeyi ise kullanıcı tercihini belirlemektedir. Bu kapsamda bu çalışmada deneyime dâhil olan duyu sayısı üzerinden algı ve tercih düzeyi araştırılmıştır. Çalışmaya gönüllü olarak 135 kişi katılmıştır. Katılımcılar, araştırma ortamında masif meşe ve cam masa yüzey malzemelerini tekil, ikili ve çoklu duyu olmak üzere üç aşamada deneyimlemiş, her bir aşama sonrasında dört sorudan oluşan beşli likert ölçeği kullanılarak anket cevaplandırılmıştır. Çalışma sonucunda duyu sayısındaki artışa bağlı olarak katılımcıların algı düzeyinin artış gösterdiği tespit edilmiştir. Tekil duyu deneyiminde malzeme türüne bağlı algı ve tercih düzeyinde anlamlı farklılık bulunmazken; ikili ve çoklu duyu deneyiminde malzeme türüne bağlı algı ve tercih düzeyinde anlamlı farklılık bulunmuştur. İkili ve çoklu duyu deneyiminde kadınların algı ve tercih düzeyinin erkeklere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Sonuç olarak tekil duyu deneyimi yerine çoklu duyu deneyiminin tasarımcılar ve kullanıcılar için malzeme seçiminde daha doğru kararlar verilmesini sağlayacağı düşünülmektedir.

Keywords

malzeme ve tasarım, malzeme algısı, duyu deneyimi, algı düzeyi, duyusal algı

Ethical Statement

Makalede ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Gerekli Etik Kurul izni Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Etik Kurulu tarafından 19 Mart 2024 tarihinde, 2024/06 toplantı sayısı ile alınmıştır. Ayrıca Maltepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu MÜAR Koordinasyon Ofisi’nden 02.04.2024 tarihli ve E-95018659-108.01-291529 sayılı kararı ile uygulama izni alınmıştır.

Thanks

Bu çalışma, Kübra Aksoy Özler’in Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Anabilim Dalı’nda gerçekleştirilen “İç Mekânda Malzemenin Çoklu Duyusal Deneyimi ve Kullanıcı Algısı” adlı Doktora Tez çalışması kapsamında üretilmiştir.

References

1. Lawson B., Design in mind: Butterworth Architecture, Oxford, Boston, London, 1994.
2. Zuo H., Jones M., Hope T., Jones R., Sensory perception of material texture in consumer products, The Design Journal, 19 (3), 405-427, 2016.
3. Zhang M., & Yuan X., The Requirements of Materials Information in Product Design: A Review. In 2021 16th International Conference on Computer Science & Education (ICCSE), Lancaster, United Kingdom, 233-237, 17-21 August, 2021.
4. Dacleu Ndengue J., Juganaru-Mathieu M., & Faucheu J., Material perception and material identification in product design, In DS 87-8 Proceedings of the 21st International Conference on Engineering Design (ICED 17), Vancouver, 429-437, 21-25 August, 2017.
5. Blake R., Reconciling rival interpretations of binocular rivalry, In Levels of perception, Editors: Harris L., & Jenkin M., NY: Springer New York, New York, 101-126, 2003.
6. Fleming R. W., Visual perception of materials and their properties, Vision research, 94, 62-75, 2014.
7. Haverkamp M. C., Effects of material touch-sounds on perceived quality of surfaces, SAE International journal of materials and manufacturing, 10 (2), 182-190, 2017.
8. Filip J., Vávra R., Havlíček M., Krupička M., Predicting visual perception of material structure in virtual environments, In Computer Graphics Forum, 36 (1), 89-100, January, 2017.
9. Bhatta S.R., Tiippana K., Vahtikari K., Kiviluoma P., Hughes M., & Kyttä M., Quantifying the sensation of temperature: A new method for evaluating the thermal behaviour of building materials, Energy and Buildings, 195, 26-32, 2019.
10. Aytuğ A., Mimaride doku kullanımının psikolojik etkileri üzerine bir araştırma, Psikoloji Çalışmaları, 17, 37-46, 2012.
11. Li J., Wu J., Lam F., Zhang C., Kang J., & Xu H., Effect of the degree of wood use on the visual psychological response of wooden indoor spaces, Wood Science and Technology, 55, 1485-1508, 2021.
12. Sakuragawa S., Change in the impression of rooms with interior wood finishes arranged differently: questionnaire survey with the use of photographs for the analysis of impressions of rooms concerning living activities, Journal of Wood Science, 52, 290-294, 2006.
13. Zhang X., Lian Z., & Wu Y., Human physiological responses to wooden indoor environment, Physiology & behavior, 174, 27-34, 2017.
14. Zamora T., Alcántara E., Artacho M. Á., & Cloquell V., Influence of pavement design parameters in safety perception in the elderly, International Journal of Industrial Ergonomics, 38 (11-12), 992-998, 2008.
15. Wang C., Lu W., Ohno R., & Gu Z., Effect of wall texture on perceptual spaciousness of indoor space, International journal of environmental research and public health, 17 (11), 4177, 2020.
16. Lee S., Alzoubi H.H., & Kim S., The effect of interior design elements and lighting layouts on prospective occupants’ perceptions of amenity and efficiency in living rooms, Sustainability, 9 (7), 1119, 2017.
17. Wong C.H., & Aziz A.A., Perceptions of youngsters on interior space quality in relation to materiality and spatial design, International Journal of Built Environment and Sustainability, 8 (1), 103-119, 2021.
18. Wastiels L., Schifferstein H. N., Heylighen A., & Wouters I., Relating material experience to technical parameters: A case study on visual and tactile warmth perception of indoor wall materials, Building and Environment, 49, 359-367, 2012.
19. Wastiels L., Schifferstein H. N., Heylighen A., & Wouters I., Red or rough, what makes materials warmer? Materials & Design, 42, 441-449, 2012.
20. Jonsson O., Lindberg S., Roos A., Hugosson M., & Lindström M., Consumer perceptions and preferences on solid wood, wood-based panels, and composites: A repertory grid study, Wood and Fiber Science, 663-678, 2008.
21. Loredan N.P., Lipovac D., Jordan S., Burnard M.D., & Šarabon N., Thermal effusivity of different tabletop materials in relation to users’ perception, Applied Ergonomics, 100, 103664, 2022.
22. Seçkin, N.P., Mimaride malzeme algısı: Dokunsal ve görsel-dokunsal deneyimlerin değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2010.
23. Lipovac D., Podrekar N., Burnard M.D., & Šarabon N., Effect of desk materials on affective states and cognitive performance, Journal of Wood Science, 66 (1), 1-12, 2020.
24. Shen J., Zhang X., Lian Z., Gender differences in human psychological responses to wooden indoor environment. European Journal of Wood and Wood Products, 79 (1), 217-226, 2021.
25. Watchman M., Potvin A., & Demers C.M., A post-occupancy evaluation of the influence of wood on environmental comfort, BioResources, 12 (4), 8704-8724, 2017.
26. Coşgun B., Yıldırım K., & Hidayetoglu M.L., Effect of wall covering materials on the perception of cafe environments, Facilities, 40 (3/4), 214-232, 2022.
27. Lindberg S., Roos A., Kihlstedt A., Lindström M., A product semantic study of the influence of the sense of touch on the evaluation of wood-based materials, Materials & Design (1980-2015), 52, 300-307, 2013.
28. Martín R., Iseringhausen J., Weinmann M., & Hullin M.B., Multimodal perception of material properties, In Proceedings of the ACM SIGGRAPH symposium on applied perception, 33-40, September, 2015.
29. Kitada R., Hashimoto T., Kochiyama T., Kito T., Okada T., Matsumura M., ... & Sadato N., Tactile estimation of the roughness of gratings yields a graded response in the human brain: an fMRI study, NeuroImage, 25 (1), 90-100, 2005.
30. Xiong J., Lian Z., Zhou X., You J., Lin Y., Investigation of gender diference in human response to temperature step changes, Physiol Behav, 151, 426–440, 2015.
31. Morgan C.T., Psikolojiye Giriş (Çev. Hüsnü Arıcı ve diğ.), Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü yayınları, Ankara, 1995.
32. Cronbach L.J., Coefficient Alpha and the internal structure of tests, Psychometrika, 16 (3), 297-334, 1951.
33. Seitz A.R., Kim R., & Shams L., Sound facilitates visual learning, Current biology, 16 (14), 1422-1427, 2006.
34. Schifferstein H.N., & Wastiels L., Sensing materials: Exploring the building blocks for experiential design, In Materials Experience, Editors: Karana E., Pedley O., & Rognoli V., Butterworth-Heinemann, UK, 15-26, 2014.
35. Yıldırım K., Cağatay K., Hidayetoğlu, M.L., The effect of age, gender and education level on customer evaluations of retail furniture store atmospheric attributes, International Journal of Retail and Distribution Management, 43 (8), 712-726, 2015.
36. Yıldırım K., Müezzinoğlu M.K., Kahraman N., The effect of spatial organization of cafes on users' perceptual evaluations, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 40 (1), 237-249, 2025.
37. Yıldırım K., Özkan A., Taşcı H., The effect of environmental factors of classrooms on students' functional and perceptual assessments, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 40 (2), 967-978, 2025.
38. Müezzinoğlu M., Hidayetoğlu M.L., Yildirim K., The effects of the wall colors used in educational spaces on the perceptual evaluations of students, Megaron, 15 (1), 1-12, 2020.
39. Kim J., de Dear R., Candido C., Zhang H., & Arens E., Gender differences in office occupant perception of indoor environmental quality (IEQ), Building and environment, 70, 245-256, 2013.
40. Öztürk P., Özcan U., The effect of physical comfort on user productivity in open-plan office spaces, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 40 (2), 847-862, 2025.