Peyami Safa’nın “Matmazel Noraliya’nın Koltuğu” Adlı Eserinin Vinay & Darbelnet’in Çeviri Stratejileri Bağlamında Analizi
Abstract
Bu çalışmanın amacı, Peyami Safa’nın Türk edebiyatında önde gelen eserlerinden biri olan Matmazel Noraliya’nın Koltuğu (Le Fauteuil de Mademoiselle Noraliya) romanının Fransızca çevirisini, J,-P. Vinay ve J.Darbelnet’in çeviri stratejileri bağlamında çözümlemektir. İkinci Dünya Savaşı sonrasında yayımlanmış olan eser savaştan psikolojik, sosyal ve toplumsal tahliller içermektedir. Çalışma, J,-P. Vinay ve J.Darbelnet’in kaynak metindeki ifadelerin hedef metne aktarılmasında kullanılan yedi temel çeviri stratejisi olan ödünçleme, öykünme, kelimesi kelimesine çeviri, yer değiştirme, dönüştürüm, eşdeğerlik ve uyarlama stratejilerinin, Türkçe ve Fransızca arasındaki dilsel ve kültürel farklılıklarını da göz önünde bulundurarak eserin anlam ve üslubuna etkilerini ortaya koymaya çalışmaktadır. Çalışmada, nitel yöntem tercih edilerek eserin hem orijinal Türkçe metni hem de Fransızca çevirisi detaylı bir içerik analiziyle incelenmiştir. Tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenen ifadeler üzerinden yapılan analizlerde, stratejilerin uygulanış biçimi ve hedef metne katkıları değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular, uyarlama ve ödünçleme stratejilerinin kültürel bağlamı korumada, dönüştürüm ve eşdeğerlik stratejilerinin ise anlamın aktarılmasında etkili olduğunu göstermektedir. Analizler, çeviri stratejilerinin kültürel bağlamı koruma ve aktarım konusundaki rollerini göstermektedir. Araştırma, Vinay&Darbelnet’in yöntemlerinin edebi çevirilerde karşılaşılan zorlukların çözümünde rehber niteliği taşıdığını ortaya koymakta ve çeviri süreçlerine dair değerli bilgiler sunmaktadır.
References
- Anyawuike, O. S. O., & Onuko, T. U. (2021). Application de quelques procédés techniques de la traduction par Vinay et Darbelnet dans la traduction de Les chemins de désir de Richard Claire. Nigerian Journal of Arts and Humanities (NJAH), 1(1), 135.
- Arslan, E. (2022). Nitel araştırmalarda geçerlilik ve güvenilirlik. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (51), 395-407.
- Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
- Darbelnet, J. (1995). Theorie et pratique de la traduction professionelle: Differences de point de vue et enrichissement mutuel. Meta, 25(4), 393-400.
- Honová, Z. (2022). Traduction littérale, équivalence fonctionnelle et traduction descriptive en tant que stratégies pour la traduction des termes juridiques français et tchèques. Comparative Legilinguistics, 51, 195–210. https://doi.org/10.14746/cl.51.2022.9
- Işık, S., & Kaş, B. (2023). Çeviri gerekçelendirmesi ve öz değerlendirme ilişkisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (37), 1388-1400. https://doi.org/10.29000/rumelide.1406025
- Köksoy, M. (2023). Cibrân Halil Cibrân’ın Verde el-Hânî adlı hikâyesinin Arapçadan ve ara dil İngilizceden Türkçeye çevirilerinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Mecmuası, 63, 203-221. https://doi.org/10.26650/srm2023-1246879
- Kocabıyık, H. S. (2022). Jean Paul Vinay ile Jean Darbelnet, Peter Newmark, Anthony Pym ve Gideon Toury’nin kuramları ışığında Necib Mahfuz’un “Başkan’ın Öldürüldüğü Gün” adlı romanındaki dil oyunlarının Türkçe çevirisinin analizi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 28, 610-629. https://doi.org/10.29000/rumelide.1132601
- Odacıoğlu, M. C. (2011). The translation of medical texts: A case study on Arthur C. Guyton and John E. Hall's Textbook of Medical Physiology. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Safa, P. (1996). Le fauteuil de Mademoiselle Noraliya (S. Çiğdemoğlu, Çev; orijinal çalışma 1949). Kültür Bakanlığı. Safa, P. (2004). Matmazel Noraliya'nın koltuğu. Ötüken Neşriyat. https://www.dostkitap.com/matmazel-noraliyanin-koltugu
- Taş, S. (2017). Kültürel Unsurların Çevirisi ve Çeviri Stratejileri. Humanitas - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10). https://doi.org/10.20304/humanitas.337060
- Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. John Benjamins.
- Vinay, J.-P., & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English: A methodology for translation. John Benjamins Publishing Company. https://doi.org/10.1075/btl.11
- Yalçın, P. (2015). Çeviri stratejileri kuram ve uygulama. Grafiker Yayınları.
An analysis of Peyami Safa’s “Mademoiselle Noralia’s Armchair” within the Framework of Vinay & Darbelnet’s Translation Strategies
Abstract
The aim of this study is to analyze the French translation of Peyami Safa’s Le Fauteuil de Mademoiselle Noraliya, one of the prominent works of Turkish literature, within the framework of Vinay and Darbelnet’s translation strategies. The novel includes psychological, social, and communal analyses of war. This study examines the impact of Vinay and Darbelnet’s seven fundamental translation strategies—borrowing, imitation, literal translation, substitution, transformation, equivalence, and adaptation—on the meaning and style of the work, considering the linguistic and cultural differences between Turkish and French. A qualitative method was adopted, and both the original Turkish text and its French translation were analyzed through detailed content analysis. In the examination of selected expressions identified via sampling, the application of these strategies and their contributions to the target text are evaluated. The results indicate that the strategies of adaptation and borrowing are effective in preserving the cultural context, while transformation and equivalence are instrumental in conveying meaning. The analyses highlight the role of translation strategies in maintaining and transferring cultural elements. The study demonstrates that Vinay and Darbelnet’s methods offer a useful framework for addressing the challenges of literary translation and provide valuable insights into translation processes.
References
- Anyawuike, O. S. O., & Onuko, T. U. (2021). Application de quelques procédés techniques de la traduction par Vinay et Darbelnet dans la traduction de Les chemins de désir de Richard Claire. Nigerian Journal of Arts and Humanities (NJAH), 1(1), 135.
- Arslan, E. (2022). Nitel araştırmalarda geçerlilik ve güvenilirlik. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (51), 395-407.
- Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
- Darbelnet, J. (1995). Theorie et pratique de la traduction professionelle: Differences de point de vue et enrichissement mutuel. Meta, 25(4), 393-400.
- Honová, Z. (2022). Traduction littérale, équivalence fonctionnelle et traduction descriptive en tant que stratégies pour la traduction des termes juridiques français et tchèques. Comparative Legilinguistics, 51, 195–210. https://doi.org/10.14746/cl.51.2022.9
- Işık, S., & Kaş, B. (2023). Çeviri gerekçelendirmesi ve öz değerlendirme ilişkisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (37), 1388-1400. https://doi.org/10.29000/rumelide.1406025
- Köksoy, M. (2023). Cibrân Halil Cibrân’ın Verde el-Hânî adlı hikâyesinin Arapçadan ve ara dil İngilizceden Türkçeye çevirilerinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Mecmuası, 63, 203-221. https://doi.org/10.26650/srm2023-1246879
- Kocabıyık, H. S. (2022). Jean Paul Vinay ile Jean Darbelnet, Peter Newmark, Anthony Pym ve Gideon Toury’nin kuramları ışığında Necib Mahfuz’un “Başkan’ın Öldürüldüğü Gün” adlı romanındaki dil oyunlarının Türkçe çevirisinin analizi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 28, 610-629. https://doi.org/10.29000/rumelide.1132601
- Odacıoğlu, M. C. (2011). The translation of medical texts: A case study on Arthur C. Guyton and John E. Hall's Textbook of Medical Physiology. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Safa, P. (1996). Le fauteuil de Mademoiselle Noraliya (S. Çiğdemoğlu, Çev; orijinal çalışma 1949). Kültür Bakanlığı. Safa, P. (2004). Matmazel Noraliya'nın koltuğu. Ötüken Neşriyat. https://www.dostkitap.com/matmazel-noraliyanin-koltugu
- Taş, S. (2017). Kültürel Unsurların Çevirisi ve Çeviri Stratejileri. Humanitas - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10). https://doi.org/10.20304/humanitas.337060
- Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. John Benjamins.
- Vinay, J.-P., & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English: A methodology for translation. John Benjamins Publishing Company. https://doi.org/10.1075/btl.11
- Yalçın, P. (2015). Çeviri stratejileri kuram ve uygulama. Grafiker Yayınları.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Translation Studies |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Early Pub Date | June 28, 2025 |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | December 4, 2024 |
| Acceptance Date | February 19, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 13 Issue: 2 |
