Research Article
BibTex RIS Cite

Typomorphological analysis of 19th century churches in Niğde based on shape grammar

Year 2025, , 32 - 62, 29.04.2025

Meryem Sevde Doğruer , Arzu Özen Yavuz

https://doi.org/10.37246/grid.1384392

Abstract

In the province of Niğde, the churches where the Christian community in the Ottoman period performed their worship are quite numerous and most of them are 19th century buildings. It was thought that analysing the architectural language of these buildings, which were used for other functions after the exchange, would be important in understanding the original structure of the city architecture. In this direction, the design features that make the churches different from each other were identified and defined, and a classification was made in line with these features. The main types obtained from the classification were analysed by using form grammar and typo-mophology methods in line with the determined features. While the grammar of form method analysed how the elements come together, the typo-morphology method analysed how the elements change formally. As a result of the integration of these two analysis methods, three types and their subtypes belonging to the 19th century churches of Niğde were identified. At the end of the study, the social and physical parameters that may have caused the differences are interpreted in comparison with other examples of the same century in the Cappadocia Region. In the present study, with a different perspective from the limited studies on churches such as re-functionalisation, it is aimed to discover the architectural languages of the churches and to obtain a classification and type pool in this direction. Although the number of samples analysed at the city scale constitutes limitations in the study, the type pool obtained.

Keywords

Niğde Church Shape grammar typomorphology

References

  • Ali, L. A., & Mustafa, F. A. (2023). Mosque Typo-Morphological Classification for Pattern Recognition Using Shape Grammar Theory and Graph-Based Techniques. Buildings, 13(3), 741. doi: 10.3390/buildings13030741
  • Bayer Altın, T. (2017). Geographic, Geologic and Human Factors Affecting the Selection of Church Sites in Niğde Province, Central Anatolia Region, Turkey. Journal of Balkan and near eastern studies, 19(2), 171-190. doi: 10.1080/19448953.2015.1121006
  • Budak, Y. & Özen Yavuz, A. (2022). Kapadokya Bölgesi- Uçhisar Evlerinin Kural Tabanlı Analizi. Online Journal of Art and Design, 10(4), 205-220.
  • Cenani, Ş. & Çağdaş, G. (2006). Shape Grammar of Geometric Islamic ornaments. 24th Conference on Education and Research in Computer Aided Architectural Design in Europe, eCAADe, 290-297.
  • Cömert, N.Z. & Hoskara, S.Ö. (2013). A Typo-Morphological Study: The Cmc Industrial Mass Housing District, Lefke, Northern Cypru. Open House International, 38(2), 16-30. https://doi.org/10.1108/OHI-02-2013-B0003
  • Çetinkaya Karafakı, F. (2019). Tarihi Dönemler İçinde Niğde Kentinin Fiziki ve Kültürel Şekillenişine Genel Bir Bakış. Turizm Çalışmaları Dergisi, 1(1), 37-42. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tucade/issue/51373/666854
  • Çolakoğlu, M. B. (2000). Design by grammar: algorithmic design in an architectural context. Doktora Tezi. Massachusetts Institute of Technology.
  • Çolakoğlu, M. B. (2005). Design by Grammar: An Interpretation and Generation of Vernacular Hayat Houses in Contemporary Context. Environment and Planning B: Planning and Design, 32, 141-149. doi: 10.1068/b3096
  • Daher, R. F. (2023). Effect of Typo-morphological Analysis and Place Understanding on the Nature of Intervention within Historic Settings: The Case of Amman, Jordan. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research. https://doi.org/10.1108/ARCH-05-2022-0114
  • Djokic, V. (2009). Morphology and Typology as a Unique Discourse of Research. SAJ: Serbian architectural journal, 1(2), 107-130.
  • Ergün, S. (2017). Bayburt’taki Hristiyan Dini Mimarisi. Yüksek Lisans Tezi. Van. Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Güngör Açıkgöz, Ş. (2007). Kayseri ve Çevresindeki 19. Yüzyıl Kiliseleri ve Korunmaları için Öneriler. Doktora Tezi. İstanbul. İstanbul Teknik Üniversitesi.
  • Güzelci, O.Z., (2012). Amasya Yalıboyu Evleri Üzerine Bir Biçim Grameri Çalışması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. İstanbul Teknik Üniversitesi.
  • Efe Yavaşcan, E., & Urak, Z. G. (2019). Tarihsel Katmanlaşmanın Belgelenmesi, Doğal ve Fiziksel Değerlerin Koruma Bağlamında Değerlendirilmesi: Kapadokya Bölgesi, Niğde İli Örneği. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(2), 1204-1228. https://doi.org/10.28948/ngumuh.598214
  • Hasol, D. (2016). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. YEM Yayın.
  • Hussein, K.A. & Ismaeel, E.H. (2021). Regenerating Traditional Houses Facades of Old Mosul City by Shape Grammar. A|Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, 18(2), 461- 476.
  • İnce Güney, Y. (2007). Type and Typology in Architectural Discourse. BAÜ FBE Dergisi, 9(1), 3-18.
  • Kaya, M. (2006). XX. Yüzyıl Başlarında Niğde Sancağının Nüfusuna Dair. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (19), 193-210. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sutad/issue/26277/276846
  • Khaznadar, B. M. A., & Baper, S. Y. (2023). Sustainable Continuity of Cultural Heritage: An Approach for Studying Architectural Identity Using Typo-Morphology Analysis and Perception Survey. Sustainability, 15(11), 9050. https://doi.org/ 10.3390/su15119050
  • Kocaman, M. (2016). Niğde’nin Geç Dönem Osmanlı Kiliseleri. Yüksek Lisans Tezi. Konya. Selçuk Üniversitesi.
  • Knight, T., & Stiny, G. (2015). Making Grammars: From Computing with Shapes to Computing with Things. Design Studies, 41, 8-28. https://doi.org/10.1016/j.destud.2015.08.006
  • Kültürel Mirası Koruma Derneği (KMKD). (2018). Niğde Mimari Kültürel Mirası Değerlendirme Raporu. https://drive.google.com/file/d/1-ndEyWqPvwlE8tN1ayLtEfJK-5GSPtEV/view Erişim tarihi: 01.05.2023
  • Niğde İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. (t.y.). Niğde’yi Tanıyalım. https://nigde.tarimorman.gov.tr/Menu/10/Nigdeyi-Taniyalim
  • Özdemir, Z. H. (2022). Niğde 19. YY Kiliseleri ve Hasaköy Kilisesi Yeni İşlevli Koruma Projesi Önerisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • Özkaraca, N., & Halaç, H. H. (2021). Tarihi Çevrede Boşluklar Üzerine Tipomorfolojik Bir Okuma: Konuralp Kentsel Sit Alanı Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 30(2), 337-358. https://doi.org/10.51800/ecd.978806
  • Pekak, S. (1999). 18-19. Yüzyıllarda Niğde ve Çevresinde Hristiyan Dini Mimarisi, Kültür Bakanlığı Anıtlar Müzeler Genel Müdürlüğü XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 25- 29 Mayıs 1998-Tarsus: Bildiriler (1) 25-48.
  • Pekak, M. S. (2009). Kappadokia Bölgesi Osmanlı Dönemi Kiliseleri: Örnekler, Sorunlar, Öneriler. METU JFA, 26(2), 249-277. doi: 10.4305/METU.JFA.2009.2.13
  • Pekak, M. S. (2014). Ürgüp Kiliseleri. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 31(2), 173- 203.
  • Prakash, A., Shekhawat, H., & Goyal, G. (2017). Visual Calculation Through Shape Grammar in Architecture. International Research Journal of Engineering and Technology (IRJET), 4(11), 293- 301. https://www.irjet.net/archives/V4/i11/IRJET-V4I1153.pdf
  • Sağıroğlu Arslan, A. (2015). Niğde Bor Ermeni Kilisesi ve Cığızlar Konağı. The Journal of Academic Social Science Studies, 33, 163-184.
  • Sağlık, E. (2022). Biçim Grameri ile Mekansal Çözümleme: Örnek Alan ÇOMÜ Terzioğlu Yerleşkesi. Megaron, 17(3), 560-574.
  • Salama, A. (2006). A Typological Perspective: The Impact of Cultural Paradigmatic Shifts on the Evolution of Courtyard Houses in Cairo. METU Journal of Faculty of Architecture. 23(1), 41-58.
  • Song, Z., Tang, P., & Song, Y. (2023). Digital Application of Typo-Morphology in The Conservation and Renewal of Historic Areas. HUMAN-CENTRIC, Proceedings of the 28th International Conference of the Association for Computer-Aided Architectural Design Research in Asia (CAADRIA), Volume 1, 545-554.
  • Stiny, G. (1980). Introduction to Shape and Shape Grammars. Environment and Planning B, 7, 343-351. https://doi.org/10.1068/b070343
  • Stiny, G., & Gips, J. (1971). Shape Grammars and the Generative Specification of Painting and Sculpture. In IFIP congress (2) Vol. 2, No. 3, pp. 125-135.
  • Şendur, S. (2010). Kadıköy- Yel değirmeni Semti Mimarisinin Tipomorfoloji Yöntemiyle İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • Toroğlu, E. (2006). Niğde İli Yerleşmeleri ve Lokasyon Planlaması. Doktora Tezi. Ankara. Ankara Üniversitesi.
  • Torus, B. & Çolakoğlu, M.B. (2009). Plan Layout Generator (PLG) A Rule-Based Plan Layout Generator for Mardin Houses. 27th Conference on Education and Research in Computer Aided Architectural Design in Europe, eCAADe, 425-430.
  • Uslu, Ş. (2021). Kayseri/Gesi/Bahçeli (Efkere) Surp Stepanos Ermeni Kilisesi Koruma Yaklaşımı ve Yeniden İşlevlendirme Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri. Erciyes Üniversitesi.
  • Widiastuti, I. (2013). The Living Culture and Typo-morphology of Vernacular Houses in Kerala. International Society of Vernacular Settlement (ISVS) e-Journal, 2(3), 41-53.ii
  • Xie, S., Zhang, X., Li, Y., & Skitmore, M. (2017). Echoes of Italian Lessons on the Typo-morphological Approach: A Planning Proposal for Gulangyu Island, China. Habitat International, 69, 1-17.

Niğde 19. yüzyıl kiliselerinin biçim grameri bazlı tipomorfolojik analizi

Year 2025, , 32 - 62, 29.04.2025

Meryem Sevde Doğruer , Arzu Özen Yavuz

https://doi.org/10.37246/grid.1384392

Abstract

Niğde ilinde Osmanlı dönemindeki Hristiyan toplumun ibadetlerini gerçekleştirdiği kiliseler oldukça fazladır ve çoğunluğu 19. yüzyıl yapılarıdır. Mübadele sonrası başka işlevlerle kullanılan bu yapıların mimari dilini çözümlemenin kent mimarisinin özgün yapısını anlamada önemli olacağı düşünülmüştür. Bu doğrultuda çalışmada kiliseleri birbirinden farklı kılan tasarım özellikleri belirlenerek tanımlanmış ve bu özellikler doğrultusunda bir sınıflandırılma yapılmıştır. Sınıflandırmayla elde edilen ana tipler ise belirlenen özellikler doğrultusunda biçim grameri ve tipo-mofoloji yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Biçim grameri yöntemi ile hangi elemanların nasıl bir araya geldiği incelenirken; tipomorfoloji yöntemi ile de elemanların biçimsel olarak nasıl değiştiği incelenmiştir. Bu iki analiz yönteminin entegrasyonu sonucunda ise Niğde 19. yüzyıl kiliselerine ait üç adet tip ve bunların alt tipleri tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda farklılıkların neden kaynaklanmış olabileceği sosyal ve fiziksel parametreler üzerinden, Kapadokya Bölgesi’ndeki aynı yüzyıla ait diğer örneklerle karşılaştırılmalı olarak yorumlanmıştır. Mevcut çalışmada, kiliseler üzerinde yapılan yeniden işlevlendirme gibi sınırlı çerçevedeki çalışmalardan farklı bir bakış açısıyla öncelikle kiliselerin mimari dillerinin keşfedilmesi ve bu doğrultuda bir sınıflandırma ile tip havuzu elde edilmesi hedeflenmiştir. Kent ölçeğinde incelenen örnek sayısı çalışmada sınırlılıklar oluştursa da elde edilen tip havuzunun aynı veya başka bölgelerdeki kilise tipleri ile zenginleştirilme potansiyeli taşıması çalışmanın olumlu bir özelliğidir.

Keywords

Niğde Kilise Tipomorfoloji Biçim grameri

References

  • Ali, L. A., & Mustafa, F. A. (2023). Mosque Typo-Morphological Classification for Pattern Recognition Using Shape Grammar Theory and Graph-Based Techniques. Buildings, 13(3), 741. doi: 10.3390/buildings13030741
  • Bayer Altın, T. (2017). Geographic, Geologic and Human Factors Affecting the Selection of Church Sites in Niğde Province, Central Anatolia Region, Turkey. Journal of Balkan and near eastern studies, 19(2), 171-190. doi: 10.1080/19448953.2015.1121006
  • Budak, Y. & Özen Yavuz, A. (2022). Kapadokya Bölgesi- Uçhisar Evlerinin Kural Tabanlı Analizi. Online Journal of Art and Design, 10(4), 205-220.
  • Cenani, Ş. & Çağdaş, G. (2006). Shape Grammar of Geometric Islamic ornaments. 24th Conference on Education and Research in Computer Aided Architectural Design in Europe, eCAADe, 290-297.
  • Cömert, N.Z. & Hoskara, S.Ö. (2013). A Typo-Morphological Study: The Cmc Industrial Mass Housing District, Lefke, Northern Cypru. Open House International, 38(2), 16-30. https://doi.org/10.1108/OHI-02-2013-B0003
  • Çetinkaya Karafakı, F. (2019). Tarihi Dönemler İçinde Niğde Kentinin Fiziki ve Kültürel Şekillenişine Genel Bir Bakış. Turizm Çalışmaları Dergisi, 1(1), 37-42. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tucade/issue/51373/666854
  • Çolakoğlu, M. B. (2000). Design by grammar: algorithmic design in an architectural context. Doktora Tezi. Massachusetts Institute of Technology.
  • Çolakoğlu, M. B. (2005). Design by Grammar: An Interpretation and Generation of Vernacular Hayat Houses in Contemporary Context. Environment and Planning B: Planning and Design, 32, 141-149. doi: 10.1068/b3096
  • Daher, R. F. (2023). Effect of Typo-morphological Analysis and Place Understanding on the Nature of Intervention within Historic Settings: The Case of Amman, Jordan. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research. https://doi.org/10.1108/ARCH-05-2022-0114
  • Djokic, V. (2009). Morphology and Typology as a Unique Discourse of Research. SAJ: Serbian architectural journal, 1(2), 107-130.
  • Ergün, S. (2017). Bayburt’taki Hristiyan Dini Mimarisi. Yüksek Lisans Tezi. Van. Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Güngör Açıkgöz, Ş. (2007). Kayseri ve Çevresindeki 19. Yüzyıl Kiliseleri ve Korunmaları için Öneriler. Doktora Tezi. İstanbul. İstanbul Teknik Üniversitesi.
  • Güzelci, O.Z., (2012). Amasya Yalıboyu Evleri Üzerine Bir Biçim Grameri Çalışması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. İstanbul Teknik Üniversitesi.
  • Efe Yavaşcan, E., & Urak, Z. G. (2019). Tarihsel Katmanlaşmanın Belgelenmesi, Doğal ve Fiziksel Değerlerin Koruma Bağlamında Değerlendirilmesi: Kapadokya Bölgesi, Niğde İli Örneği. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(2), 1204-1228. https://doi.org/10.28948/ngumuh.598214
  • Hasol, D. (2016). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. YEM Yayın.
  • Hussein, K.A. & Ismaeel, E.H. (2021). Regenerating Traditional Houses Facades of Old Mosul City by Shape Grammar. A|Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, 18(2), 461- 476.
  • İnce Güney, Y. (2007). Type and Typology in Architectural Discourse. BAÜ FBE Dergisi, 9(1), 3-18.
  • Kaya, M. (2006). XX. Yüzyıl Başlarında Niğde Sancağının Nüfusuna Dair. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (19), 193-210. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sutad/issue/26277/276846
  • Khaznadar, B. M. A., & Baper, S. Y. (2023). Sustainable Continuity of Cultural Heritage: An Approach for Studying Architectural Identity Using Typo-Morphology Analysis and Perception Survey. Sustainability, 15(11), 9050. https://doi.org/ 10.3390/su15119050
  • Kocaman, M. (2016). Niğde’nin Geç Dönem Osmanlı Kiliseleri. Yüksek Lisans Tezi. Konya. Selçuk Üniversitesi.
  • Knight, T., & Stiny, G. (2015). Making Grammars: From Computing with Shapes to Computing with Things. Design Studies, 41, 8-28. https://doi.org/10.1016/j.destud.2015.08.006
  • Kültürel Mirası Koruma Derneği (KMKD). (2018). Niğde Mimari Kültürel Mirası Değerlendirme Raporu. https://drive.google.com/file/d/1-ndEyWqPvwlE8tN1ayLtEfJK-5GSPtEV/view Erişim tarihi: 01.05.2023
  • Niğde İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. (t.y.). Niğde’yi Tanıyalım. https://nigde.tarimorman.gov.tr/Menu/10/Nigdeyi-Taniyalim
  • Özdemir, Z. H. (2022). Niğde 19. YY Kiliseleri ve Hasaköy Kilisesi Yeni İşlevli Koruma Projesi Önerisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • Özkaraca, N., & Halaç, H. H. (2021). Tarihi Çevrede Boşluklar Üzerine Tipomorfolojik Bir Okuma: Konuralp Kentsel Sit Alanı Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 30(2), 337-358. https://doi.org/10.51800/ecd.978806
  • Pekak, S. (1999). 18-19. Yüzyıllarda Niğde ve Çevresinde Hristiyan Dini Mimarisi, Kültür Bakanlığı Anıtlar Müzeler Genel Müdürlüğü XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 25- 29 Mayıs 1998-Tarsus: Bildiriler (1) 25-48.
  • Pekak, M. S. (2009). Kappadokia Bölgesi Osmanlı Dönemi Kiliseleri: Örnekler, Sorunlar, Öneriler. METU JFA, 26(2), 249-277. doi: 10.4305/METU.JFA.2009.2.13
  • Pekak, M. S. (2014). Ürgüp Kiliseleri. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 31(2), 173- 203.
  • Prakash, A., Shekhawat, H., & Goyal, G. (2017). Visual Calculation Through Shape Grammar in Architecture. International Research Journal of Engineering and Technology (IRJET), 4(11), 293- 301. https://www.irjet.net/archives/V4/i11/IRJET-V4I1153.pdf
  • Sağıroğlu Arslan, A. (2015). Niğde Bor Ermeni Kilisesi ve Cığızlar Konağı. The Journal of Academic Social Science Studies, 33, 163-184.
  • Sağlık, E. (2022). Biçim Grameri ile Mekansal Çözümleme: Örnek Alan ÇOMÜ Terzioğlu Yerleşkesi. Megaron, 17(3), 560-574.
  • Salama, A. (2006). A Typological Perspective: The Impact of Cultural Paradigmatic Shifts on the Evolution of Courtyard Houses in Cairo. METU Journal of Faculty of Architecture. 23(1), 41-58.
  • Song, Z., Tang, P., & Song, Y. (2023). Digital Application of Typo-Morphology in The Conservation and Renewal of Historic Areas. HUMAN-CENTRIC, Proceedings of the 28th International Conference of the Association for Computer-Aided Architectural Design Research in Asia (CAADRIA), Volume 1, 545-554.
  • Stiny, G. (1980). Introduction to Shape and Shape Grammars. Environment and Planning B, 7, 343-351. https://doi.org/10.1068/b070343
  • Stiny, G., & Gips, J. (1971). Shape Grammars and the Generative Specification of Painting and Sculpture. In IFIP congress (2) Vol. 2, No. 3, pp. 125-135.
  • Şendur, S. (2010). Kadıköy- Yel değirmeni Semti Mimarisinin Tipomorfoloji Yöntemiyle İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • Toroğlu, E. (2006). Niğde İli Yerleşmeleri ve Lokasyon Planlaması. Doktora Tezi. Ankara. Ankara Üniversitesi.
  • Torus, B. & Çolakoğlu, M.B. (2009). Plan Layout Generator (PLG) A Rule-Based Plan Layout Generator for Mardin Houses. 27th Conference on Education and Research in Computer Aided Architectural Design in Europe, eCAADe, 425-430.
  • Uslu, Ş. (2021). Kayseri/Gesi/Bahçeli (Efkere) Surp Stepanos Ermeni Kilisesi Koruma Yaklaşımı ve Yeniden İşlevlendirme Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri. Erciyes Üniversitesi.
  • Widiastuti, I. (2013). The Living Culture and Typo-morphology of Vernacular Houses in Kerala. International Society of Vernacular Settlement (ISVS) e-Journal, 2(3), 41-53.ii
  • Xie, S., Zhang, X., Li, Y., & Skitmore, M. (2017). Echoes of Italian Lessons on the Typo-morphological Approach: A Planning Proposal for Gulangyu Island, China. Habitat International, 69, 1-17.
There are 40 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Architecture (Other)
Journal Section Research Articles
Authors

Meryem Sevde Doğruer 0000-0003-0634-7059

Arzu Özen Yavuz 0000-0002-7197-289X

Publication Date April 29, 2025
Submission Date November 1, 2023
Acceptance Date July 1, 2024
Published in Issue Year 2025

Cite

APA Doğruer, M. S., & Özen Yavuz, A. (2025). Niğde 19. yüzyıl kiliselerinin biçim grameri bazlı tipomorfolojik analizi. GRID - Architecture Planning and Design Journal, 8(1), 32-62. https://doi.org/10.37246/grid.1384392