Abstract
Edebiyat alanında oluşturulan eserlerin siyasi yönelimlere bağlı, ideolojik bir niteliğe sahip olacak şekilde oluşturulmaya çalışılması eserin edebî ve realist yönüne, yazarın da entelektüel güvenilirliğine zarar veren bir durumdur. Yakup Kadri’nin (1889-1974) Yaban adlı romanı ideolojik bir düşünce yapısına bağlı olarak oluşturulmaya çalışılmıştır. Yaban’da kurtarılması gereken bir vatanın ve bir halkın durumu anlatılmaktadır. Bunun gerçekleşmesi için entelektüellerin görevi üstlenmesi, insanları aydınlatması, eğitmesi, uyarması gerekirken işin gereğini yerine getirmekten uzaklaşıp halkı küçümseyen kişiler durumuna gelmesi ve bunun övülmesi söz konusudur. Bu yönüyle roman, köylü aleyhtarı bir niteliğe sahiptir. Köylü, hem maddi hem de manevi bir sefaletin içinde gösterilmektedir. Mevcut olguların bu şekilde değerlendirilmesi bir entelektüel tarafından yapılmaktadır. Bunun kökeninde Yakup Kadri’nin büyük ölçüde içinde yetiştiği aile ve kültürel olarak beslendiği kaynaklar bulunmaktadır. Buna bağlı olarak romanda, köylü halkın oldukça ileri boyutlara varacak şekilde aşağılanması yazarın sahip olduğu düşünce yapısının bir gereği gibi durmaktadır. Bu ideolojik niteliğinden dolayı Yakup Kadri’nin Yaban adlı romanı günümüz önemli edebiyat eleştirmenlerinden biri olan Terry Eaglenton’un (d. 1943) İdeoloji adlı kitabında oluşturduğu kuram üzerinden değerlendirilecektir. Çünkü ideolojik analiz indirgemeci olmaktan uzak, biçimsel yapıyla ilgili mülahazaların ayrılmaz bir parçası olduğunu ve edebiyat ile kültür arasındaki ilişkilerin anlaşılması için önemli bir araç olduğunu gösterir. Bu noktada en önemli problem şudur: Yakup Kadri, ideolojik bir anlayış mı ortaya koymaya çalışmıştır yoksa estetik bir saikle mi hareket etmiştir? Ya da her ikisi de dikkate alınmış mıdır? Eserin edebî yönü yakın arkadaşları (Halide Edip, Reşat Nuri) ve günümüz edebiyat eleştirmenleri (Orhan Okay, Berna Moran) tarafından olumsuz anlamda eleştirilmiştir. Dolayısıyla eserin ideolojik yönü daha ön planda durmaktadır. Bu makalede ideolojik sebeplerin ön plana çıkarılması durumunda hangi sonuçlara sebep olabileceği tartışılmaya çalışılmıştır.
Keywords
References
- Acar, Sevim. “Esere Dönük Tahlil Metodunun Yakup Kadri’nin “Yaban” Adlı Romanına Uygulanması”. Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu. 125-144. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Akı, Niyazi. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, İnsan, Eser, Fikir, Üslup. İstanbul: İstanbul Matbaası, 1960.
- Aktaş, Şerif. Yakup Kadri Karaosmanoğlu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
- Atkinson, Will. Class. Cambridge: Polity Press, 2023.
- Belge, Murat. Edebiyat Üstüne Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
- D’Amato, Paul. Marksizmin Anlamı. çev. Akın E. Pilgir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2016.
- Eagleton, Terry. İdeoloji. çev. Muttalip Özcan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
- Enginün, İnci. “Yakup Kadri ve Halide Edip”. Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu. 61-78, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Georgen, Francois. Osmanlı Türk Modernleşmesi (1900-1930). çev. Ali Berktay, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
- Huyugüzel, Ömer Faruk. “Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Hikâyelerinde Anadolu”. Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu. 99-114, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Atatürk. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1946.
- Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Gençlik ve Edebiyat Hatıraları. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1969.
- Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Yaban. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
- Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. “Yaban’ın İkinci Basılışı Vesilesiyle”. Yakup Kadri Karaosmanoğu. Yaban. 9-14. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
- Karpat, Kemal H. Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji. çev. Güneş Ayas. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
- Kefeli, Emel, “Yaban’da Tesirler”. Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 115-123. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Marx, Karl. Contribution to a Critique of Political Economy. çev. S. W. Ryazanskaya. Moscow: Progress Publishers, 1977.
- Marx, Karl, Engels, Friedrich. The German Ideology. çev. C. J. Arthur. London: Lawrence & Wishart, 1974.
- Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bakış I. İstanbul: İletişim Yayınları, 1998.
- Okay, Orhan. “Türk Romanında Köy Gerçeği ve Yaban”. Yedi İklim 67 (1995): 5-10.
- Özkırımlı, Atilla . “Yaban Üzerine”. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Yaban. 13-21. İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
- Sadi Halim Paşa. Buhranlarımız ve Son Eserleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
- Şahin, Gaye Belkız Yeter. Türk Postmodern Anlatılarında Modernizm Eleştirisi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2019.
- Toker, Şevket. “Edebiyatımızda Nev-Yunanilik Akımı”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1 (1982): 135-163.
- Uğurcan, Sema. “Yakup Kadri Karaosmanoğlu Hatıraları ile Romanları Arasındaki Münasebet”, Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu. 205-218. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Yılmaz, Sabanur. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Romanlarında İdeoloji. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2019.
- Yücel, Hasan Ali. Edebiyat Tarihimizden. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
Abstract
If literature is constructed in such a way that it has an ideological character based on political orientations, it damages the literary and realist aspect of the work and the intellectual reliability of the author. Yakup Kadri’s novel Yaban was written in accordance with an ideological mindset. In the novel Yaban, the condition of a homeland and a nation that needs to be saved is described. For this to happen, intellectuals should take on the task of enlightening, educating, and warning people, but they move away from performing the necessary work and become people who despise the public. From this perspective, the novel has an anti-peasant qualification, and the peasants are depicted as being in both financial and moral misery. Such an assessment of the situation is made by an intellectual. The origins of this are largely rooted in the family in which Yakup Kadri was raised and the sources from which he was culturally nourished. The denigration of the peasant people in quite an extreme way in the novel appears to be a requirement of Yakup Kadri’s ideology. Because of its ideological nature, this article will analyze Yakup Kadri’s novel Yaban through the theory of Terry Eagleton, one of the most important literary critics of our time, in his book Ideology. This is because ideological analysis, far from being reductionist, shows that considerations of the formal structure are an integral part of the novel and are important for understanding the relationships between literature and culture. Here, the most important problem is whether Yakup Kadri tried to put forward an ideological understanding or whether he acted with an aesthetic motivation. Or were both taken into consideration? The literary aspect of the work has been disapprovingly critiqued by his close friends (such as Halide Edip, Reşat Nuri) and literary critics of the present day (such as Orhan Okay, Berna Moran). Therefore, it can be argued that the ideological side of the work is more at the forefront. In our article, we attempted to discuss what kind of consequences this has caused or will cause by emphasizing the ideological aspect of the work.
Keywords
References
- Acar, Sevim. “Esere Dönük Tahlil Metodunun Yakup Kadri’nin “Yaban” Adlı Romanına Uygulanması”. Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu. 125-144. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Akı, Niyazi. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, İnsan, Eser, Fikir, Üslup. İstanbul: İstanbul Matbaası, 1960.
- Aktaş, Şerif. Yakup Kadri Karaosmanoğlu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
- Atkinson, Will. Class. Cambridge: Polity Press, 2023.
- Belge, Murat. Edebiyat Üstüne Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
- D’Amato, Paul. Marksizmin Anlamı. çev. Akın E. Pilgir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2016.
- Eagleton, Terry. İdeoloji. çev. Muttalip Özcan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
- Enginün, İnci. “Yakup Kadri ve Halide Edip”. Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu. 61-78, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Georgen, Francois. Osmanlı Türk Modernleşmesi (1900-1930). çev. Ali Berktay, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
- Huyugüzel, Ömer Faruk. “Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Hikâyelerinde Anadolu”. Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu. 99-114, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Atatürk. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1946.
- Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Gençlik ve Edebiyat Hatıraları. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1969.
- Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Yaban. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
- Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. “Yaban’ın İkinci Basılışı Vesilesiyle”. Yakup Kadri Karaosmanoğu. Yaban. 9-14. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
- Karpat, Kemal H. Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji. çev. Güneş Ayas. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
- Kefeli, Emel, “Yaban’da Tesirler”. Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 115-123. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Marx, Karl. Contribution to a Critique of Political Economy. çev. S. W. Ryazanskaya. Moscow: Progress Publishers, 1977.
- Marx, Karl, Engels, Friedrich. The German Ideology. çev. C. J. Arthur. London: Lawrence & Wishart, 1974.
- Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bakış I. İstanbul: İletişim Yayınları, 1998.
- Okay, Orhan. “Türk Romanında Köy Gerçeği ve Yaban”. Yedi İklim 67 (1995): 5-10.
- Özkırımlı, Atilla . “Yaban Üzerine”. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Yaban. 13-21. İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
- Sadi Halim Paşa. Buhranlarımız ve Son Eserleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
- Şahin, Gaye Belkız Yeter. Türk Postmodern Anlatılarında Modernizm Eleştirisi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2019.
- Toker, Şevket. “Edebiyatımızda Nev-Yunanilik Akımı”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1 (1982): 135-163.
- Uğurcan, Sema. “Yakup Kadri Karaosmanoğlu Hatıraları ile Romanları Arasındaki Münasebet”, Doğumunun 100. Yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu. 205-218. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1989.
- Yılmaz, Sabanur. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Romanlarında İdeoloji. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2019.
- Yücel, Hasan Ali. Edebiyat Tarihimizden. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Turkish Language and Literature (Other) |
| Journal Section | ARAŞTIRMA MAKALESİ |
| Authors | |
| Publication Date | April 30, 2025 |
| Submission Date | January 8, 2024 |
| Acceptance Date | January 3, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 22 [BAHAR 2025] |
ULAKBİM-DERGİPARK Bünyesinde Faaliyet Gösteren HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi (Journal Of Academic Literature)
Türk Dili ve Edebiyatı Alanında Yayımlanan Uluslararası Hakemli Bir Dergidir.