Abstract
Tanzimat romanı genel itibarıyla yanlış Batılılaşma olgusu etrafında okunmuş ve yanlış Batılılaşan tiplerin gülünç anlatısı olarak anılagelmiştir. Tanzimat yazarları ise romanlarında bu tipin geldiği son noktayı vurgulayarak sonucun vahameti üzerinde dururken onu ortaya çıkaran şartları ve sebepleri ele almış ve aslında sorunun kaynağına da işaret etmişlerdir. Tanzimat romancılarının üzerinde durduğu asıl konu Tanzimat neslinin yetiştirilme biçimidir.
Bir değişim ve dönüşüm süreci olan Tanzimat Dönemi’nde çocukluk anlayışı ve çocuk yetiştirme kültürü de bu değişimden etkilenmiştir. Geleneksel anlayış, çocuğu yetişkinden ayrı görmeyen yaklaşımıyla çocuğun toplumsal hayata dâhil ve yetişkinlerle iç içe olduğu, kademeli sorumluluklar yüklendiği, sürekli ve kesintisiz bir yetişme sürecini işletir. Modern anlayış ise masum ve korunmaya muhtaç olarak tanımladığı çocuğun, belirli bir yaşa kadar yetişkinlerin tehlikeli ve günahkâr diye nitelendirdiği dünyasından uzak tutulması gerektiğini savunur. Bu anlayışla çocuk, belirli bir yaşa kadar sosyal hayattan izole, içinde yaşayacağı yetişkin dünyasını tanımadan ve ebeveynin korumacı yaklaşımıyla sorumluluk almadan büyür. Neticede hayatı tanımayan, sosyal ilişkileri zayıf, ekonomik durumunu idame ettirme kabiliyetinden yoksun bir tip ortaya çıkar.
Bu çalışma, Tanzimat Dönemi’ndeki çocukluk anlayışı ve yetiştirme biçimine dair sosyokültürel değişimi ve bu değişimin bir sonucu olarak ortaya çıkan tipi Bihruz ve Felâtun üzerinden okumayı hedefler.
Keywords
Yanlış Batılılaşma geleneksel çocukluk modern çocukluk Felâtun Bey ve Râkım Efendi Araba Sevdası.
References
- Ahmet Midhat (2000). Bahtiyarlık, (Haz. Nuri Sağlam). Ankara: TDK Yayınları.
- Ahmet Midhat (2013a). Felatun Bey ve Rakım Efendi, (Haz. Zuhal İbidan). İstanbul: Kapı Yayınları.
- Ahmet Midhat (2013b). Peder Olmak Sanatı, (Haz. Gizem Akyol). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Ayaz, Hüseyin (2020), Tanzimat Yazarlarının Çocuk Yetiştirme Anlayışı. Doktora tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey (2011). Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, (Haz. Ali Şükrü Çoruh). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Bumin, Kürşat (1983). Batı’da Devlet ve Çocuk. İstanbul: Alan Yayıncılık. Deniz, Nuran (2008). Tanzimat Romanında Babasız Kahramanlar. Yüksek lisans tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Duymaz, Ali (1999). “Dede Korkut Kitabı’nda ve Alplığa Geçiş ve Topluma Katılma Törenleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Belleten, C. 46, S. 1, s. 39-50.
- Ergin, Muharrem (2011). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Finn, Robert P. (1984). Türk Romanı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Heywood, Colin (2003). Baba Bana Top At! (Çev. Esin Hoşsucu), İstanbul: Kitap Yayınevi.
- İnal, Kemal (2007). Modernizm ve Çocuk. Ankara: Sobil Yayıncılık.
- İnci, Handan (2005). “Felatun Bey’i Tanır mısınız?”, Kitaplık, S. 83, s. 81-85.
- Mardin, Şerif (1996). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Mehmet Emin Efendi (1986). İstanbul’dan Orta Asya’ya Seyahat, (Haz. R. Akdemir), Ankara: KTB Yayınları. Meriç, Cemil (1981). Bir Facianın Hikâyesi. İstanbul: Umran Yayınları.
- Narlı, Mehmet (2002). “Araba Sevdaları”, Türkbilig, S. 4, s. 19-28.
- Orçan, Mustafa (2014). Osmanlı’dan Günümüze Modern Türk Tüketim Kültürü. İstanbul: Harf Eğitim Yayıncılığı.
- Ortaylı, İlber (2010). Osmanlı Toplumunda Aile. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Oy, Aydın (1979). “Dede Korkut Kitabında Kahramanların Ad Almaları”, Türk Dili, S. 99, s. 150-152.
- Öztan, Güven Gürkan (2011). Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Recaizade Mahmud Ekrem (2013). Araba Sevdası, (Haz. Tamer Erdoğan). İstanbul: Kapı Yayınları.
- Şentürk, Ahmet Atilla (2002). XVI. Asra Kadar Anadolu Sahası Mesnevilerinde Edebi Tasvirler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Şimşek, Murat (2012). “İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti”, İnsan ve Toplum, C. 2, S. 3, s. 139-164.
- Tan, Mine (1989). “Çağlar Boyunca Çocukluk”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 1, s. 71-88.
- Veblen, Thorstein (1995). Aylak Sınıf. İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaası.
- Yerasimos, Marianna (1993). Toplumsal Tarihte Çocuk. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Abstract
The Tanzimat novel has generally been read around the problem of wrong Westernization and has been referred to as the ridiculous narrative of wrongly Westernized types. Tanzimat writers, on the other hand, emphasized the final point of this type in their novels, while dwelling on the gravity of the outcome, they also discussed the conditions and reasons that brought it about, thus pointing to the source of the problem. The main issue that Tanzimat novelists focus on is the way the Tanzimat generation was raised.
During the Tanzimat period, which was a process of change and transformation, the idea of childhood and the culture of raising children were also affected by this change. Traditional culture, with its approach that does not see the child as separate from the adult, operates a continuous and uninterrupted upbringing process in which the child is included in social life, together with adults, and gradually assumes responsibilities. Modern thought, on the other hand, argues that the child, whom she defines as innocent and in need of protection, should be kept away from the world that adults describe as dangerous and sinful until a certain age. With this understanding, the child grows up isolated from social life until a certain age, without knowing the adult world in which she will live in the future and without taking responsibility due to the protective approach of the parent. As a result, a type and generation that does not know life, has weak social relations, and lacks the ability to control its economic situation emerges.
This study aims to read the sociocultural change in the understanding of childhood and the way of raising children in the Tanzimat period and the type that emerged as a result of this change through Bihruz and Felatun.
Keywords
False westernization traditional childhood modern childhood Felâtun Bey and Râkım Efendi Araba Sevdası.
References
- Ahmet Midhat (2000). Bahtiyarlık, (Haz. Nuri Sağlam). Ankara: TDK Yayınları.
- Ahmet Midhat (2013a). Felatun Bey ve Rakım Efendi, (Haz. Zuhal İbidan). İstanbul: Kapı Yayınları.
- Ahmet Midhat (2013b). Peder Olmak Sanatı, (Haz. Gizem Akyol). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Ayaz, Hüseyin (2020), Tanzimat Yazarlarının Çocuk Yetiştirme Anlayışı. Doktora tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey (2011). Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, (Haz. Ali Şükrü Çoruh). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Bumin, Kürşat (1983). Batı’da Devlet ve Çocuk. İstanbul: Alan Yayıncılık. Deniz, Nuran (2008). Tanzimat Romanında Babasız Kahramanlar. Yüksek lisans tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Duymaz, Ali (1999). “Dede Korkut Kitabı’nda ve Alplığa Geçiş ve Topluma Katılma Törenleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Belleten, C. 46, S. 1, s. 39-50.
- Ergin, Muharrem (2011). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Finn, Robert P. (1984). Türk Romanı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Heywood, Colin (2003). Baba Bana Top At! (Çev. Esin Hoşsucu), İstanbul: Kitap Yayınevi.
- İnal, Kemal (2007). Modernizm ve Çocuk. Ankara: Sobil Yayıncılık.
- İnci, Handan (2005). “Felatun Bey’i Tanır mısınız?”, Kitaplık, S. 83, s. 81-85.
- Mardin, Şerif (1996). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Mehmet Emin Efendi (1986). İstanbul’dan Orta Asya’ya Seyahat, (Haz. R. Akdemir), Ankara: KTB Yayınları. Meriç, Cemil (1981). Bir Facianın Hikâyesi. İstanbul: Umran Yayınları.
- Narlı, Mehmet (2002). “Araba Sevdaları”, Türkbilig, S. 4, s. 19-28.
- Orçan, Mustafa (2014). Osmanlı’dan Günümüze Modern Türk Tüketim Kültürü. İstanbul: Harf Eğitim Yayıncılığı.
- Ortaylı, İlber (2010). Osmanlı Toplumunda Aile. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Oy, Aydın (1979). “Dede Korkut Kitabında Kahramanların Ad Almaları”, Türk Dili, S. 99, s. 150-152.
- Öztan, Güven Gürkan (2011). Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Recaizade Mahmud Ekrem (2013). Araba Sevdası, (Haz. Tamer Erdoğan). İstanbul: Kapı Yayınları.
- Şentürk, Ahmet Atilla (2002). XVI. Asra Kadar Anadolu Sahası Mesnevilerinde Edebi Tasvirler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Şimşek, Murat (2012). “İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti”, İnsan ve Toplum, C. 2, S. 3, s. 139-164.
- Tan, Mine (1989). “Çağlar Boyunca Çocukluk”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 1, s. 71-88.
- Veblen, Thorstein (1995). Aylak Sınıf. İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaası.
- Yerasimos, Marianna (1993). Toplumsal Tarihte Çocuk. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Modern Turkish Literature in Turkiye Field |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 29, 2025 |
| Submission Date | January 2, 2025 |
| Acceptance Date | February 18, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 8 Issue: 1 |
