Research Article
BibTex RIS Cite

Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde /-sA/ Biçimbirimi

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 24 - 39

Seçkin Uysal

Abstract

Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğrenicilerin en çok zorlandıkları konulardan biri /-sA/ morfemi ile oluşturulan dilek, şart kipleri ile Aorist + /-sA/ yapısıyla oluşturulan şart kipidir. Özellikle şart kipinin bazen salt /-sA/’lı bazen de Aoist + /-sA/ yapılı kullanımı arasındaki farklar yapısal niteliklerle açıklanamayacak bir görünümde olduğundan söz konusu yapılar beraberlerinde cevaplanması gereken pek çok soru meydana getirirler. Öğreticilerin bu yapıların kiplik özelliklerine vakıf olması ve bunları öğreniciye aktarması bu konuda etkin ve doğru öğrenmenin birincil koşuludur. Bu çalışmada da /-sA/ ve Aorist + /-sA/ yapılı dilek, şart kipleri Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe 2 (Orta) ve Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe B1 ders kitapları örneğinde incelenmiş ve tespit edilen bulgular ışığında Yabancılara Türkçe Öğretimi alanına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Keywords

Türkçe Öğretimi /-sA/ ve aorist + /-sA/ yapıları kip

References

  • Ankara Üniversitesi TÖMER (2008). Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe 2 Ders Kitabı (Orta).
  • Aydın, Ö. (1999). “İkinci Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Türkçe Dil bilgisi Betimlemelerinin Göürünümü”. Çağdaş Türk Dili Dergisi, Ankara: 1999, 137-138, 33-40.
  • Aygen-Tosun (1997). Türkçe’de Koşul Tümcelerinin Bazı Sözdizimsel ve Anlam bilimsel Özellikleri. XI. Dil bilim Kurultayı (Haz. D. Zeyrek ve Ş. Ruhi Bildiriler), 22-23 Mayıs 1997.
  • Bang, W. (1916). Studien Zur Vergleichen Grammatik der Türksprachen I. SBAW, s. 116, II, s. 920.
  • Baskakov, N. A. (2014). Türk Lehçelerinde -sa/-se Şart Şeklinin Kökeni Sorunu Üzerine (Çev. Mehman Musaoğlu ve Cemile Kınacı). Dil Araştırmaları Sayı: 14 Bahar 2014, 201-232 ss.
  • Baskakov, N. A. ve Grenkul-Inzhizhekova, A. I. (1953). Hakasskiy Yazık (Fonetiçeskaya Struktura, Slovarnıy Sostav i Grammatikçeskiy Stroy). Moskva.
  • Benzer, A. (2010). -sA Ekinin İşlevleri ve Dilek-Şart Ayrımı. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C. 28, Konya 2010, s. 131-140.
  • Bulak, Ş. (2011a). Tarihî ve Çağdaş Türk Yazı Dillerinde Şart Kipi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (30), 71-97.
  • Bulak, Ş. (2011b). -sA Ekinni İşlevleri. AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt 46, Erzurum, 25-38.
  • CEFR: Council of Europe. (2018). Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni: Öğrenme, öğretme, değerlendirme – Tamamlayıcı cilt (Çev. B. Örten & D. Karaoğlan, Ed.). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
  • Declerck, R. and Reed, S. (2001). Conditionals: A Comprehensive Empirical Analysis. Berlin-New York: Mouton de Gruyter.
  • Delice, H. İ. (2023). Türkçede Fiil Çekimi ve Fiil Kipi Terimleri Üzerine. Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali Armağanı Tevazu Kitabı (Ed. Prof. Dr. Gülden SAĞOL YÜKSEKKAYA, Doç. Dr. Dilek HERKMEN, Dr. Göksel ÖZTÜRK). Paradigma Yayınları.
  • Demirel, V. M. ve Kerimoğlu, C. (2015). Türkçe Dil Bilgisi Öğretiminde Kip. TEKE Dergisi, S. 4/3, s. 1268-1289.
  • Denizer, F. U. (2023). Karşıolgusal ve Hayalî Koşul Cümleleri Üzerine. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD). Sayı 38/175-200. Develi, H.(1997). {-sA} Morfemli Yardımcı Cümleler ve Bunlarla Kurulan Birleşik Cümleler Üzerinde Bir İnceleme. TDAY Belleten -1995, TDK Yayınları, Ankara, s.115–152.
  • Ediskun, H. (1999). Türk Dil bilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Emre, A. C. (1946). Türk Dilbigisi. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
  • Eraslan, K. (2000). -sar/-ser İsim-fiil Ekinin Yapısı ve Fonksiyonları. Hasan Eren Armağanı, Ankara TDK Yayınları.
  • Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
  • Erkman-Akerson, F. (2008). Dile Genel Bir Bakış. İstanbul: Multilingual Yayınları.
  • Erol, H. (2008). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Bildirme ve Tasarlama Kiplerinin Öğretimi ve Sıralaması. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yabancı Dil Olarak Türkçe Bölümü, İstanbul.
  • Ghaffari, R. (2017). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Gazete Metinlerinin Kullanımı. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Haziran 2017, s. 34-48.
  • Gencan, T. N. (1979). Dil bilgisi (IV. Baskı). Ankara: TDK Yay.
  • Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. Routledge.
  • Gülsevin, G. (1990). Türkçede -sa Şart Gerumdiumu Üzerine. Türk Dili, 467, 276-279.
  • Güner, G. (2013). Kıpçak Türkçesi Grameri. İstanbul: Kesit Yayınlaarı.
  • Hacıeminoğlu, N. (1997). Harezm Türkçesi ve Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
  • Hacıeminoğlu, N. (2003). Karahanlı Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
  • Hengirmen, M. (2006). Türkçe Temel Dil bilgisi. Ankara: Engin Yay.
  • Kalegeri, Ç. (2023). Eylem +-sA çekimindeki dilek tümceleri eksiltili/eksik tümce midir?. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 6/3. 87-104.
  • Karahan, L. (1994). -sa/-se Eki Hakkında. Türk Dili 516, 471-474.
  • Kerimoğlu, C. (2011). Kiplik İncelemeleri ve Türkçe. İzmir: Dinozor Kitabevi.
  • Keskin, K. E. (2020). Türkçede Birleşik Ekler. İstanbul: Kesit Yayıncılık.
  • Komsiyon (2020). Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe Ders Kitabı 2. İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.
  • Korkmaz, Z. (1982). -sa/-se Dilek-Şart Kipi Eklerinde Bir Yapı Birliği Var Mıdır?. Studia Turcologica Memoriae, Alexi Bombaci Dicata, Napoli, s. 305-315.
  • Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
  • Kornfilt, J. (1997). Turkish. London and New York: Routledge.
  • Lewis, G. (2000). Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press.
  • Oktar, L. ve Can, Ö. (2016). Conditionals in Turkish. A Classification Based on Function. Exploring the Turkish Linguistic Landscape: Essays in honor of Eser Erguvanlı-Taylan (Eds. Mine Güven, Didar Akar, Balkız Öztürk and Meltem Kelepir) pp. 121-140.
  • Özdemir, H. (2021). Türkçenni Fazladan Kip: Şart. Hamza Zülfikar Armağanı, Ankara: TDK Yayınları.
  • Öztopçu, K. (2009). Elementary Turkish Complete Course for Beginners. İstanbul: (Türk Dilleri Arastirmalari Dizisi, 43).
  • Ramstedt, G. J. (1946). Zum Türkischen Konditional. <<FUF>>, XXIX/3, 120-126.
  • Ruhi, Ş., vd. (1999). Koşul Tümcelerinde Varsayımsallık ve Gerçek Karşıtlığı. XIII. Dil bilim Kurultayı (13-15 Mayıs 1999) Bildiriler (Yay. Haz. A. Sumru Özsoy ve E. Eser Taylan), İstanbul: Boğaziçi Yayınevi.
  • Sarıtiken, H. (2023). Yabancılara Türkçe Öğretimi İçin Hazırlanan Ders Kitaplarının Kip ve Zaman Açısından İncelenmesi: Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe Ders Kitabı Örneği, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Ekim (2023), C. 22, S. 88, s. 2181-2204.
  • Serebrennikov, B. A. ve Gadjieva N. Z. (2011). Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı Tarihî Grameri (Çev. Tevfik Hacıyev-Mustafa Öner). Ankara: TDK Yayınları.
  • SIGTY-M= Sravnitel’no-Istoriçeskaya Grammatika Tyurksih Yazıkov: Morfologiya (1988). (Ed. E. R. Tenişev), Moskva: NAUK.
  • Soykan, B. (2021). On the aorist in conditional antecedents. Proceedings of the Workshop on Turkic and Languages in Contact with Turkic 6. 5046.
  • Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl Gramer -Metin – Sözlük. İstanbul: Enderun Kitabevi.
  • Underhill, R. (1976). Turkish Grammar. Cambridge. Massachusetts and London: MIT Press.
  • Uzun, N. E. (1998). Türkçede Görünüş-Kip-Zaman Üçlüsü. Dil Dergisi, Sayı: 68, Haziran, ss. 5-22.
  • Uzun Subaşı, L. ve Emeksiz Erk, Z. (2002). Türkçede -Ar Biçim biriminin Anlamsal ve Sözdizimsel Yapısı Üzerine. XVI. Dil bilim Kurultayı Bildirileri (23-24 Mayıs 2002). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
  • Verkhova, K. (2023). The Structure of Conditional Sentence in the Newspaper Journalistic Style of Standard Turkish. Linguistics & Polyglot Studies 9(3). 128-142.
  • Yavaş, . F. (1979). The Turkish Aorist. Kansas Working Papers in Linguistics, 4, 41-49.
  • Yılmaz, Ö. D. (2014). Türkiye Türkçesinde Gerçekleşmemiş Olanak Kipi (Konjuktif, Subjunktif). Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Bahar 2014, ss. 135-147.

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 24 - 39

Seçkin Uysal

Abstract

References

  • Ankara Üniversitesi TÖMER (2008). Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe 2 Ders Kitabı (Orta).
  • Aydın, Ö. (1999). “İkinci Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Türkçe Dil bilgisi Betimlemelerinin Göürünümü”. Çağdaş Türk Dili Dergisi, Ankara: 1999, 137-138, 33-40.
  • Aygen-Tosun (1997). Türkçe’de Koşul Tümcelerinin Bazı Sözdizimsel ve Anlam bilimsel Özellikleri. XI. Dil bilim Kurultayı (Haz. D. Zeyrek ve Ş. Ruhi Bildiriler), 22-23 Mayıs 1997.
  • Bang, W. (1916). Studien Zur Vergleichen Grammatik der Türksprachen I. SBAW, s. 116, II, s. 920.
  • Baskakov, N. A. (2014). Türk Lehçelerinde -sa/-se Şart Şeklinin Kökeni Sorunu Üzerine (Çev. Mehman Musaoğlu ve Cemile Kınacı). Dil Araştırmaları Sayı: 14 Bahar 2014, 201-232 ss.
  • Baskakov, N. A. ve Grenkul-Inzhizhekova, A. I. (1953). Hakasskiy Yazık (Fonetiçeskaya Struktura, Slovarnıy Sostav i Grammatikçeskiy Stroy). Moskva.
  • Benzer, A. (2010). -sA Ekinin İşlevleri ve Dilek-Şart Ayrımı. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C. 28, Konya 2010, s. 131-140.
  • Bulak, Ş. (2011a). Tarihî ve Çağdaş Türk Yazı Dillerinde Şart Kipi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (30), 71-97.
  • Bulak, Ş. (2011b). -sA Ekinni İşlevleri. AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt 46, Erzurum, 25-38.
  • CEFR: Council of Europe. (2018). Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni: Öğrenme, öğretme, değerlendirme – Tamamlayıcı cilt (Çev. B. Örten & D. Karaoğlan, Ed.). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
  • Declerck, R. and Reed, S. (2001). Conditionals: A Comprehensive Empirical Analysis. Berlin-New York: Mouton de Gruyter.
  • Delice, H. İ. (2023). Türkçede Fiil Çekimi ve Fiil Kipi Terimleri Üzerine. Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali Armağanı Tevazu Kitabı (Ed. Prof. Dr. Gülden SAĞOL YÜKSEKKAYA, Doç. Dr. Dilek HERKMEN, Dr. Göksel ÖZTÜRK). Paradigma Yayınları.
  • Demirel, V. M. ve Kerimoğlu, C. (2015). Türkçe Dil Bilgisi Öğretiminde Kip. TEKE Dergisi, S. 4/3, s. 1268-1289.
  • Denizer, F. U. (2023). Karşıolgusal ve Hayalî Koşul Cümleleri Üzerine. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD). Sayı 38/175-200. Develi, H.(1997). {-sA} Morfemli Yardımcı Cümleler ve Bunlarla Kurulan Birleşik Cümleler Üzerinde Bir İnceleme. TDAY Belleten -1995, TDK Yayınları, Ankara, s.115–152.
  • Ediskun, H. (1999). Türk Dil bilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Emre, A. C. (1946). Türk Dilbigisi. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
  • Eraslan, K. (2000). -sar/-ser İsim-fiil Ekinin Yapısı ve Fonksiyonları. Hasan Eren Armağanı, Ankara TDK Yayınları.
  • Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
  • Erkman-Akerson, F. (2008). Dile Genel Bir Bakış. İstanbul: Multilingual Yayınları.
  • Erol, H. (2008). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Bildirme ve Tasarlama Kiplerinin Öğretimi ve Sıralaması. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yabancı Dil Olarak Türkçe Bölümü, İstanbul.
  • Ghaffari, R. (2017). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Gazete Metinlerinin Kullanımı. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Haziran 2017, s. 34-48.
  • Gencan, T. N. (1979). Dil bilgisi (IV. Baskı). Ankara: TDK Yay.
  • Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. Routledge.
  • Gülsevin, G. (1990). Türkçede -sa Şart Gerumdiumu Üzerine. Türk Dili, 467, 276-279.
  • Güner, G. (2013). Kıpçak Türkçesi Grameri. İstanbul: Kesit Yayınlaarı.
  • Hacıeminoğlu, N. (1997). Harezm Türkçesi ve Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
  • Hacıeminoğlu, N. (2003). Karahanlı Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
  • Hengirmen, M. (2006). Türkçe Temel Dil bilgisi. Ankara: Engin Yay.
  • Kalegeri, Ç. (2023). Eylem +-sA çekimindeki dilek tümceleri eksiltili/eksik tümce midir?. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 6/3. 87-104.
  • Karahan, L. (1994). -sa/-se Eki Hakkında. Türk Dili 516, 471-474.
  • Kerimoğlu, C. (2011). Kiplik İncelemeleri ve Türkçe. İzmir: Dinozor Kitabevi.
  • Keskin, K. E. (2020). Türkçede Birleşik Ekler. İstanbul: Kesit Yayıncılık.
  • Komsiyon (2020). Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe Ders Kitabı 2. İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.
  • Korkmaz, Z. (1982). -sa/-se Dilek-Şart Kipi Eklerinde Bir Yapı Birliği Var Mıdır?. Studia Turcologica Memoriae, Alexi Bombaci Dicata, Napoli, s. 305-315.
  • Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
  • Kornfilt, J. (1997). Turkish. London and New York: Routledge.
  • Lewis, G. (2000). Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press.
  • Oktar, L. ve Can, Ö. (2016). Conditionals in Turkish. A Classification Based on Function. Exploring the Turkish Linguistic Landscape: Essays in honor of Eser Erguvanlı-Taylan (Eds. Mine Güven, Didar Akar, Balkız Öztürk and Meltem Kelepir) pp. 121-140.
  • Özdemir, H. (2021). Türkçenni Fazladan Kip: Şart. Hamza Zülfikar Armağanı, Ankara: TDK Yayınları.
  • Öztopçu, K. (2009). Elementary Turkish Complete Course for Beginners. İstanbul: (Türk Dilleri Arastirmalari Dizisi, 43).
  • Ramstedt, G. J. (1946). Zum Türkischen Konditional. <<FUF>>, XXIX/3, 120-126.
  • Ruhi, Ş., vd. (1999). Koşul Tümcelerinde Varsayımsallık ve Gerçek Karşıtlığı. XIII. Dil bilim Kurultayı (13-15 Mayıs 1999) Bildiriler (Yay. Haz. A. Sumru Özsoy ve E. Eser Taylan), İstanbul: Boğaziçi Yayınevi.
  • Sarıtiken, H. (2023). Yabancılara Türkçe Öğretimi İçin Hazırlanan Ders Kitaplarının Kip ve Zaman Açısından İncelenmesi: Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe Ders Kitabı Örneği, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Ekim (2023), C. 22, S. 88, s. 2181-2204.
  • Serebrennikov, B. A. ve Gadjieva N. Z. (2011). Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı Tarihî Grameri (Çev. Tevfik Hacıyev-Mustafa Öner). Ankara: TDK Yayınları.
  • SIGTY-M= Sravnitel’no-Istoriçeskaya Grammatika Tyurksih Yazıkov: Morfologiya (1988). (Ed. E. R. Tenişev), Moskva: NAUK.
  • Soykan, B. (2021). On the aorist in conditional antecedents. Proceedings of the Workshop on Turkic and Languages in Contact with Turkic 6. 5046.
  • Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl Gramer -Metin – Sözlük. İstanbul: Enderun Kitabevi.
  • Underhill, R. (1976). Turkish Grammar. Cambridge. Massachusetts and London: MIT Press.
  • Uzun, N. E. (1998). Türkçede Görünüş-Kip-Zaman Üçlüsü. Dil Dergisi, Sayı: 68, Haziran, ss. 5-22.
  • Uzun Subaşı, L. ve Emeksiz Erk, Z. (2002). Türkçede -Ar Biçim biriminin Anlamsal ve Sözdizimsel Yapısı Üzerine. XVI. Dil bilim Kurultayı Bildirileri (23-24 Mayıs 2002). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
  • Verkhova, K. (2023). The Structure of Conditional Sentence in the Newspaper Journalistic Style of Standard Turkish. Linguistics & Polyglot Studies 9(3). 128-142.
  • Yavaş, . F. (1979). The Turkish Aorist. Kansas Working Papers in Linguistics, 4, 41-49.
  • Yılmaz, Ö. D. (2014). Türkiye Türkçesinde Gerçekleşmemiş Olanak Kipi (Konjuktif, Subjunktif). Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Bahar 2014, ss. 135-147.
There are 53 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Linguistics (Other)
Journal Section Articles
Authors

Seçkin Uysal 0000-0001-7315-7429

Early Pub Date June 30, 2025
Publication Date
Submission Date July 23, 2024
Acceptance Date June 20, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 8 Issue: 1

Cite

APA Uysal, S. (2025). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde /-sA/ Biçimbirimi. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 8(1), 24-39.

Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi | 2018 ISSN: