Research Article
BibTex RIS Cite

Some Investigations and Observations on Historical Poems in Mehmed Elif Efendi's Poems

Year 2025, Issue: 22 [BAHAR 2025], 99 - 116, 30.04.2025

Abstract

A literature that lives in society, by its very existence, makes the mobility that exists within this social structure its subject. As a requirement of this directive, poetry, which is undoubtedly one of the strongest language fields of literature; He transferred content from experienced life-related issues such as birth, death, circumcision, marriage, war, peace, conquest, earthquake, appointment, promotion, architectural construction and revival. While doing this, it used the data analysis of abjad calculus, which has a mathematical infrastructure. This literary effort, also called history reduction, has been used by many poets. Sufi-poet Mehmed Elif Efendi, who lived as a witness of the circle of civilization until the first quarter of the XXth century, also contributed to this tradition of dehistoricization, mentioned in 11 of the 151 poems in his Dîvân. This study aims to present the poet's many historical poems, which are independent of each other, have social meaning, with different content and methods. For this purpose, the content analysis of the poems and the poet's method of composing these poems will be presented to the attention as content and method analysis. In addition, the target poems will be used as full text with transcription. The tradition of writing historical poems that reveal the social texture in a chronological order and Elif Efendi's poems, which are a small circle of this tradition, are extremely important in terms of reflecting the harmonious unity of the individual combined with aesthetics and social structure.

References

  • Ayar, Murat. Hasîrîzâde Mehmed Elif ve Dîvânı. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2024.
  • Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2010.
  • Azamat, Nihat. “Hasîrîzâde Elif Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/37-38. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
  • Canım, Rıdvan. “Klâsik Türk Edebiyatında Tarih Düşürme Sanatı ve Bir Ebced Ustası: Adanalı Sürûrî”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13/2 (2009), 105-120.
  • Canım, Rıdvan. Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
  • Coşan, Mahmud Esad. Akademik Makaleler. İstanbul: Server İletişim Yayınları, 2009.
  • Demirel, Şener. “Antepli Aynî Divanı’ndaki Tarih Manzumeleri Üzerine Bir İnceleme”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3/4 (2008), 372-398.
  • Dilçin, Cem. Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1997.
  • Elaldı, Mehmet. “Bursalı İbrahim Râzî Divanı’ndaki Tarih Manzumeleri”. İSTEM Dergisi 17/34 (2019), 385-401.
  • İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal. Son Asır Türk Şairleri (Haz. Müjgân Cunbur). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1999.
  • İpekten, Haluk. Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
  • Karabey, Turgut. “Tarih Düşürme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/80-82. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
  • Karabey, Turgut. Türk Edebiyatında Tarih Düşürme. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1992.
  • Kaya, İ. Güven. “Divan Şiirinde Tarih Düşürme Geleneği ve Yahya Bey’in Bir Kasidesi”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 12/30 (2006), 39-56.
  • Köse, Fatih. “Arşiv Belgelerinin Işığında İstanbul Şazelî Tekkelerinin Tarihi”. Vakıflar Dergisi 40 (2013), 99-114.
  • Kurt, Hüseyin. Elif Efendi, Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2003.
  • Mehmed Elif. Dîvân-ı Mehmed Elif. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Sütlüce Dergâhı Özel Bölümü, 326569, 1a-59a.
  • Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü-I. Ankara: MEB Yayınları, 1993.
  • Şentürk, Yılmaz. Ferdî ve Dîvânı. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
  • Tanman, Mehmet Baha. “Hasîrîzâde Tekkesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/384-387. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
  • Yakıt, İsmail. Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. Ankara: Ötüken Yayınları, 2017.
  • Yücer, Hür Mahmut. Şeyh Saʿdeddîn Cebâvî ve Saʿdîlik. İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.

MEHMED ELİF EFENDİ’NİN TARİH MANZUMELERİ ÜZERİNE BAZI TETKİK VE TESPİTLER

Year 2025, Issue: 22 [BAHAR 2025], 99 - 116, 30.04.2025

Abstract

Toplum içinde yaşayan bir edebiyat, varlığı gereği bu sosyal yapının içinde var olan hareketliliği kendine özne yapar. Bu yönergenin bir gereği olarak edebiyatın şüphesiz en kuvvetli dil alanlarından biri olan şiir; tecrübe edilen doğum, ölüm, sünnet, evlilik, savaş, barış, fetih, deprem, tayin, terfi, mimarî inşa ve ihya gibi hayata dair konulardan muhteva transferi yapmıştır. Bunu yaparken de matematiksel bir alt yapısı olan ebced hesabının veri analizini kullanmıştır. Tarih düşürme olarak da adlandırılan bu edebî gayret pek çok şair tarafından kullanılmıştır. XX. yüzyılın ilk çeyreğine kadar medeniyet dairesinin bir tanığı olarak yaşayan mutasavvıf-şair Mehmed Elif Efendi de Dîvân’ında yer alan 151 manzumenin 11’inde sözü edilen bu tarih düşürme geleneğine katkı sunmuştur. Bu çalışma şairin, birbirinden bağımsız, sosyal ve estetik anlam değeri olan pek çok tarih manzumesini farklı içerik ve yöntemlerle dikkatlere sunmayı amaçlamaktadır. Şairin ilgili manzumelerinin orijinal nüshadan da tespiti yapıldıktan sonra şiirlerin muhteva analizi ve şairin bu şiirleri oluşturma yöntemi içerik ve yöntem analizi olarak dikkatlere sunulacaktır. Ayrıca hedef manzumeler transkripsiyonlu tam metin olarak kullanılacaktır. Sosyal dokuyu kronolojik bir seyirde gözler önüne seren tarih manzumesi yazma geleneği ve bu geleneğin küçük bir dairesi olan Elif Efendi şiirleri, estetik ile toplumsal yapıyla hâllenen bireyin ahenkli birlikteliğini yansıtması açısından son derece önemlidir.

References

  • Ayar, Murat. Hasîrîzâde Mehmed Elif ve Dîvânı. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2024.
  • Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2010.
  • Azamat, Nihat. “Hasîrîzâde Elif Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/37-38. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
  • Canım, Rıdvan. “Klâsik Türk Edebiyatında Tarih Düşürme Sanatı ve Bir Ebced Ustası: Adanalı Sürûrî”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13/2 (2009), 105-120.
  • Canım, Rıdvan. Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
  • Coşan, Mahmud Esad. Akademik Makaleler. İstanbul: Server İletişim Yayınları, 2009.
  • Demirel, Şener. “Antepli Aynî Divanı’ndaki Tarih Manzumeleri Üzerine Bir İnceleme”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3/4 (2008), 372-398.
  • Dilçin, Cem. Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1997.
  • Elaldı, Mehmet. “Bursalı İbrahim Râzî Divanı’ndaki Tarih Manzumeleri”. İSTEM Dergisi 17/34 (2019), 385-401.
  • İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal. Son Asır Türk Şairleri (Haz. Müjgân Cunbur). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1999.
  • İpekten, Haluk. Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
  • Karabey, Turgut. “Tarih Düşürme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/80-82. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
  • Karabey, Turgut. Türk Edebiyatında Tarih Düşürme. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1992.
  • Kaya, İ. Güven. “Divan Şiirinde Tarih Düşürme Geleneği ve Yahya Bey’in Bir Kasidesi”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 12/30 (2006), 39-56.
  • Köse, Fatih. “Arşiv Belgelerinin Işığında İstanbul Şazelî Tekkelerinin Tarihi”. Vakıflar Dergisi 40 (2013), 99-114.
  • Kurt, Hüseyin. Elif Efendi, Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2003.
  • Mehmed Elif. Dîvân-ı Mehmed Elif. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Sütlüce Dergâhı Özel Bölümü, 326569, 1a-59a.
  • Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü-I. Ankara: MEB Yayınları, 1993.
  • Şentürk, Yılmaz. Ferdî ve Dîvânı. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
  • Tanman, Mehmet Baha. “Hasîrîzâde Tekkesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/384-387. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
  • Yakıt, İsmail. Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. Ankara: Ötüken Yayınları, 2017.
  • Yücer, Hür Mahmut. Şeyh Saʿdeddîn Cebâvî ve Saʿdîlik. İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
There are 22 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Classical Turkish Literature of Ottoman Field
Journal Section ARAŞTIRMA MAKALESİ
Authors

Murat Ayar 0000-0001-9346-3976

Publication Date April 30, 2025
Submission Date November 11, 2024
Acceptance Date February 27, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 22 [BAHAR 2025]

Cite

ISNAD Ayar, Murat. “MEHMED ELİF EFENDİ’NİN TARİH MANZUMELERİ ÜZERİNE BAZI TETKİK VE TESPİTLER”. Hikmet - Akademik Edebiyat Dergisi 22 [BAHAR 2025] (April 2025), 99-116. https://doi.org/10.28981/hikmet.1583275.

ULAKBİM-DERGİPARK Bünyesinde Faaliyet Gösteren HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi (Journal Of Academic Literature) 

Türk Dili ve Edebiyatı Alanında Yayımlanan Uluslararası Hakemli Bir Dergidir.