Research Article
BibTex RIS Cite

Social and Religious Institutions of the Ottoman Empire Sheikh Berekat Foundation

Year 2025, Issue: 39, 200 - 213, 21.05.2025
https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1599597

Abstract

Foundations, which were significant social and religious institutions in the Ottoman Empire, played various roles in social life and contributed significantly to public welfare. The subject of our study, the "Zürri/Evlatlık" (Lineage/Adopted) foundations, occupied a prominent place within this institution. These foundations were established by high-ranking state officials as well as landowners from the general populace. The management (tevliyet) and revenues of the foundation were allocated to the descendants of the founders. This study attempts to reveal both the issues related to the distribution of the foundation's income among the heirs and the management of the foundation, as well as the benefits it provided to the public over approximately two centuries. Despite meticulously kept records, the disputes that arose among the heirs of the foundation are examined. By investigating the management gaps that emerged, the study highlights how the rightful claims were adjudicated by higher authorities in accordance with the foundation's deed, supported by signed and certified testimonies of witnesses. The study also delves into the main disputes, particularly regarding the transfer of management rights (tevliyet), the distribution of the foundation's revenues, and the problems arising from delays in sending revenues to the Evkaf (foundation administration) accounts, along with the inspection processes involved in resolving these issues. Initially, during the Ottoman Classical period, these disputes were handled by the Inspectorate of the Haremeyn Ministry, but after the establishment of the Evkaf-ı Hümayun Nezareti (Imperial Ministry of Foundations), they were managed by the Evkaf Inspectorate Office under this ministry.

References

  • Akipek, Ş. ve Altaş, H. (1998).Vakıflarda Evladiye Davaları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 47 (1), s.145-151. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000647
  • Barkan ,Ö. L. (2011). İslâm – Türk Mülkiyet Hukuku Tatbikatının Osmanlı İmparatorluğunda Aldığı Şekiller, I Şer’i Miras Hukuku ve Evlâtlık Vakıflar. Journal of Istanbul University Law Faculty, 7(4), s.156-18
  • Çizakça, M. (2006). Osmanlı dönemi vakıflarının tarihsel ve ekonomik boyutları. Türkiye’de Hayırseverlik: Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet Araştırması, TÜSEV, 21-31.
  • Genca, E. (2014). Osmanlı Hukukunda Vakıfların Denetimi (Evkaf-I Hümayun Nezareti). Journal of Istanbul University Law Faculty, 72(1), 531-554.
  • Gömrükçüoğlu, O. S. (2012). Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Tebaasının Şikâyetleri. AUHFD, 61 (1) 2012, s. 175-206. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001654
  • Gülsoy, U. (2014). Bir Medeniyet İzdüşümü Vakıflar. Vakıflar Genel Müdürlüğü.
  • Gülsoy, U. ve Wıllaım, O. (1998). Hicaz Demir Yolu, DİA, C. 17, Ankara, s. 441-445.
  • Günay, H. M. (2012). Vakıf, DİA, C. 42, s.479-786.
  • Gürsoy, Ç. (2019). Aynı ve Başka: Evkaf Muhasebeciliği Mahkemesi Para Vakfı Kayıtları (1491-1828). Belleten, 83(), 95-126. doi:10.37879/belleten.2019.95
  • Güvemli, O. ve Güvemli, B. (2016). Osmanlı Kayıt Kültüründe Vakıf Muhasebesi ve Devlet Muhasebe Sistemi. Vakıflar Dergisi (46), 9-21. https://doi.org/10.16971/vakiflar.286216
  • Hançe; T,H, (2019). Evkaf Nezareti (1826)’Nin Denetimi Öncesi Ve Sonrasında Mihrişah Valide Sultan Vakfı’nın Mali Yapısı (1797-1837). Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(4), 1083-1100. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2019456399
  • Kaya, H. (2021). Osmanlı Devleti’nde Bir Nakşibendi Şeyhi: Aziz Mahmud Urmevi. Kitabevi.
  • Kaya, H. (2022). 18. Yüzyılda Amid Medreselerine Yapılan Atamalar Üzerine Bir İnceleme. Hafıza Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 1 (4), s. 86-102.
  • Kütükoğlu, M. S. (2018). Osmanlı’nın Sosyo-Kültürel ve İktisadi Yapısı. Türk Tarih Kurumu yayınları.
  • Özkan; E. (2022). İdari Taksimat Birimlerinde Yer Değişikliklerini Zorunlu Kılan Haller (1884-1916). Tarih Okulu Dergisi, 15(58), s. 1667-1687.
  • Öztürk, R. H. (2018). Osmanlı İktisat Zihniyetinde Kamu Hizmetlerinin Yerine Getirilmesi ve Vakıflar. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(4), 37-48. https://doi.org/10.11616/asbed.v18i41997.505835
  • Yılmaz, Y. (2014). Vakıf kurumunun dayandığı temel referanslar ve zürrî vakıfların vakıf sistemindeki yeri. Dini Araştırmalar Dergisi, 17 (44), 43-66.
  • Zaim, S. (2012). Vakıflarımızın İktisadi ve Sosyal Açıdan Değerlendirilmesi. Journal of Social Policy Conferences. (37-38):1-18.
  • Arşiv Kaynakları
  • VGMA Ev d. . 326-16, 537-135, 565-32, s. 83, 537-135. s 270, 1140-128, 1082-80, 12663-9, 14888-27, 19133-6,
  • VGMA Ev. mkt. 326-13, 326-57, 899-57, 1025-26, 1072-23, 1072-26, 1072-27, 1072-43, 1072-65, 3014-40, 3014-155, 3014-156, 3014-157, 3014-159, 3014-160, 3014-162, 3014-163, 3014-171
  • VGMA Ev. mkt. cht.131-14, 550-59
  • VGMA Ev. thr. 328-5

Osmanlının Sosyal ve Dini Müesseselerinden Şeyh Berekat Vakfı

Year 2025, Issue: 39, 200 - 213, 21.05.2025
https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1599597

Abstract

Osmanlı Devleti’nde sosyal ve dini bakımında önemli bir müessese olan vakıflar, toplumsal hayatta değişik görevler ifa ederken kamu yararına da birçok katkıları olmuştur. Çalışmamızın konusunu teşkil eden zürri/evlatlık vakıflar, bu müessesese içinde büyük bir yer tutmaktadır. Üst düzey devlet görevlilerinin yanı sıra bu halktan da toprak sahibi kişiler tarafından kurulmuşlardır. Vakfın tevliyeti ve gelirleri, kurucuların kendi soyundan gelenlere tahsis edilmiştir. Bu çalışmada yaklaşık iki yüz yıl boyunca ayakta kalabilen vakfın varisleri arasında vakıf gelirlerinin paylaşımı, vakfın tevliyeti konusunda, yaşanan sorunlar hem de kamu yararına yapmış olduğu faydalar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Titiz bir şekilde tutulan kayıtlara rağmen vakfın varisler arasında hangi anlaşmazlıklara sebep olduğu irdelenmiştir. Çalışmada ortaya çıkan yönetim boşluklarının yerinde incelenerek şahitlerin imzalı ve tasdikli ifadeleri ile birlikte üst mercilerce vakfiyeye uygun olarak hak sahiplerine tevdi edildiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Vakfın temel anlaşmazlıkları başta tevliyetin intikali, vakıf gelirlerinin paylaşımı ve evkaf muhasebesine zamanında gönderilmeyen gelirlerden doğan aksaklıkların giderilmesi hususunda yaşanan problemler ve çözümlerine yönelik teftişte yaşanan süreçlere de detaylıca yer verilmiştir. Bu sorunların çözüm mercileri olarak Osmanlı klasik döneminde Haremeyn Nezareti Müfettişliği tarafından bakılırken Evkaf-ı Hümayun Nezareti kurulduktan sonra nezarete bağlı Evkaf Müfettişliği Kalemi tarafından bakılmaya başlandığı görülmektedir.

References

  • Akipek, Ş. ve Altaş, H. (1998).Vakıflarda Evladiye Davaları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 47 (1), s.145-151. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000647
  • Barkan ,Ö. L. (2011). İslâm – Türk Mülkiyet Hukuku Tatbikatının Osmanlı İmparatorluğunda Aldığı Şekiller, I Şer’i Miras Hukuku ve Evlâtlık Vakıflar. Journal of Istanbul University Law Faculty, 7(4), s.156-18
  • Çizakça, M. (2006). Osmanlı dönemi vakıflarının tarihsel ve ekonomik boyutları. Türkiye’de Hayırseverlik: Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet Araştırması, TÜSEV, 21-31.
  • Genca, E. (2014). Osmanlı Hukukunda Vakıfların Denetimi (Evkaf-I Hümayun Nezareti). Journal of Istanbul University Law Faculty, 72(1), 531-554.
  • Gömrükçüoğlu, O. S. (2012). Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Tebaasının Şikâyetleri. AUHFD, 61 (1) 2012, s. 175-206. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001654
  • Gülsoy, U. (2014). Bir Medeniyet İzdüşümü Vakıflar. Vakıflar Genel Müdürlüğü.
  • Gülsoy, U. ve Wıllaım, O. (1998). Hicaz Demir Yolu, DİA, C. 17, Ankara, s. 441-445.
  • Günay, H. M. (2012). Vakıf, DİA, C. 42, s.479-786.
  • Gürsoy, Ç. (2019). Aynı ve Başka: Evkaf Muhasebeciliği Mahkemesi Para Vakfı Kayıtları (1491-1828). Belleten, 83(), 95-126. doi:10.37879/belleten.2019.95
  • Güvemli, O. ve Güvemli, B. (2016). Osmanlı Kayıt Kültüründe Vakıf Muhasebesi ve Devlet Muhasebe Sistemi. Vakıflar Dergisi (46), 9-21. https://doi.org/10.16971/vakiflar.286216
  • Hançe; T,H, (2019). Evkaf Nezareti (1826)’Nin Denetimi Öncesi Ve Sonrasında Mihrişah Valide Sultan Vakfı’nın Mali Yapısı (1797-1837). Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(4), 1083-1100. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2019456399
  • Kaya, H. (2021). Osmanlı Devleti’nde Bir Nakşibendi Şeyhi: Aziz Mahmud Urmevi. Kitabevi.
  • Kaya, H. (2022). 18. Yüzyılda Amid Medreselerine Yapılan Atamalar Üzerine Bir İnceleme. Hafıza Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 1 (4), s. 86-102.
  • Kütükoğlu, M. S. (2018). Osmanlı’nın Sosyo-Kültürel ve İktisadi Yapısı. Türk Tarih Kurumu yayınları.
  • Özkan; E. (2022). İdari Taksimat Birimlerinde Yer Değişikliklerini Zorunlu Kılan Haller (1884-1916). Tarih Okulu Dergisi, 15(58), s. 1667-1687.
  • Öztürk, R. H. (2018). Osmanlı İktisat Zihniyetinde Kamu Hizmetlerinin Yerine Getirilmesi ve Vakıflar. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(4), 37-48. https://doi.org/10.11616/asbed.v18i41997.505835
  • Yılmaz, Y. (2014). Vakıf kurumunun dayandığı temel referanslar ve zürrî vakıfların vakıf sistemindeki yeri. Dini Araştırmalar Dergisi, 17 (44), 43-66.
  • Zaim, S. (2012). Vakıflarımızın İktisadi ve Sosyal Açıdan Değerlendirilmesi. Journal of Social Policy Conferences. (37-38):1-18.
  • Arşiv Kaynakları
  • VGMA Ev d. . 326-16, 537-135, 565-32, s. 83, 537-135. s 270, 1140-128, 1082-80, 12663-9, 14888-27, 19133-6,
  • VGMA Ev. mkt. 326-13, 326-57, 899-57, 1025-26, 1072-23, 1072-26, 1072-27, 1072-43, 1072-65, 3014-40, 3014-155, 3014-156, 3014-157, 3014-159, 3014-160, 3014-162, 3014-163, 3014-171
  • VGMA Ev. mkt. cht.131-14, 550-59
  • VGMA Ev. thr. 328-5
There are 23 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Early Modern Ottoman History
Journal Section Research Articles
Authors

İbrahim Özgül 0009-0003-2793-5244

Early Pub Date May 21, 2025
Publication Date May 21, 2025
Submission Date December 11, 2024
Acceptance Date March 24, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 39

Cite

APA Özgül, İ. (2025). Osmanlının Sosyal ve Dini Müesseselerinden Şeyh Berekat Vakfı. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(39), 200-213. https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1599597