Abstract
Amaç: Bu çalışmada, Türkiye'de yetişen Narcissus tazetta subsp. tazetta (nergis) bitkisinin uçucu ve uçucu olmayan bileşenlerinin kimyasal profili incelenmiştir. Taze ve kurutulmuş çiçeklerin kimyasal profilleri, Tepe Boşluklu- Katı Faz Mikroekstraksiyon (TB-KFME) ve Gaz Kromatografisi-Kütle Spektrometresi (GK-KS) yöntemleriyle analiz edilmiştir. Çalışma, kurutma işleminin kimyasal profil üzerindeki etkilerini araştırmayı ve bitkinin farmakolojik, ticari ve ekolojik potansiyeline katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
Gereç ve Yöntem: Muğla bölgesinden toplanan taze ve kurutulmuş çiçek örnekleri, HS-SPME yöntemiyle analiz edilmiştir. Taze örnekler uçucu bileşik kaybını önlemek için hemen analiz edilirken, kurutulmuş örnekler gölgede, oda sıcaklığında sabit ağırlığa gelene kadar kurutulmuş ve 4°C'de saklanmıştır. Uçucu bileşiklerin kütle spektrumu, GK-KS ile Başer Library ve diğer referans kütüphaneler kullanılarak değerlendirilmiştir. Verilerin istatistiksel analizi ve kümelenmesi için Hiyerarşik Kümeleme Analizi (HCA) uygulanmıştır.
Sonuç ve Tartışma: Taze çiçeklerde ana uçucu bileşikler arasında (E)-β-osimen (%62.8), 1,8-sineol (%12.9) ve linalol (%7.6) bulunmuştur. Kurutulmuş çiçeklerde, (E)-β-osimen (%43.1), (Z)-3-hekzenal (%18.7) ve (Z)-3-hekzenil asetat (%9.8) ön plana çıkmıştır. Kurutma işlemiyle uçucu bileşiklerde önemli değişimler gözlemlenmiş, özellikle monoterpen hidrokarbonlar azalırken, yeni aldehit ve ester bileşikleri ortaya çıkmıştır. Bölgesel ve çevresel faktörlerin kimyasal profil üzerindeki etkisi vurgulanmıştır. Muğla örnekleri, İzmir, Siirt ve Şırnak'taki örneklerle karşılaştırıldığında farklılık göstermiştir. HCA, bileşiklerin yapısal ve işlevsel benzerliklerine göre gruplandırılmasını sağlayarak, taze ve kurutulmuş çiçekler arasındaki kimyasal farklılıkları istatistiksel olarak ortaya koymuştur.