Abstract
Özgecilik, psikoloji, biyoloji ve iktisat gibi pek çok disiplinin incelediği bir kavram olsa da esas anlamıyla felsefi bir sorunsal olarak öne çıkar. İnsan eylemlerinin ve bu eylemleri motive eden güdülerin kaynağını anlamak, özgecilik tartışmasının temelini oluşturur. Başkalarının çıkarlarını kendi çıkarlarının önüne koymayı ifade eden özgecilik hem gündelik hayatta hem de felsefi ve siyasi doktrinlerde önemli bir yer edinmiştir. Özgecilik tartışması, kaçınılmaz olarak egoizm kavramını da beraberinde getirir. Bu iki düşünce arasındaki ilişkiyi anlamak, ahlak felsefesinin temel meselelerinden biri olarak kabul edilir. Özgecilik kavramı, sistematik bir şekilde ilk kez sosyolog Auguste Comte tarafından ele alınmıştır. Comte, bireyin toplumsal faydayı öncelikli kılması gerektiğini savunarak, özgeciliği ahlaki bir ideal olarak tanımlar. Ancak özgecilik fikrinin tarihsel kökleri, Antik Yunan’a kadar uzanır. Bu dönemde, özgecilik, bireylerin toplumsal uyumu sağlamadaki rolleri çerçevesinde tartışılmıştır. Modern ahlak felsefesinde ise özgecilik, bireyin etik sorumluluklarının bir parçası olarak daha sistematik bir biçimde ele alınır. Immanuel Kant, özgecilik terimini doğrudan kullanmamış olsa da ahlak felsefesinde geliştirdiği niyet etiği ilkesi, özgeciliğe benzer bir perspektif sunar. Kant’ın ahlaki rasyonalizmini takip eden Thomas Nagel ise özgeciliği, bireyin başkalarına yönelik sorumluluklarını merkeze alarak değerlendirir. Ona göre, özgecilik yalnızca bireysel bir erdem değil aynı zamanda ahlaki yükümlülüklerimizin temel taşlarından biridir. Nagel, özgeciliğin bireyler arası ilişkilerde ahlaki sorumluluğu sağlamada vazgeçilmez olduğunu savunur. Etik bağlılığın yalnızca bireysel çıkarlarla değil, başkalarının çıkarlarının da dikkate alınmasıyla mümkün olabileceğini ileri sürer. Bu bağlamda özgecilik yalnızca bireyler arası ilişkilerde değil, toplumsal düzende de bir denge unsuru olarak ortaya çıkar. Bu çalışmada özgecilik kavramının tarihsel ve kavramsal kökenleri incelenerek, egoizmle olan ilişkisi detaylı bir şekilde analiz edilmektedir. Aynı zamanda Nagel’in rasyonalist etik yaklaşımı çerçevesinde özgeciliğin imkânı ve ahlaki sorumluluk anlayışı derinlemesine tartışılmaktadır. Çalışma, özgecilik kavramının bireyler arası ilişkilerde ve toplumsal düzende nasıl bir denge unsuru oluşturabileceğini ele almayı amaçlamıştır.
References
- Arat, N. (1987). Etik ve estetik değerler. Say Yayınevi.
- Bar Tal, D. (1986). Altruistic motivation to help: Definition, utility and operationalization. Humboldt journal of social relations, 13(1-2), 3-14.
- Bertrand, A. (2022). Ahlak felsefesi (S. Zeki & H. Altıntaş, Çev.). Akçağ Yayınları.
- Boone, B. (2020). Etik 101 (S. Aktuyun, Çev., 2. baskı). Say Yayınları.
- Calkins, M. W. (2021). İyi insan ve iyi etiğe giriş (T. Çetin, Çev.). Cem Yayınevi.
- Can, M. (2019). Rasyonel bencillik ahlakı- Ayn Rand’ın objektivist etiği. Elis Yayınları.
- Cevizci A. (1999). Felsefe paradigma sözlüğü. Paradigma.
- Churchill, R. P., & Street, E. (2005). Is there a paradox of altruism?. In J. Seglow (Ed.), The ethics of altruism (pp. 89-106). Frank Cass Publisher.
- Comte, A. (1874). System of positive polity. Longmans, Green and Co.
- Çankı, M. N. (2021). Büyük felsefe lügatı 1(A-E). İz Yayıncılık.
- Durkheim, E. (2013). İntihar- Bir toplumun incelenmesi (Z. Z. İlkgelen, Çev.). Pozitif Yayıncılık.
- Enç, M. (1974). Ruhbilim terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Feldmann, F. (2013). Etik nedir? (F. B. Aydar, Çev.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
- Graham, K. (2005). Altruism, self-ınterest and the ındistinctness of persons. In J. Seglow (Ed.), The Ethics of Altruism (pp. 51-70). Frank Cass Publisher.
- Günör, R. B. (2019). Ahlak felsefesinde özgecilik. Atlas Kitap.
- Günör, R. B. (2021). Özgecilik. İçinde C. A. Cengiz (Ed.), Değerler üzerine felsefi sorgulamalar (ss. 127-150). Nobel.
- Hinman, L. M. (2008). Ethics: A pluralistic approach to moral theory (4. baskı). Thomson Wadsworth.
- Hobbes, T. (2007). Leviathan (S. Lim, Çev., 6. baskı). Yapı Kredi Yayınları.
- Kasapoğlu, F. (2017). İyilik hali ve özgecilik. Gece Kitaplığı.
- Kohn, A. (2022). İnsan doğasının aydınlık yüzü: Günlük yaşamda özgecilik ve empati (Y. Ataman, Çev.). Görünmez Adam Yayıncılık.
- Manaf, A. (2021). Bencillik psikolojisi: Varoluşsal bilgelik serisi. AZ Kitap.
- Mutafçılar, I. (2008). Özgecilik kavramının tarihsel gelişimi ve öğretmen özgeciliği üzerine bir araştırma (Tez No. 227447) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- Nagel, T. (1970). The possibility of altruism. Princeton University Press.
- Nagel, T. (1986). The view from nowhere. Oxford University Press.
- Nagel, T. (2001). The last word. Oxford University Press.
- Nagel, T. (2020). Özgecilik (R. B. Günör, Çev.). Atıf Yayınları.
- Nagel, T. (2021). Her şey ne anlama geliyor? Felsefeye küçük bir giriş (H. Gündoğdu, Çev., 3. baskı). Say Yayınları.
- Özbay, A. (2022). Kuran-ı Kerim’e göre bencillik ve diğerkamlık. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Rand, A. (2008). Bencilliğin erdemi (N. Kandemir, Çev., 2. baskı). Plato Film Yayınları.
- Scott, N., & Seglow, J. (2007). Altruism. Open University Pres.
- Türkeri, M. (2013). Diğerkâmlık ve egoizmin ahlaki açıdan karşılaştırılması. İçinde Kutlu doğum haftası “Hz. Peygamber kardeşlik ahlakı ve kardeşlik hukuku” sempozyumu. (ss. 571-580). DİB Yayınları.
- Ülken, H. Z. (2016). Ahlâk (3. baskı). Doğu Batı Yayınları.
Abstract
Altruism, although studied across various disciplines such as psychology, biology, and economics, stands out primarily as a philosophical issue. The core of the altruism debate lies in understanding the source of human actions and the motivations that drive them. Altruism, which involves putting the interests of others ahead of one’s own, occupies an important place both in everyday life and in philosophical and political doctrines. The discussion of altruism inevitably brings the concept of egoism into focus. Understanding the relationship between these two concepts is considered one of the fundamental issues in moral philosophy. The concept of altruism was first systematically addressed by sociologist Auguste Comte. Comte argued that individuals should prioritize social utility, positioning altruism as a moral ideal. However, the historical roots of altruism stretch back to Ancient Greece, where it was discussed in the context of individuals’ roles in ensuring social harmony. In modern moral philosophy, altruism is more systematically addressed as part of an individual’s ethical responsibilities. Although Immanuel Kant did not explicitly use the term “altruism,” his principle of ethics, based on the importance of intentions, offers a perspective similar to that of altruism. Thomas Nagel, who follows Kant’s moral rationalism, evaluates altruism by placing the individual’s responsibilities toward others at the center. According to him, altruism is not only an individual virtue, but also one of the cornerstones of our moral obligations. Nagel argues that altruism is indispensable in ensuring moral responsibility in interpersonal relations. He suggests that ethical commitment is possible not only with individual interests but also by taking into account the interests of others. In this context, altruism emerges as a balancing element not only in interpersonal relations but also in the social order. In this study, the historical and conceptual roots of the concept of altruism are examined and its relationship with egoism is analyzed in detail. At the same time, the possibility of altruism and the understanding of moral responsibility are discussed in depth within the framework of Nagel's rationalist ethical approach. The study aims to address how the concept of altruism can create a balancing element in interpersonal relations and in the social order.
References
- Arat, N. (1987). Etik ve estetik değerler. Say Yayınevi.
- Bar Tal, D. (1986). Altruistic motivation to help: Definition, utility and operationalization. Humboldt journal of social relations, 13(1-2), 3-14.
- Bertrand, A. (2022). Ahlak felsefesi (S. Zeki & H. Altıntaş, Çev.). Akçağ Yayınları.
- Boone, B. (2020). Etik 101 (S. Aktuyun, Çev., 2. baskı). Say Yayınları.
- Calkins, M. W. (2021). İyi insan ve iyi etiğe giriş (T. Çetin, Çev.). Cem Yayınevi.
- Can, M. (2019). Rasyonel bencillik ahlakı- Ayn Rand’ın objektivist etiği. Elis Yayınları.
- Cevizci A. (1999). Felsefe paradigma sözlüğü. Paradigma.
- Churchill, R. P., & Street, E. (2005). Is there a paradox of altruism?. In J. Seglow (Ed.), The ethics of altruism (pp. 89-106). Frank Cass Publisher.
- Comte, A. (1874). System of positive polity. Longmans, Green and Co.
- Çankı, M. N. (2021). Büyük felsefe lügatı 1(A-E). İz Yayıncılık.
- Durkheim, E. (2013). İntihar- Bir toplumun incelenmesi (Z. Z. İlkgelen, Çev.). Pozitif Yayıncılık.
- Enç, M. (1974). Ruhbilim terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Feldmann, F. (2013). Etik nedir? (F. B. Aydar, Çev.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
- Graham, K. (2005). Altruism, self-ınterest and the ındistinctness of persons. In J. Seglow (Ed.), The Ethics of Altruism (pp. 51-70). Frank Cass Publisher.
- Günör, R. B. (2019). Ahlak felsefesinde özgecilik. Atlas Kitap.
- Günör, R. B. (2021). Özgecilik. İçinde C. A. Cengiz (Ed.), Değerler üzerine felsefi sorgulamalar (ss. 127-150). Nobel.
- Hinman, L. M. (2008). Ethics: A pluralistic approach to moral theory (4. baskı). Thomson Wadsworth.
- Hobbes, T. (2007). Leviathan (S. Lim, Çev., 6. baskı). Yapı Kredi Yayınları.
- Kasapoğlu, F. (2017). İyilik hali ve özgecilik. Gece Kitaplığı.
- Kohn, A. (2022). İnsan doğasının aydınlık yüzü: Günlük yaşamda özgecilik ve empati (Y. Ataman, Çev.). Görünmez Adam Yayıncılık.
- Manaf, A. (2021). Bencillik psikolojisi: Varoluşsal bilgelik serisi. AZ Kitap.
- Mutafçılar, I. (2008). Özgecilik kavramının tarihsel gelişimi ve öğretmen özgeciliği üzerine bir araştırma (Tez No. 227447) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- Nagel, T. (1970). The possibility of altruism. Princeton University Press.
- Nagel, T. (1986). The view from nowhere. Oxford University Press.
- Nagel, T. (2001). The last word. Oxford University Press.
- Nagel, T. (2020). Özgecilik (R. B. Günör, Çev.). Atıf Yayınları.
- Nagel, T. (2021). Her şey ne anlama geliyor? Felsefeye küçük bir giriş (H. Gündoğdu, Çev., 3. baskı). Say Yayınları.
- Özbay, A. (2022). Kuran-ı Kerim’e göre bencillik ve diğerkamlık. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Rand, A. (2008). Bencilliğin erdemi (N. Kandemir, Çev., 2. baskı). Plato Film Yayınları.
- Scott, N., & Seglow, J. (2007). Altruism. Open University Pres.
- Türkeri, M. (2013). Diğerkâmlık ve egoizmin ahlaki açıdan karşılaştırılması. İçinde Kutlu doğum haftası “Hz. Peygamber kardeşlik ahlakı ve kardeşlik hukuku” sempozyumu. (ss. 571-580). DİB Yayınları.
- Ülken, H. Z. (2016). Ahlâk (3. baskı). Doğu Batı Yayınları.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Ethics |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | April 27, 2025 |
| Submission Date | December 2, 2024 |
| Acceptance Date | February 4, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 13 Issue: 1 |
e-ISSN: 2148-5232