Research Article
BibTex RIS Cite

Mehmed Emîn el-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme

Year 2025, Volume: 23 Issue: 1, 198 - 217, 30.06.2025
https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1640675

Abstract

Müteahhirîn dönemin önde gelen Mâtürîdî âlimlerinden Birgivî Mehmed Efendi’nin (ö. 981/1573), eṭ-Ṭarîḳatü’l-Muḥammediyye adlı eserinde çözmeye çalıştığı en önemli problemlerden biri, insanın özgürlüğü ve ahlâkî sorumluluğunun nasıl temellendirileceği meselesidir. Birgivî, Allah’ın her şeyin yaratıcısı olması ile O’nun ezelde insanın fiillerini bilmesi, takdîr etmesi ve levh-i mahfûzda yazmasının, insanın söz konusu fiillerde mecbûr olduğu anlamına gelmeyeceğini savunmuştur. Çünkü insanın, fiillerinin âdete dayalı sebebi olan ve haricî varlığı bulunmayan, yani yaratmaya konu olmayan cüzî bir ihtiyârı ve kalbî bir iradesi vardır. Birgivî, bir taraftan insanın sahip olduğu cüzî ihtiyâr ve kalbî irade sayesinde fiillerinde etkin bir rol üstlendiğini ifade ederken, diğer taraftan Ebü’l-Hasan el-Eşʿarî’nin (ö. 324/935-36), “Biz fiillerimizde muhtâr, irademizde muztarız” şeklinde ifade edilen cebr-i mutavassıt görüşünü savunduğunu, ancak bunun salt cebirden (cebr-i maḥż) farklı olmadığını ileri sürmüştür. Birgivî’nin, insan fiilleri problemi bağlamında dile getirdiği bu görüşler, kendisinden sonraki âlimler üzerinde son derece etkili olmuştur. Ancak Birgivî’nin sözü edilen etkisi, tüm âlimlerde aynı şekilde tezahür etmemiştir. Zira bir tarafta Dâvûd-i Karsî (ö. 1169/1756), Akkirmânî (ö. 1174/1760) ve Ebû Saîd el-Hâdimî (ö. 1176/1762) gibi pek çok âlim insan fiilleri problemini, Birgivî’den tevarüs ettikleri ilmî miras çerçevesinde temellendirme ve izah etme çabası güderken, diğer tarafta İbrahim el-Kûrânî (ö. 1101/1690), Saçaklızâde Mehmed Efendi (ö. 1145/1732) ve Mehmed Emin el-Üsküdârî (ö. 1149/1736) gibi onun, bahse konu görüşlerini tenkit eden âlimler de olmuştur. Bu çalışma Üsküdârî’nin, cebir ve kader meselesini ele aldığı risâlesinden hareketle Birgivî’ye yönelttiği eleştirileri içerik analiz yöntemini kullanmak suretiyle geniş bir perspektiften ele almaktadır. Böylelikle hem genel anlamda Üsküdârî’nin insan fiilleri meselesine bakışının hem de Birgivî’ye yönettiği tenkitlerin tespiti amaçlanmıştır. Üsküdârî, bahse konu risâlesinde Birgivî’nin Eşʿarî’ye yönelik eleştirilerine cevap verme amacı gütmüş, ancak bunu yaparken onun görüşlerine toptancı bir bakış açısıyla yaklaşmamış, aksine kabule şayan bulduğu hususları açıkça dile getirmiştir. Öte taraftan cüzî ihtiyârın ontik yapısı, yaratmanın anlamı, âdet-fiil ilişkisi, ilâhî ilim, takdîr ve levh-i mahfûzda yazma ile ihtiyârî fiil arasındaki irtibat, Eşʿarî’nin, insan fiilleri bağlamında dile getirdiği görüşlerin salt cebir olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği gibi hususlarda Eşʿarî geleneğe uygun izahlar yapmıştır.

Ethical Statement

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur. (AdemSünger)

References

  • Arpaguş, Hatice K. “İmam Mâtürîdî’ye Göre İnsanın Hürriyeti ve Kaynakları”. İmâm Mâtürîdî ve Teʾvîlâtül-Kurʾân Sempozyumu. ed. Hatice K. Arpaguş vd. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
  • Arpaguş, Hatice K. “Sadruşşerîa’nın el-Mukaddimâtü’l-Erbaa’sı Bağlamında İnsan Fiilleri”. Uluslararası 14. ve 15. Yüzyıl İslam Düşüncesinde Felsefe, Kelam ve Tasavvuf Sempozyumu Bildirileri I. ed. Murat Demirkol - vd. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yayınları, 2020.
  • Birgivî, Mehmed Efendi. eṭ-Ṭarîḳatü’l-Muḥammediyye ve’s-sîretü’l-Aḥmediyye. thk. Muhammed Rahmetullah Hâfız en-Nedvî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2011.
  • Borsbuğa, Mustafa. “İrâde Özgürlüğünün Metafizik Temeli: Dâvûd-i Karsî’nin Risâle fi’l-İḫtiyârâti’l-Cüzʾiyye ve’l-İrâdâti’l-Ḳalbiyye Adlı Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi”. Kader Dergisi 19/21 (2021), 233-321. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.898088
  • Borsbuğa, Mustafa - Borsbuğa, Coşkun. “Hayati Ahmed Efendi’nin Risâletu’l-İrâdeti’l-Cüz’iyye Adlı Risalesinin Tahlil, Tahkik Ve Tercümesi”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (Temmuz 2021), 647-661. https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.936513.
  • Cürcânî, Seyyid Şerîf el-. Şerḥu’l-Mevâḳıf. çev. Ömer Türker. 3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Gazzâli’nin İhyâ’sı ile Birgivi’nin Tarikât-ı Muhammediyyesi’nin Mukayesesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 13/3-4 (2000).
  • Çelik, Şerife Nur. “Hicazlı Bir Âlimin Diyar-ı Rum ile Entelektüel Etkileşimi İbrâhîm el-Kûrânî’nin Cilâü’l-Enzâr Risalesinde Hanefî-Mâtürîdî Geleneğe Eleştirileri”. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 8/1 (Nisan 2022), 61-94. https://doi.org/dx.doi.org/10.12658/Nazariyat.8.1.M0152
  • Devvânî, Celâlüddin ed-. Risâletü ḫalḳi’l-aʿmâl. thk. Saîd Fûde. b.y.: Asleyn, 2017.
  • Ebû Hanîfe. “el-Fıḳhü’l-ekber”. çev. Mustafa Öz. İmâm-ı Aʻzâm’ın Beş Eseri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
  • Eşʿarî, Ebü’l-Hasan el-. el-Lümaʿ fi’r-red ʿalâ ehli’z-zeyġ ve’l-bidaʿ. thk. Abdülaziz İzzeddin Seyrevan. Beyrut: Dârü’l-Lübnan, 1987.
  • Eşʿarî, Ebü’l-Hasan el-. Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn ve’ḫtilâfü’l-muṣallîn. thk. Helmut Ritter. Wiesbaden: Dâru’n-Neşr, 1980.
  • Gelenbevî, Ebü’l-Feth İsmail b. Mustafa el-. Ḥâşiye ʿale’l-Celâl mine’l-ʿAḳāʾid. Dersaadet/İstanbul: Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, 1307.
  • Gündoğar, Hamdi. “Eşʿarîliğin İnsan Fiilleri ve Kesb Teorisine Klasik ve Modern Dönemde Yapılan Bazı Eleştiriler”, Uluslararası İmam Eşʿarî ve Eşʿarîlik Sempozyumu. ed. Cemalettin Erdemci - Fadıl Ayğan. 2 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
  • Hâdimî, Ebû Saîd. el-Berîḳatü’l-Maḥmûdiyye fî şerḥi’ṭ-Ṭarîḳati’l-Muḥammediyye ve’ş-şerîʿati’n-nebeviyye fi’s-sîreti’l-Aḥmediyye. 2 Cilt. İstanbul: Şirket-i Sahâfiyye-i Osmâniyye Matbaası, 1318.
  • Harputlu İshak Efendi. Zübdetü İlmi’l-Kelâm. İstanbul: Cemiyeti-i İlmiyye-i Osmaniyye Matbaası, 1683.
  • Kādî Abdülcebbâr. el-Muġnî fî ebvâbi’t-tevḥîd ve’l-ʿadl: el-Aslah, İstihkākuʾz-zem, et-Tevbe. thk. Mustafa es-Sekkā. 14+2 Cilt. Kâhire: ed-Dâru’l-Mıṣriyye li’-Teʾlîf ve’t-Terceme, 1963.
  • Kādî Abdülcebbâr. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse: Muʿtezile’nin Beş İlkesi. çev. İlyas Çelebi. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
  • Kalaycı, Mehmet. “18. Yüzyıl Osmanlı Dinî Düşüncesinde Mâturîdîlik Vurgusu: Hanefîlikten Mâturîdîliğe Giden Sürece Dair Bir Tahlil”, Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası (Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler) - XVIII. Yüzyıl. ed. Ahmet Hamdi Furat - vd. 2 Cilt. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2018.
  • Kankırî, Abdullah b. Hasan el-. Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi’l-ʿAḳāʾidi’l-ʿAḍudiyye. İstanbul: Beyazıt Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi, 2037/2.
  • Karacan, Murat. “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Âlimi Hâdimî’nin İnsan Fiillerine Dair Bir Risalesi: Tercüme ve Tahlil”, Osmanlı’da İlm-i Kelâm: Âlimler, Eserler, Meseleler,. ed. Osman Demir - vd. İstanbul: İsar Yayınlar, 2016.
  • Kılaç, Fatıma Sümeyye. “Mehmed Emin Üsküdârî’nin Risâle Bimâ Yeteallevhu El-Cebr ve’l-ihtiyâr İsimli Eseri: Tahkik, Tahlil Ve Tercüme”. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 14 (Aralık 2024), 163-191.
  • Köksal, Asım Cüneyd. “Osmanlılarda Mukaddimât-ı Erbaa Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 14/27 (2016), 101-132.
  • Mâtürîdî, Ebû Mansûr el-. Kitâbü’t-Tevḥîd. thk. Bekir Topaloğlu - Muhammed Aruçi. İstanbul: İSAM Yayınları, 3. bs., 2017.
  • Namlı, Abdullah. “Sadruşşeria ve İbnü’l-Hümâm’a Göre Cüz’î İrâdenin Yaratmanın Konusu Olup Olmadığı Meselesi”. Kader Dergisi 18/1 (2020). https://doi.org/10.18317/kaderdergi.705904
  • Okur, Hüseyin. “Kıyas İşleminde İllet Birliğinin Sağlanamaması Hali: Kıyâs Ma‘a’l-Fârık”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 36 (Ekim 2020), 17-48. https://doi.org/0000-0003-4285-7478
  • Özdi̇nç, Ridvan. “Osmanlı Düşüncesinde İrade Hürriyeti Ve Müstakimzâde Süleyman Efendi’nin İrade-i Cüz’iyye Risalesi”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 22 (Ekim 2012), 73-95.
  • Süleymân b. Eş’as es-Sicistânî, Ebû Dâvûd. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Kemâl Yûsuf Hût. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1409.
  • Sünger, Adem. “Osman el-Afîf es-Seferîhisârî’nin Risâletü’l-İrâdeti’l-Cüzʾiyye Adlı Eseri: Tahlil, Tahkik Ve Tercüme”. Kader Dergisi 21/2 (Aralık 2023), 611-632. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1366602.
  • Teftâzânî, Saʿdüddîn et-. Şerḥu’t- Telvîḥ ʻale’l-Tavżîḥ li metni’t- Tenḳīḥ fî uṣûli’l-fıḳh. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
  • Üsküdârî, Mehmed Emin el-. Risâle bimâ yeteallevhu el-cebr ve’l-ihtiyâr. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Kemankeş, 556/14.
  • Watt, W. M. “İslam’da Kesb Doktrininin Kökeni”. çev. İbrahim Hakkı İnal. e-makâlât Mezhep Araştırmaları 9/1 (Temmuz 2016), 99-121.

Mehmed Amīn al-Üsküdārī’s Contribution to the Discussions on Particual Will: A Study on Birgivī’s Criticism

Year 2025, Volume: 23 Issue: 1, 198 - 217, 30.06.2025
https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1640675

Abstract

One of the most important problems that Birgivī Mehmed Efendi (d. 981/1573), one of the prominent Māturīdī scholars of the later period, attempted to solve in his eṭ-Ṭarīḳat al-Muḥammadiyya is how to justify human freedom and moral responsibility. Birgivī argued that the fact that God is the creator of all things and that he knows, wills, and determines human actions in eternity and writes them down on the preserved tablet does not mean that human beings are obligated to do these actions. This is because human beings have a voluntary choice and a heart’s will, which are the customary causes of their actions and do not have an external existence, that is, they are not subject to creation. On the one hand, Birgivī argued that human beings play an active role in their actions thanks to their voluntary choice and heart’s will; on the other hand, he argued that Abū al-Ḥasan al-Ashʿarī (d. 324/935-36) defended the view of jabr al-mutawassīt, which is expressed as “We are muztar in our will and mukhtār in our actions.” However, he argued that this is not different from jabr al-maḥż. These views expressed by Birgivī in the context of the problem of human actions had a great influence on the scholars after him. However, Birgivī’s influence did not manifest itself in the same way in all scholars. On the one hand, many scholars such as Dāwūd al-Kārsī (d. 1169/1756), Akkirmānī (d. 1174/1760), and Abū Saīd al-Khādimī (d. 1176/1762) endeavored to ground and explain the problem of human actions within the framework of the scholarly heritage they inherited from Birgivī, while on the other hand, Ibrāhīm al-Kūrānī (d. 1101/1690), Saçaḳlīzāde Mehmed Efendi (d. 1145/1732), and Mehmed Amīn al-Üsküdārī (d. 1149/1736), who criticized his views. In the preliminary study, it was determined that the views of the aforementioned scholars on human actions were discussed in various studies, but Üsküdârî’s views were not the subject of any study. This study examines Mehmed Emîn al-Üsküdârî’s criticisms directed at Birgivî from a broad perspective, based on his treatise dealing with the issues of jabr and qadar, employing the method of content analysis. In this way, it is aimed to determine both Üsküdârî’s general view of the issue of human actions and his criticisms of Birgivî. In the aforementioned treatise, Usūdārī aimed to respond to Birgivī’s criticisms of al-Ashʿarī rather than explaining his views on the acts of the servants, but in doing so, he did not approach his views from a totalizing perspective; on the contrary, he clearly expressed the points that he found acceptable. On the other hand, he provides explanations in accordance with the Ashʿarite tradition on issues such as the ontic structure of juzī volition, the meaning of creation, the relationship between custom and action, the connection between divine knowledge, predestination, and writing on the preserved tablet and voluntary action, and whether al-Ashʿarī’s views on human actions can be characterized as mere algebra.

References

  • Arpaguş, Hatice K. “İmam Mâtürîdî’ye Göre İnsanın Hürriyeti ve Kaynakları”. İmâm Mâtürîdî ve Teʾvîlâtül-Kurʾân Sempozyumu. ed. Hatice K. Arpaguş vd. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
  • Arpaguş, Hatice K. “Sadruşşerîa’nın el-Mukaddimâtü’l-Erbaa’sı Bağlamında İnsan Fiilleri”. Uluslararası 14. ve 15. Yüzyıl İslam Düşüncesinde Felsefe, Kelam ve Tasavvuf Sempozyumu Bildirileri I. ed. Murat Demirkol - vd. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yayınları, 2020.
  • Birgivî, Mehmed Efendi. eṭ-Ṭarîḳatü’l-Muḥammediyye ve’s-sîretü’l-Aḥmediyye. thk. Muhammed Rahmetullah Hâfız en-Nedvî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2011.
  • Borsbuğa, Mustafa. “İrâde Özgürlüğünün Metafizik Temeli: Dâvûd-i Karsî’nin Risâle fi’l-İḫtiyârâti’l-Cüzʾiyye ve’l-İrâdâti’l-Ḳalbiyye Adlı Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi”. Kader Dergisi 19/21 (2021), 233-321. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.898088
  • Borsbuğa, Mustafa - Borsbuğa, Coşkun. “Hayati Ahmed Efendi’nin Risâletu’l-İrâdeti’l-Cüz’iyye Adlı Risalesinin Tahlil, Tahkik Ve Tercümesi”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (Temmuz 2021), 647-661. https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.936513.
  • Cürcânî, Seyyid Şerîf el-. Şerḥu’l-Mevâḳıf. çev. Ömer Türker. 3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Gazzâli’nin İhyâ’sı ile Birgivi’nin Tarikât-ı Muhammediyyesi’nin Mukayesesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 13/3-4 (2000).
  • Çelik, Şerife Nur. “Hicazlı Bir Âlimin Diyar-ı Rum ile Entelektüel Etkileşimi İbrâhîm el-Kûrânî’nin Cilâü’l-Enzâr Risalesinde Hanefî-Mâtürîdî Geleneğe Eleştirileri”. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 8/1 (Nisan 2022), 61-94. https://doi.org/dx.doi.org/10.12658/Nazariyat.8.1.M0152
  • Devvânî, Celâlüddin ed-. Risâletü ḫalḳi’l-aʿmâl. thk. Saîd Fûde. b.y.: Asleyn, 2017.
  • Ebû Hanîfe. “el-Fıḳhü’l-ekber”. çev. Mustafa Öz. İmâm-ı Aʻzâm’ın Beş Eseri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
  • Eşʿarî, Ebü’l-Hasan el-. el-Lümaʿ fi’r-red ʿalâ ehli’z-zeyġ ve’l-bidaʿ. thk. Abdülaziz İzzeddin Seyrevan. Beyrut: Dârü’l-Lübnan, 1987.
  • Eşʿarî, Ebü’l-Hasan el-. Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn ve’ḫtilâfü’l-muṣallîn. thk. Helmut Ritter. Wiesbaden: Dâru’n-Neşr, 1980.
  • Gelenbevî, Ebü’l-Feth İsmail b. Mustafa el-. Ḥâşiye ʿale’l-Celâl mine’l-ʿAḳāʾid. Dersaadet/İstanbul: Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, 1307.
  • Gündoğar, Hamdi. “Eşʿarîliğin İnsan Fiilleri ve Kesb Teorisine Klasik ve Modern Dönemde Yapılan Bazı Eleştiriler”, Uluslararası İmam Eşʿarî ve Eşʿarîlik Sempozyumu. ed. Cemalettin Erdemci - Fadıl Ayğan. 2 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
  • Hâdimî, Ebû Saîd. el-Berîḳatü’l-Maḥmûdiyye fî şerḥi’ṭ-Ṭarîḳati’l-Muḥammediyye ve’ş-şerîʿati’n-nebeviyye fi’s-sîreti’l-Aḥmediyye. 2 Cilt. İstanbul: Şirket-i Sahâfiyye-i Osmâniyye Matbaası, 1318.
  • Harputlu İshak Efendi. Zübdetü İlmi’l-Kelâm. İstanbul: Cemiyeti-i İlmiyye-i Osmaniyye Matbaası, 1683.
  • Kādî Abdülcebbâr. el-Muġnî fî ebvâbi’t-tevḥîd ve’l-ʿadl: el-Aslah, İstihkākuʾz-zem, et-Tevbe. thk. Mustafa es-Sekkā. 14+2 Cilt. Kâhire: ed-Dâru’l-Mıṣriyye li’-Teʾlîf ve’t-Terceme, 1963.
  • Kādî Abdülcebbâr. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse: Muʿtezile’nin Beş İlkesi. çev. İlyas Çelebi. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
  • Kalaycı, Mehmet. “18. Yüzyıl Osmanlı Dinî Düşüncesinde Mâturîdîlik Vurgusu: Hanefîlikten Mâturîdîliğe Giden Sürece Dair Bir Tahlil”, Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası (Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler) - XVIII. Yüzyıl. ed. Ahmet Hamdi Furat - vd. 2 Cilt. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2018.
  • Kankırî, Abdullah b. Hasan el-. Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi’l-ʿAḳāʾidi’l-ʿAḍudiyye. İstanbul: Beyazıt Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi, 2037/2.
  • Karacan, Murat. “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Âlimi Hâdimî’nin İnsan Fiillerine Dair Bir Risalesi: Tercüme ve Tahlil”, Osmanlı’da İlm-i Kelâm: Âlimler, Eserler, Meseleler,. ed. Osman Demir - vd. İstanbul: İsar Yayınlar, 2016.
  • Kılaç, Fatıma Sümeyye. “Mehmed Emin Üsküdârî’nin Risâle Bimâ Yeteallevhu El-Cebr ve’l-ihtiyâr İsimli Eseri: Tahkik, Tahlil Ve Tercüme”. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 14 (Aralık 2024), 163-191.
  • Köksal, Asım Cüneyd. “Osmanlılarda Mukaddimât-ı Erbaa Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 14/27 (2016), 101-132.
  • Mâtürîdî, Ebû Mansûr el-. Kitâbü’t-Tevḥîd. thk. Bekir Topaloğlu - Muhammed Aruçi. İstanbul: İSAM Yayınları, 3. bs., 2017.
  • Namlı, Abdullah. “Sadruşşeria ve İbnü’l-Hümâm’a Göre Cüz’î İrâdenin Yaratmanın Konusu Olup Olmadığı Meselesi”. Kader Dergisi 18/1 (2020). https://doi.org/10.18317/kaderdergi.705904
  • Okur, Hüseyin. “Kıyas İşleminde İllet Birliğinin Sağlanamaması Hali: Kıyâs Ma‘a’l-Fârık”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 36 (Ekim 2020), 17-48. https://doi.org/0000-0003-4285-7478
  • Özdi̇nç, Ridvan. “Osmanlı Düşüncesinde İrade Hürriyeti Ve Müstakimzâde Süleyman Efendi’nin İrade-i Cüz’iyye Risalesi”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 22 (Ekim 2012), 73-95.
  • Süleymân b. Eş’as es-Sicistânî, Ebû Dâvûd. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Kemâl Yûsuf Hût. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1409.
  • Sünger, Adem. “Osman el-Afîf es-Seferîhisârî’nin Risâletü’l-İrâdeti’l-Cüzʾiyye Adlı Eseri: Tahlil, Tahkik Ve Tercüme”. Kader Dergisi 21/2 (Aralık 2023), 611-632. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1366602.
  • Teftâzânî, Saʿdüddîn et-. Şerḥu’t- Telvîḥ ʻale’l-Tavżîḥ li metni’t- Tenḳīḥ fî uṣûli’l-fıḳh. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
  • Üsküdârî, Mehmed Emin el-. Risâle bimâ yeteallevhu el-cebr ve’l-ihtiyâr. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Kemankeş, 556/14.
  • Watt, W. M. “İslam’da Kesb Doktrininin Kökeni”. çev. İbrahim Hakkı İnal. e-makâlât Mezhep Araştırmaları 9/1 (Temmuz 2016), 99-121.
There are 32 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Kalam
Journal Section Articles
Authors

Adem Sünger 0000-0002-7926-5305

Publication Date June 30, 2025
Submission Date February 15, 2025
Acceptance Date April 14, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 23 Issue: 1

Cite

APA Sünger, A. (2025). Mehmed Emîn el-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme. Kader, 23(1), 198-217. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1640675
AMA Sünger A. Mehmed Emîn el-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme. Kader. June 2025;23(1):198-217. doi:10.18317/kaderdergi.1640675
Chicago Sünger, Adem. “Mehmed Emîn El-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme”. Kader 23, no. 1 (June 2025): 198-217. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1640675.
EndNote Sünger A (June 1, 2025) Mehmed Emîn el-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme. Kader 23 1 198–217.
IEEE A. Sünger, “Mehmed Emîn el-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme”, Kader, vol. 23, no. 1, pp. 198–217, 2025, doi: 10.18317/kaderdergi.1640675.
ISNAD Sünger, Adem. “Mehmed Emîn El-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme”. Kader 23/1 (June 2025), 198-217. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1640675.
JAMA Sünger A. Mehmed Emîn el-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme. Kader. 2025;23:198–217.
MLA Sünger, Adem. “Mehmed Emîn El-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme”. Kader, vol. 23, no. 1, 2025, pp. 198-17, doi:10.18317/kaderdergi.1640675.
Vancouver Sünger A. Mehmed Emîn el-Üsküdârî’nin Cüzî İrade Tartışmalarına Katkısı: Birgivî Eleştirisi Üzerine Bir İnceleme. Kader. 2025;23(1):198-217.