Osmanlı âlimleri Arap diline, özellikle belagat ilmine büyük önem vermiş ve belagatin çeşitli konularında birçok risale kaleme almışlardır. Bu âlimler arasında el-ʿAllāma el-Nakîb de yer almaktadır. Allâme, çeşitli okullarda ders vermiş, ardından Osmanlı Devleti’nin farklı yerlerinde kadılık görevini üstlenmiş ve payitahtta Nakibüleşraflık görevine getirilmiştir. Allâme, Arapça ve Türkçe şiirler yanı sıra fıkıh, tefsir ve dil alanlarında risaleler kaleme almıştır. Çalışmamız, onun belagat ile ilgili Selbü’t-Tağlib an Beyti’l-Mütenebbi bi-Takribi Garib adlı risalesini ele almaktadır. Yazar, bu risalede Mütenebbî’nin bir beytindeki tağlib meselesini tartışmıştır. Daha önce incelenmemiş bu risalede, Allâme, beyitte geçen “el Kamerayn” kelimesinin tağlib olmadığını savunmakta ve görüşünün doğruluğunu kanıtlamak için deliller sunmaktadır. Bu görüşüyle birçok büyük âlimin aksine bir fikir ortaya koymuştur. Allâme, amacının hakikati ortaya çıkarmak olduğunu, âlimleri eleştirmek olmadığını belirtmiştir. Bu çalışmada, gerekli dipnotlarla desteklenmiş bir şekilde risalenin ilmî neşrinin yapılması hedeflenmiştir. Ayrıca müellifin hayatı ve eserlerine ilişkin bilgi verildikten sonra, risalesinin içeriği ve yazarın üslubu incelenmiştir. Tahkikte kullanılan nüshalara dair bilgi verilmiştir. Mütenebbî’nin beytindeki tağlib meselesini ele alan en önemli âlimlerin görüşlerine değinilmiştir. Bu araştırma, Arapça ve Türkçe kaynaklara dayanarak Allâme’yi tanıtma ve adı geçen risalesini bilimsel bir yayın olarak ortaya koyma açısından önem arz etmektedir. Böylece makale, Osmanlı âlimlerinin Arapça ilmî mirasını ve Arap diline hizmetteki rollerini tanıtmaya katkı sağlayacaktır.
The Ottoman scholars paid great attention to the Arabic language, particularly to the science of rhetoric, and authored numerous treatises on its various topics. Among these scholars was al-ʿAllāma al-Naqīb. He taught at various schools, then held judicial positions in different parts of the Ottoman Empire, eventually becoming the head of the Naqīb al-Ashraf. He left behind poetry and treatises. This research focuses on one of his treatises related to rhetoric, titled Selb al-Taghlīb ‘an Bayt al-Mutanabbī bi-Taqrīb Gharīb, in which he discussed the issue of taghlīb in a verse of Al-Mutanabbī. In this previously unedited treatise, the scholar argues that the term “al-qamrayn” in the verse is not an example of dual taghlīb, presenting evidence to support his claim. This study, which aims to provide a scholarly edition of the treatise, introduces the author and his works, analyzes the content and style of the treatise, and describes the manuscripts used in the critical edition. Additionally, it discusses the views of the most important scholars who addressed the issue of taghlīb in Al-Mutanabbī’s verse. The significance of this research lies in introducing this scholar by referencing Arabic and Turkish sources and publishing his mentioned treatise in a scholarly edition. This will contribute to highlighting the Arabic scholarly output of Ottoman scholars and their role in serving the Arabic language.
ديدعلا هتاعوضوم يف اوعضوو ،صوصخلا هجو ىلع ةغلابلا ملعبو ،ةيبرعلا ةغللاب نوينامثعلا ءاملعلا متها نمو ،ءاضقلا دلقت مث ،سرادم ةدع يف بيقنلا ةملاعلا سرد ،بيقنلا ةملاعلا ءاملعلا ءلاؤه نمو ،لئاسرلا نم بناج ىلإ ةيكرتلاو ةيبرعلا نيتغللاب ارعش بيقنلا ةملاعلا فلخ .ةينامثعلا ةمصاعلا يف فارشلأا ةباقن ىلوت مث تيب نع بيلغتلا بلس« يهو ةغلابلاب ةقلعتمـلا هلئاسر ىدحإ ثحبلا لوانتي .ةغللاو ريسفتلاو هقفلا يف لئاسر تيب يف بيلغتلا ةلأسم لبق نم ققحت مل يتلا ةلاسرلا هذه يف بيقنلا ةملاعلا شقان ،»بيرغ بيرقتب يبنتمـلا دروأو ،بيلغت ةينثت تسيل تيبلا يف ةدراولا »نيرمقلا« ةملك ّنأ بيقنلا ةملاعلا نيب .يبنتمـلا بيطلا يبلأ كلذ نم هفده نأ نيبو ،ةيبرعلا ءاملع رابك نم اددع فلاخ اذه هيأر يف وهو ،هيلإ بهذ ام ةحص ىلع ةلدلأا ىلإ عوجرلا للاخ نم مـلاعلا اذهب فيرعتلا يف ثحبلا اذه ةيمهأ نمكتو .رابكلا ءاملعلاب حدقلا لا قحلا راهظإ ءاملعلل يبرعلا جاتنلاب فيرعتلا يف مهسيس رملأا اذهو ،ةروكذمـلا ةلاسرلا رشنو ةيكرتلاو ةيبرعلا رداصمـلا دوزم ايملع ارشن ةلاسرلا هذه رشن ىلإ فدهي يذلا ثحبلا اذه يف .ةيبرعلا ةغللا ةمدخ يف مهرودو ،نيينامثعلا خسنلا فصو عم اهيف هبولسأو هتلاسر ىوتحمو هراثآو فلؤمـلا نع تامولعم تمدق ،ةمزلالا يشاوحلاب .يبنتمـلا تيب يف بيلغتلا ةلأسم اولوانت نيذلا ءاملعلا مهأ يأر ىلإ ريشأ امك ،قيقحتلا يف اهيلع دمتعا يتلا
Primary Language | Arabic |
---|---|
Subjects | Linguistics (Other) |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Publication Date | April 29, 2025 |
Submission Date | November 9, 2024 |
Acceptance Date | April 29, 2025 |
Published in Issue | Year 2025 Issue: 46 |