Abstract
This study examines the historical development of the translation movement in the Islamic world from the 7th to the 10th centuries and its impact on Islamic thought. The translation movement represents a pivotal phase in the philosophical-scientific advancement of Islamic civilization. During this period, the accumulated knowledge of ancient Greek, Sassanid, and Indian civilizations was translated into Arabic, laying the groundwork for an intellectual synthesis. The study outlines the translation movement in three main phases: The limited translations during the Umayyad period; the systematic translation efforts initiated under Abbasid Caliph Al-Mansur; and the translation of theoretical texts that peaked during the reign of Caliph Al-Ma’mun. While early translations in the Umayyad era primarily addressed practical needs, under the Abbasids, translation activities became state policy and expanded significantly. Especially during Al-Ma’mun’s rule, institutions like the House of Wisdom (Bayt al-Hikma) were founded, accelerating the translation of philosophical-scientific texts. Translations from Greek, Pahlavi, and Sanskrit into Arabic contributed to the emergence of Arabic as a language of philosophy-science. The study also highlights the roles of key translators such as Ibn al-Muqaffa and Hunayn ibn Ishaq, as well as the contributions of the translation movement to scientific production in the Islamic world. It emphasizes that these translations were not merely transfers of knowledge but also served as catalysts for the original development of Islamic thought. Translating ancient texts enabled Islamic philosophers to develop new concepts and reinterpret classical knowledge in novel ways. In conclusion, the translation movement not only advanced scientific thinking in the Islamic world but also significantly influenced the intellectual growth of Western civilization. Moreover, it enabled the Islamic world to both inherit and creatively expand upon the intellectual legacy of antiquity.
Keywords
Translation Movement Umayyad Period Abbasid Period Arabic Philosophical-Scientific Language
References
- Adamson, P. (2008). Kindî ve Yunanca felsefe geleneğinin kabulü. İçinde P. Adamson & R. C. Taylor (Eds.), İslâm felsefesine giriş (M. C. Kaya, Çev., 3. baskı, ss. 35–57). Küre Yayınları.
- Arberry, A. J. (2010). Aspects of Islamic civilization: As depicted in the original texts (2nd ed.). Routledge.
- Avcı, C. (2020). İslam-Bizans ilişkileri (610–847) (3. baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Aydınlı, O. (2007). Süryani bilginlerin çeviri faaliyeti ve Mu'tezilî düşünceye etkisi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(11), 7–33.
- Barış, M. N. (2017). İslam bilim tarihinde ilk tercüme faaliyetleri ve bilgi üretimine katkısı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(3), 1873–1904. https://doi.org/10.18505/cuid.341838
- Black, A. (2010). Siyasal İslam düşüncesi tarihi: Peygamberden bugüne (S. Çalışkan & H. Çalışkan, Çev.). Dost Kitabevi.
- Crone, P. (2007). Orta Çağ İslam dünyasında siyasi düşünce (H. Köni, Çev.). Kapı Yayınları.
- Daiber, H. (2012). Islamic thought in the dialogue of cultures: A historical and bibliographical survey. Brill.
- Demirci, M. (2015). Antik bilim ve düşünce mirasının İslam dünyasına tercümesinde Abbasilerin kurduğu Beytü’l-Hikme’nin rolü. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 11(44), 99–119.
- Donner, F. M. (1986). The formation of the Islamic state. Journal of the American Oriental Society, 106(2), 283–296. https://doi.org/10.2307/601592
- Durmuş, İ. (2000). İbnü’l-Mukaffa. İçinde İslam Ansiklopedisi (Cilt 21, ss. 130–134). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Endreß, G. (2007). Building the library of Arabic philosophy: Platonism and Aristotelianism in the sources of al-Kindi. In C. D’Ancona (Ed.), The libraries of the neoplatonists (pp. 319–338). Brill.
- Fahri, M. (1997). İslam felsefesi tarihi (K. Turhan, Çev.). Ayışığı Kitapları.
- Farabî. (2013). Tahsîlu’s-sa‘âde (A. Arslan, Çev., 3. baskı). Vadi Yayınları.
- Goldziher, İ. (1993). Klasik Arap literatürü (A. Yüksel & R. Er, Çev.). İmaj Yayınları.
- Gutas, D. (2009). Origins in Baghdad. In R. Pasnau (Ed.), The Cambridge history of medieval philosophy (Vol. 1, pp. 11–25). Cambridge University Press.
- Gutas, D. (2017). Yunanca düşünce, Arapça kültür: Bağdat’ta Yunanca–Arapça çeviri hareketi ve erken Abbasi toplumu (L. Şimşek, Çev., 7. baskı). Kitap Yayınevi.
- Gutas, D. (2016). Pre-Plotinian philosophy in Arabic (other than Platonism and Aristotelianism): A review of the sources. In D. Gutas (Ed.), Greek philosophers in the Arabic tradition (pp. 4939–4973). Routledge.
- Gutas, D., Kaldellis, A., & Long, B. (2017). Intellectual exchanges with the Arab world. In A. Kaldellis & N. Siniossoglou (Eds.), The Cambridge intellectual history of Byzantium (pp. 79–98). Cambridge University Press.
- Gutas, D., & Siniossoglou, N. (2017). Philosophy and “Byzantine philosophy”. In A. Kaldellis & N. Siniossoglou (Eds.), The Cambridge intellectual history of Byzantium (pp. 271–295). Cambridge University Press.
- Hitti, P. K. (1980). Siyasî ve kültürel İslam tarihi (S. Tuğ, Çev., Cilt 2). Boğaziçi Yayınları.
- İbn Nedim. (2019). El-fihrist (R. Şen, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Kaya, M. (2014). Kindî ve felsefesi. İçinde M. Kaya (Haz.), Kindî: Felsefî risaleler (ss. 15–104). Klasik Yayınları.
- Kaya, M. C. (2013). Yuhannâ b. Mâseveyh. İçinde İslam Ansiklopedisi (Cilt 43, ss. 582). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Kömbe, İ. (2014). Adalet dairesinin teşekkülü ve temel kavramları (Tez No. 366694) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- Kömbe, İ. (2018). İslam siyaset düşüncesinin bir kaynağı olarak siyasetname-nasihatname türünde siyaset tasavvuru. İçinde L. Sunar & Ö. Kavak (Eds.), İslam siyaset düşüncesi: Adil devlet, erdemli şehir, mükellef insan (ss. 203–238). İLEM Kitaplığı.
- Kumeyr, Y. (1976). İslam felsefesinin kaynakları (F. Olguner, Çev.). Dergâh Yayınları.
- Makdisi, G. (2009). İslam’ın klasik çağında ve Hıristiyan Batı’da beşerî bilimler (H. T. Başoğlu, Çev.). Klasik Yayınları.
- Mavroudi, M. (2015). Translations from Greek into Latin and Arabic during the Middle Ages: Searching for the classical tradition. Speculum, 90(1), 28–59. https://doi.org/10.1163/9789004349070_009
- Özturan, H. (2020). Êthostan ahlaka: Antik Yunan ahlak literatürünün İslam dünyasına intikali ve alımlanışı. Klasik Yayınları.
- Peters, F. E. (1968). Aristotle and the Arabs: The Aristotelian tradition in Islam. New York University Press.
- Rosenthal, F. (1994). The classical heritages in Islam (E. Marmorstein & J. Marmorstein, Trans., 2nd ed.). Routledge.
- Rosenthal, F. (2007). Knowledge triumphant: The concept of knowledge in medieval Islam (2nd ed., Vol. 2). Brill.
- Saliba, G. (2007). Islamic science and the making of the European Renaissance. MIT Press.
- Sezgin, F. (2007). İslam’da bilim ve teknik (A. Aliy, Çev., 2. baskı, Cilt 1). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Şeşen, R. (1979). İslam dünyasında ilk tercüme faaliyetlerine umumi bir bakış (Başlangıçtan H. IV. /M. X. asrın sonlarına kadar). İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, 7, 3–29.
- Tanrıverdi, E. (2007). Arap kültüründe çeviri çalışmaları ve Huneyn b. İshak ekolü. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (23), 93–125.
- Vagelpohl, U. (2008). Aristotle’s rhetoric in the East: The Syriac and Arabic translation and commentary tradition (Vol. 76). Brill.
- Vagelpohl, U., & Sánchez, I. (2022). Why do we translate? Arabic sources on translation. In D. Gutas (Ed.), Why translate science?: Documents from antiquity to the 16th century in the historical West (Bactria to the Atlantic) (Vol. 160, pp. 254–376). Brill.
- Walzer, R. (1962a). Islamic philosophy. In R. Walzer (Ed.), Greek into Arabic: Essays on Islamic philosophy (pp. 1–28). Harvard University Press.
- Walzer, R. (1962b). New studies on Al-Kindi. In R. Walzer (Ed.), Greek into Arabic: Essays on Islamic philosophy (pp. 173–205). Harvard University Press.
- Walzer, R. (1962c). On the legacy of the classics in the Islamic world. In R. Walzer (Ed.), Greek into Arabic: Essays on Islamic philosophy (pp. 29–37). Harvard University Press.
- Watt, W. M. (2004). İslam felsefesi ve kelamı (S. Ateş, Çev.). Pınar Yayınları.
- Yılmaz, S. (2013). Yahyâ b. Hâlid el-Bermekî. İçinde İslam Ansiklopedisi (Cilt 43, ss. 251–253). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Abstract
Bu çalışma, İslâm dünyasında 7. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar süren tercüme hareketinin tarihsel gelişimini ve bu sürecin İslâm düşüncesine etkilerini incelemektedir. Tercüme hareketi, İslâm medeniyetinin felsefe-bilim gelişiminde belirleyici bir dönemi simgelemektedir. Bu dönemde antik Yunan, Sâsânî ve Hint medeniyetlerinin birikimleri Arapçaya tercüme edilerek İslâm dünyasına taşınmış ve entelektüel bir sentezin temelleri atılmıştır. Bu çalışma tercüme hareketini üç ana aşamada ele almaktadır: Emevîler dönemindeki sınırlı tercümeler, Abbâsî Halifesi Mansûr ile başlayan sistematik tercüme faaliyetleri ve Halife Me’mûn döneminde zirveye ulaşan nazarî eserlerin tercümesi. Emevî döneminde tercümeler daha çok pratik ihtiyaçları karşılamak amacıyla yapılırken, Abbâsîlerle birlikte tercüme faaliyetleri devlet politikasına dönüşmüş ve daha kapsamlı bir boyut kazanmıştır. Özellikle Halife Me’mûn döneminde Beytülhikme gibi kurumlar kurulmuş, felsefe-bilim metinlerinin tercümesi hız kazanmıştır. Bu süreçte Yunanca, Pehlevice ve Sanskritçe gibi dillerden Arapçaya yapılan tercümeler, Arapçanın bir felsefe-bilim dili hâline gelmesine katkıda bulunmuştur. Ayrıca İbnü’l-Mukaffa ve Huneyn b. İshak gibi önemli mütercimlerin rolleri ve bu hareketin İslâm’daki bilimsel üretime katkıları tartışılmıştır. Tercümelerin yalnızca bilgi aktarımı değil aynı zamanda İslâm düşüncesinin özgün gelişimi açısından bir katalizör işlevi gördüğü vurgulanmıştır. Antik metinlerin tercümesi, İslâm filozoflarının yeni kavramlar üretmesine ve bilgiyi özgün yorumlarla zenginleştirmesine zemin hazırlamıştır. Sonuç olarak tercüme hareketi, İslâm medeniyetinde bilimsel düşüncenin olgunlaşmasına ve Batı dünyasının entelektüel gelişimine önemli katkılar sunmuştur. Aynı zamanda bu hareket, İslâm dünyasının yalnızca antik bilgi birikimini miras almasını değil, bu birikime özgün katkılar sunmasını da sağlamıştır.
References
- Adamson, P. (2008). Kindî ve Yunanca felsefe geleneğinin kabulü. İçinde P. Adamson & R. C. Taylor (Eds.), İslâm felsefesine giriş (M. C. Kaya, Çev., 3. baskı, ss. 35–57). Küre Yayınları.
- Arberry, A. J. (2010). Aspects of Islamic civilization: As depicted in the original texts (2nd ed.). Routledge.
- Avcı, C. (2020). İslam-Bizans ilişkileri (610–847) (3. baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Aydınlı, O. (2007). Süryani bilginlerin çeviri faaliyeti ve Mu'tezilî düşünceye etkisi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(11), 7–33.
- Barış, M. N. (2017). İslam bilim tarihinde ilk tercüme faaliyetleri ve bilgi üretimine katkısı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(3), 1873–1904. https://doi.org/10.18505/cuid.341838
- Black, A. (2010). Siyasal İslam düşüncesi tarihi: Peygamberden bugüne (S. Çalışkan & H. Çalışkan, Çev.). Dost Kitabevi.
- Crone, P. (2007). Orta Çağ İslam dünyasında siyasi düşünce (H. Köni, Çev.). Kapı Yayınları.
- Daiber, H. (2012). Islamic thought in the dialogue of cultures: A historical and bibliographical survey. Brill.
- Demirci, M. (2015). Antik bilim ve düşünce mirasının İslam dünyasına tercümesinde Abbasilerin kurduğu Beytü’l-Hikme’nin rolü. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 11(44), 99–119.
- Donner, F. M. (1986). The formation of the Islamic state. Journal of the American Oriental Society, 106(2), 283–296. https://doi.org/10.2307/601592
- Durmuş, İ. (2000). İbnü’l-Mukaffa. İçinde İslam Ansiklopedisi (Cilt 21, ss. 130–134). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Endreß, G. (2007). Building the library of Arabic philosophy: Platonism and Aristotelianism in the sources of al-Kindi. In C. D’Ancona (Ed.), The libraries of the neoplatonists (pp. 319–338). Brill.
- Fahri, M. (1997). İslam felsefesi tarihi (K. Turhan, Çev.). Ayışığı Kitapları.
- Farabî. (2013). Tahsîlu’s-sa‘âde (A. Arslan, Çev., 3. baskı). Vadi Yayınları.
- Goldziher, İ. (1993). Klasik Arap literatürü (A. Yüksel & R. Er, Çev.). İmaj Yayınları.
- Gutas, D. (2009). Origins in Baghdad. In R. Pasnau (Ed.), The Cambridge history of medieval philosophy (Vol. 1, pp. 11–25). Cambridge University Press.
- Gutas, D. (2017). Yunanca düşünce, Arapça kültür: Bağdat’ta Yunanca–Arapça çeviri hareketi ve erken Abbasi toplumu (L. Şimşek, Çev., 7. baskı). Kitap Yayınevi.
- Gutas, D. (2016). Pre-Plotinian philosophy in Arabic (other than Platonism and Aristotelianism): A review of the sources. In D. Gutas (Ed.), Greek philosophers in the Arabic tradition (pp. 4939–4973). Routledge.
- Gutas, D., Kaldellis, A., & Long, B. (2017). Intellectual exchanges with the Arab world. In A. Kaldellis & N. Siniossoglou (Eds.), The Cambridge intellectual history of Byzantium (pp. 79–98). Cambridge University Press.
- Gutas, D., & Siniossoglou, N. (2017). Philosophy and “Byzantine philosophy”. In A. Kaldellis & N. Siniossoglou (Eds.), The Cambridge intellectual history of Byzantium (pp. 271–295). Cambridge University Press.
- Hitti, P. K. (1980). Siyasî ve kültürel İslam tarihi (S. Tuğ, Çev., Cilt 2). Boğaziçi Yayınları.
- İbn Nedim. (2019). El-fihrist (R. Şen, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Kaya, M. (2014). Kindî ve felsefesi. İçinde M. Kaya (Haz.), Kindî: Felsefî risaleler (ss. 15–104). Klasik Yayınları.
- Kaya, M. C. (2013). Yuhannâ b. Mâseveyh. İçinde İslam Ansiklopedisi (Cilt 43, ss. 582). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Kömbe, İ. (2014). Adalet dairesinin teşekkülü ve temel kavramları (Tez No. 366694) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- Kömbe, İ. (2018). İslam siyaset düşüncesinin bir kaynağı olarak siyasetname-nasihatname türünde siyaset tasavvuru. İçinde L. Sunar & Ö. Kavak (Eds.), İslam siyaset düşüncesi: Adil devlet, erdemli şehir, mükellef insan (ss. 203–238). İLEM Kitaplığı.
- Kumeyr, Y. (1976). İslam felsefesinin kaynakları (F. Olguner, Çev.). Dergâh Yayınları.
- Makdisi, G. (2009). İslam’ın klasik çağında ve Hıristiyan Batı’da beşerî bilimler (H. T. Başoğlu, Çev.). Klasik Yayınları.
- Mavroudi, M. (2015). Translations from Greek into Latin and Arabic during the Middle Ages: Searching for the classical tradition. Speculum, 90(1), 28–59. https://doi.org/10.1163/9789004349070_009
- Özturan, H. (2020). Êthostan ahlaka: Antik Yunan ahlak literatürünün İslam dünyasına intikali ve alımlanışı. Klasik Yayınları.
- Peters, F. E. (1968). Aristotle and the Arabs: The Aristotelian tradition in Islam. New York University Press.
- Rosenthal, F. (1994). The classical heritages in Islam (E. Marmorstein & J. Marmorstein, Trans., 2nd ed.). Routledge.
- Rosenthal, F. (2007). Knowledge triumphant: The concept of knowledge in medieval Islam (2nd ed., Vol. 2). Brill.
- Saliba, G. (2007). Islamic science and the making of the European Renaissance. MIT Press.
- Sezgin, F. (2007). İslam’da bilim ve teknik (A. Aliy, Çev., 2. baskı, Cilt 1). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Şeşen, R. (1979). İslam dünyasında ilk tercüme faaliyetlerine umumi bir bakış (Başlangıçtan H. IV. /M. X. asrın sonlarına kadar). İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, 7, 3–29.
- Tanrıverdi, E. (2007). Arap kültüründe çeviri çalışmaları ve Huneyn b. İshak ekolü. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (23), 93–125.
- Vagelpohl, U. (2008). Aristotle’s rhetoric in the East: The Syriac and Arabic translation and commentary tradition (Vol. 76). Brill.
- Vagelpohl, U., & Sánchez, I. (2022). Why do we translate? Arabic sources on translation. In D. Gutas (Ed.), Why translate science?: Documents from antiquity to the 16th century in the historical West (Bactria to the Atlantic) (Vol. 160, pp. 254–376). Brill.
- Walzer, R. (1962a). Islamic philosophy. In R. Walzer (Ed.), Greek into Arabic: Essays on Islamic philosophy (pp. 1–28). Harvard University Press.
- Walzer, R. (1962b). New studies on Al-Kindi. In R. Walzer (Ed.), Greek into Arabic: Essays on Islamic philosophy (pp. 173–205). Harvard University Press.
- Walzer, R. (1962c). On the legacy of the classics in the Islamic world. In R. Walzer (Ed.), Greek into Arabic: Essays on Islamic philosophy (pp. 29–37). Harvard University Press.
- Watt, W. M. (2004). İslam felsefesi ve kelamı (S. Ateş, Çev.). Pınar Yayınları.
- Yılmaz, S. (2013). Yahyâ b. Hâlid el-Bermekî. İçinde İslam Ansiklopedisi (Cilt 43, ss. 251–253). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Islamic Philosophy, Turkish Islamic Philosophy |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | April 27, 2025 |
| Submission Date | November 1, 2024 |
| Acceptance Date | December 31, 2024 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 13 Issue: 1 |
e-ISSN: 2148-5232