Research Article
BibTex RIS Cite

Verse Turkish Translations of al-ᶜAwāmil of al-Jurjānı̄

Year 2025, Issue: 45, 589 - 622, 30.06.2025
https://doi.org/10.31591/istem.1468893

Abstract

In the history of Turkish-Islamic Literature, it is a tradition that religious subjects were written in verse due to practical and pedagogical reasons such as ease of memorization and long lasting in the mind. On the other hand, it is seen that a foreign language text written on branches of science such as hadı̄th, kalām, fiqh, sufism, qirāᵓat and tajwı̄d especially taught in Ottoman madrasas, was translated into verse for various reasons. Due to factors such as the writing style, form and content of the source text in a foreign language - especially prose works in a foreign language - translators who translate into Turkish in verse may face some difficulties in technical aspects such as verse form, prosody and rhyme. This brings along some savings or initiative of the translator about the source text, such as "subtracting, expanding, introducing or postponing words / phrases" during the transfer of verse. Although this is the case, it is also noticed that the relevant interventions or the issues of taking initiative are often not mentioned in translations. In this context, works such as al-ᶜAwāmil al-miᵓe, in which the basic topics of the grammar of Arabic, which is considered a religious science, are processed in a concise manner, are among the works translated into Turkish in a verse manner with the source text in a foreign language. Regarding such works, it has been determined that for the time being, only verse translations have been made to the al-ᶜAwāmil of ᶜAbd al-Qāhir Jurjānı̄ (d. 471 / 1078-79) and Birgivı̄ (d. 981/1573). This study is the subject of to create a literature on the verse translations of al-Jurjānī's al-Awāmīl, which is one of the basic grammar books of Arabic, which is considered a religious science in itself as well as mediating the teaching of religious sciences, and which is taught - even memorized - in Ottoman madrasas, and about which there are not many studies, to introduce these translations and to make general evaluations on the methods of translations. The aim of the study is to reveal in the conceptual framework and in the light of theoretical information about verse translations how an auxiliary source for teaching Arabic is translated in verse in Turkish Literature and what kind of interventions translators have / had to make to the source text during the translation. It is thought that the study will contribute to the clarification of the literature of verse translations of foreign language works written for religious sciences and the place and function of verse / poetry in the Ottoman language education system.

References

  • Alparslan, Mevlüde. İbrahim Şânî Lârendevî’nin Gülşen-i Efkâr Mesnevîsi (Metin-Muhteva-Tahlil). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
  • Arslan, Ahmet Turan. “Arap Gramerinde İki “Avâmil” Risalesi ve Bunların Mukayesesi”. İlam Araş-tırma Dergisi 1/2 (Temmuz-Aralık 1996), 161-176.
  • Atay, Hüseyin. Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi: Medrese Programları, İcazetnameler, Islahat Hare-ketleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1983.
  • Ayçiçeği, Bünyamin. “Tokatlı Abdüllatif Sıhhatî’nin (ö. 1104/1792-93) Manzum Avâmil Tercüme-si”. Tokat Sempozyumu V Bildiriler. ed. Coşkun Yılmaz. 2/481-490. Tokat: Tokat Gazios-manpaşa Üniversitesi, 2023.
  • Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt. İstanbul: Bizim Büro Basımevi, 1331.
  • Can, Betül. Fatih Döneminden Tanzimata Kadar Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
  • Canım, Rıdvan. Edirneli Şairler. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
  • Celîlî, Kand-i Nebât. Ankara: Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 325/2, 140b- 143a.
  • el-Cürcânî, Abdülkâhir b. Abdurrahmân b. Muhammed eş-Şafiʻî. el- ʻAvâmilü’l-mi’e. haz. Enver b. Ebî Bekir eş-Şeyhî ed-Dağıstânî. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1436/2015.
  • el-Cürcânî. Ali b. Muhammed b. Ali es-Seyyid eş-Şerîf. et-Taʻrîfât. thk. İbrâhîm el-Ebyârî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405.
  • Çakır, Mehmet. “Binâü’l-Efʻâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/179. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
  • Çelebioğlu, Amil. “Türk Edebiyatında Manzûm Dinî Eserler”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. 349-365. İstanbul: MEB Yayınları, 1998.
  • Duman, Ali. “XVIII. Yüzyılda Yaşamış Âlim Bir Şair: Erzurumlu Rahmî ve Divanı”, Turkish Studies 12/15 (2017), 297-320.
  • Durmuş, İsmail. “el-Avâmilü’l-Mie”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/106-107. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
  • Erbil, Esma. Nazm-ı Risâle-i Rûmî Ahmed’in Diliçi Çeviri Bağlamında İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Erkal, Abdülkadir. Erzurum’un Yüzleri Erzurumlu Abdürrahîm Rahmî. Erzurum: Atatürk Üniversi-tesi Yayınları, 2015.
  • Ertürkoğlu, Eren. “İbnü’l-Hâcib’in el-Kâfiye’sinin Manzûm Kâfiye Mefhûmu İsimli Türkçe Tercü-mesi”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 62/1 (2022), 43-84.
  • Erverdi, Ezel vd. (y.k.), “Tercüme”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devir-ler/İsimler/Eserler/Terimler. 8/320. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1990.
  • Fazlıoğlu, İhsan. “Osmanlı Dönemi ‘Bilim’ Alanındaki Türkçe Telif ve Tercüme Eserlerin Türkçe Oluş Nedenleri ve Bu Eserlerin Dil Bilincinin Oluşmasındaki Yeri ve Önemi”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları 3 (2003), 151-184.
  • Fazlıoğlu, Şükran. “Ta’lîm ile İrşâd Arasında: Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Medrese Ders Müfre-datı”. Divan İlmi Araştırmalar 18 (2005/1). 115-173.
  • Hatîbî. Tezkire-i Şu’arâ-yı Bağdâd. haz. Mehmet Akkuş. İstanbul: İFAV Yayınları, 2008.
  • Hazer, Dursun. “Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi ve Okutulan Ders Kitapları”. Gazi Üni-versitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2002), 274-293.
  • Hızlı, Mefail. “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17/1 (2008), 25-46.
  • Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ. 5 Cilt. haz. Mehmet Akkuş - Ali Yılmaz. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2011.
  • İbn Haldûn, Abdurrahmân b. Muhammed b. Hasen. Mukaddime. tkd. Muhammed el-İskenderânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1432/2011.
  • İbn Manzûr, Muhammed b. Ahmed. Lisânu'l-ʿArab. 6 Cilt. thk. Abdullâh Ali el-Kebîr vd. Kahire: Dâru’l-Maʻârif, ts.
  • İzmirli İsmâʿîl Hakkî. Siyer-i Celîle-i Nebeviyye. İstanbul: Tevsîʿ-i Tıbâʿat Matbaʿası, 1332.
  • Kalpaklı, Mehmet. “Fevrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/505-506. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
  • Karavelioğlu, Murat A. “Fevrî (Ahmed)”. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. drl. Ekrem Işın - İsmail Kara. 1/456-458. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
  • Karaver, Ümit. Musannifek’e Nisbet Edilen “Avâmil-i Atîk” Şerhi (Tahkik ve Tahlil). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
  • Kâtib Çelebi, Keşf-el-Zunun. 2 Cilt. haz. Şerafettin Yaltkaya - Rifat Bilge. Ankara: Türk Tarih Kuru-mu, 2014.
  • Koç, Haşim. “Osmanlı’da Tercüme Kavramı ve Tanzimat Dönemindeki Edebî Tercümelere Dair Çalışmalar”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 4/8 (2006), 351-381.
  • Komisyon. “Fevrî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. 4/58. Ankara: Atatürk Kültür Merke-zi Yayınları, 2004.
  • Kurmuş, Cengiz Veli. Lârendeli Şânî Gülşen-i Ekfâr (İnceleme-Metin). Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
  • Latîfî. Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ. haz. Rıdvan Canım. Ankara, Atatürk Kültür Mer-kezi Başkanlığı, 2000.
  • Levend, Agâh Sırrı. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1984.
  • Ma’lûf, Luvis. el-Müncid. Beyrut: el-Matbaʻatü’l-Katolikiyye, 1908.
  • Okuyucu. Cihan vd. Klasik Dönem Osmanlı Nesri. Ankara: Kesit Yayınları, 2012.
  • Öztürk, Ali. XVI. Yüzyıl Halvetî Şiirinde Din ve Tasavvuf. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilim-ler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
  • Öztürk, Uğur. III. Murad Dönemi Yazılı Kültürü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
  • Paker, Saliha. “Tercüme, Te’lîf ve Özgünlük Meselesi”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Hâlleri: Osmanlı’da Telif, Tercüme ve Şerh. haz. Hatice Aynur vd. 35-71. İstanbul: Klasik Ya-yınları, 2014.
  • Söylemez, İdris. “Larendeli Şânî’nin Manzum Avâmil Adlı Eseri”. Yakındoğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2021), 333-376.
  • Şahin, Kürşat Şamil. Vassâf Abdullah Efendi (Abdî) İrşâd-ı Ezkiyâ (Manzum Bir Nahiv) İnceleme-Metin-Sözlük. İstanbul: Hiperyayın, 2019.
  • Şeyhî Mehmed Efendi. Şakâ’ik-i Nu’maniyye ve Zeyilleri Vekâyiü’l- Fuzelâ. 3 Cilt. haz. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
  • Tanındı, Zeren. “Topkapı Sarayı’nın Ağaları ve Kitaplar”. U.Ü. Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/3 (2002), 41-56.
  • Tarlan, Ali Nihat. Şiir Mecmualarında XVI ve XVII. Asır Divan Şiiri. 4 Cilt. İstanbul: İstanbul Üniver-sitesi Yayınları, 1948.
  • Taşköprüzâde Ahmed, Miftâhu’l-ʻulûm. 2 Cilt. çev. Kemâleddin Efendi. İstanbul: İkdâm Matbaʿası, 1313.
  • Toska, Zehra. “İleriye Yönelik Araştırmalarla İlgili Olarak Eski Türk Edebiyatı Sahasında Yazılmış Olan Tercüme Metinleri Değerlendirmelerde İzlenecek Yöntem/ler Neler Olmalıdır?”, Jo-urnal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları Dergisi 24/1 (2000), 291- 306.
  • Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatı Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
  • Yazar, Sadık. “Osmanlı Dönemi Şiir Tercümesinde Karşılaşılan Biçimsel (Nazım Biçimi, Aruz ve Kafiye) Zorluklar”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Halleri: Osmanlı’da Telif, Ter-cüme ve Şerh. ed. Hatice Aynur vd. 248-293. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
  • Yazar, Sadık. “Osmanlı Telif Geleneğinde Diliçi Çevirinin Sınırları”. Teoriden Pratiğe Türk Edebiya-tında Diliçi Çeviri. haz. Sadık Yazar - Mücahit Kaçar. 55-120. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
  • Yazar, Sadık. “Nergisî (ö. 1044/1636) ve İshak Hocası Ahmed Efendi (ö. 1120/1708) Örneklemin-de Osmanlı’da Tercüme Nazariyesi”. Fuat Sezgin Anısına Bilim Tarihine Yeni Bakışlar. ed. Mücahit Kaçar - Ömer Bozkurt. 245-261. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2019.
  • Yılmaz, Kübra - Yılmaz, Oğuz. “Birgivî’nin el-ʻAvâmil’ine Yapılan Manzum Tercümeler”. Balıkesirli Bir İslam Âlimi İmam Birgivî. ed. Mehmet Bayyiğit vd. 3/329-344. Balıkesir: Balıkesir Bü-yükşehir Belediyesi Yayınları, 2021.

el-ʻAvâmilü Cürcânî’nin Manzum Türkçe Tercümeleri

Year 2025, Issue: 45, 589 - 622, 30.06.2025
https://doi.org/10.31591/istem.1468893

Abstract

Türk İslâm edebiyatı özgün kitap telifinde “ezber kolaylığı, akılda uzun süre kalıcılık vb.” pratik ve pedagojik sebeplerden ötürü dinî konuların nazma aktarılarak kaleme alınması bir geleneği yansıtmaktadır. Öte yandan hadis, kelâm, fıkıh, tasavvuf, kıraat-tecvid gibi ilim dalları hakkında yazılmış dinî-talimî nitelikli olan ve özellikle Osmanlı medreselerinde okutulan yabancı dildeki bir kaynak metnin yine çeşitli nedenlerle manzum olarak tercüme edildiği görülmektedir. Yabancı dildeki kaynak metnin yazım tarzı, biçimi ve muhtevası gibi etkenlerle -özellikle yabancı dildeki mensur eserleri- Türkçeye manzum olarak tercüme eden mütercim, nazma aktarma esnasında nazım şekli, aruz, kafiye vb. şeklî/teknik yönlerden bazı zorluklarla karşılaşabilmektedir. Bu ise nazma aktarımda “eksiltme, genişletme, kelimeleri/lafızları takdim ya da tehir etme” gibi nâzım-mütercimin kaynak metne yönelik bazı tasarruflarda bulunmasını ya da inisiyatif almasını beraberinde getirmektedir. Her ne kadar durum böyle olsa da ilgili tasarrufta bulunma ya da inisiyatif alma hususlarına tercümelerde genellikle değinilmediği de fark edilmektedir. Bu bağlamda dinî bir ilim sayılan Arapçanın gramerine (nahvî) yönelik temel konularının öz bir şekilde işlendiği “el-ʻAvâmilü’l-mi’e” türü eserler de kaynak metni yabancı dilde olup nazmen Türkçeye tercüme edilen eserler arasındadır. “el-ʻAvâmil” türü eserler arasında ise şimdilik sadece Abdülkāhir el-Cürcânî (ö. 471/1078-79) ve Birgivî’nin (ö. 981/1573) el-ʻAvâmil’lerine manzum tercümeler yapıldığı tespit edilmiştir. Çalışma da; dinî ilimlerin öğretilmesine aracılık etmesinin yanı sıra kendisi de dinî bir ilim addedilen Arapçanın temel gramer kitaplarından biri olan, Osmanlı medreselerinde okutulan -hatta ezberletilen-, hakkında fazla inceleme de bulunmayan Cürcânî’nin el-Avâmîl’ine yapılan manzum tercümelere dair bir literatür oluşturmayı, bu tercümeleri tanıtmayı ve tercümelerin metotlarına dair genel değerlendirmeleri konu edinmektedir. Çalışmanın amacı; kavramsal çerçeve ve manzum tercümelere dair teorik bilgilerin de ışığında; Arapçanın talim edilmesi hususunda yardımcı bir eserin Türk edebiyatında nazmen ne şekilde tercüme edildiğini, nazma aktarma ameliyesi esnasında mütercimlerin kaynak metne ne gibi müdahalelerde bulunduğunu/bulunmak zorunda kaldığını ortaya çıkarmaktır. Çalışma ile dinî ilimlere yönelik kaleme alınmış yabancı dildeki eserlerin manzum tercümeleri literatürüne; Osmanlı dil eğitim-öğretim sisteminde nazmın/şiirin yeri ve işlevi meselesinin biraz daha aydınlatılmasına katkı sağlanacağı öngörülmektedir.

Ethical Statement

Çalışma; 27-28 Şubat 2021 tarihleri arasında Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi tarafından düzenlenen I. Uluslararası Arap Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Kongresi'nde sözlü sunulup özet metin olarak yayımlanan tebliğin gözden geçirilerek düzenlenmiş ve bir hayli genişletilmiş halidir.

Supporting Institution

---

Thanks

---

References

  • Alparslan, Mevlüde. İbrahim Şânî Lârendevî’nin Gülşen-i Efkâr Mesnevîsi (Metin-Muhteva-Tahlil). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
  • Arslan, Ahmet Turan. “Arap Gramerinde İki “Avâmil” Risalesi ve Bunların Mukayesesi”. İlam Araş-tırma Dergisi 1/2 (Temmuz-Aralık 1996), 161-176.
  • Atay, Hüseyin. Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi: Medrese Programları, İcazetnameler, Islahat Hare-ketleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1983.
  • Ayçiçeği, Bünyamin. “Tokatlı Abdüllatif Sıhhatî’nin (ö. 1104/1792-93) Manzum Avâmil Tercüme-si”. Tokat Sempozyumu V Bildiriler. ed. Coşkun Yılmaz. 2/481-490. Tokat: Tokat Gazios-manpaşa Üniversitesi, 2023.
  • Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt. İstanbul: Bizim Büro Basımevi, 1331.
  • Can, Betül. Fatih Döneminden Tanzimata Kadar Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
  • Canım, Rıdvan. Edirneli Şairler. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
  • Celîlî, Kand-i Nebât. Ankara: Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 325/2, 140b- 143a.
  • el-Cürcânî, Abdülkâhir b. Abdurrahmân b. Muhammed eş-Şafiʻî. el- ʻAvâmilü’l-mi’e. haz. Enver b. Ebî Bekir eş-Şeyhî ed-Dağıstânî. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1436/2015.
  • el-Cürcânî. Ali b. Muhammed b. Ali es-Seyyid eş-Şerîf. et-Taʻrîfât. thk. İbrâhîm el-Ebyârî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405.
  • Çakır, Mehmet. “Binâü’l-Efʻâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/179. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
  • Çelebioğlu, Amil. “Türk Edebiyatında Manzûm Dinî Eserler”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. 349-365. İstanbul: MEB Yayınları, 1998.
  • Duman, Ali. “XVIII. Yüzyılda Yaşamış Âlim Bir Şair: Erzurumlu Rahmî ve Divanı”, Turkish Studies 12/15 (2017), 297-320.
  • Durmuş, İsmail. “el-Avâmilü’l-Mie”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/106-107. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
  • Erbil, Esma. Nazm-ı Risâle-i Rûmî Ahmed’in Diliçi Çeviri Bağlamında İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Erkal, Abdülkadir. Erzurum’un Yüzleri Erzurumlu Abdürrahîm Rahmî. Erzurum: Atatürk Üniversi-tesi Yayınları, 2015.
  • Ertürkoğlu, Eren. “İbnü’l-Hâcib’in el-Kâfiye’sinin Manzûm Kâfiye Mefhûmu İsimli Türkçe Tercü-mesi”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 62/1 (2022), 43-84.
  • Erverdi, Ezel vd. (y.k.), “Tercüme”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devir-ler/İsimler/Eserler/Terimler. 8/320. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1990.
  • Fazlıoğlu, İhsan. “Osmanlı Dönemi ‘Bilim’ Alanındaki Türkçe Telif ve Tercüme Eserlerin Türkçe Oluş Nedenleri ve Bu Eserlerin Dil Bilincinin Oluşmasındaki Yeri ve Önemi”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları 3 (2003), 151-184.
  • Fazlıoğlu, Şükran. “Ta’lîm ile İrşâd Arasında: Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Medrese Ders Müfre-datı”. Divan İlmi Araştırmalar 18 (2005/1). 115-173.
  • Hatîbî. Tezkire-i Şu’arâ-yı Bağdâd. haz. Mehmet Akkuş. İstanbul: İFAV Yayınları, 2008.
  • Hazer, Dursun. “Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi ve Okutulan Ders Kitapları”. Gazi Üni-versitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2002), 274-293.
  • Hızlı, Mefail. “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17/1 (2008), 25-46.
  • Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ. 5 Cilt. haz. Mehmet Akkuş - Ali Yılmaz. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2011.
  • İbn Haldûn, Abdurrahmân b. Muhammed b. Hasen. Mukaddime. tkd. Muhammed el-İskenderânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1432/2011.
  • İbn Manzûr, Muhammed b. Ahmed. Lisânu'l-ʿArab. 6 Cilt. thk. Abdullâh Ali el-Kebîr vd. Kahire: Dâru’l-Maʻârif, ts.
  • İzmirli İsmâʿîl Hakkî. Siyer-i Celîle-i Nebeviyye. İstanbul: Tevsîʿ-i Tıbâʿat Matbaʿası, 1332.
  • Kalpaklı, Mehmet. “Fevrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/505-506. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
  • Karavelioğlu, Murat A. “Fevrî (Ahmed)”. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. drl. Ekrem Işın - İsmail Kara. 1/456-458. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
  • Karaver, Ümit. Musannifek’e Nisbet Edilen “Avâmil-i Atîk” Şerhi (Tahkik ve Tahlil). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
  • Kâtib Çelebi, Keşf-el-Zunun. 2 Cilt. haz. Şerafettin Yaltkaya - Rifat Bilge. Ankara: Türk Tarih Kuru-mu, 2014.
  • Koç, Haşim. “Osmanlı’da Tercüme Kavramı ve Tanzimat Dönemindeki Edebî Tercümelere Dair Çalışmalar”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 4/8 (2006), 351-381.
  • Komisyon. “Fevrî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. 4/58. Ankara: Atatürk Kültür Merke-zi Yayınları, 2004.
  • Kurmuş, Cengiz Veli. Lârendeli Şânî Gülşen-i Ekfâr (İnceleme-Metin). Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
  • Latîfî. Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ. haz. Rıdvan Canım. Ankara, Atatürk Kültür Mer-kezi Başkanlığı, 2000.
  • Levend, Agâh Sırrı. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1984.
  • Ma’lûf, Luvis. el-Müncid. Beyrut: el-Matbaʻatü’l-Katolikiyye, 1908.
  • Okuyucu. Cihan vd. Klasik Dönem Osmanlı Nesri. Ankara: Kesit Yayınları, 2012.
  • Öztürk, Ali. XVI. Yüzyıl Halvetî Şiirinde Din ve Tasavvuf. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilim-ler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
  • Öztürk, Uğur. III. Murad Dönemi Yazılı Kültürü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
  • Paker, Saliha. “Tercüme, Te’lîf ve Özgünlük Meselesi”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Hâlleri: Osmanlı’da Telif, Tercüme ve Şerh. haz. Hatice Aynur vd. 35-71. İstanbul: Klasik Ya-yınları, 2014.
  • Söylemez, İdris. “Larendeli Şânî’nin Manzum Avâmil Adlı Eseri”. Yakındoğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2021), 333-376.
  • Şahin, Kürşat Şamil. Vassâf Abdullah Efendi (Abdî) İrşâd-ı Ezkiyâ (Manzum Bir Nahiv) İnceleme-Metin-Sözlük. İstanbul: Hiperyayın, 2019.
  • Şeyhî Mehmed Efendi. Şakâ’ik-i Nu’maniyye ve Zeyilleri Vekâyiü’l- Fuzelâ. 3 Cilt. haz. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
  • Tanındı, Zeren. “Topkapı Sarayı’nın Ağaları ve Kitaplar”. U.Ü. Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/3 (2002), 41-56.
  • Tarlan, Ali Nihat. Şiir Mecmualarında XVI ve XVII. Asır Divan Şiiri. 4 Cilt. İstanbul: İstanbul Üniver-sitesi Yayınları, 1948.
  • Taşköprüzâde Ahmed, Miftâhu’l-ʻulûm. 2 Cilt. çev. Kemâleddin Efendi. İstanbul: İkdâm Matbaʿası, 1313.
  • Toska, Zehra. “İleriye Yönelik Araştırmalarla İlgili Olarak Eski Türk Edebiyatı Sahasında Yazılmış Olan Tercüme Metinleri Değerlendirmelerde İzlenecek Yöntem/ler Neler Olmalıdır?”, Jo-urnal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları Dergisi 24/1 (2000), 291- 306.
  • Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatı Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
  • Yazar, Sadık. “Osmanlı Dönemi Şiir Tercümesinde Karşılaşılan Biçimsel (Nazım Biçimi, Aruz ve Kafiye) Zorluklar”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Halleri: Osmanlı’da Telif, Ter-cüme ve Şerh. ed. Hatice Aynur vd. 248-293. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
  • Yazar, Sadık. “Osmanlı Telif Geleneğinde Diliçi Çevirinin Sınırları”. Teoriden Pratiğe Türk Edebiya-tında Diliçi Çeviri. haz. Sadık Yazar - Mücahit Kaçar. 55-120. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
  • Yazar, Sadık. “Nergisî (ö. 1044/1636) ve İshak Hocası Ahmed Efendi (ö. 1120/1708) Örneklemin-de Osmanlı’da Tercüme Nazariyesi”. Fuat Sezgin Anısına Bilim Tarihine Yeni Bakışlar. ed. Mücahit Kaçar - Ömer Bozkurt. 245-261. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2019.
  • Yılmaz, Kübra - Yılmaz, Oğuz. “Birgivî’nin el-ʻAvâmil’ine Yapılan Manzum Tercümeler”. Balıkesirli Bir İslam Âlimi İmam Birgivî. ed. Mehmet Bayyiğit vd. 3/329-344. Balıkesir: Balıkesir Bü-yükşehir Belediyesi Yayınları, 2021.
There are 53 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Turkish Islamic Literature
Journal Section Research Articles
Authors

Oğuz Yılmaz 0000-0003-3162-3924

Publication Date June 30, 2025
Submission Date April 15, 2024
Acceptance Date June 26, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 45

Cite

ISNAD Yılmaz, Oğuz. “El-ʻAvâmilü Cürcânî’nin Manzum Türkçe Tercümeleri”. İSTEM 45 (June 2025), 589-622. https://doi.org/10.31591/istem.1468893.