Research Article
BibTex RIS Cite

Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi

Year 2025, Volume: 12 Issue: 40, 87 - 104, 01.07.2025

Mehmet Balcı

https://doi.org/10.29224/insanveinsan.1668679

Abstract

Bu çalışma, 2000 sonrası Türk sinemasında taşrada çekilen komedi filmlerini, mevcut sınıflamaların ötesinde, yeni ve özgün bir anlatı biçimi olarak ele almaktadır. Popüler bir güldürü üretmenin ötesinde, taşra komedilerinin merkez-çevre ilişkilerindeki dönüşümü ve yerel toplulukların merkezle kurduğu gerilimli ilişkiyi mizahi bir temsile dönüştürdüğü savunulmaktadır. Alfred Schutz’un fenomenolojik sosyolojisinden yararlanan çalışmada, komedi, özneler arası ilişkiler ve normatif yapılarla etkileşim içinde biçimlenen toplumsal bir deneyim olarak kavramsallaştırılmıştır. 2000–2023 yılları arasında çekilmiş 29 uzun metrajlı film, fenomenolojik analiz yöntemiyle incelenmiş; filmler, politik taşra komedisi, karakter komedisi ve topluluk komedisi olarak üç tematik grupta sınıflandırılmıştır. Analiz bulguları, taşra komedisinin yalnızca çatışmaları değil, aynı zamanda uzlaşma, karşılaşma ve kabulleniş süreçlerini de sahnelediğini ortaya koymaktadır. Bu noktada taşra, durağan değil; çelişkili ve dinamik bir topluluk formu olarak yeniden tanımlanmaktadır. Türk sinemasında taşra komedisinin, sosyolojik ve estetik anlamda gelişme vaat eden yeni bir janr olduğu ileri sürülmektedir.

Keywords

Merkez-çevre Toplumsal değişim Mizah Sağ-duyu

References

  • Aksu, Y. (Director). (2006). Dondurmam Gaymak [Film]. Yağmur Ajans.
  • Aksu, Y. (Director). (2011). Entelköy Efeköy’e Karşı [Film]. Kuzey Film.
  • Aksu, Y. (Director). (2016). İftarlık Gazoz [Film]. EfLAtun Film.
  • Algül, H. (Director). (2010). Eyvah Eyvah [Film]. BKM Film.
  • Algül, H. (Director). (2011). Eyvah Eyvah 2 [Film]. BKM Film.
  • Algül, H. (Director). (2014). Eyvah Eyvah 3 [Film]. BKM Film.
  • Aristoteles. (2017). Poetika. (A. Çokona, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Aydemir, S. (Director). (2013). Düğün Dernek [Film]. BKM Film.
  • Aydemir, S. (Director). (2015). Düğün Dernek 2: Sünnet [Film]. BKM Film.
  • Aydın, İ. ve Tunç, Z. E. (2023). Kültürel iktidar ve sinema: Vizontele filmi serisinde kültürel iktidar fragmanları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 244–257. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1142269
  • Bahtin, M. M. (1984). Rabelais and his world. H. Iswolsky (Trans.). Bloomington, IN: Indiana University Press.
  • Bergson, H. (1989). Gülme. (M. Ş. Tunç, Çev.). MEB Yayınları.
  • Bourdieu, P. (2010). Bekarlar balosu. (G. Çevik, Çev.) Dost Yayınları.
  • Bozoflu, M. (Director). (2016). Dedemin Fişi [Film]. BKM Film.
  • Bozoflu, M. (Director). (2017). Cici Babam [Film]. BKM Film.
  • Burch, R. L. (2019). The wedding as a reproductive ritual. Review of General Psychology, 23(3), 382–398. https://doi.org/10.1177/1089268019832848
  • Cantek, L. ve Gönenç, L. (2017). Muhalefet defteri: Türkiye’de mizah dergileri ve karikatür. Yapı Kredi Yayınları.
  • Davies, C. (1998). Jokes and their relation to society. Mouton de Gruyter.
  • Değirmen, F. ve Kırel, S. (2021). Komik tekrar: Türkiye'de 2000 sonrası üretilen komedi filmlerinde nostaljik taşra semptomu. SineFilozofi, 6(11), 472–490. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.869200
  • Eğilmez, E. (Director). (1974). Köyden İndim Şehire [Film]. Arzu Film.
  • Eğilmez, E. (Director). (1974). Salak Milyoner [Film]. Arzu Film.
  • Erder, S. (1996). İstanbul’a bir kent kondu: Ümraniye. İletişim Yayınları.
  • Erdoğan, Y. (Director). (2004). Vizontele Tuuba [Film]. BKM Film.
  • Erdoğan, Y. ve Sorak, Ö. F. (Directors). (2001). Vizontele [Film]. BKM Film.
  • Freud, S. (2000). Espriler ve bilinçdışı ile ilişkileri. (E. Kapkın, Çev.). Payel Yayınları. (Orijinal eser 1905)
  • Gön, A. (2016). Kurmacaya hükmetmek: Komedi ve sanat filmlerinde (öz) düşünümsellik. Moment Dergi, 3(2), 339–368. https://doi.org/10.17572/ mj2016.2.339368
  • Gray, J., Jones, J. P. ve Thompson, E. (Eds.). (2009). Satire TV: Politics and comedy in the post-network era. NYU Press.
  • Gülmez, M. (Director). (2015). Çarşı Pazar [Film]. BKM Film.
  • Gürbilek, N. (1994). Taşra sıkıntısı. Notlar, 22, 75–92.
  • Kale, E. (2018). Yeni Türk Sinemasında anlatı bağlamında sinemasal bir mekân olarak taşra: “Bir Zamanlar Anadolu’da” örneği. Journal of Turkish Studies, 13(28), 857–874. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.13720
  • Kant, I. (2000). Critique of the power of judgment. P. (Guyer ve E. Matthews, Çev.). P. Guyer (Ed.). Cambridge University Press.
  • Karabağ Sarı, Ç. (2019). 12 Eylül filmleri ve üniversite gençliği: Politik söylemler bağlamında 12 Eylül filmlerinin alımlanması. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 4(2), 9–39.
  • Karataş, M. (2022). Türk sinemasında din adamı temsili. Düşünce Dünyasında Türkiz, 5(28), 33–60.
  • Keyder, Ç. (Ed.). (2000). İstanbul: Küresel ile yerel arasında. (S. Kılınç, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
  • Kılıç, A. (Director). (2011). Sümela’nın Şifresi: Temel [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2014). Moskova’nın Şifresi: Temel [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2014). Oflu Hoca’nın Şifresi [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2016). Oflu Hoca’nın Şifresi 2 [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2016). Sümela’nın Şifresi 2: Moskova’nın Şifresi [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2017). Sümela’nın Şifresi 3: Cünyor Temel [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2018). Oflu Hoca’nın Şifresi 3 [Film]. Sinefekt.
  • Kozan, T. (2019). Türk sinemasında toplumsal gerçekçi filmlerde kadın temsilleri: Gelin, Düğün, Diyet üçlemesi [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
  • Kuipers, G. (2006). Good humor, bad taste: A sociology of the joke. Mouton de Gruyter.
  • Levine, J. (2005). The Philosophy of Laughter. İçinde N. Carroll (Ed.), The Philosophy of Humor and Laughter (ss. 48–60). Albany: SUNY Press.
  • Mardin, Ş. (1990). Türk siyasetini açıklayabilecek bir anahtar: Merkez-çevre ilişkisi. İçinde M. Türköne ve T. Önder (Eds.), Türkiye'de toplum ve siyaset: Makaleler 1 (ss. 30–67). İletişim Yayınları.
  • Metin, E. (2008). Kent kültürünün geleneği yansıtan mizahi eleştirisi: Devekuşu Kabare / Humorous criticism of urban culture which reflects tradition [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
  • Midyat, S. (Director). (2013). Hükümet Kadın [Film]. BKM Film.
  • Midyat, S. (Director). (2013). Hükümet Kadın 2 [Film]. BKM Film.
  • Midyat, S. (Director). (2017). Kolonya Cumhuriyeti [Film]. BKM Film.
  • Oring, E. (2003). Engaging humor. University of Illinois Press.
  • Önder, S. S. ve Gülmez, M. (Directors). (2006). Beynelmilel [Film]. Gümüşlük Akademisi Sanat Derneği.
  • Satır, M. E. (2023). Yeni Türk sinemasında taşra nostaljisi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 61, 1–19. https://doi.org/10.47998/ikad.1129448
  • Schutz, A. (1967). The phenomenology of the social world. G. Walsh ve F. Lehnert (Çev). Northwestern University Press.
  • Schutz, A. (1976). The world of contemporaries as a structure of typifications. İçinde A. Brodersen (Ed.), Collected papers II: Studies in social theory (ss. 37–55). Martinus Nijhoff.
  • Schutz, A. ve Luckmann, T. (1973). The structures of the life-world. (R. M. Zaner ve H. T. Engelhardt, Çev.). Evanston, IL: Northwestern University Press.
  • Seden, O. (Director). (1976). Nereye Bakıyor Bu Adamlar? [Film]. Erman Film.
  • Sills, L. (2020). The trumping of the funny: Classroom joking in a polarized public sphere. Comedy Studies, 11(2), 253–264. https://doi.org/10.1080/2040610X.2020.1729494
  • Suner, A. (2010). New Turkish cinema: Belonging, identity and memory. I.B. Tauris.
  • Şulha, P. (2021). Türk komedi filmlerinin bağıntı kuramı bağlamında sesli betimlenmesi: Neşeli Günler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (22), 991-1004. https://doi.org/10.29000/rumelide.897310

The Sociological Formation of a New Genre: Country Comedy

Year 2025, Volume: 12 Issue: 40, 87 - 104, 01.07.2025

Mehmet Balcı

https://doi.org/10.29224/insanveinsan.1668679

Abstract

This study examines comedy films set in the countryside in post-2000 Turkish cinema as an original narrative form that transcends conventional classifications. By their popularity, these films humorously depict shifting center-periphery relations and local tensions with the metropolitan center. Drawing on Alfred Schutz’s phenomenological sociology, comedy is conceptualized as a social experience shaped through intersubjective relations and interactions with normative structures. A total of 29 feature-length films released between 2000 and 2023 are analyzed using phenomenological methods and categorized into three thematic types: political country comedies, character-based comedies, and community comedies. The findings reveal that country comedies not only portray social conflict but also depict processes of reconciliation and acceptance. In this framework, the countryside is redefined as a dynamic and contradictory social formation. The study argues that country comedy is an emerging genre in Turkish cinema with both sociological depth and aesthetic potential.

Keywords

Center-periphery Social change Humor Common sense Character

References

  • Aksu, Y. (Director). (2006). Dondurmam Gaymak [Film]. Yağmur Ajans.
  • Aksu, Y. (Director). (2011). Entelköy Efeköy’e Karşı [Film]. Kuzey Film.
  • Aksu, Y. (Director). (2016). İftarlık Gazoz [Film]. EfLAtun Film.
  • Algül, H. (Director). (2010). Eyvah Eyvah [Film]. BKM Film.
  • Algül, H. (Director). (2011). Eyvah Eyvah 2 [Film]. BKM Film.
  • Algül, H. (Director). (2014). Eyvah Eyvah 3 [Film]. BKM Film.
  • Aristoteles. (2017). Poetika. (A. Çokona, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Aydemir, S. (Director). (2013). Düğün Dernek [Film]. BKM Film.
  • Aydemir, S. (Director). (2015). Düğün Dernek 2: Sünnet [Film]. BKM Film.
  • Aydın, İ. ve Tunç, Z. E. (2023). Kültürel iktidar ve sinema: Vizontele filmi serisinde kültürel iktidar fragmanları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 244–257. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1142269
  • Bahtin, M. M. (1984). Rabelais and his world. H. Iswolsky (Trans.). Bloomington, IN: Indiana University Press.
  • Bergson, H. (1989). Gülme. (M. Ş. Tunç, Çev.). MEB Yayınları.
  • Bourdieu, P. (2010). Bekarlar balosu. (G. Çevik, Çev.) Dost Yayınları.
  • Bozoflu, M. (Director). (2016). Dedemin Fişi [Film]. BKM Film.
  • Bozoflu, M. (Director). (2017). Cici Babam [Film]. BKM Film.
  • Burch, R. L. (2019). The wedding as a reproductive ritual. Review of General Psychology, 23(3), 382–398. https://doi.org/10.1177/1089268019832848
  • Cantek, L. ve Gönenç, L. (2017). Muhalefet defteri: Türkiye’de mizah dergileri ve karikatür. Yapı Kredi Yayınları.
  • Davies, C. (1998). Jokes and their relation to society. Mouton de Gruyter.
  • Değirmen, F. ve Kırel, S. (2021). Komik tekrar: Türkiye'de 2000 sonrası üretilen komedi filmlerinde nostaljik taşra semptomu. SineFilozofi, 6(11), 472–490. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.869200
  • Eğilmez, E. (Director). (1974). Köyden İndim Şehire [Film]. Arzu Film.
  • Eğilmez, E. (Director). (1974). Salak Milyoner [Film]. Arzu Film.
  • Erder, S. (1996). İstanbul’a bir kent kondu: Ümraniye. İletişim Yayınları.
  • Erdoğan, Y. (Director). (2004). Vizontele Tuuba [Film]. BKM Film.
  • Erdoğan, Y. ve Sorak, Ö. F. (Directors). (2001). Vizontele [Film]. BKM Film.
  • Freud, S. (2000). Espriler ve bilinçdışı ile ilişkileri. (E. Kapkın, Çev.). Payel Yayınları. (Orijinal eser 1905)
  • Gön, A. (2016). Kurmacaya hükmetmek: Komedi ve sanat filmlerinde (öz) düşünümsellik. Moment Dergi, 3(2), 339–368. https://doi.org/10.17572/ mj2016.2.339368
  • Gray, J., Jones, J. P. ve Thompson, E. (Eds.). (2009). Satire TV: Politics and comedy in the post-network era. NYU Press.
  • Gülmez, M. (Director). (2015). Çarşı Pazar [Film]. BKM Film.
  • Gürbilek, N. (1994). Taşra sıkıntısı. Notlar, 22, 75–92.
  • Kale, E. (2018). Yeni Türk Sinemasında anlatı bağlamında sinemasal bir mekân olarak taşra: “Bir Zamanlar Anadolu’da” örneği. Journal of Turkish Studies, 13(28), 857–874. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.13720
  • Kant, I. (2000). Critique of the power of judgment. P. (Guyer ve E. Matthews, Çev.). P. Guyer (Ed.). Cambridge University Press.
  • Karabağ Sarı, Ç. (2019). 12 Eylül filmleri ve üniversite gençliği: Politik söylemler bağlamında 12 Eylül filmlerinin alımlanması. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 4(2), 9–39.
  • Karataş, M. (2022). Türk sinemasında din adamı temsili. Düşünce Dünyasında Türkiz, 5(28), 33–60.
  • Keyder, Ç. (Ed.). (2000). İstanbul: Küresel ile yerel arasında. (S. Kılınç, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
  • Kılıç, A. (Director). (2011). Sümela’nın Şifresi: Temel [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2014). Moskova’nın Şifresi: Temel [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2014). Oflu Hoca’nın Şifresi [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2016). Oflu Hoca’nın Şifresi 2 [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2016). Sümela’nın Şifresi 2: Moskova’nın Şifresi [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2017). Sümela’nın Şifresi 3: Cünyor Temel [Film]. Sinefekt.
  • Kılıç, A. (Director). (2018). Oflu Hoca’nın Şifresi 3 [Film]. Sinefekt.
  • Kozan, T. (2019). Türk sinemasında toplumsal gerçekçi filmlerde kadın temsilleri: Gelin, Düğün, Diyet üçlemesi [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
  • Kuipers, G. (2006). Good humor, bad taste: A sociology of the joke. Mouton de Gruyter.
  • Levine, J. (2005). The Philosophy of Laughter. İçinde N. Carroll (Ed.), The Philosophy of Humor and Laughter (ss. 48–60). Albany: SUNY Press.
  • Mardin, Ş. (1990). Türk siyasetini açıklayabilecek bir anahtar: Merkez-çevre ilişkisi. İçinde M. Türköne ve T. Önder (Eds.), Türkiye'de toplum ve siyaset: Makaleler 1 (ss. 30–67). İletişim Yayınları.
  • Metin, E. (2008). Kent kültürünün geleneği yansıtan mizahi eleştirisi: Devekuşu Kabare / Humorous criticism of urban culture which reflects tradition [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
  • Midyat, S. (Director). (2013). Hükümet Kadın [Film]. BKM Film.
  • Midyat, S. (Director). (2013). Hükümet Kadın 2 [Film]. BKM Film.
  • Midyat, S. (Director). (2017). Kolonya Cumhuriyeti [Film]. BKM Film.
  • Oring, E. (2003). Engaging humor. University of Illinois Press.
  • Önder, S. S. ve Gülmez, M. (Directors). (2006). Beynelmilel [Film]. Gümüşlük Akademisi Sanat Derneği.
  • Satır, M. E. (2023). Yeni Türk sinemasında taşra nostaljisi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 61, 1–19. https://doi.org/10.47998/ikad.1129448
  • Schutz, A. (1967). The phenomenology of the social world. G. Walsh ve F. Lehnert (Çev). Northwestern University Press.
  • Schutz, A. (1976). The world of contemporaries as a structure of typifications. İçinde A. Brodersen (Ed.), Collected papers II: Studies in social theory (ss. 37–55). Martinus Nijhoff.
  • Schutz, A. ve Luckmann, T. (1973). The structures of the life-world. (R. M. Zaner ve H. T. Engelhardt, Çev.). Evanston, IL: Northwestern University Press.
  • Seden, O. (Director). (1976). Nereye Bakıyor Bu Adamlar? [Film]. Erman Film.
  • Sills, L. (2020). The trumping of the funny: Classroom joking in a polarized public sphere. Comedy Studies, 11(2), 253–264. https://doi.org/10.1080/2040610X.2020.1729494
  • Suner, A. (2010). New Turkish cinema: Belonging, identity and memory. I.B. Tauris.
  • Şulha, P. (2021). Türk komedi filmlerinin bağıntı kuramı bağlamında sesli betimlenmesi: Neşeli Günler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (22), 991-1004. https://doi.org/10.29000/rumelide.897310
There are 59 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Cultural Studies (Other), Sociology (Other)
Journal Section Articles
Authors

Mehmet Balcı 0000-0003-2830-2329

Publication Date July 1, 2025
Submission Date April 1, 2025
Acceptance Date June 24, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 12 Issue: 40

Cite

APA Balcı, M. (2025). Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi. İnsan Ve İnsan, 12(40), 87-104. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.1668679
AMA Balcı M. Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi. Journal of İnsan ve İnsan. July 2025;12(40):87-104. doi:10.29224/insanveinsan.1668679
Chicago Balcı, Mehmet. “Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi”. İnsan Ve İnsan 12, no. 40 (July 2025): 87-104. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.1668679.
EndNote Balcı M (July 1, 2025) Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi. İnsan ve İnsan 12 40 87–104.
IEEE M. Balcı, “Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi”, Journal of İnsan ve İnsan, vol. 12, no. 40, pp. 87–104, 2025, doi: 10.29224/insanveinsan.1668679.
ISNAD Balcı, Mehmet. “Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi”. İnsan ve İnsan 12/40 (July 2025), 87-104. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.1668679.
JAMA Balcı M. Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi. Journal of İnsan ve İnsan. 2025;12:87–104.
MLA Balcı, Mehmet. “Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi”. İnsan Ve İnsan, vol. 12, no. 40, 2025, pp. 87-104, doi:10.29224/insanveinsan.1668679.
Vancouver Balcı M. Yeni Bir Janr’ın Sosyolojik Oluşumu: Taşra Komedisi. Journal of İnsan ve İnsan. 2025;12(40):87-104.
 Download Cover Image