Research Article
BibTex RIS Cite

ZAMAN, KRONOLOJİ, DEĞİŞİM VE SÜREKLİLİK BECERİLERİ BAĞLAMINDA SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARINDA OĞUZLARIN TEMSİLİ

Year 2025, , 115 - 134, 30.06.2025

Gökhan Abanoz

https://doi.org/10.69643/kaped.1663168

Abstract

Bu araştırma, sosyal bilgiler ders kitaplarında Oğuz boyunun tarihsel süreçteki rolünün zamanı anlama ve kronolojik düşünme ile değişim ve sürekliliği algılama becerileri bağlamında nasıl ele alındığını incelemeyi amaçlamıştır. Araştırma, nitel yöntemlerden doküman incelemesi yoluyla gerçekleştirilmiştir. Veri setini, Sosyal Bilgiler 5, 6 ve 7. sınıf ders kitaplarının oluşturduğu araştırmanın verileri doküman analiziyle çözümlenmiştir. Araştırma bulgularına göre, Oğuz boyu Asya Hunları bağlamında Oğuz Kağan Destanı’ndan yapılan alıntılarla efsanevi bir çerçevede ele alınmıştır. Ancak, Göktürkler döneminde siyasi ve askerî açıdan önemli bir güç olmalarına rağmen adları anılmamış, 1040 yılına gelindiğinde ise doğrudan Selçuklular adıyla bir hanedan olarak sunulmuştur. Oğuzların, Türk tarihinin en önemli boylarından biri olarak 1040 yılında tarih sahnesine çıktıkları şeklindeki yanlış algı, öğrencilerin tarihsel sürekliliği anlamalarını ve olaylar arasındaki bağlantıları kurmalarını olumsuz etkileyebilir. Çalışma, Oğuzların tarihsel süreçteki rollerinin sosyal bilgiler ders kitaplarında daha bütüncül ve kronolojik bir bağlamda ele alınması gerektiğini vurgulayarak, tarih öğretiminde değişim ve süreklilik bağlantısının güçlendirilmesi yönünde öneriler sunmaktadır.

Keywords

Sosyal bilgiler ders kitapları Zamanı anlama ve Kronolojik düşünme Değişim ve sürekliliği algılama Oğuzlar

References

  • Alizade, R. (2021). Dede Korkut kitabı’nın tarihi ve kültürel veriler açısından değerlendirilmesi. Motif Akademi Halk Bilim Dergisi, 14(35), 926-936. https://doi.org/10.12981/mahder.929460
  • Bailey, K. D. (2007). Methods of social research. Free Press.
  • Blow, F., Lee, P., & Shemilt, D. (2012). Time and chronology: conjoined twins or distant cousins? Teaching History. 147, 26-34.
  • Carr, E. H. (1980). Tarih nedir. M. G. Gürtürk (Çev.). Birikim Yayınları.
  • Chapman, T. (1993). Teaching chronology through timelines. Teaching History, 73. 25-29.
  • Çanaklı, F., & Beldağ, A. (2023). Zaman ve kronolojiyi algılama becerisinin sosyal bilgiler dersi bağlamında incelenmesi: Nitel bir çalışma. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 6(2), 140–161.
  • Demircioğlu, İ. H. (2005). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Anı Yayıncılık.
  • Demircioğlu, İ. H., & Akengin, H. (2012). Zaman ve mekâna ilişkin becerilerin öğretimi. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (ss. 187-224). Pegem Akademi.
  • Demircioğlu, İ. H. (2013). Türkiye’de tarih öğretiminin yönelimi üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Araştırmaları, 38, 119–133.
  • Dilek, D., & Dilek, G. (2015). Tarihsel becerilerin öğretimi, M. Demirel (Ed.), Tarih Öğretim Yöntemleri içinde (135-152). Pegem Akademi.
  • Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 77-96.
  • Eberhard, W. (2008). “Orta Asya göçebe kavimlerinde devlet kurma süreci”, (Çev. O. G. Özgüdenli), Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 18, 1-8.
  • Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı-I, Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
  • Eyuboğlu, İ. Z. (1991). Tarihin ilkeleri. Say Yayınları.
  • Hocaoğlu, D. (2003). Orada Öylece Duran Tarih. Bilgi ve Düşünce, 1(4), 82-87.
  • Gömeç, S. (2010). Boyla ve baga unvanı. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(1), 73-80.
  • Karatay, O. (2020). İlk Oğuzlar köken, türeyiş ve erken tarihleri üzerine çalışmalar. Ötüken Neşriyat.
  • Jay, L., & Reisman, A. (2019). Teaching change and continuity with historical analogies. Social Studies Research and Practice, 14(1), 98-104. https://doi.org/10.1108/SSRP-03-2019-0020
  • Lello, J. (1980). The concept of time, the teaching of history, and school organization. The History Teacher, 13(3). 341-350.
  • Levstik, L. S., & Barton, K. C. (2011). Doing history: Investigating with children in elementary and middle school. Routledge.
  • Lorenc, J., Mrozowski, K., Oniszczuk, A., Staniszewski, J., & Starczynowska, K. (2013). How is chronological thinking tested? Edukacja An Interdisciplinary Approach,1, 84-97.
  • Lowenthal, D. (2009). The heritage crusade and the spoils of history. Cambridge University Press.
  • Galán, (2016). Learning historical and chronological time: Practical applications. European Journal of Science and Theology,12 (1), 5-16. https://doi.org/10.48550/arXiv.1803.01680.
  • McCreedy C. M. (2002). Elementary history education and children's perceptions of time. [Honors Theses]. Western Michigan University. https://scholarworks.wmich.edu/honors_theses/1716
  • MEB (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • MEB (2019a). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabı. Devlet Matbaası.
  • MEB, (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 6. sınıf ders kitabı. Anadol Yayıncılık.
  • MEB, (2019b). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 6. sınıf ders kitabı. Devlet Matbaası.
  • MEB, (2019c). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Ekoyay Yayıncılık.
  • MEB, (2019d). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Devlet Matbaası.
  • MEB (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabı. Ata Yayıncılık.
  • MEB, (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli, Alan Becerileri. https://tymm.meb.gov.tr/beceriler/alan-becerileri.
  • Merriam, S. B. (2009). Qualitavive research a quide to desing and ımplementation. S. Turan (Çev.). Nobel Yayınevi.
  • Nichol, J. (1999). Who wants to fight? Who wants to floo? Teaching history from a 'thinking skills' perspectivs. Teaching History, 95, 6-13.
  • Ozan, H., & Yıldırım, T. (2024). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin zaman ve kronolojiyi algılama becerisine yönelik görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 10(3), 920–939.
  • Patton, M. (2001). Quin, qualitative research & evaluation methods, Suge Paplications. Sage Publishing.
  • Poster, J. B. (1973). The birth of the past: Children's perception of historical time. The History Teacher, 6(4). 587-598.
  • Rüsen, J. (2012). Tradıtıon: A prıncıple of hıstorıcal sense-generatıon and its logıc and effect ın hıstorıcal culture. Tradition and History, 51(4). 45-59.
  • Sel, B., & Sözer, M. A. (2020). Change and continuity perception skills in social Studies curriculum in Turkey and America within the scope of teaching historical time. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 1-19. https://doi.org/10.29065/usakead.649688.
  • Skjæveland, Y. (2017). Learning history in early childhood: Teaching methods and children’s understanding. Contemporary Issues in Early Childhood, 18(1) 8–22. https://doi.org/10.1177/146394911769226.
  • Solé, G. (2019). Children’s understanding of time: A study in a primary history classroom. History Education Research Journal,16(1), 158–73. https://doi.org/10.18546/HERJ.16.1.13.
  • Sümer, F. (1972). Oğuzlar (Türkmenler) tarihleri-boy teşkilatı-destanları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi Yayınları.
  • Şahin, V. (2017). Dede korkut hikâyelerinde mekân algısı ve kurgusu. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(8), 1-49.
  • Şimşek, A. (2009). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zamanın ve kronoloji becerileri, M. Safran (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss. 92-115). Pegem Akademi.
  • Şimşek, A. (2014). Kronoloji ve zaman algısı. M. Safran (Ed.), Tarih Nasıl Öğretilir Tarih Öğretmenleri İçin Özel Öğretim Yöntemleri içinde (ss. 98-103), Yeni İnsan Yayınları.
  • Taşağıl, A. (2013). Çin kaynaklarına göre eski Türk boyları. Türk Tarih Kurumu
  • Tavşancıl, E., & Arslan, A. E. (2001). Sözel ve yazılı materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. Epilison Yayıncılık.
  • Thorp, R. (2016). Uses of history in history education. Umeå Print & Media Umeå Universitet
  • Thorp, R. (2020). How to develop historical consciousness through uses of history – A Swedish perspective. J. Wojdon (Ed.). In Cultural and Religious Diversity and Its Implications for History Education (pp. 207-224). Wochenschau Verlag.
  • VanSledright, B. (2008). Narratives of nation-state, historical knowledge, and school history education. Review of Research in Education, 32(1), 109–146. https://doi.org/10.3102/0091732X07311065.
  • Waring, S. M. (2010). Escaping myopia: Teaching students about historical sausality. The History Teacher, 2(43), 283–288.
  • Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
  • Yolcu, S., & Metin, Ö. (2024). Öğretmen görüşleri ışığında dördüncü sınıf sosyal bilgiler ders kitabının değişim ve sürekliliği algılama becerisi açısından değerlendirilmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 16(31), 538–558.

THE REPRESENTATION OF THE OGHUZ IN SOCIAL STUDIES TEXTBOOKS IN THE CONTEXT OF TIME, CHRONOLOGY, CHANGE, AND CONTINUITY SKILLS

Year 2025, , 115 - 134, 30.06.2025

Gökhan Abanoz

https://doi.org/10.69643/kaped.1663168

Abstract

This research aims to examine how the role of the Oghuz tribe in the historical process is addressed in social studies textbooks within the context of understanding time, chronological thinking, and perceiving change and continuity. The research was conducted using qualitative methods through document analysis. The data set consists of the Social Studies textbooks for 5th, 6th, and 7th grades, and the data were analyzed using document analysis. According to the findings, the Oghuz tribe is presented in a legendary context through excerpts from the Oghuz Khagan Epic in the context of the Xiongnu. However, despite being a significant political and military power during the Göktürk period, their name was not mentioned, and by the year 1040, they were directly presented as the Seljuks, a dynasty. The misconception that the Oghuz, one of the most important tribes in Turkish history, appeared on the historical stage in 1040 could negatively affect students' understanding of historical continuity and their ability to make connections between events. The study emphasizes that the role of the Oghuz in the historical process should be addressed in a more holistic and chronological context in social studies textbooks, and it provides suggestions for strengthening the connection between change and continuity in history teaching.

Keywords

Social Studies Textbooks Understanding Time and Chronological Thinking Perceiving Change and Continuity Oghuz

References

  • Alizade, R. (2021). Dede Korkut kitabı’nın tarihi ve kültürel veriler açısından değerlendirilmesi. Motif Akademi Halk Bilim Dergisi, 14(35), 926-936. https://doi.org/10.12981/mahder.929460
  • Bailey, K. D. (2007). Methods of social research. Free Press.
  • Blow, F., Lee, P., & Shemilt, D. (2012). Time and chronology: conjoined twins or distant cousins? Teaching History. 147, 26-34.
  • Carr, E. H. (1980). Tarih nedir. M. G. Gürtürk (Çev.). Birikim Yayınları.
  • Chapman, T. (1993). Teaching chronology through timelines. Teaching History, 73. 25-29.
  • Çanaklı, F., & Beldağ, A. (2023). Zaman ve kronolojiyi algılama becerisinin sosyal bilgiler dersi bağlamında incelenmesi: Nitel bir çalışma. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 6(2), 140–161.
  • Demircioğlu, İ. H. (2005). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Anı Yayıncılık.
  • Demircioğlu, İ. H., & Akengin, H. (2012). Zaman ve mekâna ilişkin becerilerin öğretimi. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (ss. 187-224). Pegem Akademi.
  • Demircioğlu, İ. H. (2013). Türkiye’de tarih öğretiminin yönelimi üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Araştırmaları, 38, 119–133.
  • Dilek, D., & Dilek, G. (2015). Tarihsel becerilerin öğretimi, M. Demirel (Ed.), Tarih Öğretim Yöntemleri içinde (135-152). Pegem Akademi.
  • Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 77-96.
  • Eberhard, W. (2008). “Orta Asya göçebe kavimlerinde devlet kurma süreci”, (Çev. O. G. Özgüdenli), Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 18, 1-8.
  • Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı-I, Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
  • Eyuboğlu, İ. Z. (1991). Tarihin ilkeleri. Say Yayınları.
  • Hocaoğlu, D. (2003). Orada Öylece Duran Tarih. Bilgi ve Düşünce, 1(4), 82-87.
  • Gömeç, S. (2010). Boyla ve baga unvanı. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(1), 73-80.
  • Karatay, O. (2020). İlk Oğuzlar köken, türeyiş ve erken tarihleri üzerine çalışmalar. Ötüken Neşriyat.
  • Jay, L., & Reisman, A. (2019). Teaching change and continuity with historical analogies. Social Studies Research and Practice, 14(1), 98-104. https://doi.org/10.1108/SSRP-03-2019-0020
  • Lello, J. (1980). The concept of time, the teaching of history, and school organization. The History Teacher, 13(3). 341-350.
  • Levstik, L. S., & Barton, K. C. (2011). Doing history: Investigating with children in elementary and middle school. Routledge.
  • Lorenc, J., Mrozowski, K., Oniszczuk, A., Staniszewski, J., & Starczynowska, K. (2013). How is chronological thinking tested? Edukacja An Interdisciplinary Approach,1, 84-97.
  • Lowenthal, D. (2009). The heritage crusade and the spoils of history. Cambridge University Press.
  • Galán, (2016). Learning historical and chronological time: Practical applications. European Journal of Science and Theology,12 (1), 5-16. https://doi.org/10.48550/arXiv.1803.01680.
  • McCreedy C. M. (2002). Elementary history education and children's perceptions of time. [Honors Theses]. Western Michigan University. https://scholarworks.wmich.edu/honors_theses/1716
  • MEB (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • MEB (2019a). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabı. Devlet Matbaası.
  • MEB, (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 6. sınıf ders kitabı. Anadol Yayıncılık.
  • MEB, (2019b). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 6. sınıf ders kitabı. Devlet Matbaası.
  • MEB, (2019c). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Ekoyay Yayıncılık.
  • MEB, (2019d). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Devlet Matbaası.
  • MEB (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabı. Ata Yayıncılık.
  • MEB, (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli, Alan Becerileri. https://tymm.meb.gov.tr/beceriler/alan-becerileri.
  • Merriam, S. B. (2009). Qualitavive research a quide to desing and ımplementation. S. Turan (Çev.). Nobel Yayınevi.
  • Nichol, J. (1999). Who wants to fight? Who wants to floo? Teaching history from a 'thinking skills' perspectivs. Teaching History, 95, 6-13.
  • Ozan, H., & Yıldırım, T. (2024). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin zaman ve kronolojiyi algılama becerisine yönelik görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 10(3), 920–939.
  • Patton, M. (2001). Quin, qualitative research & evaluation methods, Suge Paplications. Sage Publishing.
  • Poster, J. B. (1973). The birth of the past: Children's perception of historical time. The History Teacher, 6(4). 587-598.
  • Rüsen, J. (2012). Tradıtıon: A prıncıple of hıstorıcal sense-generatıon and its logıc and effect ın hıstorıcal culture. Tradition and History, 51(4). 45-59.
  • Sel, B., & Sözer, M. A. (2020). Change and continuity perception skills in social Studies curriculum in Turkey and America within the scope of teaching historical time. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 1-19. https://doi.org/10.29065/usakead.649688.
  • Skjæveland, Y. (2017). Learning history in early childhood: Teaching methods and children’s understanding. Contemporary Issues in Early Childhood, 18(1) 8–22. https://doi.org/10.1177/146394911769226.
  • Solé, G. (2019). Children’s understanding of time: A study in a primary history classroom. History Education Research Journal,16(1), 158–73. https://doi.org/10.18546/HERJ.16.1.13.
  • Sümer, F. (1972). Oğuzlar (Türkmenler) tarihleri-boy teşkilatı-destanları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi Yayınları.
  • Şahin, V. (2017). Dede korkut hikâyelerinde mekân algısı ve kurgusu. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(8), 1-49.
  • Şimşek, A. (2009). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zamanın ve kronoloji becerileri, M. Safran (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss. 92-115). Pegem Akademi.
  • Şimşek, A. (2014). Kronoloji ve zaman algısı. M. Safran (Ed.), Tarih Nasıl Öğretilir Tarih Öğretmenleri İçin Özel Öğretim Yöntemleri içinde (ss. 98-103), Yeni İnsan Yayınları.
  • Taşağıl, A. (2013). Çin kaynaklarına göre eski Türk boyları. Türk Tarih Kurumu
  • Tavşancıl, E., & Arslan, A. E. (2001). Sözel ve yazılı materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. Epilison Yayıncılık.
  • Thorp, R. (2016). Uses of history in history education. Umeå Print & Media Umeå Universitet
  • Thorp, R. (2020). How to develop historical consciousness through uses of history – A Swedish perspective. J. Wojdon (Ed.). In Cultural and Religious Diversity and Its Implications for History Education (pp. 207-224). Wochenschau Verlag.
  • VanSledright, B. (2008). Narratives of nation-state, historical knowledge, and school history education. Review of Research in Education, 32(1), 109–146. https://doi.org/10.3102/0091732X07311065.
  • Waring, S. M. (2010). Escaping myopia: Teaching students about historical sausality. The History Teacher, 2(43), 283–288.
  • Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
  • Yolcu, S., & Metin, Ö. (2024). Öğretmen görüşleri ışığında dördüncü sınıf sosyal bilgiler ders kitabının değişim ve sürekliliği algılama becerisi açısından değerlendirilmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 16(31), 538–558.
There are 53 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Other Fields of Education (Other)
Journal Section Research Articles
Authors

Gökhan Abanoz 0000-0002-8173-6559

Early Pub Date June 27, 2025
Publication Date June 30, 2025
Submission Date March 22, 2025
Acceptance Date June 26, 2025
Published in Issue Year 2025

Cite

APA Abanoz, G. (2025). ZAMAN, KRONOLOJİ, DEĞİŞİM VE SÜREKLİLİK BECERİLERİ BAĞLAMINDA SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARINDA OĞUZLARIN TEMSİLİ. Kapadokya Eğitim Dergisi, 6(1), 115-134. https://doi.org/10.69643/kaped.1663168

Cappadocia Journal of Education (KAPED) is indexed by H.W. Wilson Index Education Source Coverage List,  H.W. Wilson Education Source Ultimate Database Coverage List, EBSCO, EuroPub Database, Directory of Research Journal Indexing, Idealonline, ROAD Index, Turkish Religious Foundation Islamic Studies Center (ISAM), Eurasian Scientific Journal Index, AcarIndeks, and OJOP. The review process for many other indexes continues.

The content of the Cappadocia Journal of Education (KAPED) is licensed under Creative Commons Attribution-NonCommercial-Share Alike Licence 4.0 (CC BY-NC-SA 4.0).

assets%2F-MiVTps3hYDHulTMKgFs%2F-MjxpqJ8t_t9us6gMnQD%2F-MjypVurcYHdQFyRhTXk%2Fimage.png?alt=media&token=74556092-c2cf-40fe-8b54-3d243117b18d

Cappadocia Journal of Education (KAPED) uses iThenticate and Turnitin, which are the most trusted plagiarism checkers by the world’s top researchers, publishers, and scholars.
15004default-turnitin-image.png?s=ea83de6244b33b609b2c7232765c38b3

Cappadocia Jurnal of Education (KAPED) is an open-access journal.

15006