Research Article
ALLAH’IN KILICI İLE FAZİLET GÜNEŞİ ARASINDA: KA‘B B. ZÜHEYR’İN VE BÛSÎRÎ’NİN BÜRDE’Sİ HAKKINDA BİR MUKAYESE
Abstract
İslamî Türk ve Arap şiirinde, Hz. Peygamber için yazılan şiirlerin ayrı bir yeri ve önemi bulunmaktadır. Özellikle Arap şiirinde yer alan “medâihü’n-nebeviyye” türündeki şiirler, diğer müslüman milletlerin edebiyatlarını etkilemiş, Türk şiirinde de Hz. Peygamber etrafında şekillenecek nazım türlerinin kaynağını oluşturmuştur. Şüphesiz hem İslamî Türk edebiyatında hem de Arap edebiyatında Hz. Peygamber’le ilgili şiir literatürünü derinden etkileyen ve bu literatürün şekillenmesinde tesir sahibi olan ilk Arapça şiir, Ka‘b b. Züheyr’in Kasîde-i Bürde’si ile yaklaşık bu kasideden 600 sene sonra kaleme alınan Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sidir. Bu çalışmada öncelikle, Kasîde-i Bürde denildiği vakit akla ilk gelen şiir Bânet Su‘âd ve şairi Ka‘b b. Züheyr; ardından İmam Bûsîrî ve kasidesi hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında her iki kasidenin mukayese alanını oluşturabilmek amacıyla Türk ve Arap şiirinde nazım şekli ve türü hakkında bazı hususlara mukayeseli şekilde temas edilmiştir. Ka‘b b. Züheyr’in ve Bûsîrî’nin Bürdelerinin ihtiva ettiği konular üzerinde durulmuş, her iki kasidenin de hangi nazım türüne dahil edilebileceği hususu tartışılmıştır. Son olarak Bürdelerde nasıl bir Hz. Peygamber imajının çizildiği ortaya konmaya çalışılmıştır.
References
- Abdulhamid Muhammed Şuayb. “Agrâzu’ş-Şi‘ri’l-‘Arabiyyi Rü’yetün Nakdiyyetün”. Journal of Arabic Language and Literature 1/31 (2020), 443-486.
- Albayrak, Nurettin. “Türk Halk Şiirinde Biçim ve Tür Sorunu”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 2/3-4 (2009), 133-186.
- Armutlu, Sadık. “Mevlid Türüne Arap Edebiyatından Bakmak ve Medhiye Mevlid Birlikteliğinden Oluşan Eşsiz Bir Eser Örneği: Burdetu’l-Bûsîrî”. Türk Kültüründe Mevlit Geleneği Uluslararası Sempozyumu. ed. Hakan Yekbaş. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2023.
- Armutlu, Sadık. “Arap Edebiyatında Bir Tür: Gazel”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XI-Gazelden Gazele: Dünün Şiirine Bugünden Bakışlar. ed. Hatice Aynur vd. İstanbul: Klasik Yayınları, 2016.
- Ayçiçeği, Bünyamin. “Bûsîrî (ö. 696/1297 ?)’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö. 1308/1892) Tarafından Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15 (2015), 27-102.
- Ayçiçeği, Bünyamin. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Mensur Tercüme ve Şerhleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Ayçiçeği, Bünyamin. “İmâm Bûsîrî’nin Hayatı, Divan’ı ve Kasîde-i Bürde’si”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Ayçiçeği, Bünyamin. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Tahmisleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Bulut, Ali. Belâgat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
- Bûsîrî. Dîvânu’l-Bûsîrî. haz. Muhammed Seyyid Kîlânî. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1955.
- Çağmar, M. Edip. Edebî Açıdan Arapça Mevlidler. Ankara: İlâhiyâ Yayınları, 2004.
- Çetin, M. Nihad. Eski Arap Şiiri. İstanbul: Kapı Yayınları, 2011.
- Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-I Cahiliye Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2009a.
- Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-II Sadru’l-İslâm Dönemi (01-41/622-661). Erzurum: Fenomen Yayınları, 2009b.
- Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi Osmanlı (Mısır ve Bilâdu’ş-Şam Bölgesi) (922-1217/1516-1802). Erzurum: Fenomen Yayınları, 2015.
- Ekinci, Ramazan. Eski Türk Edebiyatı Teorik Bilgiler Nazım Şekilleri, Edebi Türler, Aruz ve Edebi Sanatlar. “Nazım Şekilleri”. Çorum: Kut Yayınları, 2019.
- Geert Jan van Gelder. “Modern öncesi Arap edebiyatında tür sınıflamasına yönelik cesur bir deneme”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 4-Nazımdan Nesire Edebî Türler.. ed. Hatice Aynur vd. İstanbul: Turkuaz Yayınları, 2009.
- Güler, Ömer Said. Ka‘b b. Züheyr’in Kasîde-i Bürde’sine Osmanlı Döneminde Yazılan Türkçe Şerhler (Karşılaştırmalı İnceleme-Üsküdârî Ahmed Efendi, Abdurrahman Abdî Paşa ve İsâmüddin Efendi Şerhlerinin Tenkitli Neşirleri). İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
- Güler, Ömer Said. Kıl Şefâat Yâ Resûlallâh Hudâ Affeylesin Osmanlının Bürde Şerhleri I. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
- Güler, Ömer Said. Üsküdârî Mustafa İsâmüddin Efendi-Mollacıkzâde Mehmed Râif Efendi Bir Şiir Bir Hırka/Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Şerhleri-II. İstanbul: DBY Yayınları, 2023.
- Irmak, Mustafa. “Bûsîrî’nin Zuhru’l-Me‘âd fî Vezni Bânet Su‘âd Adlı Kasidesi ve Abdülbâkî b. Ahmed’in Bu Esere Yaptığı Manzum Tercüme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/42 (2016), 174-200.
- Irmak, Mustafa. “Sezai Karakoç’un Kaside-i Bürde (Bânet Su‘âd) Tercümesi Üzerine”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2022), 231-256.
- Ka‘b b. Züheyr. Dîvânu Ka‘b b. Züheyr. haz. Müfid Kumeyha. Riyad: Dâru’ş-Şuvâf, 1989.
- Ka‘b b. Züheyr. Dîvânu Ka‘b b. Züheyr. haz. Ali Fâ‘ûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
- Karakoç, Sezai. İslâmın Şiir Anıtlarından Çeviriler. İstanbul: Diriliş Yayınları, 2011.
- Koç, Hamza. “Eski Türk Edebiyatında Edebî Türler”. Eski Türk Edebiyatı Teorik Bilgiler Nazım Şekilleri, Edebi Türler, Aruz ve Edebi Sanatlar. Çorum: Kut Yayınları, 2019.
- Koç, Hamza. Berlin Devlet Kütüphanesi HS. OR. 5151’de Kayıtlı Kasîde-i Bürde Şerhi. İstanbul: DBY Yayınları, 2021.
- Koç, Hamza. Re’îsü’l-İhtisâb Şerîf Mu‘tasım el-Buhârî Kasîde-i Bürde Tercümesi ve Tahmisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Koç, Hamza. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Şerhleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Koç, Hamza. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Tercümeleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Köksal, M. Fatih. Sana Benzer Güzel Olmaz -Divan Şiirinde Nazire-. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2018.
- Kurnaz, Cemal-Çeltik, Halil. Divan Şiiri Şekil Bilgisi. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları, 2013.
- Meşe, Ramazan. “İʻtizâr ve İstiʻtâf Şiiri –Cahiliye ve İslamî Dönem”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/1 (2019), 195-216.
- Öztürk, Murat. Şiirin Merhamet Kanatları Klasik Türk Şiirinde Afnâmeler. Ankara: Grafiker Yayınları, 2022.
- Reşid Yahyâvî. eş-Şi‘riyyetü’l-‘Arabiyyetü el-Envâ‘ ve’l-Ağrâz. Mağrip: Dâru Afrika eş-Şark.
- Saraç, M. A. Yekta. Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2013.
- Şimşek, Sultan. “Arap Edebiyatında Mevlid Türünün Gelişim Seyri ve Türkçe Mevlidlere Etkisi”. Türk Kültüründe Mevlit Geleneği Uluslararası Sempozyumu. ed. Hakan Yekbaş. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2023.
- Yalar, Mehmet. “İslami Arap Şiiri ve Hz. Peygamber”. T.C. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2009), 61-88.
- Yalçınkaya, Şerife. ŞâirinLirik Mülkü Gazel Türk-Osmanlı Gazeli. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2022.
- Yıldırım, Sefer-Irmak, Mustafa. “Mehmed et-Trabzonî ve ‘Ucâletu’z-zâd fî şerh-i Zuhri’l-me‘âd fî mu‘ârazati Bânet Su‘âd Adlı Eseri”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2022), 82-103.
Between the Sword of Allah and the Sun of Virtue: A Comparative Study of Ka‘b b. Zuhayr’s and Bûsîrî’s Burda
Abstract
In Islamic Turkish and Arabic poetry, the poems written in praise of the Prophet Muhammad hold a distinct place and importance. Particularly, the genre of “madâ'ih al-nabawîyah” in Arabic poetry has influenced the literary traditions of other Muslim nations and served as the source for poetic forms centered around the Prophet Muhammad in Turkish poetry. Undoubtedly, the first Arabic poem to profoundly impact both Islamic Turkish literature and Arabic literature, shaping the literature related to the Prophet, is Ka‘b b. Zuhayr's Qasâdat al-Burda, followed by al-Bûsîrî’s Qasîdat al-Burda, written approximately six centuries after Ka‘b b. Zuhayr's. This study first examines the poem Bânat Su‘âd and its poet Ka‘b b. Zuhayr, which is the most immediately associated work when Qasīdat al-Burda is mentioned. Then, it provides information about Imam al- Bûsîrî and his Qasîda. In order to establish a comparative framework for the analysis of both Qasîdas, certain aspects of the poetic form and genre in both Turkish and Arabic poetry are discussed. The study also addresses the themes present in the Burda poems of both Ka‘b b. Zuhayr and al-Bûsîrî, and examines the poetic forms to which each of the Qasîdas might belong. Finally, the study aims to explore the image of the Prophet Muhammad depicted in the Burda poems.
References
- Abdulhamid Muhammed Şuayb. “Agrâzu’ş-Şi‘ri’l-‘Arabiyyi Rü’yetün Nakdiyyetün”. Journal of Arabic Language and Literature 1/31 (2020), 443-486.
- Albayrak, Nurettin. “Türk Halk Şiirinde Biçim ve Tür Sorunu”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 2/3-4 (2009), 133-186.
- Armutlu, Sadık. “Mevlid Türüne Arap Edebiyatından Bakmak ve Medhiye Mevlid Birlikteliğinden Oluşan Eşsiz Bir Eser Örneği: Burdetu’l-Bûsîrî”. Türk Kültüründe Mevlit Geleneği Uluslararası Sempozyumu. ed. Hakan Yekbaş. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2023.
- Armutlu, Sadık. “Arap Edebiyatında Bir Tür: Gazel”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XI-Gazelden Gazele: Dünün Şiirine Bugünden Bakışlar. ed. Hatice Aynur vd. İstanbul: Klasik Yayınları, 2016.
- Ayçiçeği, Bünyamin. “Bûsîrî (ö. 696/1297 ?)’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö. 1308/1892) Tarafından Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15 (2015), 27-102.
- Ayçiçeği, Bünyamin. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Mensur Tercüme ve Şerhleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Ayçiçeği, Bünyamin. “İmâm Bûsîrî’nin Hayatı, Divan’ı ve Kasîde-i Bürde’si”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Ayçiçeği, Bünyamin. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Tahmisleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Bulut, Ali. Belâgat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
- Bûsîrî. Dîvânu’l-Bûsîrî. haz. Muhammed Seyyid Kîlânî. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1955.
- Çağmar, M. Edip. Edebî Açıdan Arapça Mevlidler. Ankara: İlâhiyâ Yayınları, 2004.
- Çetin, M. Nihad. Eski Arap Şiiri. İstanbul: Kapı Yayınları, 2011.
- Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-I Cahiliye Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2009a.
- Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-II Sadru’l-İslâm Dönemi (01-41/622-661). Erzurum: Fenomen Yayınları, 2009b.
- Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi Osmanlı (Mısır ve Bilâdu’ş-Şam Bölgesi) (922-1217/1516-1802). Erzurum: Fenomen Yayınları, 2015.
- Ekinci, Ramazan. Eski Türk Edebiyatı Teorik Bilgiler Nazım Şekilleri, Edebi Türler, Aruz ve Edebi Sanatlar. “Nazım Şekilleri”. Çorum: Kut Yayınları, 2019.
- Geert Jan van Gelder. “Modern öncesi Arap edebiyatında tür sınıflamasına yönelik cesur bir deneme”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 4-Nazımdan Nesire Edebî Türler.. ed. Hatice Aynur vd. İstanbul: Turkuaz Yayınları, 2009.
- Güler, Ömer Said. Ka‘b b. Züheyr’in Kasîde-i Bürde’sine Osmanlı Döneminde Yazılan Türkçe Şerhler (Karşılaştırmalı İnceleme-Üsküdârî Ahmed Efendi, Abdurrahman Abdî Paşa ve İsâmüddin Efendi Şerhlerinin Tenkitli Neşirleri). İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
- Güler, Ömer Said. Kıl Şefâat Yâ Resûlallâh Hudâ Affeylesin Osmanlının Bürde Şerhleri I. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
- Güler, Ömer Said. Üsküdârî Mustafa İsâmüddin Efendi-Mollacıkzâde Mehmed Râif Efendi Bir Şiir Bir Hırka/Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Şerhleri-II. İstanbul: DBY Yayınları, 2023.
- Irmak, Mustafa. “Bûsîrî’nin Zuhru’l-Me‘âd fî Vezni Bânet Su‘âd Adlı Kasidesi ve Abdülbâkî b. Ahmed’in Bu Esere Yaptığı Manzum Tercüme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/42 (2016), 174-200.
- Irmak, Mustafa. “Sezai Karakoç’un Kaside-i Bürde (Bânet Su‘âd) Tercümesi Üzerine”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2022), 231-256.
- Ka‘b b. Züheyr. Dîvânu Ka‘b b. Züheyr. haz. Müfid Kumeyha. Riyad: Dâru’ş-Şuvâf, 1989.
- Ka‘b b. Züheyr. Dîvânu Ka‘b b. Züheyr. haz. Ali Fâ‘ûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
- Karakoç, Sezai. İslâmın Şiir Anıtlarından Çeviriler. İstanbul: Diriliş Yayınları, 2011.
- Koç, Hamza. “Eski Türk Edebiyatında Edebî Türler”. Eski Türk Edebiyatı Teorik Bilgiler Nazım Şekilleri, Edebi Türler, Aruz ve Edebi Sanatlar. Çorum: Kut Yayınları, 2019.
- Koç, Hamza. Berlin Devlet Kütüphanesi HS. OR. 5151’de Kayıtlı Kasîde-i Bürde Şerhi. İstanbul: DBY Yayınları, 2021.
- Koç, Hamza. Re’îsü’l-İhtisâb Şerîf Mu‘tasım el-Buhârî Kasîde-i Bürde Tercümesi ve Tahmisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Koç, Hamza. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Şerhleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Koç, Hamza. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Tercümeleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar- Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: DBY Yayınları, 2024.
- Köksal, M. Fatih. Sana Benzer Güzel Olmaz -Divan Şiirinde Nazire-. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2018.
- Kurnaz, Cemal-Çeltik, Halil. Divan Şiiri Şekil Bilgisi. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları, 2013.
- Meşe, Ramazan. “İʻtizâr ve İstiʻtâf Şiiri –Cahiliye ve İslamî Dönem”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/1 (2019), 195-216.
- Öztürk, Murat. Şiirin Merhamet Kanatları Klasik Türk Şiirinde Afnâmeler. Ankara: Grafiker Yayınları, 2022.
- Reşid Yahyâvî. eş-Şi‘riyyetü’l-‘Arabiyyetü el-Envâ‘ ve’l-Ağrâz. Mağrip: Dâru Afrika eş-Şark.
- Saraç, M. A. Yekta. Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2013.
- Şimşek, Sultan. “Arap Edebiyatında Mevlid Türünün Gelişim Seyri ve Türkçe Mevlidlere Etkisi”. Türk Kültüründe Mevlit Geleneği Uluslararası Sempozyumu. ed. Hakan Yekbaş. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2023.
- Yalar, Mehmet. “İslami Arap Şiiri ve Hz. Peygamber”. T.C. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2009), 61-88.
- Yalçınkaya, Şerife. ŞâirinLirik Mülkü Gazel Türk-Osmanlı Gazeli. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2022.
- Yıldırım, Sefer-Irmak, Mustafa. “Mehmed et-Trabzonî ve ‘Ucâletu’z-zâd fî şerh-i Zuhri’l-me‘âd fî mu‘ârazati Bânet Su‘âd Adlı Eseri”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2022), 82-103.
There are 40 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Turkish Islamic Literature |
| Journal Section | ARAŞTIRMA MAKALESİ |
| Authors | |
| Publication Date | April 30, 2025 |
| Submission Date | February 9, 2025 |
| Acceptance Date | March 10, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 22 [BAHAR 2025] |
ULAKBİM-DERGİPARK Bünyesinde Faaliyet Gösteren HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi (Journal Of Academic Literature)
Türk Dili ve Edebiyatı Alanında Yayımlanan Uluslararası Hakemli Bir Dergidir.