Constructing Imperial Authority: Fazıl Ahmed Pasha’s Governorships in Erzurum and Damascus (1659-1661)

M. Fatih Çalışır

doi:10.26650/iuitd.2025.1592042

Research Article

İmparatorluk Otoritesinin İnşası: Fazıl Ahmed Paşa’nın Erzurum ve Şam Valilikleri (1659–1661)

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 185 - 210, 03.04.2025

M. Fatih Çalışır

https://doi.org/10.26650/iuitd.2025.1592042

Abstract

Fazıl Ahmed Paşa’nın (1635 civarı–1676, sadareti 1661–1676) erken idari kariyerini on yedinci yüzyıl Osmanlı taşra idaresi bağlamında ele alan bu makale, Paşa’nın mali disiplin, kriz yönetimi ve imparatorluk otoritesinin taşrada pekiştirilmesinde oynadığı kritik role vurgu yapmaktadır. Babası reformist Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa (1575 civarı–1661, sadareti 1656–1661) tarafından taşra idaresine atanan Fazıl Ahmed Paşa, 1659-1661 yılları arasında Erzurum ve Şam gibi stratejik öneme sahip eyaletlerde valilik yapmış ve sınır bölgelerindeki istikrarsızlık, kıtlık ve yerel güçlerin disiplinsizliği gibi hayati sorunlara çözümler üretmiştir. Erzurum’da görev yaptığı dönemde, vergi indirimleri, yıkıcı bir deprem sonrası altyapı onarımları ve stratejik kaynakların yönetimi gibi konularda etkin bir idare sergileyen Paşa, Şam’daki görev süresi boyunca kıtlık yardımını organize etmiş, yerel yeniçeri birliklerini yeniden yapılandırmış ve isyanları bastırarak imparatorluk otoritesini güçlendirmiştir. Bu çalışma, Fazıl Ahmed Paşa’nın idari uygulamalarını daha geniş bir çerçevede ve Köprülü reform ajandası bağlamında ele alarak merkezî otorite ile taşra yönetimi arasındaki dinamik etkileşime dikkat çekmektedir. Ayrıca, Paşa’nın entelektüel ve kültürel faaliyetlerine de eğilerek onun ilim ve devlet adamlığını bir araya getiren çok yönlü kimliğini ortaya koymaktadır. Fazıl Ahmed Paşa’nın idari kariyerinin ilk dönemlerinde elde ettiği bu başarılar, yalnızca kişisel itibarını artırmakla kalmamış, aynı zamanda yetkin ve güvenilir taşra yöneticilerinin Osmanlı İmparatorluğu’nun çalkantılı bir döneminde istikrarın korunmasındaki önemini de gözler önüne sermiştir. Elinizdeki makale, Fazıl Ahmed Paşa’nın taşradaki idari kariyerine odaklanarak on yedinci yüzyılın ortalarındaki merkez-taşra dinamiklerine ışık tutmakta ve Köprülü ailesinin Osmanlı idaresi üzerindeki kalıcı etkisine dair yeni bakış açıları sunmaktadır.

Keywords

Osmanlı Taşra İdaresi, Köprülü Dönemi Reformları, Erzurum Eyaleti, Şam Eyaleti, Köprülü Mehmed Paşa, Fazıl Ahmed Paşa

References

Abdurrahman Abdi Paşa. Abdi Paşa Vekayi'nâmesi. ed. Fahri Çetin Derin. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2009. google scholar
Abu-Husayn, Abdul-Rahim. “Problems in the Ottoman Administration in Syria during the 16th and 17th Centuries: The Case of the Sanjak of Sidon-Beirut”. International Journal of Middle Eastern Studies 24/4 (1992) 665-675. google scholar
Abu-Husayn, Abdul-Rahim. “The Unknown Career of Ahmad Man”. Archivum Ottomanicum 17 (1999), 241-247. google scholar
Abu-Husayn, Abdul-Rahim. “Duwayhi as a Historian of Ottoman Syria”. Bulletin of the Royal Institute for Inter-Faith Studies, 1/1 (1999), 1-13. google scholar
Abu-Husayn, Abdul-Rahim. View from Istanbul: Ottoman Lebanon and the Druze Emirate. London: Center for Lebanese Studies in association with I. B. Tauris Publishers, 2004. google scholar
Abou-El-Haj, Rifa’at Ali. Formation of the Modern State: The Ottoman Empire, Sixteenth to Eighteenth Centuries. 2nd ed. Syracuse, NY: Syracuse University Press, 2005. google scholar
Akkaya, Ziya. Vecihî, Devri ve Eseri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Doktora Tezi, 1957. google scholar
Akkol, Doğukan. 17. Yüzyıla Ait Bir Münşeat Mecmuası (Ankara Milli Kütüphane, 06 Mil Yz B 280) (Değerlendirme-Transkripsiyon). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2024. google scholar
Aktemur, Ramazan. Anonim Osmanlı Vekayinâmesi (H.1058-1106 / M.1648-1694) (Metin ve Değerlendirme). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019. google scholar
Alan, Ercan. 95 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil, Transkripsiyon ve Özet). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008. google scholar
Al-Duwayhi. Tarikh al-azmina. ed. Ferdinand Taoutel. Beirut: Daru Lahdi Hatır, 1950. google scholar
Altındağ, Ülkü (ed.). Topkapı Sarayı Müzesi Osmanlı Saray Arşiv Kataloğu. Fermânlar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1985. google scholar
Ambrayes, Nicholas N., and Caroline Finkel. Seismicity of Turkey and Adjacent Areas. A Historical Review, 1500-1800. İstanbul: Eren Yayınevi, 1995. google scholar
Aydar, Metin. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa: Kızıl Elmaya Adanmış Bir Ömür. İstanbul: TİMAŞ, 2023. google scholar
Barkey, Karen. Bandits and Bureaucrats: The Ottoman Route to State Centralization. Ithaca, and London: Cornell University Press, 1994. google scholar
Baş, Yaşar. “Kiğı Demir Madeni ve Humbarahanesi”. Turkish Studies 6/4 (2011) 409-430. google scholar
Bekar, Cumhur. “‘The Ottoman Revolution of 1661’: The Reconfiguration of Political Power under Mehmed IV and Köprülü Grand Viziers”. Journal of Early Modern History 27/3 (2022), 224-253. google scholar
Beygü, Abdurrahman Şerif. “Köprülüler Devrinde Kiğı Demir Madenlerinden Yapılan Top Güllelerinin Avrupa Seferleri İçin Erzurum’dan Gönderilmesine Ait Üç Vesika”. Tarih Vesikaları Dergisi 11 (1943) 335-337. google scholar
BOA (Başkanlık Osmanlı Arşivi [Presidential Ottoman Archives]), A. DVNS.MHM. d. 93/436. google scholar
BOA, A.E. IV. Mehmed, 211. google scholar
BOA, A.E. IV. Mehmed, 2433. google scholar
BOA, A.E. IV. Mehmed, 9840. google scholar
BOA, C. ML. 329/13502. google scholar
BOA, C. ML. 430/17424. google scholar
BOA, İE. AS. 17/1627. google scholar
BOA, İE. DH. 4/402. google scholar
BOA, İE. ENB. 350. google scholar
BOA, İE. EV. 2782. google scholar
BOA, İE. ML. 11/991. google scholar
BOA, MAD. 7326. google scholar
Braudel, Fernard. Mediterranean and Mediterranean World in the Age of Philip II. 2 vols. trans. Siân Reynolds. New York: Harper & Row, 1972. google scholar
Chamich, Father Michael. History of Armenia. trans. Johannes Avdall. Calcutta: Bishop’s College Press, 1827. google scholar
Çalışır, M. Fatih. A Virtuous Grand Vizier: Politics and Patronage in the Ottoman Empire during the Grand Vizierate of Fazıl Ahmed Pasha. Washington, D.C.: Georgetown University, Graduate School of Arts and Sciences, Ph.D. Dissertation, 2016. google scholar
Çalışır, M. Fatih. “Alternatif Haneler, Alternatif Tarihler: Silsiletü’l-âsafiyye (Târîh-i Sülâle-i Köprülü) Özelinde Bir Değerlendirme”. Osmanlı’daİlm-i Tarih, ed. Zahit Atçıl et al., 331-345. İstanbul: İSAR Yayınları, 2023. google scholar
Dankoff, Robert. The Intimate Life of an Ottoman Statesman, MelekAhmed Pasha (1588-1662), asPortrayed in Evliya Çelebi’s Book of Travels. Albany, NY: SUNY Press, 1991. google scholar
Darling, Linda T. “Public Finances: The Role of the Ottoman Center”. The Cambridge History of Turkey, Vol.3, The Later Empire, 1603-1839. Suraiya Faroqhi. 118-132. Cambridge: Cambridge University Press, 2006. google scholar
Dresden ms. Eb. 387. google scholar
d’Arvieux, Laurent. The Chevalier d’Arvieux’s Travels in Arabia the Desart; written by Himself and Publish’d by Mr De la Roque... done into English by an Emmem Hand. London: Printed for D. Browne, M. 1723. google scholar
d’Arvieux, Laurent.Memoires du chevalier d’Arvieux... contenantses voyagesa Constantinople, dans l’Asie, laSyrie.... ed. Jean-Baptiste Labat. Paris: C. J. B. Delespine, 1735. google scholar
Establet, Colette, and Jean-Paul Pascual. “La societe militaire damascene et la campagne analysees a travers les registres de cadis”. Syria and the Bilad Al-Sham under Ottoman Rule. Essays in Honor of Abdul-Karim Rafeq. ed. Peter Sluglett with Stefan Weber, 371-398. Leiden: Brill, 2010. google scholar
Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zılli. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini. ed. Seyit Ali Kahraman et al. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999-2006. google scholar
Fetâvâ el-Timurtâşî, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa, 673. google scholar
Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-Beyân fî Kavânîn-i Âl-i Osmân. ed. Sevim İlgürel. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998. google scholar
Itzkowitz, Norman. Ottoman Empire and Islamic Tradition. Chicago: University of Chicago Press, 1980. google scholar
İnbaşı, Mehmet. Ukrayna’da Osmanlılar: Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672). İstanbul: Yeditepe, 2004. google scholar
Faroqhi, Suraiya. “Ottoman Documents Concerning the Hajj during the Sixteenth and Seventeenth Centuries”. La viesociale dans lesprovinces, arabes al’epoque ottoman. ed. Abdeljelil Temini, 3/151-163. Zaghouan: Center d’Etudes et de Recherches, 1988. google scholar
Faroqhi, Suraiya. Pilgrims and Sultans: The Hajj under the Ottomans. London: I. B. Tauris, 1994. google scholar
Gökçek, Mehmet Fatih. Behçeti Seyyid İbrahim Efendi ‘Tarih-i Sülale-i Köprülü’ (Transkripsiyon ve Tahlil). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006. google scholar
Hathaway, Jane. “The Wealth and Influence of an Exiled Ottoman Eunuch in Egypt: The Waqf Inventory of ‘Abbas Agha”. Journal of the Economic and Social History of the Orient 37/4 (1994), 293-317. google scholar
Itzkowitz, Norman. Ottoman Empire and Islamic Tradition. Chicago: University of Chicago Press, 1980. google scholar
İnalcık, Halil. “Erzurum - Osmanlı Devleti’nin Erzurum Beylerbeyliği”. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, 4/353-357. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1977. google scholar
İnbaşı, Mehmet. Ukrayna’da Osmanlılar. Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672). İstanbul: Yeditepe, 2004. İpşirli, Mehmet. “Duâgû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/541-542. Ankara: TDV Yayınları, 1994. İsâ-zâde. Îsâ-zâde Tarihi. ed. Ziya Yılmazer. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, 1996. google scholar
Karaçay Türkal, Nazire . SilahdarFındıklılı MehmedAğa Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca. 1106/1654-7Şubat 1695) (Tahlil ve Metin). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012. google scholar
Katib Çelebi. Düstûrul-'amelli-ıslâhi’l-halel. İstanbul: Tasvîr-i Efkâr Gazetesi Matbaası, 1280 [1863]. google scholar
Keskin, Mustafa Çağhan. “Bursa’da IV. Mehmed Sarayı”. Belleten 84/300 (2020), 585-622. google scholar
Kunt, Metin İ. The Köprülü Years: 1656-1661. New Jersey: Princeton University, Department ofNear Eastern Studies, Ph.D. Dissertation, 1971. google scholar
Kunt, Metin İ. Sultan’s Servants: The Transformation of the Ottoman Provincial Government, 1550-1650. New York: Columbia University Press, 1983. google scholar
Kurat, Akdes Nimet. “Avrupa Arşivleri ve Kütüphanelerinde Tarihimizi İlgilendiren Bazı Vesikalar ve Kaynaklar”. III. Türk Tarih Kongresi, Ankara 15-20 Kasım 1943, Kongreye Sunulan Tebliğler. 670-671. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1948. google scholar
Kürd Mustafa Efendi. Risâle-i Kürd Hatib. Dördüncü Mehmed Saltanatında İstanbul. ed. H. Ahmet Arslantürk et al. İstanbul: Okur Akademi, 2014. google scholar
Koç, Yahya. Bilâd-ı Şam’da Osmanlı İktidarı ve Yerel Güçler 1700-1775. İstanbul: Küre Yayınları, 2021. google scholar
Kolçak, Özgür. “Köprülü Enterprises in Yanova ([Boros]Jenö/Ineu) and Varad ([Nagy]Vârad/Oradea): Consolidating Ottoman Power and Accumulating Family Wealth (1657-1664)”. Archivum Ottomanicum 37 (2020) 69-86. google scholar
Konyalı, İbrahim Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi. İstanbul: Erzurum Tarihini Araştırma ve Tanıtma Derneği Yayınları, 1960. google scholar
Lobenwein, Elisabeth. “Perspectives on Köprülü Fazıl Ahmed Pasha’s (1635-1676) Grand Vizirate by Imperial Resident Casanova”. Review of Middle East Studies 57/1 (June 2023), 98-120. google scholar
Majer, Hans. “Alman Arşivleri ve Kütüphanelerindeki Osmanlı Belgeleri”. Avrupa Arşivlerinde Osmanlı İmparatorluğu. ed. Yonca Köksal et al. 15-30. Ankara: VEKAM, 2014. google scholar
Masters, Bruce. “Aleppo: The Ottoman Empire’s Caravan City”. The Ottoman City between East and West: Aleppo, Izmir, and Istanbul. ed. Edhem Eldem et al. 17-78. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. google scholar
Mecmua, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esad Efendi, 3384. google scholar
Mecmua, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa, 1452. google scholar
Michels, Georg. B. The Habsburg Empire under Siege: Ottoman Expansion and Hungarian Revolt in the Age of Grand VizierAhmed Köprülü (1661-1676). Montreal: McGill-Queen’s University Press, 2021. google scholar
Murphey, Rhoads. “Construction of a Fortress at Mosul”. Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920) / Social and Economic History of Turkey (1071-1920). ed. Osman Okyar et al. 163-178. Ankara: Meteksan, 1980. google scholar
Murphey, Rhoads. “Provisioning Istanbul: The State and Subsistence in the Early Modern Middle East”. Food and Foodways 2/3 (1988) 217-263. google scholar
Murphey, Rhoads. “Continuity and Discontinuity in Ottoman Administrative Theory and Practice during the Late Seventeenth Century”. Poetics Today 14/2 (1993), 419-443. google scholar
Murphey, Rhoads. “Review of Dror Ze’evi, An Ottoman Century: The District of Jerusalem in the 1600s (Albany, NY: SUNY Press, 1996)”. British Journal of Middle Eastern Studies 26/2 (November 1999), 342-346. google scholar
Murphey, Rhoads. “Köprülüler Dönemi’ne Taşradan Bakmak”. Osmanlı Tarihinde Köprülüler Dönemi (16561710): Yeni Kaynaklar, Yeni Yaklaşımlar. ed. M. Fatih Çalışır. 23-26. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Yayınları, 2024. google scholar
Na'imâ Mustafa Efendi. Târih-iNa'îmâ. ed. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2007. google scholar
Orhunlu, Cengiz. “1657 Tarihli Bozcaada Tahriri ve Adadaki Türk Eserlerine Ait Bazı Notlar”. Tarih Dergisi 26 (1972), 67-74. google scholar
Özel, Oktay. The Collapse of Rural Order in Ottoman Anatolia: Amasya 1576-1643. Leiden: Brill, 2016. google scholar
Özkasap, Hande Nalan. Tarih-i Nihâdî (152b-233a). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004. google scholar
Özkan, Selim Hilmi. Köprülü Amcazade Hüseyin Paşa (1644-1702). Vezirköprü: Vezirköprü Belediyesi, 2011. google scholar
Pamuk, Bilgehan. XVII. Yüzyılda Bir Serhad Şehri: Erzurum. İstanbul: IQ Kültür ve Sanat Yayıncılık, 2006. google scholar
Rafeq, Abdul-Karim. The Province ofDamascus, 1723-1783. Beirut: Khayats, 1966. google scholar
Rafeq, Abdul-Karim. “The Local Forces in Syria in the Seventeenth and Eighteenth Centuries.” War, Technology and Society in the Middle East. ed. V. J. Parry et al. 277-307. London: Oxford University Press, 1975. google scholar
Rafeq, Abdul-Karim. “Damascus and the Pilgrim Caravan”. Modernity and Culture from the Mediterranean to theIndian Ocean. Leila Tarazi Fawaz et al. 130-143. New York: Columbia University Press, 2002. google scholar
Rossabi, Morris. “The ‘Decline’ of the Central Asian Caravan Trade”. The Rise of Merchant Empires: Long Distance Trade in the Early Modern World, 1350-1750. ed. James D. Tracy, 351-370. Cambridge: Cambridge University Press, 1990. google scholar
Rycaut, Sir Paul. The Present State of the Ottoman Empire. London: Printed by Charles Brome, 1686. google scholar
Stavrianos, Leften Stavros. The Balkans since 1453. New York: Rinehart & Company, Inc., 1958. google scholar
Sahillioğlu, Halil. Şam Şehrinin XVII. Asırda Sosyal ve Ekonomik Yapısı - 1977 Numaralı ‘Avârız Defteri’ne Göre /Al-binya al-iqtisadiyya wa’l-ijtimâ‘iyya li-madînat dimashqfı’l-qarn al-sabi‘-‘ashar. İstanbul: IRCICA, 2005. google scholar
Shuval, Tal. “The Peripheralization of the Ottoman Algerian Elite”. The Ottoman World. ed. Christine Woodhead, 264-275. London: Routledge, 2012. google scholar
Şakul, Kahraman. “İmparatorluğun Yapısal Sorunları ve Köprülüler Siyaseti”. Osmanlı Tarihinde Köprülüler Dönemi (1656-1710): Yeni Kaynaklar, Yeni Yaklaşımlar. ed. M. Fatih Çalışır, 39-63. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Yayınları, 2024. google scholar
Şenol, Çelik. “Evliya Çelebi’nin, Sultan IV. Mehmed ile Birlikte Katıldığı Bursa ve Çanakkale Boğazı Gezisi”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15/28 (2012), 139-197. google scholar
Tamari, Steve. “Territorial Consciousness in the 17th Century: Bilad al-Sham among Syrian Christians and Muslims”. Cohabitation et conflitsdans leBilâdal-Cham a l’epoque ottomane: musulmans etchretiensa travers les ecreit des crhiniqueurs et des voyageurs, ed. Salim Dakkash et al. 63-73. Lebanon: University of Balamand, 2014. google scholar
Tavernier, Jean-Baptiste. 17. Yüzyılda Topkapı Sarayı. ed. Necdet Sakaoğlu. trans. Teoman Tunçdoğan. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2007. google scholar
Taylor, Malissa. Fragrant Gardens and Converging Waters: Ottoman Governance in Seventeenth-Century Damascus. Berkeley, CA: University of California, Berkeley, Ph.D. Dissertation, 2011. google scholar
Topçu, Sultan Murat. “Suriye’nin İdlip İline Bağlı Cisr-i Şuğur Kasabası’ndaki Köprülü Mehmed Paşa’nın Vakıf Eserleri”. Bilig 60 (2012), 237-256. google scholar
TSMA (Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi [Topkapı Palace Museum Archives]), d. 1991. google scholar
TSMA, d. 2315. google scholar
TSMA, e. 303/51. google scholar
TSMA, e. 748/89. google scholar
TSMA, e. 851/94. google scholar
Uşşâkîzâde, İbrâhîm Hasîb Efendi. Zeyl-iŞekâ'ik: Uşşâkîzâde’ninŞakâ'ikZeyli. ed. Ramazan Ekinci. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017. google scholar
White, Sam. The Climate of Rebellion in the Early Modern Empire. Cambridge: Cambridge University Press, 2011. google scholar
Whitehead, Christopher. “The Early Career of Köprülü Mehmed Pasha: An Archival Reconstruction”. Review of MiddleEast Studies 57/1 (June 2023), 73-97. google scholar
Winter, Stefan. The Shiites of Lebanon under Ottoman Rule, 1516-1788. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. google scholar
Yılmaz, Fehmi. “The Life of Köprülüzade Fazıl Mustafa Pasha and His Reforms (1637-1691)”. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies 20 (2000), 165-221. google scholar
Yılmaz, Yasir. “‘From Theory to Practice’: Origins of the Ottoman Grand Vizierate and the Köprülü Restoration: A New Research Framework for the Office of the Grand Vizier”. Review of Middle East Studies 57/1 (June 2023), 7-42. google scholar
Zinkeisen, Johann Wilhelm. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. ed. Erhan Afyoncu. trans. Nilüfer Epçeli, 7 vols. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2011. google scholar

Constructing Imperial Authority: Fazıl Ahmed Pasha’s Governorships in Erzurum and Damascus (1659-1661)

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 185 - 210, 03.04.2025

M. Fatih Çalışır

https://doi.org/10.26650/iuitd.2025.1592042

Abstract

This article examines the early career of Fazıl Ahmed Pasha (c. 1635–1676, grand vizier 1661–1676) within the context of the seventeenth-century Ottoman provincial administration, focusing on his contributions to fiscal discipline, crisis management, and the consolidation of imperial authority in the provinces. Appointed by his father, the reformist Grand Vizier Köprülü Mehmed Pasha (c. 1575–1661, grand vizier 1656–1661), Fazıl Ahmed Pasha governed the strategically important provinces of Erzurum and Damascus from 1659 to 1661, addressing pressing issues such as frontier instability, famine, and resistance from local powerholders. In Erzurum, he introduced tax reductions, oversaw infrastructure repairs following a devastating earthquake, and managed vital resources. In Damascus, he organized famine relief efforts, restructured local Janissary units and quelled rebellions to strengthen the imperial authority. This study places Fazıl Ahmed Pasha’s administrative practices within the broader framework of the Köprülü reform agenda, emphasizing the dynamic interplay between central and provincial governance. It also explores Fazıl Ahmed Pasha’s intellectual and cultural pursuits, showcasing the blend of scholarship and statesmanship in his career. Fazıl Ahmed Pasha’s early administrative achievements not only bolstered his reputation but also accentuated the critical role of reliable and skilled provincial governors in maintaining the Ottoman Empire’s stability during a period of significant upheaval. By examining Fazıl Ahmed Pasha’s provincial tenure, this study offers fresh insights into center-periphery dynamics in the mid-seventeenth century and illuminates the enduring influence of the Köprülü family on Ottoman governance.

Keywords

Ottoman Provincial Administration, Köprülü Era Reforms, Erzurum Province, Damascus Province, Köprülü Mehmed Pasha, Fazıl Ahmed Pasha

Ethical Statement

This article is an expanded and revised version of a subchapter from my PhD dissertation, A Virtuous Grand Vizier: Politics and Patronage in the Ottoman Empire during the Grand Vizierate of Fazıl Ahmed Pasha (Washington, D.C.: Georgetown University, Graduate School of Arts and Sciences, PhD dissertation, 2016 ).

References

Abdurrahman Abdi Paşa. Abdi Paşa Vekayi'nâmesi. ed. Fahri Çetin Derin. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2009. google scholar
Abu-Husayn, Abdul-Rahim. “Problems in the Ottoman Administration in Syria during the 16th and 17th Centuries: The Case of the Sanjak of Sidon-Beirut”. International Journal of Middle Eastern Studies 24/4 (1992) 665-675. google scholar
Abu-Husayn, Abdul-Rahim. “The Unknown Career of Ahmad Man”. Archivum Ottomanicum 17 (1999), 241-247. google scholar
Abu-Husayn, Abdul-Rahim. “Duwayhi as a Historian of Ottoman Syria”. Bulletin of the Royal Institute for Inter-Faith Studies, 1/1 (1999), 1-13. google scholar
Abu-Husayn, Abdul-Rahim. View from Istanbul: Ottoman Lebanon and the Druze Emirate. London: Center for Lebanese Studies in association with I. B. Tauris Publishers, 2004. google scholar
Abou-El-Haj, Rifa’at Ali. Formation of the Modern State: The Ottoman Empire, Sixteenth to Eighteenth Centuries. 2nd ed. Syracuse, NY: Syracuse University Press, 2005. google scholar
Akkaya, Ziya. Vecihî, Devri ve Eseri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Doktora Tezi, 1957. google scholar
Akkol, Doğukan. 17. Yüzyıla Ait Bir Münşeat Mecmuası (Ankara Milli Kütüphane, 06 Mil Yz B 280) (Değerlendirme-Transkripsiyon). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2024. google scholar
Aktemur, Ramazan. Anonim Osmanlı Vekayinâmesi (H.1058-1106 / M.1648-1694) (Metin ve Değerlendirme). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019. google scholar
Alan, Ercan. 95 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil, Transkripsiyon ve Özet). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008. google scholar
Al-Duwayhi. Tarikh al-azmina. ed. Ferdinand Taoutel. Beirut: Daru Lahdi Hatır, 1950. google scholar
Altındağ, Ülkü (ed.). Topkapı Sarayı Müzesi Osmanlı Saray Arşiv Kataloğu. Fermânlar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1985. google scholar
Ambrayes, Nicholas N., and Caroline Finkel. Seismicity of Turkey and Adjacent Areas. A Historical Review, 1500-1800. İstanbul: Eren Yayınevi, 1995. google scholar
Aydar, Metin. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa: Kızıl Elmaya Adanmış Bir Ömür. İstanbul: TİMAŞ, 2023. google scholar
Barkey, Karen. Bandits and Bureaucrats: The Ottoman Route to State Centralization. Ithaca, and London: Cornell University Press, 1994. google scholar
Baş, Yaşar. “Kiğı Demir Madeni ve Humbarahanesi”. Turkish Studies 6/4 (2011) 409-430. google scholar
Bekar, Cumhur. “‘The Ottoman Revolution of 1661’: The Reconfiguration of Political Power under Mehmed IV and Köprülü Grand Viziers”. Journal of Early Modern History 27/3 (2022), 224-253. google scholar
Beygü, Abdurrahman Şerif. “Köprülüler Devrinde Kiğı Demir Madenlerinden Yapılan Top Güllelerinin Avrupa Seferleri İçin Erzurum’dan Gönderilmesine Ait Üç Vesika”. Tarih Vesikaları Dergisi 11 (1943) 335-337. google scholar
BOA (Başkanlık Osmanlı Arşivi [Presidential Ottoman Archives]), A. DVNS.MHM. d. 93/436. google scholar
BOA, A.E. IV. Mehmed, 211. google scholar
BOA, A.E. IV. Mehmed, 2433. google scholar
BOA, A.E. IV. Mehmed, 9840. google scholar
BOA, C. ML. 329/13502. google scholar
BOA, C. ML. 430/17424. google scholar
BOA, İE. AS. 17/1627. google scholar
BOA, İE. DH. 4/402. google scholar
BOA, İE. ENB. 350. google scholar
BOA, İE. EV. 2782. google scholar
BOA, İE. ML. 11/991. google scholar
BOA, MAD. 7326. google scholar
Braudel, Fernard. Mediterranean and Mediterranean World in the Age of Philip II. 2 vols. trans. Siân Reynolds. New York: Harper & Row, 1972. google scholar
Chamich, Father Michael. History of Armenia. trans. Johannes Avdall. Calcutta: Bishop’s College Press, 1827. google scholar
Çalışır, M. Fatih. A Virtuous Grand Vizier: Politics and Patronage in the Ottoman Empire during the Grand Vizierate of Fazıl Ahmed Pasha. Washington, D.C.: Georgetown University, Graduate School of Arts and Sciences, Ph.D. Dissertation, 2016. google scholar
Çalışır, M. Fatih. “Alternatif Haneler, Alternatif Tarihler: Silsiletü’l-âsafiyye (Târîh-i Sülâle-i Köprülü) Özelinde Bir Değerlendirme”. Osmanlı’daİlm-i Tarih, ed. Zahit Atçıl et al., 331-345. İstanbul: İSAR Yayınları, 2023. google scholar
Dankoff, Robert. The Intimate Life of an Ottoman Statesman, MelekAhmed Pasha (1588-1662), asPortrayed in Evliya Çelebi’s Book of Travels. Albany, NY: SUNY Press, 1991. google scholar
Darling, Linda T. “Public Finances: The Role of the Ottoman Center”. The Cambridge History of Turkey, Vol.3, The Later Empire, 1603-1839. Suraiya Faroqhi. 118-132. Cambridge: Cambridge University Press, 2006. google scholar
Dresden ms. Eb. 387. google scholar
d’Arvieux, Laurent. The Chevalier d’Arvieux’s Travels in Arabia the Desart; written by Himself and Publish’d by Mr De la Roque... done into English by an Emmem Hand. London: Printed for D. Browne, M. 1723. google scholar
d’Arvieux, Laurent.Memoires du chevalier d’Arvieux... contenantses voyagesa Constantinople, dans l’Asie, laSyrie.... ed. Jean-Baptiste Labat. Paris: C. J. B. Delespine, 1735. google scholar
Establet, Colette, and Jean-Paul Pascual. “La societe militaire damascene et la campagne analysees a travers les registres de cadis”. Syria and the Bilad Al-Sham under Ottoman Rule. Essays in Honor of Abdul-Karim Rafeq. ed. Peter Sluglett with Stefan Weber, 371-398. Leiden: Brill, 2010. google scholar
Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zılli. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini. ed. Seyit Ali Kahraman et al. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999-2006. google scholar
Fetâvâ el-Timurtâşî, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa, 673. google scholar
Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-Beyân fî Kavânîn-i Âl-i Osmân. ed. Sevim İlgürel. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998. google scholar
Itzkowitz, Norman. Ottoman Empire and Islamic Tradition. Chicago: University of Chicago Press, 1980. google scholar
İnbaşı, Mehmet. Ukrayna’da Osmanlılar: Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672). İstanbul: Yeditepe, 2004. google scholar
Faroqhi, Suraiya. “Ottoman Documents Concerning the Hajj during the Sixteenth and Seventeenth Centuries”. La viesociale dans lesprovinces, arabes al’epoque ottoman. ed. Abdeljelil Temini, 3/151-163. Zaghouan: Center d’Etudes et de Recherches, 1988. google scholar
Faroqhi, Suraiya. Pilgrims and Sultans: The Hajj under the Ottomans. London: I. B. Tauris, 1994. google scholar
Gökçek, Mehmet Fatih. Behçeti Seyyid İbrahim Efendi ‘Tarih-i Sülale-i Köprülü’ (Transkripsiyon ve Tahlil). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006. google scholar
Hathaway, Jane. “The Wealth and Influence of an Exiled Ottoman Eunuch in Egypt: The Waqf Inventory of ‘Abbas Agha”. Journal of the Economic and Social History of the Orient 37/4 (1994), 293-317. google scholar
Itzkowitz, Norman. Ottoman Empire and Islamic Tradition. Chicago: University of Chicago Press, 1980. google scholar
İnalcık, Halil. “Erzurum - Osmanlı Devleti’nin Erzurum Beylerbeyliği”. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, 4/353-357. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1977. google scholar
İnbaşı, Mehmet. Ukrayna’da Osmanlılar. Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672). İstanbul: Yeditepe, 2004. İpşirli, Mehmet. “Duâgû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/541-542. Ankara: TDV Yayınları, 1994. İsâ-zâde. Îsâ-zâde Tarihi. ed. Ziya Yılmazer. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, 1996. google scholar
Karaçay Türkal, Nazire . SilahdarFındıklılı MehmedAğa Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca. 1106/1654-7Şubat 1695) (Tahlil ve Metin). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012. google scholar
Katib Çelebi. Düstûrul-'amelli-ıslâhi’l-halel. İstanbul: Tasvîr-i Efkâr Gazetesi Matbaası, 1280 [1863]. google scholar
Keskin, Mustafa Çağhan. “Bursa’da IV. Mehmed Sarayı”. Belleten 84/300 (2020), 585-622. google scholar
Kunt, Metin İ. The Köprülü Years: 1656-1661. New Jersey: Princeton University, Department ofNear Eastern Studies, Ph.D. Dissertation, 1971. google scholar
Kunt, Metin İ. Sultan’s Servants: The Transformation of the Ottoman Provincial Government, 1550-1650. New York: Columbia University Press, 1983. google scholar
Kurat, Akdes Nimet. “Avrupa Arşivleri ve Kütüphanelerinde Tarihimizi İlgilendiren Bazı Vesikalar ve Kaynaklar”. III. Türk Tarih Kongresi, Ankara 15-20 Kasım 1943, Kongreye Sunulan Tebliğler. 670-671. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1948. google scholar
Kürd Mustafa Efendi. Risâle-i Kürd Hatib. Dördüncü Mehmed Saltanatında İstanbul. ed. H. Ahmet Arslantürk et al. İstanbul: Okur Akademi, 2014. google scholar
Koç, Yahya. Bilâd-ı Şam’da Osmanlı İktidarı ve Yerel Güçler 1700-1775. İstanbul: Küre Yayınları, 2021. google scholar
Kolçak, Özgür. “Köprülü Enterprises in Yanova ([Boros]Jenö/Ineu) and Varad ([Nagy]Vârad/Oradea): Consolidating Ottoman Power and Accumulating Family Wealth (1657-1664)”. Archivum Ottomanicum 37 (2020) 69-86. google scholar
Konyalı, İbrahim Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi. İstanbul: Erzurum Tarihini Araştırma ve Tanıtma Derneği Yayınları, 1960. google scholar
Lobenwein, Elisabeth. “Perspectives on Köprülü Fazıl Ahmed Pasha’s (1635-1676) Grand Vizirate by Imperial Resident Casanova”. Review of Middle East Studies 57/1 (June 2023), 98-120. google scholar
Majer, Hans. “Alman Arşivleri ve Kütüphanelerindeki Osmanlı Belgeleri”. Avrupa Arşivlerinde Osmanlı İmparatorluğu. ed. Yonca Köksal et al. 15-30. Ankara: VEKAM, 2014. google scholar
Masters, Bruce. “Aleppo: The Ottoman Empire’s Caravan City”. The Ottoman City between East and West: Aleppo, Izmir, and Istanbul. ed. Edhem Eldem et al. 17-78. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. google scholar
Mecmua, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esad Efendi, 3384. google scholar
Mecmua, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa, 1452. google scholar
Michels, Georg. B. The Habsburg Empire under Siege: Ottoman Expansion and Hungarian Revolt in the Age of Grand VizierAhmed Köprülü (1661-1676). Montreal: McGill-Queen’s University Press, 2021. google scholar
Murphey, Rhoads. “Construction of a Fortress at Mosul”. Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920) / Social and Economic History of Turkey (1071-1920). ed. Osman Okyar et al. 163-178. Ankara: Meteksan, 1980. google scholar
Murphey, Rhoads. “Provisioning Istanbul: The State and Subsistence in the Early Modern Middle East”. Food and Foodways 2/3 (1988) 217-263. google scholar
Murphey, Rhoads. “Continuity and Discontinuity in Ottoman Administrative Theory and Practice during the Late Seventeenth Century”. Poetics Today 14/2 (1993), 419-443. google scholar
Murphey, Rhoads. “Review of Dror Ze’evi, An Ottoman Century: The District of Jerusalem in the 1600s (Albany, NY: SUNY Press, 1996)”. British Journal of Middle Eastern Studies 26/2 (November 1999), 342-346. google scholar
Murphey, Rhoads. “Köprülüler Dönemi’ne Taşradan Bakmak”. Osmanlı Tarihinde Köprülüler Dönemi (16561710): Yeni Kaynaklar, Yeni Yaklaşımlar. ed. M. Fatih Çalışır. 23-26. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Yayınları, 2024. google scholar
Na'imâ Mustafa Efendi. Târih-iNa'îmâ. ed. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2007. google scholar
Orhunlu, Cengiz. “1657 Tarihli Bozcaada Tahriri ve Adadaki Türk Eserlerine Ait Bazı Notlar”. Tarih Dergisi 26 (1972), 67-74. google scholar
Özel, Oktay. The Collapse of Rural Order in Ottoman Anatolia: Amasya 1576-1643. Leiden: Brill, 2016. google scholar
Özkasap, Hande Nalan. Tarih-i Nihâdî (152b-233a). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004. google scholar
Özkan, Selim Hilmi. Köprülü Amcazade Hüseyin Paşa (1644-1702). Vezirköprü: Vezirköprü Belediyesi, 2011. google scholar
Pamuk, Bilgehan. XVII. Yüzyılda Bir Serhad Şehri: Erzurum. İstanbul: IQ Kültür ve Sanat Yayıncılık, 2006. google scholar
Rafeq, Abdul-Karim. The Province ofDamascus, 1723-1783. Beirut: Khayats, 1966. google scholar
Rafeq, Abdul-Karim. “The Local Forces in Syria in the Seventeenth and Eighteenth Centuries.” War, Technology and Society in the Middle East. ed. V. J. Parry et al. 277-307. London: Oxford University Press, 1975. google scholar
Rafeq, Abdul-Karim. “Damascus and the Pilgrim Caravan”. Modernity and Culture from the Mediterranean to theIndian Ocean. Leila Tarazi Fawaz et al. 130-143. New York: Columbia University Press, 2002. google scholar
Rossabi, Morris. “The ‘Decline’ of the Central Asian Caravan Trade”. The Rise of Merchant Empires: Long Distance Trade in the Early Modern World, 1350-1750. ed. James D. Tracy, 351-370. Cambridge: Cambridge University Press, 1990. google scholar
Rycaut, Sir Paul. The Present State of the Ottoman Empire. London: Printed by Charles Brome, 1686. google scholar
Stavrianos, Leften Stavros. The Balkans since 1453. New York: Rinehart & Company, Inc., 1958. google scholar
Sahillioğlu, Halil. Şam Şehrinin XVII. Asırda Sosyal ve Ekonomik Yapısı - 1977 Numaralı ‘Avârız Defteri’ne Göre /Al-binya al-iqtisadiyya wa’l-ijtimâ‘iyya li-madînat dimashqfı’l-qarn al-sabi‘-‘ashar. İstanbul: IRCICA, 2005. google scholar
Shuval, Tal. “The Peripheralization of the Ottoman Algerian Elite”. The Ottoman World. ed. Christine Woodhead, 264-275. London: Routledge, 2012. google scholar
Şakul, Kahraman. “İmparatorluğun Yapısal Sorunları ve Köprülüler Siyaseti”. Osmanlı Tarihinde Köprülüler Dönemi (1656-1710): Yeni Kaynaklar, Yeni Yaklaşımlar. ed. M. Fatih Çalışır, 39-63. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Yayınları, 2024. google scholar
Şenol, Çelik. “Evliya Çelebi’nin, Sultan IV. Mehmed ile Birlikte Katıldığı Bursa ve Çanakkale Boğazı Gezisi”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15/28 (2012), 139-197. google scholar
Tamari, Steve. “Territorial Consciousness in the 17th Century: Bilad al-Sham among Syrian Christians and Muslims”. Cohabitation et conflitsdans leBilâdal-Cham a l’epoque ottomane: musulmans etchretiensa travers les ecreit des crhiniqueurs et des voyageurs, ed. Salim Dakkash et al. 63-73. Lebanon: University of Balamand, 2014. google scholar
Tavernier, Jean-Baptiste. 17. Yüzyılda Topkapı Sarayı. ed. Necdet Sakaoğlu. trans. Teoman Tunçdoğan. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2007. google scholar
Taylor, Malissa. Fragrant Gardens and Converging Waters: Ottoman Governance in Seventeenth-Century Damascus. Berkeley, CA: University of California, Berkeley, Ph.D. Dissertation, 2011. google scholar
Topçu, Sultan Murat. “Suriye’nin İdlip İline Bağlı Cisr-i Şuğur Kasabası’ndaki Köprülü Mehmed Paşa’nın Vakıf Eserleri”. Bilig 60 (2012), 237-256. google scholar
TSMA (Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi [Topkapı Palace Museum Archives]), d. 1991. google scholar
TSMA, d. 2315. google scholar
TSMA, e. 303/51. google scholar
TSMA, e. 748/89. google scholar
TSMA, e. 851/94. google scholar
Uşşâkîzâde, İbrâhîm Hasîb Efendi. Zeyl-iŞekâ'ik: Uşşâkîzâde’ninŞakâ'ikZeyli. ed. Ramazan Ekinci. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017. google scholar
White, Sam. The Climate of Rebellion in the Early Modern Empire. Cambridge: Cambridge University Press, 2011. google scholar
Whitehead, Christopher. “The Early Career of Köprülü Mehmed Pasha: An Archival Reconstruction”. Review of MiddleEast Studies 57/1 (June 2023), 73-97. google scholar
Winter, Stefan. The Shiites of Lebanon under Ottoman Rule, 1516-1788. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. google scholar
Yılmaz, Fehmi. “The Life of Köprülüzade Fazıl Mustafa Pasha and His Reforms (1637-1691)”. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies 20 (2000), 165-221. google scholar
Yılmaz, Yasir. “‘From Theory to Practice’: Origins of the Ottoman Grand Vizierate and the Köprülü Restoration: A New Research Framework for the Office of the Grand Vizier”. Review of Middle East Studies 57/1 (June 2023), 7-42. google scholar
Zinkeisen, Johann Wilhelm. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. ed. Erhan Afyoncu. trans. Nilüfer Epçeli, 7 vols. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2011. google scholar

There are 105 citations in total.

Details

Primary Language	English
Subjects	Islamic Studies (Other)
Journal Section	Research Articles
Authors	M. Fatih Çalışır 0000-0002-8089-2752
Publication Date	April 3, 2025
Submission Date	November 27, 2024
Acceptance Date	January 22, 2025
Published in Issue	Year 2025 Volume: 15 Issue: 1

Cite

ISNAD	Çalışır, M. Fatih. “Constructing Imperial Authority: Fazıl Ahmed Pasha’s Governorships in Erzurum and Damascus (1659-1661)”. İslam Tetkikleri Dergisi 15/1 (April 2025), 185-210. https://doi.org/10.26650/iuitd.2025.1592042.

Download Cover Image

Article Files

Full Text