Hakkari İlahiyat Dergisi

Abstract

Akıl, duyu veya duygu gibi birbirinden farklı kaynaklarla ilişkilendirilse de sezgi çoğunlukla insanın bilgi üretme sürecinin önemli bir unsuru olarak değerlendirilmektedir. Din psikolojisi açısından sezginin bilinçdışı ile ilişkilendirilmesi ve kalbe özgü bir bilme şekli olarak görülmesi, sezgisel düşünmenin bütünsellik özelliğini ön plana çıkarmaktadır. Bu bütünsellik ise insandaki ikili yapıların uyumu ve entegrasyonu ile ilişkilidir. İnsandaki bilinç- bilinçdışı, ruh-nefs gibi psişik özelliklerin birbirinden ayrık veya kutupsal olarak işlemesi, insanın bilgi üretme süreçlerini olumsuz etkileyebilmektedir. Gerçekliğin parçalanmadan bir bütün olarak algılanması, insanda var olan zıtlıkların belli bir düzeyde bütünleşmesi ile mümkündür. Diğer bir söylemle insanda potansiyel olarak bulunan sezgi gücünü ve sezgisel düşünmeyi geliştirmek için insanın psikolojik ve ahlaki açıdan olgunlaşması ve bir bilinç gelişimi yaşaması gerekmektedir. Böyle bir gelişim sürecinin başlangıç noktası ise insanın kendini tanıma, bilme çabasında saklıdır. Bu çalışmada, sezgi kavramına ve insanın anlama faaliyetinde bütüncül bir kavrayışa imkan sağlaması yönüyle sezgisel düşünmenin değerine din psikolojik bir bakış sunmak amaçlanmıştır. Bu kapsamda din psikolojisi alanında insanın aşkın boyutuna ve bilgiye ulaşma kabiliyetine atıfta bulunan yerli ve yabancı din psikologlarının kişilik kuramlarına ilişkin literatür araştırılmıştır. Elde edilen bilgiler çerçevesinde sezgi kavramı, sezgisel düşünme ve bütünsellik, sezgisel düşünme ile insanın bütünselliği arasındaki ilişki, sezgisel veya bütüncül düşünmeye ulaşmada etkili olan süreçler din psikolojisi verileri açısından incelenmiştir.