Abstract
Chios is an island 6-7 nautical miles from Izmir. Geologically, the island is the extension of the Anatolian peninsula in the Sea of Islands. Its geological and geographical connection to Anatolia is accompanied by the similarities between these two places in terms of climate, culture and economy. After the Byzantine and Genoese domination, the island came under Ottoman rule in 1566. As a result of the arrangements made here by the Turks, the island developed economically and commercially and increased its importance and became a window of Western Anatolia to Europe. After the mid-17th century, the commercial weight of the island shifted to the port of Izmir for reasons such as security, convenience, suitability and efficiency. However, after this date, the place of the island in the economy of Western Anatolia continued at a certain level.The economic attachment of the island to Western Anatolia, which lasted for 347 years, was further strengthened by demographic and logistical attachment. So much so that while the relatives of the inhabitants of Chios lived in İzmir, Aydın, Çeşme and İstanbul, the food supplies needed by the inhabitants of the island were supplied from Western Anatolia in certain periods. The secret of the long centuries of peace and stability of the Greeks, Turks, Latins and Jews living on the island, with few exceptions, lies in the strong economic and cultural ties they established among themselves and with Western Anatolia. In this study, while referring to these ties, the economic ties will be scrutinised.
References
- 1.Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
- Bâb-ı Defteri Tasnifi Başmuhasebe Kalemi Fonu:(D.BŞM.d.):5792.
- Bâb-ı Defteri Tasnifi Başmuhasebe Kalemi Muhallefat Defteri Fonu (D.BŞM.MHF.d.):12499.
- Sadaret Tasnifi Mühimme Evrakı Fonu (A.DVNS.MHM.d.): 55, 112, 121, 129, 135.
- Cevdet Tasnifi Askeriye Fonu (C.AS.):1027.
- Cevdet Tasnifi Belediye Fonu(C.BLD.):103.
- Cevdet Tasnifi Maliye Fonu(C.ML.): 252, 312, 356, 644, 689.
- Dâhiliye Tasnifi Mektubi Fonu(DH.MKT.):1843.
- Dâhiliye Tasnifi Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Fonu:29.
- Dâhiliye Tasnifi Şifre Fonu (DH.ŞFR.):427.
- Haritalar Tasnifi (HRT.h.):424.A. , 722-1.
- Hatt-ı Hümayun Tasnifi (HAT.):1222.
- İrade Tasnifi Meclis-i Vâlâ Fonu (İ.MVL.):35
- Hariciye Nezareti Tasnifi Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdiriyeti Fonu(HR.UHM.): 274, 314.
- Maliye Nezareti Tasnifi Emlak-ı Emiriye Müdüriyeti Tasnifi(ML.EEM.):74.
- Sadaret Tasnifi Amedi Kalemi Defterleri Fonu (A.AMD.):32.
- Tapu-Kadastro Tasnifi Genel Müdürlük Defterleri Fonu (TK.GM.D.):48.
- Meclis-i Vâlâ Tasnifi Meclis-i Vâlâ Fonu:(MVL.):18.
- Sadaret Tasnifi Mühimme Kalemi Evrakı Fonu(A.MKT.MHM.):189.
- 2. Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi(COA)
- Kararlar Daire Başkanlığı 97/127. Karar Sayısı:17525.
- Muamelat Genel Müdürlüğü 4/5375.
- 3.Araştırma-İnceleme Eserler
- Ak, G.,(2014). Tarih, Deniz ve egemenlik: Egenin ısporadları menteşe adaları’nın dünü ve bugünü, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIV/29, s.283-313.
- Başaralı, H. (2012), XIX. Yüzyılda Sakız Adası ticareti, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Dal, D., (2008.), XVIII. Yüzyılda Sakız Adası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
- Faroqhi, S. (2008). Osmanlı şehirleri ve kırsal hayat, Çeviren: Sonnur Özcan, 3. Baskı, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2008.
- Goffman, D., (2014), Osmanlı dünyası ve Avrupa, 1300-1700, Çeviren: Ülkün Tansel, Kitap Yayınevi, 4. Baskı, İstanbul.
- Güran, T. (2017), Resmi istatistiklere göre Osmanlı toplum ve ekonomisi, I. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Kafoid Charles A. & Kafoid Prudence W. (1822). A history of the island of Chios. Califonia University.
- Kahraman, S.A. , (2011), Günümüz Türkçesi ile evliya çelebi seyahatnamesi: Kütahya, Manisa, İzmir, Antalya, Karaman, Adana, Halep, Şam, Kudüs, Mekke, Medine, 9. Kitap, Cilt 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Konstantinos, G., Nikolaos, P., Didaskon G., Mpelabilac, N, (2006), Ta kastrohoria tis xion, idimiourgia tous domi tous, Atina.
- Örenç, A. F., (2009), Sakız Adası, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 36, İstanbul, s.6-10.
- Özsoy, E. (2010), XVI. Yüzyıl Alman seyahatnamelerine göre Akdeniz, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Tuğlacı, P. (1985), Osmanlı şehirleri, Milliyet Yayınları, İstanbul.
- Vlasto’s, A. M. (1913), A history of the island of Chios, AD.70-1822, Davy and Sons at the Dryden Press, London. Von Eckenbrecher, G., (1845),Die ınsel chios, Bei G.Betge, Berlin.
- Yalçın, Ş. (2018), Evliya Çelebi ile bazı seyyahların gözlemlerinden yeniçağ'da Sakız Adası, Social History, Economic and Social History of the Ottoman Empire. (https://www.academia.edu/42860464/Evliya_%C3%87elebi_ile_Baz%C4%B1_Seyyahlar%C4%B1n_G%C3%B6zlemlerinden_Yeni%C3%A7a%C4%9Fda_Sak%C4%B1z_Adas%C4%B1).
- 4.Gazeteler Bahr-i Sefid Gazetesi, Sayı 2, Sayfa 2, 4 Teşrinisani 1883
- Bahr-i Sefid Gazetesi, Sayı 35, Sayfa 2, 26Teşrinisani 1883
- 5.İnternet Kaynakları
- (http:www.archive.org./details/historyof islandoblasrich, (Erişim Tarihi:10.09.2024).
Abstract
Sakız Adası, İzmir’e 6-7 deniz mili uzaklıkta bir ada parçasıdır. Ada, jeolojik olarak Anadolu yarım adasının Adalar Denizi’ndeki uzantısı konumundadır. Onun Anadolu’ya olan jeolojik ve coğrafi bağlılığına iklim, kültür ve ekonomik yönden bu iki yer arasındaki benzerlikler eşlik eder. Bu ada, tarihsel süreç boyunca özellikle Bizans ve Ceneviz hakimiyetinden sonra 1566’da Osmanlı hakimiyetine geçmiştir. Burada Türkler tarafından yapılan düzenlemeler sonucunda ada ekonomik ve ticari yönden gelişerek önemini artırmış ve Batı Anadolu’nun Avrupa’ya açılan bir penceresi haline gelmiştir. 17.yüzyıl ortalarından sonra ise adanın ticari ağırlığı güvenlik, elverişlilik, uygunluk ve verimlilik gibi nedenlerle İzmir limanına kaymıştır. Ancak bu tarihten sonra da adanın Batı Anadolu ekonomisi içindeki yeri belli bir düzeyde devam etmiştir. Adanın 347 yılı bulan Batı Anadolu’ya olan ekonomik bağlılığı, demografik ve lojistik bağlılıkla daha da güçlenmiştir. Öyle ki Sakız Adasında yaşayan insanların akrabaları İzmir, Aydın, Çeşme ve İstanbul’da yaşarken ada sakinlerinin ihtiyaç duyduğu yiyecek malzemeleri belli dönemlerde Batı Anadolu’dan karşılanmıştır. Adada yaşayan Rumlar, Türkler ve Latinler ile Yahudilerin uzun yüzyıllar boyunca birkaç istisna dışında barış ve istikrar içinde yaşamalarının sırrı gerek kendi aralarında ve gerekse Batı Anadolu ile kurdukları güçlü ekonomik ve kültürel bağlarda yatıyor. Bu çalışmada bu bağlara atıf yapılmakla birlikte işaret edilen ekonomik bağlara mercek tutulmaya çalışılacaktır.
References
- 1.Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
- Bâb-ı Defteri Tasnifi Başmuhasebe Kalemi Fonu:(D.BŞM.d.):5792.
- Bâb-ı Defteri Tasnifi Başmuhasebe Kalemi Muhallefat Defteri Fonu (D.BŞM.MHF.d.):12499.
- Sadaret Tasnifi Mühimme Evrakı Fonu (A.DVNS.MHM.d.): 55, 112, 121, 129, 135.
- Cevdet Tasnifi Askeriye Fonu (C.AS.):1027.
- Cevdet Tasnifi Belediye Fonu(C.BLD.):103.
- Cevdet Tasnifi Maliye Fonu(C.ML.): 252, 312, 356, 644, 689.
- Dâhiliye Tasnifi Mektubi Fonu(DH.MKT.):1843.
- Dâhiliye Tasnifi Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Fonu:29.
- Dâhiliye Tasnifi Şifre Fonu (DH.ŞFR.):427.
- Haritalar Tasnifi (HRT.h.):424.A. , 722-1.
- Hatt-ı Hümayun Tasnifi (HAT.):1222.
- İrade Tasnifi Meclis-i Vâlâ Fonu (İ.MVL.):35
- Hariciye Nezareti Tasnifi Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdiriyeti Fonu(HR.UHM.): 274, 314.
- Maliye Nezareti Tasnifi Emlak-ı Emiriye Müdüriyeti Tasnifi(ML.EEM.):74.
- Sadaret Tasnifi Amedi Kalemi Defterleri Fonu (A.AMD.):32.
- Tapu-Kadastro Tasnifi Genel Müdürlük Defterleri Fonu (TK.GM.D.):48.
- Meclis-i Vâlâ Tasnifi Meclis-i Vâlâ Fonu:(MVL.):18.
- Sadaret Tasnifi Mühimme Kalemi Evrakı Fonu(A.MKT.MHM.):189.
- 2. Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi(COA)
- Kararlar Daire Başkanlığı 97/127. Karar Sayısı:17525.
- Muamelat Genel Müdürlüğü 4/5375.
- 3.Araştırma-İnceleme Eserler
- Ak, G.,(2014). Tarih, Deniz ve egemenlik: Egenin ısporadları menteşe adaları’nın dünü ve bugünü, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIV/29, s.283-313.
- Başaralı, H. (2012), XIX. Yüzyılda Sakız Adası ticareti, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Dal, D., (2008.), XVIII. Yüzyılda Sakız Adası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
- Faroqhi, S. (2008). Osmanlı şehirleri ve kırsal hayat, Çeviren: Sonnur Özcan, 3. Baskı, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2008.
- Goffman, D., (2014), Osmanlı dünyası ve Avrupa, 1300-1700, Çeviren: Ülkün Tansel, Kitap Yayınevi, 4. Baskı, İstanbul.
- Güran, T. (2017), Resmi istatistiklere göre Osmanlı toplum ve ekonomisi, I. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Kafoid Charles A. & Kafoid Prudence W. (1822). A history of the island of Chios. Califonia University.
- Kahraman, S.A. , (2011), Günümüz Türkçesi ile evliya çelebi seyahatnamesi: Kütahya, Manisa, İzmir, Antalya, Karaman, Adana, Halep, Şam, Kudüs, Mekke, Medine, 9. Kitap, Cilt 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Konstantinos, G., Nikolaos, P., Didaskon G., Mpelabilac, N, (2006), Ta kastrohoria tis xion, idimiourgia tous domi tous, Atina.
- Örenç, A. F., (2009), Sakız Adası, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 36, İstanbul, s.6-10.
- Özsoy, E. (2010), XVI. Yüzyıl Alman seyahatnamelerine göre Akdeniz, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Tuğlacı, P. (1985), Osmanlı şehirleri, Milliyet Yayınları, İstanbul.
- Vlasto’s, A. M. (1913), A history of the island of Chios, AD.70-1822, Davy and Sons at the Dryden Press, London. Von Eckenbrecher, G., (1845),Die ınsel chios, Bei G.Betge, Berlin.
- Yalçın, Ş. (2018), Evliya Çelebi ile bazı seyyahların gözlemlerinden yeniçağ'da Sakız Adası, Social History, Economic and Social History of the Ottoman Empire. (https://www.academia.edu/42860464/Evliya_%C3%87elebi_ile_Baz%C4%B1_Seyyahlar%C4%B1n_G%C3%B6zlemlerinden_Yeni%C3%A7a%C4%9Fda_Sak%C4%B1z_Adas%C4%B1).
- 4.Gazeteler Bahr-i Sefid Gazetesi, Sayı 2, Sayfa 2, 4 Teşrinisani 1883
- Bahr-i Sefid Gazetesi, Sayı 35, Sayfa 2, 26Teşrinisani 1883
- 5.İnternet Kaynakları
- (http:www.archive.org./details/historyof islandoblasrich, (Erişim Tarihi:10.09.2024).
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Archaic Period Archeology, History of Ottoman Economy, Political Geography in Political History, Early Modern Mediterranean History |
| Journal Section | Makaleler |
| Authors | |
| Early Pub Date | June 26, 2025 |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | February 14, 2025 |
| Acceptance Date | May 20, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 14 Issue: 1 |
