Abstract
The last century of the Ottoman Empire can be considered as the concluding chaapter of the Eastern Question. During this period, many internal issues within the Ottoman Empire abruptly escalated into international crises. Consequently, Ottoman diplomats made significant efforts to limit foreign interventions, adopting what is commonly known as a "balance of power" policy. In brief, this policy involved the Ottoman Empire taking advantage of competing interests among European powers during the 19th century to continue its existence. Due to vast territorial losses, the empire occasionally sought alliances with European states to prolong its survival. This study explores how the Ottoman Empire implemented its balance of power strategy in international relations, focusing particularly on the Egyptian issue, which transformed from an internal Ottoman matter into an international conflict. Archival documents have been examined to understand the attitudes of the Great Powers (Düvel-i Muazzama) toward the Egyptian problem and their diplomatic maneuvers regarding the Ottoman Empire. When Mehmed Ali Pasha became a threat severe enough to potentially fragment the Ottoman Empire, accompanied by an increased Russian risk, the Great Powers except France developed specific strategies aligned with their own interests to prevent this outcome. Analysis shows that diplomacy and balancing rivalries between the major powers played a crucial role in resolving the Egyptian issue. Ottoman statesmen strategically used the conflicting interests among these powers to safeguard the integrity of their empire during this challenging period.
References
- Arşiv Kaynakları
- BOA, Osmanlı Arşivi. Bab-ı Asafî Name-i Hümayun Defterleri [A.DVNSNMH.d..]. No.11, Gömlek No.165;166;169;170. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
- BOA, Osmanlı Arşivi. Cevdet Askeriye [C..AS..]. No.276;294, Gömlek No.11456; 12184.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Cevdet Dahiliye [C.DH]. No.68; 59, Gömlek No.3383; 2907.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Siyasi [HR.SYS]. No.1005, Gömlek No.16.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Londra Sefareti [HR.SFR.3…]. No.1, Gömlek No.62.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Hatt-ı Hümayun [HAT]. No.909, Gömlek No.39792-2. ; No.363, Gömlek No. 20148-B;20142-A; No.359, Gömlek No. 20050; No.355, Gömlek No. 19901-A; No.368, Gömlek No. 20341; No.362, Gömlek No. 20106; 20111; No.908, Gömlek No. 39770; No.367, Gömlek No. 20280; No.372, Gömlek No. 20392; 20392-A; 20392-D; 20392-C; 20392-1-B; No.833, Gömlek No. 37560-K; 37560-M; No.1137, Gömlek No. 45273-A; No.356, Gömlek No. 19998; No.369, Gömlek No. 20356;20346; No.360, Gömlek No. 20071;20057; No.368, Gömlek No. 20321; No.350, Gömlek No. 19814; No.365, Gömlek No.20192; No.359, Gömlek No.20055-A; No.361, Gömlek No.20101; No.357, Gömlek No.20020; No.366, Gömlek No.20234; No.1045, Gömlek No.43186; No.1169, Gömlek No.46234; 46237-A; No.833, Gömlek No.37560-F; No.830, Gömlek No.37512; No.831, Gömlek No.37519; No.836, Gömlek No.37724; No.950, Gömlek No.40833; No.376, Gömlek No.20463-A; No.1236, Gömlek No.48083; No.1354, Gömlek No.52896; No.1633, Gömlek No.14; No.1, Gömlek No.13-2; 8-1-2-3.
- BOA, Osmanlı Arşivi. İrade-Mısır [İ..MTZ(05)]. No.3, Gömlek No.74;77; No.4, Gömlek No.103; No.6, Gömlek No.163; No.7, Gömlek No.186-1…12; 189-1-3; 190-2-6-9-16; 191; No.8, Gömlek No.206-1-2; 218-5-6; 220; No.9; 10, Gömlek No.224; 249.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Name-i Hümayun Evrakı [A.DVN.NMH]. No.1, Gömlek No.16;17.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı [TS.MA.e,]. No. 713, Gömlek No. 83; No. 578, Gömlek No. 34; No. 547, Gömlek No. 5; No. 712, Gömlek No. 19; No. 243, Gömlek No. 27; No. 452, Gömlek No. 28; No. 434, Gömlek No. 69; No. 1298, Gömlek No. 23; No. 381, Gömlek No. 21; No. 419, Gömlek No.1; No. 590, Gömlek No.22; No. 643, Gömlek No.35; No. 698, Gömlek No.25; No. 673, Gömlek No.54-1-2.
- Kitap ve Makaleler
- Ahmed Lütfi Efendi. (1999). Lütfi Efendi Tarihi. (1. Baskı). C.4-5. (Y. Demirel, Yeni yazıya aktaran), Tarih Vakfı Yapı Kredi Yayınları.
- Ahmed Lütfi Efendi. (1999). Lütfi Efendi Tarihi. (1. Baskı). C.6-7-8. (Y. Demirel, Yeni yazıya aktaran), Tarih Vakfı Yapı Kredi Yayınları.
- Ali Fuad. (1928). Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa, Türk Tarih Encümeni Mecmuası (TTEM), (S.19/96), 64-121.
- Altundağ, Ş. (2021). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı Mısır Meselesi 1831-1841 I. Kısım. (3. Baskı). TTK Yayınları.
- Ata, R. (2011). Osmanlı Kaynaklarına Göre 1839-1841 Arası Osmanlı-Mısır İlişkileri ve Düvel-i Muazzama, [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
- Bağçeci, Yahya. (2014). İsyandan İtaate; Kavalalı Mehmed Ali Paşa Babıâli İlişkileri (1841-1849). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (C.7, S. 32), 219-231.
- Beydilli, K. (2010). Şark Meselesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C.38, ss.352-357). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Bilinir, S. (2012). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı’nın Şark Meselesi’ndeki Yeri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
- Çetin, A. (1998). Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Mısır Valiliği -Osmanlı Belgelerine Göre-. (1. Baskı).
- Eren, E. (2008). Kavalalı Mehmed Ali Paşa İsyanı ve Mısır Meselesi, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
- Erten, F. (2023). Bir Tanzimat Dönemi Bürokratı Ahmed Kemal Paşa’nın Osmanlı Devleti Dış Politikasındaki Rolü. (1. Baskı). Filiz Kitabevi.
- Gencer, Fatih. (2015). Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın Osmanlı-İngiliz İlişkilerine Yansımaları. Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD), (C.34, S.58), 629-650.
- Karal, E.Z. (1988). Osmanlı Tarihi /Nizam-ı Cedit ve Tanzimat Devirleri (1789-1856). (5. Baskı) C. V. TTK Yayınları.
- Kutluoğlu, M.H. (2022). Kavalalı Mehmed Ali Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C.25, SS.62-65).
- Özkaya Özer, S. (2007). Osmanlı Devleti İdaresinde Mısır (1839-1882), [Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi.
- Sanafiri, İ. M. (1993). Osmanlı-Mısır İlişkileri (1863-1882), [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
- Sertoğlu, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi. C.V, (1. Baskı) TTK Basımevi.
- Soy,B. (2007). Lord Palmerston’un Osmanlı Toprak Bütünlüğünü Koruma Siyâseti, Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD), (S.7), 141-168.
- Takvim-i Vekayi (18 Zilkade 1248), Defa 57.
- Tuncer, H. (2003). Doğu Sorunu ve Büyük Güçler (1853-1878) Osmanlı’nın Kader Yılları. (1. Baskı). Ümit Yayıncılık.
- Tuncer, H. (1996). Metternich’in Osmanlı Politikası (1815-1848). (1. Baskı). Ümit Yayıncılık.
- Tuncer, H. (2000). 19. Yüzyılda Osmanlı-Avrupa ilişkileri (1814-1914), (1. Baskı). Ümit Yayıncılık.
- Uçarol, R. (1979). Siyasi Tarih, (1. Baskı). Hv.Bas. ve Neş. Md.lüğü.
Abstract
Osmanlı Devleti’nin son yüzyılı bir bakıma Şark Meselesi’nin de son aşaması olarak kabul edilebilir. Bu dönemde, Osmanlı Devleti’nin iç meselesi olarak ortaya çıkan birçok sorun kısa süre içerisinde uluslararası bir problem haline dönüşmüştür. Dolayısıyla bu dönemde Osmanlı diplomatları yoğun dış müdahaleleri mümkün olduğunca engellemek uğraşısı içerisinde olmuşlar ve bu amaçla denge politikasına yönelmişlerdir. Denge politikası kısaca; XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Avrupa Devletleri arasındaki çıkar çatışmalarından yararlanarak varlığını devam ettirmeye çalışması olarak açıklanabilir. Devlet uğradığı büyük toprak kayıpları nedeniyle Avrupa devletleriyle zaman zaman ittifaklar kurma yoluna gitmiş bu şekilde ömrünü uzatmaya çalışmıştır. Çalışmada; Osmanlı Devleti’nin uluslararası ilişkilerde uyguladığı denge siyaseti ve bu bağlamda bir iç sorun iken uluslararası bir nitelik kazanan Mısır Meselesinin çözümünde tatbik ettiği denge siyaseti süreci incelenmiştir. Mısır Meselesine Düvel-i Muâzzama’nın yani büyük güçlerin yaklaşımları ve Osmanlı Devleti’ne yönelik uyguladıkları güç dengesi diplomasisi arşiv belgeleri ışığında analiz edilmiştir. Mehmed Ali Paşa, Osmanlı Devleti’ni parçalayabilecek bir hâle gelip Rus tehdidi de artınca, Fransa hariç Düvel-i Muâzzama’nın kendi çıkarları gereği bunu engellemek için geliştirdikleri politikalar ortaya konulmuştur. Görülmüştür ki, Mısır Meselesi sürecinde diplomasi ve denge siyaseti meselenin çözümünde önemli bir rol oynamıştır. Dönemin devlet adamları izledikleri denge siyasetiyle Düvel-i Muâzzama arasında var olan çıkar çatışmalarını da kullanarak devletin bütünlüğünü korumaya çalışmışlardır.
References
- Arşiv Kaynakları
- BOA, Osmanlı Arşivi. Bab-ı Asafî Name-i Hümayun Defterleri [A.DVNSNMH.d..]. No.11, Gömlek No.165;166;169;170. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
- BOA, Osmanlı Arşivi. Cevdet Askeriye [C..AS..]. No.276;294, Gömlek No.11456; 12184.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Cevdet Dahiliye [C.DH]. No.68; 59, Gömlek No.3383; 2907.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Siyasi [HR.SYS]. No.1005, Gömlek No.16.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Londra Sefareti [HR.SFR.3…]. No.1, Gömlek No.62.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Hatt-ı Hümayun [HAT]. No.909, Gömlek No.39792-2. ; No.363, Gömlek No. 20148-B;20142-A; No.359, Gömlek No. 20050; No.355, Gömlek No. 19901-A; No.368, Gömlek No. 20341; No.362, Gömlek No. 20106; 20111; No.908, Gömlek No. 39770; No.367, Gömlek No. 20280; No.372, Gömlek No. 20392; 20392-A; 20392-D; 20392-C; 20392-1-B; No.833, Gömlek No. 37560-K; 37560-M; No.1137, Gömlek No. 45273-A; No.356, Gömlek No. 19998; No.369, Gömlek No. 20356;20346; No.360, Gömlek No. 20071;20057; No.368, Gömlek No. 20321; No.350, Gömlek No. 19814; No.365, Gömlek No.20192; No.359, Gömlek No.20055-A; No.361, Gömlek No.20101; No.357, Gömlek No.20020; No.366, Gömlek No.20234; No.1045, Gömlek No.43186; No.1169, Gömlek No.46234; 46237-A; No.833, Gömlek No.37560-F; No.830, Gömlek No.37512; No.831, Gömlek No.37519; No.836, Gömlek No.37724; No.950, Gömlek No.40833; No.376, Gömlek No.20463-A; No.1236, Gömlek No.48083; No.1354, Gömlek No.52896; No.1633, Gömlek No.14; No.1, Gömlek No.13-2; 8-1-2-3.
- BOA, Osmanlı Arşivi. İrade-Mısır [İ..MTZ(05)]. No.3, Gömlek No.74;77; No.4, Gömlek No.103; No.6, Gömlek No.163; No.7, Gömlek No.186-1…12; 189-1-3; 190-2-6-9-16; 191; No.8, Gömlek No.206-1-2; 218-5-6; 220; No.9; 10, Gömlek No.224; 249.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Name-i Hümayun Evrakı [A.DVN.NMH]. No.1, Gömlek No.16;17.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı [TS.MA.e,]. No. 713, Gömlek No. 83; No. 578, Gömlek No. 34; No. 547, Gömlek No. 5; No. 712, Gömlek No. 19; No. 243, Gömlek No. 27; No. 452, Gömlek No. 28; No. 434, Gömlek No. 69; No. 1298, Gömlek No. 23; No. 381, Gömlek No. 21; No. 419, Gömlek No.1; No. 590, Gömlek No.22; No. 643, Gömlek No.35; No. 698, Gömlek No.25; No. 673, Gömlek No.54-1-2.
- Kitap ve Makaleler
- Ahmed Lütfi Efendi. (1999). Lütfi Efendi Tarihi. (1. Baskı). C.4-5. (Y. Demirel, Yeni yazıya aktaran), Tarih Vakfı Yapı Kredi Yayınları.
- Ahmed Lütfi Efendi. (1999). Lütfi Efendi Tarihi. (1. Baskı). C.6-7-8. (Y. Demirel, Yeni yazıya aktaran), Tarih Vakfı Yapı Kredi Yayınları.
- Ali Fuad. (1928). Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa, Türk Tarih Encümeni Mecmuası (TTEM), (S.19/96), 64-121.
- Altundağ, Ş. (2021). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı Mısır Meselesi 1831-1841 I. Kısım. (3. Baskı). TTK Yayınları.
- Ata, R. (2011). Osmanlı Kaynaklarına Göre 1839-1841 Arası Osmanlı-Mısır İlişkileri ve Düvel-i Muazzama, [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
- Bağçeci, Yahya. (2014). İsyandan İtaate; Kavalalı Mehmed Ali Paşa Babıâli İlişkileri (1841-1849). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (C.7, S. 32), 219-231.
- Beydilli, K. (2010). Şark Meselesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C.38, ss.352-357). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Bilinir, S. (2012). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı’nın Şark Meselesi’ndeki Yeri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
- Çetin, A. (1998). Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Mısır Valiliği -Osmanlı Belgelerine Göre-. (1. Baskı).
- Eren, E. (2008). Kavalalı Mehmed Ali Paşa İsyanı ve Mısır Meselesi, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
- Erten, F. (2023). Bir Tanzimat Dönemi Bürokratı Ahmed Kemal Paşa’nın Osmanlı Devleti Dış Politikasındaki Rolü. (1. Baskı). Filiz Kitabevi.
- Gencer, Fatih. (2015). Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın Osmanlı-İngiliz İlişkilerine Yansımaları. Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD), (C.34, S.58), 629-650.
- Karal, E.Z. (1988). Osmanlı Tarihi /Nizam-ı Cedit ve Tanzimat Devirleri (1789-1856). (5. Baskı) C. V. TTK Yayınları.
- Kutluoğlu, M.H. (2022). Kavalalı Mehmed Ali Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C.25, SS.62-65).
- Özkaya Özer, S. (2007). Osmanlı Devleti İdaresinde Mısır (1839-1882), [Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi.
- Sanafiri, İ. M. (1993). Osmanlı-Mısır İlişkileri (1863-1882), [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
- Sertoğlu, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi. C.V, (1. Baskı) TTK Basımevi.
- Soy,B. (2007). Lord Palmerston’un Osmanlı Toprak Bütünlüğünü Koruma Siyâseti, Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD), (S.7), 141-168.
- Takvim-i Vekayi (18 Zilkade 1248), Defa 57.
- Tuncer, H. (2003). Doğu Sorunu ve Büyük Güçler (1853-1878) Osmanlı’nın Kader Yılları. (1. Baskı). Ümit Yayıncılık.
- Tuncer, H. (1996). Metternich’in Osmanlı Politikası (1815-1848). (1. Baskı). Ümit Yayıncılık.
- Tuncer, H. (2000). 19. Yüzyılda Osmanlı-Avrupa ilişkileri (1814-1914), (1. Baskı). Ümit Yayıncılık.
- Uçarol, R. (1979). Siyasi Tarih, (1. Baskı). Hv.Bas. ve Neş. Md.lüğü.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Late Modern Ottoman History |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | May 21, 2025 |
| Publication Date | May 21, 2025 |
| Submission Date | January 10, 2025 |
| Acceptance Date | May 12, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 39 |
- Article Files