In the history of Turkish-Islamic Literature, it is a tradition that religious subjects were written in verse due to practical and pedagogical reasons such as ease of memorization and long lasting in the mind. On the other hand, it is seen that a foreign language text written on branches of science such as hadı̄th, kalām, fiqh, sufism, qirāᵓat and tajwı̄d especially taught in Ottoman madrasas, was translated into verse for various reasons. Due to factors such as the writing style, form and content of the source text in a foreign language - especially prose works in a foreign language - translators who translate into Turkish in verse may face some difficulties in technical aspects such as verse form, prosody and rhyme. This brings along some savings or initiative of the translator about the source text, such as "subtracting, expanding, introducing or postponing words / phrases" during the transfer of verse. Although this is the case, it is also noticed that the relevant interventions or the issues of taking initiative are often not mentioned in translations. In this context, works such as al-ᶜAwāmil al-miᵓe, in which the basic topics of the grammar of Arabic, which is considered a religious science, are processed in a concise manner, are among the works translated into Turkish in a verse manner with the source text in a foreign language. Regarding such works, it has been determined that for the time being, only verse translations have been made to the al-ᶜAwāmil of ᶜAbd al-Qāhir Jurjānı̄ (d. 471 / 1078-79) and Birgivı̄ (d. 981/1573). This study is the subject of to create a literature on the verse translations of al-Jurjānī's al-Awāmīl, which is one of the basic grammar books of Arabic, which is considered a religious science in itself as well as mediating the teaching of religious sciences, and which is taught - even memorized - in Ottoman madrasas, and about which there are not many studies, to introduce these translations and to make general evaluations on the methods of translations. The aim of the study is to reveal in the conceptual framework and in the light of theoretical information about verse translations how an auxiliary source for teaching Arabic is translated in verse in Turkish Literature and what kind of interventions translators have / had to make to the source text during the translation. It is thought that the study will contribute to the clarification of the literature of verse translations of foreign language works written for religious sciences and the place and function of verse / poetry in the Ottoman language education system.
Turkish Islamic Literature Arabic Language ᶜAbd al-Qāhir Jurjānı̄ al-ᶜAwāmil of Jurjānı̄ Verse Turkish translations
Türk İslâm edebiyatı özgün kitap telifinde “ezber kolaylığı, akılda uzun süre kalıcılık vb.” pratik ve pedagojik sebeplerden ötürü dinî konuların nazma aktarılarak kaleme alınması bir geleneği yansıtmaktadır. Öte yandan hadis, kelâm, fıkıh, tasavvuf, kıraat-tecvid gibi ilim dalları hakkında yazılmış dinî-talimî nitelikli olan ve özellikle Osmanlı medreselerinde okutulan yabancı dildeki bir kaynak metnin yine çeşitli nedenlerle manzum olarak tercüme edildiği görülmektedir. Yabancı dildeki kaynak metnin yazım tarzı, biçimi ve muhtevası gibi etkenlerle -özellikle yabancı dildeki mensur eserleri- Türkçeye manzum olarak tercüme eden mütercim, nazma aktarma esnasında nazım şekli, aruz, kafiye vb. şeklî/teknik yönlerden bazı zorluklarla karşılaşabilmektedir. Bu ise nazma aktarımda “eksiltme, genişletme, kelimeleri/lafızları takdim ya da tehir etme” gibi nâzım-mütercimin kaynak metne yönelik bazı tasarruflarda bulunmasını ya da inisiyatif almasını beraberinde getirmektedir. Her ne kadar durum böyle olsa da ilgili tasarrufta bulunma ya da inisiyatif alma hususlarına tercümelerde genellikle değinilmediği de fark edilmektedir. Bu bağlamda dinî bir ilim sayılan Arapçanın gramerine (nahvî) yönelik temel konularının öz bir şekilde işlendiği “el-ʻAvâmilü’l-mi’e” türü eserler de kaynak metni yabancı dilde olup nazmen Türkçeye tercüme edilen eserler arasındadır. “el-ʻAvâmil” türü eserler arasında ise şimdilik sadece Abdülkāhir el-Cürcânî (ö. 471/1078-79) ve Birgivî’nin (ö. 981/1573) el-ʻAvâmil’lerine manzum tercümeler yapıldığı tespit edilmiştir. Çalışma da; dinî ilimlerin öğretilmesine aracılık etmesinin yanı sıra kendisi de dinî bir ilim addedilen Arapçanın temel gramer kitaplarından biri olan, Osmanlı medreselerinde okutulan -hatta ezberletilen-, hakkında fazla inceleme de bulunmayan Cürcânî’nin el-Avâmîl’ine yapılan manzum tercümelere dair bir literatür oluşturmayı, bu tercümeleri tanıtmayı ve tercümelerin metotlarına dair genel değerlendirmeleri konu edinmektedir. Çalışmanın amacı; kavramsal çerçeve ve manzum tercümelere dair teorik bilgilerin de ışığında; Arapçanın talim edilmesi hususunda yardımcı bir eserin Türk edebiyatında nazmen ne şekilde tercüme edildiğini, nazma aktarma ameliyesi esnasında mütercimlerin kaynak metne ne gibi müdahalelerde bulunduğunu/bulunmak zorunda kaldığını ortaya çıkarmaktır. Çalışma ile dinî ilimlere yönelik kaleme alınmış yabancı dildeki eserlerin manzum tercümeleri literatürüne; Osmanlı dil eğitim-öğretim sisteminde nazmın/şiirin yeri ve işlevi meselesinin biraz daha aydınlatılmasına katkı sağlanacağı öngörülmektedir.
Türk İslam Edebiyatı Arap Dili Abdülkâhir Cürcânî el-ᶜAvāmilü Cürcânî Manzum Türçe tercüme
Çalışma; 27-28 Şubat 2021 tarihleri arasında Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi tarafından düzenlenen I. Uluslararası Arap Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Kongresi'nde sözlü sunulup özet metin olarak yayımlanan tebliğin gözden geçirilerek düzenlenmiş ve bir hayli genişletilmiş halidir.
---
---
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Turkish Islamic Literature |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Publication Date | June 30, 2025 |
Submission Date | April 15, 2024 |
Acceptance Date | June 26, 2025 |
Published in Issue | Year 2025 Issue: 45 |
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY NC).