Abstract
Among the Turkic tribes that migrated to Anatolia, the majority were Oghuz. However, considering the historical process, it is also known that the Kipchak and Karluk tribes migrated to Anatolia. The diversity of these tribes, their intermixing, and the natural cycle of the language have presented various challenges in identifying non-Oghuz elements within the Oghuz tribes. Research on the dialects of Turkish in Turkey has been conducted on this topic, but information on the linguistic features of the Kipchak tribes remains unclear. Certain phonetic changes attributed to the Kipchak tribes have been the subject of debate regarding Kipchak elements in the Turkish language. Some scholars argue that these changes actually belong to Old Turkic. Furthermore, the -ç>-ş change observed at the end of closed syllables is suggested to be a result of the natural linguistic cycle. These perspectives have led to ongoing discussions concerning the identification and extent of Kipchak features in Turkish. It is possible to state that the dialects of Syrian Turkmen Turkish (STTA) are ahead of the dialects of Turkish in Turkey regarding Kipchak elements. When examining the regions where STTA is spoken and the history of these areas, it is known that the Kipchak Turks ruled these lands under the Mamluk State for a period. In the context of non-Oghuz elements in Turkish dialects, the ç>ş change has generally been considered a feature specific to the Kipchak tribes. However, it has also been noted that these changes, occurring at the end of words, should be examined cautiously in terms of Kipchak characteristics. In STTA, this change is mostly observed at the end of closed syllables, though instances such as şerkes<çerkez have been found in the first syllable as well. Additionally, elements of Kipchak Turkish have been identified in terms of phonology, morphology, and vocabulary. In this context, this paper focuses on the impact of the Kipchak tribes on STTA, considering the historical process of the Syrian Turkmen.
References
- Akar, A. (2011). Türkiye Türkçesi ağızlarında Oğuzca dışı dil unsurları. 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri I. Cilt (s. 23-37), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
- Akıllar, S. (2023). Gaziantep ağzında Kıpçak Türkçesi unsurları. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
- Alibekiroğlu, S. (2013). Türkçede ön seste y. Turkish Studies, 8 (1), 685-710.
- Arslan-Erol, H. (2018). Kilis ili ağızları. Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi KİTAM Yayınları.
- Arslan-Erol, H. (2020a). Suriye Türkmen Türkçesi Ağızlarının Tespiti projesi üzerine. Tansü, Y. E. (Ed.) İbn Haldun anısına Türkiye ve Türk dünyası araştırmaları-VI, (s. 133-146). Ankara: İksad Yayınları.
- Arslan-Erol, H. (2020b). Suriye Türkmen Türkçesi ağız bölgeleri, Öbek, A. İ. ve diğerleri (Ed.) Prof. Dr. Vahit Türk Armağanı (s. 331-346). Ankara: Kesit Yayınları.
- Dağ, A. E. (2010). Halep Türkmenleri. (Doktora Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=veR1mHu9yoWjwcVUjCEoPMAWZTa67ARlYZeUdxIqQLMran8OK7s5GI2OdarNwXHy
- Eckmann, J. (1965). Memluk Kıpçakçasının Oğuzcalaşmasına dair, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 12, 35-41.
- Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
- Gökdağ, B. A. (2012). Irak Türkmen Türkçesinin şekil bilgisine dair notlar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1 (1), 113-123.
- Gülsevin, G. (2008). Türkiye Türkçesi ağızlarında Kıpçakça denilen unsurlar üzerine 2: (ç>ş değişmesi). Turkish Studies, 3 (3), 378-387.
- Kafalı, M. (1973). Suriye Türkleri-I. Töre Dergisi, 2 (21), 32-35.
- Karaca, V. İ. (2023). Çağdaş Türk lehçelerinde ünsüzler. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Karahan, L. (2003). Türkiye Türkçesi ağızlarında ş>s değişmesi ve Çalış beldesi (-Haymana) ağzı. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (13), 41-61.
- Karahan, L. (2014) Anadolu ağızlarının sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Kirişçioğlu, F. (2013). Suriye’de iç savaş sürerken Suriye Türkleri, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, Rapor: 1, Ankara.
- Koç, K., vd. (2003). Kazak Türkçesi – Türkiye Türkçesi sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Korkmaz, Z. (1971). Anadolu ağızlarının etnik yapı ile ilişkisi sorunu. Türk Dili Üzerine Araştırmalar 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Korkmaz, Z. (2013). Türkiye Türkçesinin temeli Oğuz Türkçesinin gelişimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Öztürk, J. (2009). Hatay ili ağızları. Adana: Karahan Kitabevi.
- Tanç, M. (2008). Türkiye Türkçesi ağızlarında çağdaş Kıpçak lehçeleriyle ortaklık gösteren s>h değişimi üzerine. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri (25-30 Mart 2008 Şanlıurfa). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tietze, A. (2016). Tarihî ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati ikinci cilt c-e. Ankara: TÜBA Yayınları.
- Toparlı, R., Vural, H., Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Umar, Ö. O. (2002). Suriye Türkleri. Türkler. (C. XX), 594-602, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- Yıldırım, F. 2006). Adana ve Osmaniye illeri ağızları I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Yücel, B. (2008) Türkiye’deki göçmen ağızlarında görülen Kıpçak lehçelerine özgü ñ>g değişmesinin sınırları üzerin. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri (25-30 Mart 2008 Şanlıurfa). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Abstract
Anadolu’ya göç eden Türk boyları arasında çoğunluk Oğuzlardır. Ancak tarihî süreç dikkate alındığında Kıpçak ve Karluk boylarının da Anadolu’ya geldiği bilinmektedir. Boyların çeşitliliği, birbirleri ile karışıp kaynaşması ve dilin doğal döngüsü; Oğuz boyları içerisindeki Oğuz dışı unsurların tespiti noktasında çeşitli sorunları ortaya çıkarmıştır. Türkiye Türkçesi ağızları (TTA) içerisinde konuyla ilgili çalışmalar yapılmış ancak Kıpçak boylarının dil özelliklerine dair bilgiler netlik kazanmamıştır. Kıpçak boylarına ait olduğu belirtilen kimi ses değişikliklerinin eski Türkçeye ait olduğu, kapalı hece sonunda görülen -ç>-ş değişikliğinin dilin doğal döngüsünden kaynaklandığı gibi görüşler Kıpçakça unsurlar noktasında tartışmalara sebep olmuştur. Suriye Türkmen Türkçesi ağızlarının (STTA) Kıpçakça unsurlar açısından TTA’dan bir adım önde olduğunu söylemek mümkündür. STTA’nın konuşulduğu bölgeler ve bu yerlerin tarihine bakıldığında Kıpçak Türklerinin Memluklu devleti çatısı altında bir dönem bu topraklarda hüküm sürdüğü bilinmektedir. TTA’da Oğuz dışı unsur bağlamında çalışmalara konu olan ç>ş değişikliği, genelde Kıpçak boylarına özgü dil özelliği olarak değerlendirilirken kelime sonunda gerçekleşen bu değişikliklere Kıpçakça unsur olma açısından temkinli bakılması gerektiği de dile getirilmiştir. STTA’da bu değişiklik çoğunlukla kapalı hece sonunda olsa da şerkes<çerkez gibi örneklerde ilk hecede de tespit edilmiştir. Bunun yanında ses, şekil ve söz varlığı açısından Kıpçak Türkçesine ait unsurlara rastlanmıştır. Bu bağlamda bu yazı, Suriye Türkmenlerinin tarihî sürecini de göz önünde bulundurarak Kıpçak boylarının STTA üzerindeki etkisine odaklanmaktadır.
References
- Akar, A. (2011). Türkiye Türkçesi ağızlarında Oğuzca dışı dil unsurları. 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri I. Cilt (s. 23-37), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
- Akıllar, S. (2023). Gaziantep ağzında Kıpçak Türkçesi unsurları. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
- Alibekiroğlu, S. (2013). Türkçede ön seste y. Turkish Studies, 8 (1), 685-710.
- Arslan-Erol, H. (2018). Kilis ili ağızları. Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi KİTAM Yayınları.
- Arslan-Erol, H. (2020a). Suriye Türkmen Türkçesi Ağızlarının Tespiti projesi üzerine. Tansü, Y. E. (Ed.) İbn Haldun anısına Türkiye ve Türk dünyası araştırmaları-VI, (s. 133-146). Ankara: İksad Yayınları.
- Arslan-Erol, H. (2020b). Suriye Türkmen Türkçesi ağız bölgeleri, Öbek, A. İ. ve diğerleri (Ed.) Prof. Dr. Vahit Türk Armağanı (s. 331-346). Ankara: Kesit Yayınları.
- Dağ, A. E. (2010). Halep Türkmenleri. (Doktora Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=veR1mHu9yoWjwcVUjCEoPMAWZTa67ARlYZeUdxIqQLMran8OK7s5GI2OdarNwXHy
- Eckmann, J. (1965). Memluk Kıpçakçasının Oğuzcalaşmasına dair, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 12, 35-41.
- Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
- Gökdağ, B. A. (2012). Irak Türkmen Türkçesinin şekil bilgisine dair notlar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1 (1), 113-123.
- Gülsevin, G. (2008). Türkiye Türkçesi ağızlarında Kıpçakça denilen unsurlar üzerine 2: (ç>ş değişmesi). Turkish Studies, 3 (3), 378-387.
- Kafalı, M. (1973). Suriye Türkleri-I. Töre Dergisi, 2 (21), 32-35.
- Karaca, V. İ. (2023). Çağdaş Türk lehçelerinde ünsüzler. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Karahan, L. (2003). Türkiye Türkçesi ağızlarında ş>s değişmesi ve Çalış beldesi (-Haymana) ağzı. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (13), 41-61.
- Karahan, L. (2014) Anadolu ağızlarının sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Kirişçioğlu, F. (2013). Suriye’de iç savaş sürerken Suriye Türkleri, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, Rapor: 1, Ankara.
- Koç, K., vd. (2003). Kazak Türkçesi – Türkiye Türkçesi sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Korkmaz, Z. (1971). Anadolu ağızlarının etnik yapı ile ilişkisi sorunu. Türk Dili Üzerine Araştırmalar 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Korkmaz, Z. (2013). Türkiye Türkçesinin temeli Oğuz Türkçesinin gelişimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Öztürk, J. (2009). Hatay ili ağızları. Adana: Karahan Kitabevi.
- Tanç, M. (2008). Türkiye Türkçesi ağızlarında çağdaş Kıpçak lehçeleriyle ortaklık gösteren s>h değişimi üzerine. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri (25-30 Mart 2008 Şanlıurfa). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tietze, A. (2016). Tarihî ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati ikinci cilt c-e. Ankara: TÜBA Yayınları.
- Toparlı, R., Vural, H., Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Umar, Ö. O. (2002). Suriye Türkleri. Türkler. (C. XX), 594-602, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- Yıldırım, F. 2006). Adana ve Osmaniye illeri ağızları I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Yücel, B. (2008) Türkiye’deki göçmen ağızlarında görülen Kıpçak lehçelerine özgü ñ>g değişmesinin sınırları üzerin. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri (25-30 Mart 2008 Şanlıurfa). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | South-West (Oghuz) Turkic Dialects and Literatures, New Turkish Language (Turkish of Old Anatolia, Ottoman, Turkiye) |
| Journal Section | Turkish Language and Literature |
| Authors | |
| Publication Date | April 29, 2025 |
| Submission Date | August 22, 2024 |
| Acceptance Date | April 7, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 24 Issue: 2 |
