Research Article
Year 2025,
Issue: 47, 99 - 113, 26.06.2025
Abstract
Sakarya Meydan Muharebesi’nde Türk ordusuna yenilen Yunanlıların Anadolu’da tutunamayacağı anlaşılmıştı. Bunun üzerine Yunan Hükümeti, Anadolu’daki bazı şehirlerde muhtar idareler kurarak işgalini sürdürmek istedi. Bu hususta ilk olarak İzmir’de İyonya Devleti’nin kurulması kararlaştırıldı. Yunanlılar, İyonya Devleti’ne koşut olarak Bursa merkezli bir muhtar devlet daha kurmak amacındaydı. Bu kapsamda, Bursa Belediyesi’nde bütün dini temsilcilerin katıldığı bir toplantı yapılarak, muhtariyetin şeklinin nasıl olacağı konuşuldu. Ardından Yunanlılar, Bursa’da muhtar devletin ilk valisi olarak Bursa Vilayet Göçmen Müdürü Aziz Nuri Bey’i atadı. Daha sonra Bursa’nın Mustafa Kemal Paşa, Gemlik ve Karacabey gibi Rum nüfusun olduğu ilçelerinde muhtariyet mitingleri düzenlendi. Yunanlıların muhtar devlet kurma çabaları, Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğindeki Türk ordusunun Anadolu’da kazandığı zaferle son buldu. Bu çalışmada, Millî Mücadele döneminde Yunanlıların Bursa ve çevresinde muhtar bir idare kurmaya yönelik girişimleri ile bu süreçte yaşanan gelişmeler ele alınmaktadır. Araştırma, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı ile Millî Savunma Bakanlığı Arşivi ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi’nden temin edilen belgeler ile dönemi yansıtan tetkik eserler, hatıratlar ve süreli yayınlar temel alınarak yürütülmüştür. Elde edilen bulgular, Yunanlıların askeri yöntemlerle elde tutamadıkları Bursa ve çevresini siyasi ve idari yollarla kontrol altına almayı hedeflediklerini; ancak Mustafa Kemal Paşa önderliğinde yürütülen Millî Mücadele sayesinde bu amacın gerçekleşemediğini ortaya koymaktadır.
Keywords
Ethical Statement
Etik beyanımız yoktur.
References
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA) google scholar
- Millî Savunma Bakanlığı Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı (Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı (ATASE Arşivi) google scholar
- Ertuğrul google scholar
- İntibah google scholar
- Yoldaş google scholar
- Akkılıç, Yılmaz, Kurtuluş Savaşı'nda Bursa, C. 1-2, Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi Yayınları, Bursa, 2008. google scholar
- Arıkan, Zeki, “İşgal Dönemi İzmir Basını”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 5, S. 13, 1988, ss. 145-166. google scholar
- Arslan, Lütfi, “MillÎ Mücadele Döneminde Manda ve Himaye Tartışmaları ve Mandacılık Yaklaşımları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 64, Bahar 2019, ss. 1-38. google scholar
- Arslan, Lütfi, “Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan Mudanya Mütarekesi’ne Türk Siyasal Egemenlik Mücadelesi”, Bengi Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, S. 1, 2023, ss. 35-60. google scholar
- Aydın, Tugay, “Türkiye’de Avukatlığın Tarihi ve İlk Kurulan Barolar Hakkında”, Adalet Dergisi, S. 71, 2023, ss. 503-526. google scholar
- AysaL, Necdet, “Türk İstiklal Harbi’nde İnönü Muharebeleri”, Savaş Tarihi, ed. Erdal Korkmaz, Sadık Emre Karakuş, Paradigma Akademi Yayınları, Çanakkale, 2023, ss. 475-500. google scholar
- AYsaL, Necdet, “Ulusal Direnişin ve Umudun Adı: Mustafa Kemal Paşa-Ankara”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (Milli MücadeLe’den Milli Egemenliğe Karadeniz Özel Sayısı), C. 6, S. 10, 2020, ss. 215-229. google scholar
- Bakar, BüLent, “MiLLÎ MücadeLe’de Yunanistan’ın Son Teşebbüsü: Batı AnadoLu’da MuhtariYet İlanı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 22, İstanbuL, 2010, ss. 127-166. google scholar
- Baş, Mehmet Fatih, “KütahYa-Eskişehir MuharebeLeri ve Türk Ordusunun SakarYa Nehri Gerisine ÇekiLmesi”, Sakarya Melhame-i Kübrâsı (100’üncü Yıl Dönümünde Sakarya Meydan Muharebesi Sempozyumu Bildirileri/19-20 Ekim 2021), ed. GüLtekin YıLdız, Mehmet Fatih Baş, MiLLÎ Savunma Üniversitesi Kara Harp OkuLu Basımevi, Ankara, 2022, ss. 3-19. google scholar
- Bingöl, Sedat, 150'likler Meselesi, Bengi Yayınları, İstanbul, 2010. google scholar
- Bozkurt, Celil “MillÎ Mücadele Karşıtı Bir Devlet Adamı: Mehmet Ziver Bey ve Siyasi Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 39, S. 107, 2023, ss. 79-104. google scholar
- Bozkurt, CeLiL, “MiLLÎ MücadeLe’de Bursa ULeması: Yunan İşgaLinde Bursa’da SaLtanata BağLıLık Mitingi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 37, S. 103, 2021, ss. 77-104. google scholar
- Bozkurt, CeLiL, “YüzeLLiLik Aziz Nuri BeY’in II. MeşrutiYet ve MiLLÎ MücadeLe FaaLiYetLeri: Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’Ye Sunduğu Mektup Üzerinden Bazı TespitLer”, 100. Yılında Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi, ed. GürsoY Şahin, C. 4, AfYon Kocatepe Üniversitesi YaYınLarı, AfYonkarahisar, 2024, ss. 1964-1983. google scholar
- Budak, Mustafa, “OsmanLı DevLeti’nin Paris Barış Konferansı’na Davet EdiLmesi ve MuhtıraLar Sunması iLe İLgiLi TartışmaLar”, Tarih Dergisi-Turkish Journal of History, S. 71, 2020/1, ss. 445-472. google scholar
- Cengiz, Hasan Ali, “Halepa Fermanı ve Sonrası Girit’te Yapılan Düzenlemeler”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 16, Temmuz 2018, ss. 74-89. google scholar
- CeYhan, Semih, “Sâdık VicdânÎ (1866-1939)”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 35, 2008, ss. 401-402. google scholar
- Criss, BiLge, İşgal Altında İstanbul (1918-1922), İletişim Yayınları, İstanbul, 2007. google scholar
- Çınar, Semih, “Yunanistan’ın Batı Anadolu’da Kurduğu Muhtariyet İdaresinin Türk Basınındaki Yansımaları”, Tarih ve Günce Dergisi, S. 13, (2023/Yaz), ss. 119-146. google scholar
- Eğilmez, Mümtaz Şükrü, Milli Mücadele'de Bursa, Yay. haz. İhsan Ilgar, Tercüman Tarih Yayınları, İstanbul, 1981. google scholar
- Erdem, Nilüfer, "Yunan Kaynaklarına Göre 1922 Yılında Batı Anadolu'da Otonom Devlet Kurmaya Yönelik FaaliyetLer", Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, XIV/29, Güz 2014, ss. 97-140. google scholar
- HaLaçLı, Cengizhan, “Amerikan Basınının Gözünden İşgaL YıLLarında İzmir’de KuruLmuş Özerk Bir Yunan İdaresi: İYonYa DevLeti”, Tarih ve Günce Dergisi, S. 11, 2022, ss. 133-153. google scholar
- HaLıcı, Şaduman, “YüzeLLiLik YeşiLizâde Aziz Nuri’nin Yunan KraLı’na Sunduğu Mektup ve Sürgün YıLLarı”, 9. Uluslararası Atatürk Kongresi, 12-15 Kasım 2019, C. 3, Atatürk Araştırma Merkezi YaYınLarı, Ankara, 2021, ss. 2291-2332. google scholar
- KapLanoğLu, Raif, "Özerk Bursa DevLeti'nin KuruLuşu", Bursa Araştırmaları Kent Tarihi ve Kültürü Dergisi, S. 41, Güz 2013, ss. 20-30. google scholar
- Kapucu, Davud, “Arşiv BeLgeLeri Çerçevesinde İnönü MuharebeLerinin KazanıLmasında Türk HavacıLarının Katkısı”, Belgi Dergisi, S. 23, 2022, ss. 73-98. google scholar
- MüderrisoğLu, ALptekin, “Batı AnadoLu'da KuruLan Kısa ÖmürLü Bir DevLet: İYonYa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. IX, S. 27, Temmuz-Kasım 1993, ss. 569-579. google scholar
- Özkan, Asaf, “MiLLÎ MücadeLe’nin SonLarına Doğru İşbirLikçi İki Örgüt: AnadoLuLuLar CemiYeti ve AnadoLu-OsmanLı İhtiLaL Komitesi”, Atatürk Dergisi, C. 5, S. 4, 2007, ss. 163-184. google scholar
- Özkan, Kenan, “Doğu TrakYa’da MiLLÎ MücadeLe’nin ÖrgütLenişi ve Yunan İşgaLi”, Türk İstiklal Harbi Muharebeleri, ed. ErdaL Korkmaz, Paradigma Akademi YaYınLarı, ÇanakkaLe, 2022, ss. 71-145. google scholar
- Öztürk, YüceL, “Bursa Civarının İşgaL ve KurtuLuş Sürecinde AskerÎ HarekâtLar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 65, 2019, ss. 381-405. google scholar
- Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C: IV, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1996. google scholar
- SofuoğLu, Adnan, “OsmanLı Arşiv BeLgeLeri Işığında İşgaL Döneminde Bursa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 55, C. 19, Mart 2003, ss. 51-82. google scholar
- Şimşir, BiLaL N., İngiliz Belgeleri İle Sakarya’dan İzmir’e “1921-1922”, BiLgi YaYınevi, 2. Baskı, Ankara, 1989. google scholar
- TanseL, SeLahattin, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, C. I, IV, MiLLÎ Eğitim BakanLığı YaYınLarı, İstanbuL, 1991. google scholar
- TunaYa, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler II, Mütareke Dönemi (1918-1922), HürriYet Vakfı YaYınLarı, İstanbuL, 1986. google scholar
- Umar, BiLge, İzmir'de Yunanlıların Son Günleri, BiLgi YaYınevi, İstanbuL, 1974. google scholar
- Yüceer, Saime, Bursa'nın İşgal ve Kurtuluş Süreci, ULudağ Üniversitesi Atatürk İLkeLeri ve İnkıLâp Tarihi UYguLama ve Araştırma Merkezi, Bursa, 2001. google scholar
The Greek Attempt to Establish an Autonomous Administration in Bursa during the Turkish War of Independence
Abstract
After their defeat by the Turkish army at the Battle of Sakarya, it became clear that the Greeks could no longer maintain control in Anatolia. In an attempt to preserve their presence, the Greek government sought to establish autonomous administrations in certain regions. The first such plan involved creating the Ionian State in İzmir. A parallel initiative aimed to establish an autonomous entity centered in Bursa. A meeting was held at Bursa Municipality with religious leaders to discuss the nature of this autonomy. Aziz Nuri Bey, Director of the Bursa Immigration Office, was appointed as the proposed autonomous state’s first governor. Pro-autonomy rallies were organized in districts with significant Greek populations, such as Mustafa Kemal Paşa, Gemlik, and Karacabey. This study examines the Greek attempts to create an autonomous administration in Bursa during the Turkish War of Independence. It draws on archival documents from the Presidential State Archives and the Military History Directorate, as well as memoirs and periodicals of the period. The findings show that the Greeks aimed to control Bursa and its surroundings through political means after military failure. However, these efforts were ultimately thwarted by the victories of the Turkish National Movement under Mustafa Kemal Pasha’s leadership.
Keywords
References
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA) google scholar
- Millî Savunma Bakanlığı Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı (Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı (ATASE Arşivi) google scholar
- Ertuğrul google scholar
- İntibah google scholar
- Yoldaş google scholar
- Akkılıç, Yılmaz, Kurtuluş Savaşı'nda Bursa, C. 1-2, Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi Yayınları, Bursa, 2008. google scholar
- Arıkan, Zeki, “İşgal Dönemi İzmir Basını”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 5, S. 13, 1988, ss. 145-166. google scholar
- Arslan, Lütfi, “MillÎ Mücadele Döneminde Manda ve Himaye Tartışmaları ve Mandacılık Yaklaşımları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 64, Bahar 2019, ss. 1-38. google scholar
- Arslan, Lütfi, “Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan Mudanya Mütarekesi’ne Türk Siyasal Egemenlik Mücadelesi”, Bengi Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, S. 1, 2023, ss. 35-60. google scholar
- Aydın, Tugay, “Türkiye’de Avukatlığın Tarihi ve İlk Kurulan Barolar Hakkında”, Adalet Dergisi, S. 71, 2023, ss. 503-526. google scholar
- AysaL, Necdet, “Türk İstiklal Harbi’nde İnönü Muharebeleri”, Savaş Tarihi, ed. Erdal Korkmaz, Sadık Emre Karakuş, Paradigma Akademi Yayınları, Çanakkale, 2023, ss. 475-500. google scholar
- AYsaL, Necdet, “Ulusal Direnişin ve Umudun Adı: Mustafa Kemal Paşa-Ankara”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (Milli MücadeLe’den Milli Egemenliğe Karadeniz Özel Sayısı), C. 6, S. 10, 2020, ss. 215-229. google scholar
- Bakar, BüLent, “MiLLÎ MücadeLe’de Yunanistan’ın Son Teşebbüsü: Batı AnadoLu’da MuhtariYet İlanı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 22, İstanbuL, 2010, ss. 127-166. google scholar
- Baş, Mehmet Fatih, “KütahYa-Eskişehir MuharebeLeri ve Türk Ordusunun SakarYa Nehri Gerisine ÇekiLmesi”, Sakarya Melhame-i Kübrâsı (100’üncü Yıl Dönümünde Sakarya Meydan Muharebesi Sempozyumu Bildirileri/19-20 Ekim 2021), ed. GüLtekin YıLdız, Mehmet Fatih Baş, MiLLÎ Savunma Üniversitesi Kara Harp OkuLu Basımevi, Ankara, 2022, ss. 3-19. google scholar
- Bingöl, Sedat, 150'likler Meselesi, Bengi Yayınları, İstanbul, 2010. google scholar
- Bozkurt, Celil “MillÎ Mücadele Karşıtı Bir Devlet Adamı: Mehmet Ziver Bey ve Siyasi Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 39, S. 107, 2023, ss. 79-104. google scholar
- Bozkurt, CeLiL, “MiLLÎ MücadeLe’de Bursa ULeması: Yunan İşgaLinde Bursa’da SaLtanata BağLıLık Mitingi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 37, S. 103, 2021, ss. 77-104. google scholar
- Bozkurt, CeLiL, “YüzeLLiLik Aziz Nuri BeY’in II. MeşrutiYet ve MiLLÎ MücadeLe FaaLiYetLeri: Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’Ye Sunduğu Mektup Üzerinden Bazı TespitLer”, 100. Yılında Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi, ed. GürsoY Şahin, C. 4, AfYon Kocatepe Üniversitesi YaYınLarı, AfYonkarahisar, 2024, ss. 1964-1983. google scholar
- Budak, Mustafa, “OsmanLı DevLeti’nin Paris Barış Konferansı’na Davet EdiLmesi ve MuhtıraLar Sunması iLe İLgiLi TartışmaLar”, Tarih Dergisi-Turkish Journal of History, S. 71, 2020/1, ss. 445-472. google scholar
- Cengiz, Hasan Ali, “Halepa Fermanı ve Sonrası Girit’te Yapılan Düzenlemeler”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 16, Temmuz 2018, ss. 74-89. google scholar
- CeYhan, Semih, “Sâdık VicdânÎ (1866-1939)”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 35, 2008, ss. 401-402. google scholar
- Criss, BiLge, İşgal Altında İstanbul (1918-1922), İletişim Yayınları, İstanbul, 2007. google scholar
- Çınar, Semih, “Yunanistan’ın Batı Anadolu’da Kurduğu Muhtariyet İdaresinin Türk Basınındaki Yansımaları”, Tarih ve Günce Dergisi, S. 13, (2023/Yaz), ss. 119-146. google scholar
- Eğilmez, Mümtaz Şükrü, Milli Mücadele'de Bursa, Yay. haz. İhsan Ilgar, Tercüman Tarih Yayınları, İstanbul, 1981. google scholar
- Erdem, Nilüfer, "Yunan Kaynaklarına Göre 1922 Yılında Batı Anadolu'da Otonom Devlet Kurmaya Yönelik FaaliyetLer", Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, XIV/29, Güz 2014, ss. 97-140. google scholar
- HaLaçLı, Cengizhan, “Amerikan Basınının Gözünden İşgaL YıLLarında İzmir’de KuruLmuş Özerk Bir Yunan İdaresi: İYonYa DevLeti”, Tarih ve Günce Dergisi, S. 11, 2022, ss. 133-153. google scholar
- HaLıcı, Şaduman, “YüzeLLiLik YeşiLizâde Aziz Nuri’nin Yunan KraLı’na Sunduğu Mektup ve Sürgün YıLLarı”, 9. Uluslararası Atatürk Kongresi, 12-15 Kasım 2019, C. 3, Atatürk Araştırma Merkezi YaYınLarı, Ankara, 2021, ss. 2291-2332. google scholar
- KapLanoğLu, Raif, "Özerk Bursa DevLeti'nin KuruLuşu", Bursa Araştırmaları Kent Tarihi ve Kültürü Dergisi, S. 41, Güz 2013, ss. 20-30. google scholar
- Kapucu, Davud, “Arşiv BeLgeLeri Çerçevesinde İnönü MuharebeLerinin KazanıLmasında Türk HavacıLarının Katkısı”, Belgi Dergisi, S. 23, 2022, ss. 73-98. google scholar
- MüderrisoğLu, ALptekin, “Batı AnadoLu'da KuruLan Kısa ÖmürLü Bir DevLet: İYonYa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. IX, S. 27, Temmuz-Kasım 1993, ss. 569-579. google scholar
- Özkan, Asaf, “MiLLÎ MücadeLe’nin SonLarına Doğru İşbirLikçi İki Örgüt: AnadoLuLuLar CemiYeti ve AnadoLu-OsmanLı İhtiLaL Komitesi”, Atatürk Dergisi, C. 5, S. 4, 2007, ss. 163-184. google scholar
- Özkan, Kenan, “Doğu TrakYa’da MiLLÎ MücadeLe’nin ÖrgütLenişi ve Yunan İşgaLi”, Türk İstiklal Harbi Muharebeleri, ed. ErdaL Korkmaz, Paradigma Akademi YaYınLarı, ÇanakkaLe, 2022, ss. 71-145. google scholar
- Öztürk, YüceL, “Bursa Civarının İşgaL ve KurtuLuş Sürecinde AskerÎ HarekâtLar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 65, 2019, ss. 381-405. google scholar
- Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C: IV, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1996. google scholar
- SofuoğLu, Adnan, “OsmanLı Arşiv BeLgeLeri Işığında İşgaL Döneminde Bursa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 55, C. 19, Mart 2003, ss. 51-82. google scholar
- Şimşir, BiLaL N., İngiliz Belgeleri İle Sakarya’dan İzmir’e “1921-1922”, BiLgi YaYınevi, 2. Baskı, Ankara, 1989. google scholar
- TanseL, SeLahattin, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, C. I, IV, MiLLÎ Eğitim BakanLığı YaYınLarı, İstanbuL, 1991. google scholar
- TunaYa, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler II, Mütareke Dönemi (1918-1922), HürriYet Vakfı YaYınLarı, İstanbuL, 1986. google scholar
- Umar, BiLge, İzmir'de Yunanlıların Son Günleri, BiLgi YaYınevi, İstanbuL, 1974. google scholar
- Yüceer, Saime, Bursa'nın İşgal ve Kurtuluş Süreci, ULudağ Üniversitesi Atatürk İLkeLeri ve İnkıLâp Tarihi UYguLama ve Araştırma Merkezi, Bursa, 2001. google scholar
There are 41 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | General Turkish History (Other) |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 26, 2025 |
| Submission Date | April 8, 2024 |
| Acceptance Date | March 5, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 47 |
Cite
- Article Files