Neither East Nor West: Traces of Modernization in Turkey's Socio-Cultural Transformation Through Kezban Films
Abstract
Cinema is not only a narrative medium, but also a structure that both reflects society and is shaped by its dynamics. In this context, social changes and transformations have directly affected the content of cinema and determined its aesthetic and thematic orientations. The process of social transformation in Turkey, which gained momentum with the transition to a multi-party political system in 1950, reshaped the narrative structure and themes of cinema, and this interaction became even more evident with the significant economic, social and cultural changes between 1960 and 1980. This transformation process also brought about the reflection of social values, family structure and changing roles of individuals on cinema. Melodrama in Yeşilçam cinema has been an important reflection of modernisation and the tensions it has created in Turkish society. This study focuses on the representation of modernisation in Yeşilçam melodrama films and how social change is reflected in the films Kezban (1968), Kezban in Rome (1970) and Kezban in Paris (1971). These films were chosen because they have all the characteristic features of the melodrama genre. Accordingly, in the first part of the study, the concept of modernisation will be briefly mentioned and Turkey's social transformations between 1950-1970 will be outlined. In the second part, the basic characteristics of Yeşilçam melodrama cinema in the 1960s will be discussed. In the last part of the study, film analyses will be carried out using the descriptive analysis method. The aim of the study is to reveal how the development and modernisation processes in Turkey in the 1960s and early 1970s are represented in these films. As a result of the analysis, the urban-peasant dichotomy representing modernity and East-West values constitutes the basic structure of the narrative in these films. All the characteristic features of melodrama, which is a conservative genre in terms of its structure, are clearly observed in all three films analysed.
Keywords
References
- Abisel, N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Phoenix Yayınevi.
- Ahmad, F. (2015). Modern Türkiye’nin Oluşumu (18. Baskı). Yavuz Alogan (Çev.), Kaynak Yayınları.
- Akpınar, Ş. (2015). Melodram ve Modernite Bağlamında, Yeşilçam Sinemasında Avrupalılık Görünümlerinin Kadın Karakterler Üzerinden Temsili: Kezban Filmleri Örneği. Turkish Studies, 10(10), 61-80.
- Aksoy, O. (Yönetmen). (1968). Kezban [Film]. Erman Film.
- Aksoy, O. (Yönetmen). (1970). Kezban Roma’da [Film]. Erman Film.
- Aksoy, O. (Yönetmen). (1971). Kezban Paris’te [Film]. Erman Film.
- Ateş, H. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Modernlik ile Postmodernlik Arasında Kamu Yönetimi (ss. 61-111), Babil Yayıncılık.
- Bağce, H, E. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Modernliğin Temelleri ve İkircikli Serüveni (ss. 3-61), Babil Yayıncılık.
- Bakırezer, G. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Türk Modernleşmesinde İktisadi Yapının Dönüşümü, Refah ve Sosyal Demokrasi (ss. 187-221), Babil Yayıncılık.
- Cevizci, A. (2005). Felsefe Sözlüğü. Paradigma Yayıncılık.
- Çakır, H., Aydilek, E., & Bükrücü, Ş. (2020). Demokrat Parti Döneminde Toplumsan Alanda Tüketim Alışkanlıklarının Dönüşümü. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. 3 (3), 134-146.
- Demir, F. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Türk Modernleşmesinde Ordunun Rolü (ss. 221-245), Babil Yayıncılık.
- Elias, N. (2000). Uygarlaşma Süreci Sosyo-Oluşumsal ve Psiko-Oluşumsal İncelemeler Cilt 1. Ender Ateşman (Çev.), İletişim Yayınları.
- Erdoğan, N. (2004). Yeşilçam’da Beden Eklemlenmesi Üzerine Notlar. Doğu Batı Dergisi, 1(2), 175-185.
- Ergüder, Ü. (2000). Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme. E. Kalaycıoğlu, A. Y. Sarıbay (Edited by.), İçinde, Türkiye’de Değişen Seçmen Davranışları Örüntüleri (ss. 285-309), Alfa/Aktüel Kitabevleri.
- Esen, Kuyucak Ş. (2016). Türk Sinemasının Kilometre Taşları (Dönemler ve Yönetmenler) (3. Baskı). Agora Kitaplığı.
- Giddens, A. (2012). Sosyoloji. Hüseyin Özel (Çev.), Kırmızı Yayınları.
- Hançerlioğlu, O. (1993). Toplumbilim Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
- Hirst, J. (2010). Kısa Avrupa Tarihi. Mihriban Doğan (Çev.), Say Yayınları.
- Karpat, K. (2019). Kısa Türkiye Tarihi 1800-2012 (9. Baskı) Timaş Yayınları.
- Kırel, S. (2005). Yeşilçam Öykü Sineması. Babil Yayıncılık.
- Kovàcs, A. B. (2010). Modernizmi Seyretmek: Avrupa Sanat Sineması (1950-1980) Ertan Yılmaz (Çev.), De Ki Yayınları.
- Özsoy, A. (2016). Sinemada Anlatı ve Türler. F. Dalay Küçükkurt, A. Gürata (Edited by.), İçinde, Türkiye’de 1960’lar Dönemi Aile Melodramlarında Kadın ve Erkek İmgesi (ss. 283-309), Vadi Yayınları.
- Sadakaoğlu, M. C. (2019). Yeni Türk Sinemasında Modern Melodram Geleneksel Söylem. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12(28), 1183-1200.
- Soyer, F. (2021). Türk Sinemasında Modernleşme Bağlamında Kadının Bedeninin Dönüşümü: Melodramlarda Pygmalion Etkisi ve İdeal Kadın Temsili. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(11) 144-158.
- Sunay, C. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Modernleşme ve Çevre (ss. 111-153), Babil Yayıncılık.
- Yaylacı, G. F. (2020). Göç Sosyolojisi. Prof. Dr. Fuat Güllüpınar (Edited by.), İçinde, Batı Avrupa’ya Yönelik Türk Göçü (ss. 201-230), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
- Yıldız, E. (2008). Gecekondu Sineması. Hayalet Kitap.
- Zürcher, J. E. (2020). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (4. Baskı). Yasemin Saner (Çev.), İletişim Yayınları.
Ne Doğu Ne Batı: Kezban Filmleri Üzerinden Türkiye’nin Toplumsal ve Kültürel Dönüşümünde Modernleşmenin İzleri
Abstract
Sinema yalnızca bir anlatı aracı olmanın ötesinde, toplumu hem yansıtan hem de onun dinamikleriyle şekillenen bir yapıya sahiptir. Bu bağlamda, toplumsal değişim ve dönüşümler sinemanın içeriğini doğrudan etkilemiş, onun estetik ve tematik yönelimlerini belirlemiştir. Türkiye’de özellikle 1950’de çok partili siyasi sisteme geçişle ivme kazanan toplumsal dönüşüm süreci, sinemanın da anlatı yapısını ve temalarını yeniden şekillendirmiş, 1960-1980 yılları arasında yaşanan önemli ekonomik, sosyal ve kültürel değişimlerle bu etkileşim daha da belirgin hale gelmiştir. Bu dönüşüm süreci, toplumsal değerlerin, aile yapısının ve bireylerin değişen rollerinin sinemaya yansımasını da beraberinde getirmiştir. Yeşilçam sinemasında melodram, modernleşmenin ve bunun Türk toplumunda yarattığı gerilimlerin önemli bir yansıması olmuştur. Bu çalışma, Yeşilçam melodram filmlerinde modernleşmenin temsiline ve bu bağlamda Kezban (1968), Kezban Roma’da (1970) ve Kezban Paris’te (1971) filmlerinde toplumsal değişimin nasıl yansıtıldığına odaklanmaktadır. Bu filmlerin seçilme nedeni, melodram türünün karakteristik tüm özelliklerini taşımalarıdır. Bu doğrultuda çalışmanın ilk bölümünde modernleşme kavramına kısaca değinilecek ve Türkiye’nin 1950-1970 yılları arasındaki toplumsal dönüşümleri ana hatlarıyla ele alınacaktır. İkinci bölümde ise 1960’lı yıllarda Yeşilçam melodram sinemasının temel özelliklerine değinilecektir. Çalışmanın son kısmında film çözümlemeleri, betimsel analiz yöntemi kullanılarak gerçekleştirilecektir. Araştırmanın amacı, 1960’lı ve 1970’li yılların başlarında Türkiye’de yaşanan gelişme ve modernleşme süreçlerinin söz konusu filmlerde nasıl temsil edildiğini ortaya koymaktır. Analiz sonucunda bu filmlerde, modernlik ve Doğu-Batı değerlerini temsil eden kentli-köylü ikiliği anlatının temel yapısını oluşturmaktadır. Yapısı itibarıyla muhafazakâr bir tür olan melodramın tüm karakteristik özellikleri, incelenen üç filmde de belirgin bir şekilde gözlemlenmektedir.
Keywords
Thanks
Çalışmaya katkılarından dolayı değerli hocam Prof. Dr. Meral SERARSLAN'a çok teşekkür ederim.
References
- Abisel, N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Phoenix Yayınevi.
- Ahmad, F. (2015). Modern Türkiye’nin Oluşumu (18. Baskı). Yavuz Alogan (Çev.), Kaynak Yayınları.
- Akpınar, Ş. (2015). Melodram ve Modernite Bağlamında, Yeşilçam Sinemasında Avrupalılık Görünümlerinin Kadın Karakterler Üzerinden Temsili: Kezban Filmleri Örneği. Turkish Studies, 10(10), 61-80.
- Aksoy, O. (Yönetmen). (1968). Kezban [Film]. Erman Film.
- Aksoy, O. (Yönetmen). (1970). Kezban Roma’da [Film]. Erman Film.
- Aksoy, O. (Yönetmen). (1971). Kezban Paris’te [Film]. Erman Film.
- Ateş, H. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Modernlik ile Postmodernlik Arasında Kamu Yönetimi (ss. 61-111), Babil Yayıncılık.
- Bağce, H, E. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Modernliğin Temelleri ve İkircikli Serüveni (ss. 3-61), Babil Yayıncılık.
- Bakırezer, G. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Türk Modernleşmesinde İktisadi Yapının Dönüşümü, Refah ve Sosyal Demokrasi (ss. 187-221), Babil Yayıncılık.
- Cevizci, A. (2005). Felsefe Sözlüğü. Paradigma Yayıncılık.
- Çakır, H., Aydilek, E., & Bükrücü, Ş. (2020). Demokrat Parti Döneminde Toplumsan Alanda Tüketim Alışkanlıklarının Dönüşümü. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. 3 (3), 134-146.
- Demir, F. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Türk Modernleşmesinde Ordunun Rolü (ss. 221-245), Babil Yayıncılık.
- Elias, N. (2000). Uygarlaşma Süreci Sosyo-Oluşumsal ve Psiko-Oluşumsal İncelemeler Cilt 1. Ender Ateşman (Çev.), İletişim Yayınları.
- Erdoğan, N. (2004). Yeşilçam’da Beden Eklemlenmesi Üzerine Notlar. Doğu Batı Dergisi, 1(2), 175-185.
- Ergüder, Ü. (2000). Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme. E. Kalaycıoğlu, A. Y. Sarıbay (Edited by.), İçinde, Türkiye’de Değişen Seçmen Davranışları Örüntüleri (ss. 285-309), Alfa/Aktüel Kitabevleri.
- Esen, Kuyucak Ş. (2016). Türk Sinemasının Kilometre Taşları (Dönemler ve Yönetmenler) (3. Baskı). Agora Kitaplığı.
- Giddens, A. (2012). Sosyoloji. Hüseyin Özel (Çev.), Kırmızı Yayınları.
- Hançerlioğlu, O. (1993). Toplumbilim Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
- Hirst, J. (2010). Kısa Avrupa Tarihi. Mihriban Doğan (Çev.), Say Yayınları.
- Karpat, K. (2019). Kısa Türkiye Tarihi 1800-2012 (9. Baskı) Timaş Yayınları.
- Kırel, S. (2005). Yeşilçam Öykü Sineması. Babil Yayıncılık.
- Kovàcs, A. B. (2010). Modernizmi Seyretmek: Avrupa Sanat Sineması (1950-1980) Ertan Yılmaz (Çev.), De Ki Yayınları.
- Özsoy, A. (2016). Sinemada Anlatı ve Türler. F. Dalay Küçükkurt, A. Gürata (Edited by.), İçinde, Türkiye’de 1960’lar Dönemi Aile Melodramlarında Kadın ve Erkek İmgesi (ss. 283-309), Vadi Yayınları.
- Sadakaoğlu, M. C. (2019). Yeni Türk Sinemasında Modern Melodram Geleneksel Söylem. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12(28), 1183-1200.
- Soyer, F. (2021). Türk Sinemasında Modernleşme Bağlamında Kadının Bedeninin Dönüşümü: Melodramlarda Pygmalion Etkisi ve İdeal Kadın Temsili. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(11) 144-158.
- Sunay, C. (2004). Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye. Güngör Erdumlu (Edited by.), İçinde, Modernleşme ve Çevre (ss. 111-153), Babil Yayıncılık.
- Yaylacı, G. F. (2020). Göç Sosyolojisi. Prof. Dr. Fuat Güllüpınar (Edited by.), İçinde, Batı Avrupa’ya Yönelik Türk Göçü (ss. 201-230), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
- Yıldız, E. (2008). Gecekondu Sineması. Hayalet Kitap.
- Zürcher, J. E. (2020). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (4. Baskı). Yasemin Saner (Çev.), İletişim Yayınları.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Cinema Sociology |
| Journal Section | Research |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | March 8, 2025 |
| Acceptance Date | June 13, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 11 Issue: 1 |
Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi