Research Article
BibTex RIS Cite

Environmental threats, solution proposals and sustainable management on the Araplar Gorge wetland (Ezine, Çanakkale)

Year 2025, Volume: 2 Issue: 1, 10 - 24, 29.06.2025

Abstract

Araplar Gorge is located in Ezine district of Çanakkale province and is an epigenic valley with a length of 8 km and a maximum width of 750 m at the valley floor. This gorge which has the character of a junction gorge connecting the middle and lower reaches of the valley carved by the Karamenderes Stream originating from the Mount Ida, is an important wetland. Araplar Gorge is both a cultural place with the ruins of ancient settlements and tumuli on its slopes, mythological natural environment elements and an important ecological environment in terms of biodiversity. Despite the presence of these important historical and natural features of the gorge, the wetland is at high risk due to some negative human activities. In fact, the morphological structure destroyed by the quarries opened on the slopes of the gorge and the resulting dust pollution, spraying and uncontrolled water withdrawals in agricultural production, disadvantageous situations created by some engineering structures on the natural flow of water and aquatic organisms, water pollution reflected in high salinity and electrical conductivity values in water analysis values, create a great ecological risk on the wetland. Elimination of these risk factors on the wetland or minimization of their negative outputs as much as possible is only possible if the Araplar Gorge Wetland attains a protection status appropriate to its own environmental characteristics. This should be achieved through sustainable management in which the cultural, historical, ecological, morphological and ecotourism components of the wetland are handled with a holistic approach in which public and local stakeholders are included in the system.

References

  • Adızel, Ö. & Durmuş, A. (2009). Sulak alan tahribatının Dönemeç (Engil) Deltası Van örneğinde irdelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 14(1), 42-44.
  • Akarca, A. (1978). Troas'ta Aşağı Kara Menderes Ovası çevresindeki şehirler. Belleten Dergisi, 42(165), 1-52.
  • Akbulut, M., Odabaşı, S.S., Odabaşı, D.A. & Çelik, E.Ş. (2006). Çanakkale İli'nin önemli içsuları ve kirletici kaynakları. Su Ürünleri Dergisi, 23(1), 9-15.
  • Alkan, A. (2015). Bitlis şehrinin çevre sorunları ve alınması gereken önlemler. Doğu Coğrafya Dergisi, 20(33), 11-36. https://doi.org/10.17295/dcd.07140
  • Arı, Y. (2019). Gönen Çayı Deltası Sulak Alanında (Balıkesir) doğa koruma: su, kültür ve yaşam. Lnternational Journal of Geography and Geography Education, (40), 151-171. https://doi.org/10.32003/iggei.570380
  • Aşur, F. (2017). Van kenti yakın çevresi kıyı alanı örneğinde sulak alanlar ve görsel peyzaj kalite değerlendirmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(4), 506-515.
  • Avşin, N. & Erzen, M.S. (2024). Çevresel faktörlerin Van Sazlığı Sulak Alanı üzerindeki etkileri. The Journal of Social Science, 32(32), 283-295. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.4695
  • Aydın, H., Karakus, H. & Meriç, B. (2013). Sulak alan hidrolojisi (sulak alanlar). Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Ankara.
  • Bilgin, T. (1969). Biga Yarımadası güneybatı kesiminin jeomorfolojisi. İstanbul Üniversitesi Yayınları No:1433, Edebiyat Fakültesi Basımevi. İstanbul.
  • Can, Ö. & Taş, B. (2012). Ramsar alanı içinde yer alan Cernek Gölü ve sulak alanının (Kızilırmak Deltasi, Samsun) ekolojik ve sosyo-ekonomik önemi. TÜBAV Bilim Dergisi, 5(2), 1-11.
  • Çanakkale Meteoloji Genel Müdürlüğü, 2022 Ezine ilçe iklim verileri. Çanakkale.
  • Çelik, A. & Üzümcü, T.P. (2020). Sürdürülebilir eko-turizm destinasyonları olarak sulak alanlar: Uluabat Gölü. Çomü Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(2), 335-346. https://doi.org/10.33202/comuagri.736093
  • Çiftçioğlu, H. (2016). Türkiye’de çevre sorunları ve yerel yönetimler. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 3(4), 47-56. https://doi.org/10.33202/comuagri.736093
  • Dinç, A. & Ok, M. (2022). Kuş gözlemciliğinin ekoturizme etkisinin araştırılması: Eskikaraağaç Örneği. Journal Of Tourism Intelligence and Smartness, 5(2), 145-153.
  • Erçıkdı, B., Kesimal, A., Yılmaz, E. & Kaya, R. (2003). Titrekkaya Taş Ocağı'nın üretiminde patlatmadan kaynaklanan titreşimlerin bölgedeki tarihi yapılara etkisinin belirlenmesi. III. Ulusal Kırmataş Sempozyumu Tam Metin Bildiriler Kitabı (ss.221-228).
  • Everest, Z. A., Eliuz, E.A.E. & Tarim, D. (2024). Taş ocaklarının ekolojik etkileri. Turan:Stratejik Arastirmalar Merkezi, 16(63), 29-38.
  • Günay, U. K., Çelekoğlu, V. & Tok, C.V. (2015). Araplar Boğazı (Ezine, Çanakkale) civarındaki kuş populasyonları üzerine bir ön çalışma. https://www.researchgate.net/publication/283510152.
  • Ilgar, R. (2011). Çanakkale ilindeki fiziki çevreye özgü sorunlarının değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21), 109-122.
  • Ilgar, R. (2021). Çanakkale ilinin sulak alanları. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 613-629. https://doi.org/10.30692/sisad.937951
  • Kardaş, F. & Cebe, M. (2021). Sulak alanlar ve göçmen kuşların ekosistemdeki yeri. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 1-5.
  • Keleş, R. & Hamamcı, C. (1997). Çevrebilim. İmge Kitabevi. 2. Baskı. Ankara.
  • Kıymaz, S. (2009). Seyfe Gölü Sulak Alanı ve su kaynakları yönetimine ilişkin sorunlar ve çözüm önerileri. Ecological Life Sciences, 5(2), 174-185.
  • Korkanç, S.Y. (2004). Sulak alanların havza sistemi ıçindeki yeri. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 6(6), 117-126.
  • Köklü, S. (2010). Sulak alanların tarımsal amaçlı kullanılmasının yarattığı çevre sorunlarının Amik Gölü örneğinde irdelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Körpe, R. (2019). Scamander: From Trojan War to end of antiquity:It’s mythology and ıconography. International Journal of Scientific and Technological Research, 5(2), 349-359.https://doi.org/10.17518/caty.18021
  • Özçelik, H. (2018). Burdur Gölü Sulak Alanı üzerine tehditler ve yönetim planı üzerine öneriler. ISNOS-MED, 294-323.
  • Ramsar Convention Secretariat. (2006). Ramsar Handbooks For The Wise Use of Wetlands. 3. Edition, İran, Ramsar, 1971.
  • Salcan, E. & Tokay, Z.H. (2017). Troya Tarihi Milli Parkı’nda süregelen koruma sorunları ve çözüm önerileri. Tasarım Kuram Dergisi, 13(24), 148-169. https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.539283
  • Saltık, N. (2013). Çanakkale Kara Menderes Vadisi Araplar Boğazı Kesiminin Ekoturizm Planlaması Açısından Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Sevim, İ. & Gönüz, A. (2006). Kazdağı-Araplar Boğazı çevresinde yerleşik ve göçmen kuş popülasyonları üzerine gözlemler. Kazdağları II. Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (ss. 77-82).
  • Sevindi, C. & Kaya, G. (2019). Kuş gözlemciliği turizmi açsından Tortum Gölü Sulak Alanı (Uzundere-Erzurum). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4), 2203-2218.
  • Sülük, K., Nural, S. & Tosun, İ. (2013). Sulak alanlarda halkın çevre bilincinin değerlendirilmesi:Işıklı Gölü örneği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 7-11.
  • Şahin, İ. (1999). Demiryurt (Tödürge-Sivas) Sulak Alanı ve yakın çevresinde coğrafi gözlemler. Türk Coğrafya Dergisi, (34), 19-30.
  • Tarım ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Sulak Alanlar. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Sayfalar/Detay.aspx?TermStoreId
  • Tok, C. V., Günay, U. K., Yakın, B. Y. & Kaplan, Ç. (2018). Araplar Boğazı (Karamenderes Vadisi, Çanakkale) ve civarının herpetofauna ve avifaunası. Doğanın Sesi Dergisi. (2), 3-17.
  • Tok, C. V., Özkan, B., Gürkan, M. & Yakın, B. Y. (2014). Çanakkale’nin tetrapodları (amphibia, reptilia, aves, mammalia) ve korunma statüleri. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 5(2), 36-53.
  • Ünal, M. & Canlı, M. (2019). Sulak alanların yok edilmesinin etkileri ve Amik Gölü örneği. Doğanın Sesi Dergisi, (4), 49-66.
  • Yiğit, F. S. & Keten, A. (2024). Türkiye sulak alanlarının genel değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 20(1), 348-360.
  • Yiğitbaşıoğlu, H. (2003). Burdur Gölü’nün çevre sorunları. Sırrı Erinç Sempozyumu Genişletilmiş Bildiriler Kitabı, (ss. 182-185).

Araplar Boğazı sulak alanı (Ezine, Çanakkale) üzerindeki çevresel tehditler, çözüm önerileri ve sürdürülebilir yönetimi

Year 2025, Volume: 2 Issue: 1, 10 - 24, 29.06.2025

Abstract

Araplar Boğazı Çanakkale iline bağlı Ezine ilçe sınırlarında bulunmakta olup 8 km uzunluk ve vadi tabanında maksimum 750 m genişliğe sahip epijenik yarma vadidir. Kazdağları’ndan doğan Karamenderes Çayı’nın kazdığı vadisinde orta ile aşağı çığırını birbirine bağlayan bir kavuşma boğazı karakterinde olan Araplar Boğazı, önemli bir sulak alan özelliğindedir. Boğaz yamaçlarındaki antik yerleşim kalıntıları ve tümülüsler, mitolojik doğal çevre unsurları ile hem kültürel bir mekân hem de tespit edilen biyoçeşitlilik itibariyle önemli bir ekolojik ortamdır. Boğazın sahip olduğu bu önemli tarihi ve doğal özelliklerin varlığına karşın sulak alan, bazı olumsuz insan faaliyetleriyle büyük bir risk altındadır. Bu risk faktörleri boğaz yamaçlarında açılan ocaklar ile tahrip edilen morfolojik yapı, toz kirliliği, tarımsal üretimde ilaçlama ve kontrolsüz su çekimleri, bazı mühendislik yapılarının suyun doğal akışı ve su canlıları üzerinde yarattığı dezavantajlı durumlar, su analiz değerlerinde yüksek çıkan tuzluluk ve elektriksel iletkenlik değerlerine yansıyan su kirliliğidir. Sulak alan üzerindeki bu risk unsurlarının ortadan kaldırılması ya da olumsuz çıktılarının olabildiğince minimalize edilmesi ise ancak Araplar Boğazı Sulak Alanı’nın kendi ortam özelliklerine uygun bir koruma statüsüne kavuşması ile mümkündür. Bu durum sulak alanın kültürel, tarihi, ekolojik, morfolojik ve ekoturizm bileşenlerinin kamu ve yerel paydaşların da sisteme dahil edilerek bütüncül bir yaklaşımla ele alındığı sürdürülebilir bir yönetimle gerçekleştirilmelidir.

References

  • Adızel, Ö. & Durmuş, A. (2009). Sulak alan tahribatının Dönemeç (Engil) Deltası Van örneğinde irdelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 14(1), 42-44.
  • Akarca, A. (1978). Troas'ta Aşağı Kara Menderes Ovası çevresindeki şehirler. Belleten Dergisi, 42(165), 1-52.
  • Akbulut, M., Odabaşı, S.S., Odabaşı, D.A. & Çelik, E.Ş. (2006). Çanakkale İli'nin önemli içsuları ve kirletici kaynakları. Su Ürünleri Dergisi, 23(1), 9-15.
  • Alkan, A. (2015). Bitlis şehrinin çevre sorunları ve alınması gereken önlemler. Doğu Coğrafya Dergisi, 20(33), 11-36. https://doi.org/10.17295/dcd.07140
  • Arı, Y. (2019). Gönen Çayı Deltası Sulak Alanında (Balıkesir) doğa koruma: su, kültür ve yaşam. Lnternational Journal of Geography and Geography Education, (40), 151-171. https://doi.org/10.32003/iggei.570380
  • Aşur, F. (2017). Van kenti yakın çevresi kıyı alanı örneğinde sulak alanlar ve görsel peyzaj kalite değerlendirmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(4), 506-515.
  • Avşin, N. & Erzen, M.S. (2024). Çevresel faktörlerin Van Sazlığı Sulak Alanı üzerindeki etkileri. The Journal of Social Science, 32(32), 283-295. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.4695
  • Aydın, H., Karakus, H. & Meriç, B. (2013). Sulak alan hidrolojisi (sulak alanlar). Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Ankara.
  • Bilgin, T. (1969). Biga Yarımadası güneybatı kesiminin jeomorfolojisi. İstanbul Üniversitesi Yayınları No:1433, Edebiyat Fakültesi Basımevi. İstanbul.
  • Can, Ö. & Taş, B. (2012). Ramsar alanı içinde yer alan Cernek Gölü ve sulak alanının (Kızilırmak Deltasi, Samsun) ekolojik ve sosyo-ekonomik önemi. TÜBAV Bilim Dergisi, 5(2), 1-11.
  • Çanakkale Meteoloji Genel Müdürlüğü, 2022 Ezine ilçe iklim verileri. Çanakkale.
  • Çelik, A. & Üzümcü, T.P. (2020). Sürdürülebilir eko-turizm destinasyonları olarak sulak alanlar: Uluabat Gölü. Çomü Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(2), 335-346. https://doi.org/10.33202/comuagri.736093
  • Çiftçioğlu, H. (2016). Türkiye’de çevre sorunları ve yerel yönetimler. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 3(4), 47-56. https://doi.org/10.33202/comuagri.736093
  • Dinç, A. & Ok, M. (2022). Kuş gözlemciliğinin ekoturizme etkisinin araştırılması: Eskikaraağaç Örneği. Journal Of Tourism Intelligence and Smartness, 5(2), 145-153.
  • Erçıkdı, B., Kesimal, A., Yılmaz, E. & Kaya, R. (2003). Titrekkaya Taş Ocağı'nın üretiminde patlatmadan kaynaklanan titreşimlerin bölgedeki tarihi yapılara etkisinin belirlenmesi. III. Ulusal Kırmataş Sempozyumu Tam Metin Bildiriler Kitabı (ss.221-228).
  • Everest, Z. A., Eliuz, E.A.E. & Tarim, D. (2024). Taş ocaklarının ekolojik etkileri. Turan:Stratejik Arastirmalar Merkezi, 16(63), 29-38.
  • Günay, U. K., Çelekoğlu, V. & Tok, C.V. (2015). Araplar Boğazı (Ezine, Çanakkale) civarındaki kuş populasyonları üzerine bir ön çalışma. https://www.researchgate.net/publication/283510152.
  • Ilgar, R. (2011). Çanakkale ilindeki fiziki çevreye özgü sorunlarının değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21), 109-122.
  • Ilgar, R. (2021). Çanakkale ilinin sulak alanları. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 613-629. https://doi.org/10.30692/sisad.937951
  • Kardaş, F. & Cebe, M. (2021). Sulak alanlar ve göçmen kuşların ekosistemdeki yeri. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 1-5.
  • Keleş, R. & Hamamcı, C. (1997). Çevrebilim. İmge Kitabevi. 2. Baskı. Ankara.
  • Kıymaz, S. (2009). Seyfe Gölü Sulak Alanı ve su kaynakları yönetimine ilişkin sorunlar ve çözüm önerileri. Ecological Life Sciences, 5(2), 174-185.
  • Korkanç, S.Y. (2004). Sulak alanların havza sistemi ıçindeki yeri. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 6(6), 117-126.
  • Köklü, S. (2010). Sulak alanların tarımsal amaçlı kullanılmasının yarattığı çevre sorunlarının Amik Gölü örneğinde irdelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Körpe, R. (2019). Scamander: From Trojan War to end of antiquity:It’s mythology and ıconography. International Journal of Scientific and Technological Research, 5(2), 349-359.https://doi.org/10.17518/caty.18021
  • Özçelik, H. (2018). Burdur Gölü Sulak Alanı üzerine tehditler ve yönetim planı üzerine öneriler. ISNOS-MED, 294-323.
  • Ramsar Convention Secretariat. (2006). Ramsar Handbooks For The Wise Use of Wetlands. 3. Edition, İran, Ramsar, 1971.
  • Salcan, E. & Tokay, Z.H. (2017). Troya Tarihi Milli Parkı’nda süregelen koruma sorunları ve çözüm önerileri. Tasarım Kuram Dergisi, 13(24), 148-169. https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.539283
  • Saltık, N. (2013). Çanakkale Kara Menderes Vadisi Araplar Boğazı Kesiminin Ekoturizm Planlaması Açısından Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Sevim, İ. & Gönüz, A. (2006). Kazdağı-Araplar Boğazı çevresinde yerleşik ve göçmen kuş popülasyonları üzerine gözlemler. Kazdağları II. Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (ss. 77-82).
  • Sevindi, C. & Kaya, G. (2019). Kuş gözlemciliği turizmi açsından Tortum Gölü Sulak Alanı (Uzundere-Erzurum). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4), 2203-2218.
  • Sülük, K., Nural, S. & Tosun, İ. (2013). Sulak alanlarda halkın çevre bilincinin değerlendirilmesi:Işıklı Gölü örneği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 7-11.
  • Şahin, İ. (1999). Demiryurt (Tödürge-Sivas) Sulak Alanı ve yakın çevresinde coğrafi gözlemler. Türk Coğrafya Dergisi, (34), 19-30.
  • Tarım ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Sulak Alanlar. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Sayfalar/Detay.aspx?TermStoreId
  • Tok, C. V., Günay, U. K., Yakın, B. Y. & Kaplan, Ç. (2018). Araplar Boğazı (Karamenderes Vadisi, Çanakkale) ve civarının herpetofauna ve avifaunası. Doğanın Sesi Dergisi. (2), 3-17.
  • Tok, C. V., Özkan, B., Gürkan, M. & Yakın, B. Y. (2014). Çanakkale’nin tetrapodları (amphibia, reptilia, aves, mammalia) ve korunma statüleri. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 5(2), 36-53.
  • Ünal, M. & Canlı, M. (2019). Sulak alanların yok edilmesinin etkileri ve Amik Gölü örneği. Doğanın Sesi Dergisi, (4), 49-66.
  • Yiğit, F. S. & Keten, A. (2024). Türkiye sulak alanlarının genel değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 20(1), 348-360.
  • Yiğitbaşıoğlu, H. (2003). Burdur Gölü’nün çevre sorunları. Sırrı Erinç Sempozyumu Genişletilmiş Bildiriler Kitabı, (ss. 182-185).
There are 39 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Ecology, Sustainability and Energy, Environmental Problems
Journal Section Research Article
Authors

Melek Sinan 0009-0009-6527-4532

Publication Date June 29, 2025
Submission Date April 8, 2025
Acceptance Date June 19, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 2 Issue: 1

Cite

APA Sinan, M. (2025). Araplar Boğazı sulak alanı (Ezine, Çanakkale) üzerindeki çevresel tehditler, çözüm önerileri ve sürdürülebilir yönetimi. Journal of Anatolian Geography, 2(1), 10-24.

Content of this journal is licensed under  https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en

31700