Hitit Theology Journal

Abstract

Bu çalışma, 13. yüzyılda Güney İtalya’da yer alan Lucera’nın, Sicilya’dan tehcir edilen Müslümanların buraya yerleştirilmesiyle bir Müslüman yerleşim yeri hâline gelmesini, bu kimliğiyle üstlendiği rolleri ve nihai olarak yok oluşunu incelemektedir. İslam tarihi alanındaki akademisyenler tarafından yeterince ele alınmamış olan Lucera, Orta Çağ Avrupa tarihinin özgün bir kesitini temsil etmektedir. Türkçe akademik literatürde ise Lucera’dan sadece Sicilya’dan sürülen Müslümanların son durağı olarak bahsedilmektedir. Normanların Sicilya’yı istila etmesinin ardından, Hohenstaufen idaresi altında II. Frederick, bölgedeki Müslüman ahaliyi kontrol altına almak ve kraliyetin menfaatleri doğrultusunda konumlandırmak amacıyla zorunlu bir göçe tabi tutmuş ve sınır ötesine gönderen klasik tehcir uygulamalarından farklı olarak, onları İtalya’nın iç bölgelerindeki Lucera’ya yerleştirmiştir. Bir Müslüman yerleşim yeri olarak düzenlenen Lucera, göçten sonra ekonomik ve askerî bakımdan gelişerek krallığa önemli katkılar sağlamış, aynı zamanda misyoner Hristiyan bir anlayışın hâkim olduğu dönemin siyasal atmosferinde İslami kimliğini koruyabilmiştir. Lucera, bu yıllarda Güney İtalya’yı yöneten Hohenstaufen ve Angevin hanedanlarına vergi gelirleri ve askerî hizmetler yoluyla ekonomik katkı sağlayan önemli bir merkez hâline gelmiştir. Özellikle buğday, şarap ve zeytinyağı üretimindeki tarımsal verimliliği ile zanaat ve ticaretteki etkinliği, şehri kraliyet için vazgeçilmez kılmıştır. Lucera, ayrıca maharetli okçularıyla kraliyet ordularında kritik roller üstlenen önemli bir askerî üs olarak hizmet vermiştir. Şehirdeki Müslüman kültürüne dair günümüz tarihçilerini aydınlatabilecek tarihî ve arkeolojik materyallerin sınırlı olması, İslam'ın şehrin sakinlerinin günlük hayatları üzerindeki etkilerini kesin bir şekilde ortaya koymayı zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, şehirde bir caminin bulunduğu, ezanın okunduğu ve muhtemelen bir medresenin kurulduğuna dair kayıtlar mevcuttur. Her hâlükârda, nüfusun İslami kimliği, Papalığın sürekli şikâyet ettiği bir husus olmuş ve bu durum Lucera’yı 13. yüzyıl Güney Avrupa’sının değişken siyasi ortamında oldukça hassas bir konuma yerleştirmiştir. Kraliyet yazışmaları, arşiv malzemeleri ve döneme dair anlatımlara dayanan bu çalışma, Lucera’nın kuruluşundan 1300 yılında II. Charles tarafından yok edilişine kadar olan süreci ele almakta; şehrin sosyopolitik ve ekonomik yapısını değerlendirerek krallık içinde hem entegre hem de ayrışmış bir yapı olarak nasıl işlediğini incelemektedir. Ayrıca, Lucera’nın yok edilmesine ilişkin tarihçilerin ileri sürdüğü farklı açıklamaları analiz etmektedir. Erken dönem çalışmalar, bu olayı genellikle dinî hezeyan ve siyasi kaygılara bağlayarak II. Charles’ı Müslüman nüfusu ortadan kaldırma çabalarında Papalıkla uyumlu, dindar bir haçlı olarak tasvir etmiştir. Bu bakış açısı bazı yönlerden kabul edilebilir olmakla birlikte, Lucera’nın çöküşüne neden olan çok yönlü dinamikleri tek bir unsura indirgemektedir. Kimi tarihçiler ise, tahtın Lucera’nın mallarını ve ahalisini tasfiye ederek elde edebileceği ekonomik kazanç beklentisine odaklanmıştır. Yakın dönem çalışmalara gelince, ilk bakışta anlamlandırılması güç görünen bu uygulamayı, devlet inşası bağlamında değerlendirmeye yönelmiştir. Yaklaşımlardaki bu farklılıkların temel sebebi, kralın Lucera ile ilgili emirleri ve saray ile Papalık arasındaki yazışmalar haricinde konuyu aydınlatabilecek somut tarihî kanıtların eksikliğidir. Söz konusu yazışmalar, Müslüman Lucera’nın siyasi ve sosyal tarihini yeniden inşa etmek için zengin materyaller sunsa da egemen elitlerin ön yargılarını ve iddialarını yansıttığı için yanlı bir bakış açısı taşımaktadır. Bu makale, mevcut kaynakların kısıtlarını göz önünde bulundurarak, tarihsel olayların çarpıtılma riskine duyarlı bir bakış açısıyla Lucera’nın Müslüman bir yerleşim olarak ortadan kaldırılmasına dair farklı açıklamaları değerlendirmektedir. Çalışma, saldırının, sadakat ve ittifakların değişkenlik gösterdiği bir siyasi ortamda gerçekleştiğini ve II. Charles’ın bu süreçte kendi konumunu güçlendirmek amacıyla bu kararı aldığını öne sürmektedir. Bu çerçevede, II. Charles’ın gelecekte aleyhine kullanılabilecek bir zafiyeti stratejik bir avantaja dönüştürme çabasıyla Müslüman Lucera’yı planlı bir şekilde tasfiye ettiği, ancak bu kararın uzun vadede Angevin tahtının refahını olumsuz etkilediği sonucuna varmaktadır.