Research Article
Year 2025,
Issue: 35, 367 - 380, 20.06.2025
Abstract
In the late 19th century, some changes occurred in Tsarist Russia's thoughts regarding Armenians. During the mentioned period, the strategic importance of South Caucasus was increasing day by day. Ermenians, who were granted unlimited authority and rights by the Russians, began to take control of the economic balances in the region during this period and sought cooperation with Western powers. The Armenians' attitude greatly disturbed the Russian Empire.
In the late 19th century, Tsarist Russia had its own plans regarding Eastern Anatolia. After the 1877-1878 war, Tsarist Russia opened four military consulates in Rize, Erzurum, Van, and Hami. The Russians wanted to follow developments particularly between the Kurds and Armenians through this means. Therefore, during this period, the activities of Armenians in the South Caucasus and Anatolia were not only important for foreign policy. Tsarist Russia had to consider the increasing national consciousness among the peoples of South Caucasus during this period. İn this context, Russian officials took action in response to the strengthening of Armenian revolutionaries within the Russian Empire, particularly in the border regions. Thus, an unwanted group emerged among the Armenians by the Russians.
References
- A., G. (1997). Hosking, Russia, people and empire 1552-1917 . Cambridge,: Harvard University Press.
- Aknouni, E. (1911). Political persecution Armenian prisoners of the Caucasus. New York: Legare Street Press. Azerbaycan Cumhuriyeti Resmi Kayıtları.
- Azerbaycan Milli İlimler Akademisi (1976-1987). Azerbaycan Sovyet ansiklopedisi, Bakü. Tehsil Yayınları.
- Azerbaycan Prezidenti Yanında Siyasi Partiyalar Devlet Tarix Arşivi.
- Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. (1995). Arşiv belgelerine göre Kafkaslarda ve Anadolu’da Ermeni mezalimi, C.I-II, Ankara.
- Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, (1995) Osmanlı Belgelerinde Ermeniler, Ankara.
- Bekirova, B. (2024). Çarlık Rusya’sı döneminde Azerbaycan (1830-1920), Yayınlanmamış Doktora Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
- Beydili, K. (1995). Mahmut devrinde katolik Ermeni cemaatinin oluşumu ve Tanınması. Cambridge: Harvard Üniversitesi Yayınları.
- Beydilli, K. (1988). 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşında Doğu Anadolu’dan Rusya’ya göçürülen Ermeniler (Cilt Belgeler). Ankara.
- Bünyadov, Z. (1994). Azerbaycan tarihi (en kadim zamanlardan XX. yüzyıla kadar). Bakü: Elm ve Tehsil Yayınları.
- Cavadov, G. (2000). Azerbaycanın azsayılı xalqları ve milli azlıqları. Bakü : Elm Yayınevi.
- David, A., Eduard, W., & Muratoff, P. (2005). Caucasian batflefields. Cambridge: Cambridge Universty Press.
- Dedeyev, B. (2009, Ocak). 19. yüzyıl Ermeni milliyetçiliğinin yapılanmasında Rusya’nın rolü. Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, s. s. 335-342.
- Eliseyev, F. (2001). Kazzaki na KAvkazskom fronte 1914-1917. Moskva: Voennoye İzdatelstvo.
- Emets, V. (1977). Oçerki vneşney politiskiyi Rossiya V Period Pervoy Mirovoy Voyni. Moskva: İzdatelstvo Nauka.
- Firuz Kazamzadeh. (1951). The struggle for Transccaucasia 1917-1921. New York: Philosophical Library Press.
- Frederick Star. (1978). Tsarist government, the imperial dimension . (J. Azrael, Dü.) Soviet Nationality Policies and Practices,, s. 3-12.
- Gülmalıyev, M. (1989). XVIII esrin son rübü-XIX esrin birinci yarısında Azerbaycan kendinin sosial-iqtisadi strukturu. Bakü: Elm Neşriyatı.
- Halaçoğlu, A. (2005). 1895 Trabzon olayları ve Ermenilerin yargılanması. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
- Harry Finish B. Lynch, A. T.-4. (tarih yok).
- İpek, N. (2024). Trabzon ve göç. Trabzon: Serander Yayınları,.
- Jelavich, B. (1964). A century of Russian foreign policy 1814-1914. Philadelhia: Lippincott.
- Kerensk, A. F. (1966). The Kerensky memories, Russia and history’s turning point. London: Cassell Press.
- Kersnovisky, A. (1994). İstoriya Russkoy armiy: 1915-1917. Moskva: İzdatelstvo Golos.
- Kirakossian, A. (2003). British diplomacy and the Armenian question: From the 1830s to 1914 . Princeton: Gomidas Insitute Books Press.
- Korsun, N. (1938). Erzurumskaya operatisya, Na Kafkazskom fronte mirovoy voyni v 1915-1916 gg.,. Gosudarstivinniye Voennoye İzdatelstvo Narkomata Oboroni Soyuza SSSR,, s. 89-99.
- Kretaci, A. (1973). Povestvovaniye (Kritiçeskiyi tekst, perviyi na Russkiyi Yazık i Komm, N. K. Korganyana). Yerevan: Yerevan Yayınevi.
- Kurat, A. N. (1970). Türkiye ve Rusya, XVII yüzyılın sonundan Kurtuluş Savaşına kadar Türk-Rus ilişkileri 1798-1919. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Lavrijençi, A. (1973). Kniga istoriya, (Perevodskiyi s Armyanskogo, Predisloveniya i Kommentariya L: A. Xanlaryan. Moskva.
- Lynch, H. F. (1901). Armenia: Travels and studies. Longmans, 1.
- Marshall, A. (2006). The Russian General staff and Asia, 1800-1917. London: New York Routledge Press.
- Mustafazade, T. (2001). XVIII yüzyıl-XIX yüzyılın başlarında Osmanlı-Azerbaycan ilişkileri. Bakü: Bilim Yayınları.
- Neciyev, E. (2006). Kafkaslarda Türk katliamı. İstanbul: Emre Yayınları.
- Oçerki İstoriya Kommunistiçesklix organizasiya Zakavkaziya. (1957) C.1, Tiflis.
- Oleg Ayrapetov. (2015). Uçastiye Rossiskoye imperiya v Pervoy Mirovoy Voyne (1914-1917), 1916 God, . Moskva: İzdatelstvo Kuçkovo Pole.
- Ormanian, M. (1955). The church of Armenian: Her history, doctrine, rule, discipline, luturgy, literature and exiting condition. (M. Greogary, Çev.) London: Mowbray,.
- Qasımlı, M. (2014). Kafkaslarda Ermeni sorunu 1724-1920. Ankara: İpek Üniversitesi Yayınları.
- Qeybullayev, G. (1994). Azerbaycan Türklerinin teşekkülü tarihinden. Bakü: Azerbaycan Devlet Yayınları.
- Rahmani, E. (1981). Azerbaycan XVI esrin sonu ve XVII esrde (1590-1700). Bakü: Elm ve Tehsil Yayınları. Rossiyskiye gosudarstvenniye voenno-istariçeskiyi arşive (RGVİA), VUA.
- Sadigov, R. (2020). Birinci Dünya savaşında Erzurum’un işgali: Rus basını ve literatürüne göre işgalin Rusya’da ve dünyada yankılanması. Osmanlı Araştırmaları Dergisi,, s. 281-318.
- Saharov, A. (2012). İstoriya Rossiya S drevneyşiy vremen do naşih dney. Moskva: İzdatelstvo Prospekti.
- Saray, M. ( 1994). Rus işgali devrinde Osmanlı devleti ile Türkistan hanlıkları arasındaki siyasi münasebetler (1775-1875). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Seferov, Y. (1989). Qedim Azerbaycan. Bakü: Elm ve Tehsil Yayınları.
- Şişov, Y. A. (2004). General suvorovskoy şkoli. Moskova: İzdatelstvo Veço.
- Suny, R. G. (2001). "The empire strikes out”, in a state of nations: Empire and nation-making in the age of Lenin and Stalin. (R. G. Mart’in, Dü.) New York: Oxford University Press.
- Tanrıverdi, M. (2014, Eylül-Aralık). Rusya İmparatorluğu’nun Kafkasya’da Ermenileri iskân politikası ve türklerin göçü. Yeni Türkiye(61), s. 1-7.
- Toksoy, A. (2017). Revandan Erivana. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 2, s. 576-586.
- Toksoy, N. (2007). Revan’da son günler Türk yönetiminden Ermeni yönetimine. Ankara: Orion Kitapevi.
Year 2025,
Issue: 35, 367 - 380, 20.06.2025
Abstract
XIX. yüzyılın sonlarında Çarlık Rusya’sında Ermenilerle ilgili düşüncelerde bazı değişiklikler söz konusu oldu. Bahsi geçen dönemde Güney Kafkasya’nın stratejik açıdan önemi her geçen gün daha da artmaktaydı. Ruslar tarafından büyük yetki ve haklarla kuşatılmış Ermeniler bu bölgedeki ekonomik gücü ellerine alarak Batılı devletlerle iş birliği arayışına girdi. Bu da Rusları büyük ölçüde rahatsız etti.
XIX. yüzyılın sonlarında Çarlık Rusya’sının Doğu Anadolu’yla ilgili çeşitli planları vardı. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşının ardından Çarlık Rusya’sı Rize, Erzurum, Van ve Hami’de dört tane askeri konsolosluk açmıştı. Ruslar bu yolla özellikle Kürtler ve Ermeniler arasındaki gelişmeleri takip etmek istiyordu. Dolayısıyla Ermenilerin Güney Kafkasya ve Doğu Anadolu’daki faaliyetleri Ruslar açısından sadece dış politika için önemli değildi. Çarlık Rusya’sı bu dönem de Güney Kafkasya milletleri arasında artan ulusal bilinç hareketlerini de düşünmek zorundaydı. Hal böyle olunca Rus yetkilileri, Ermeni devrimcilerinin Rusya Çarlığı dâhilinde özellikle de sınır bölgelerinde güçlenmeye başlaması karşısında harekete geçti. Böylece Ermeniler içerisinde Ruslar tarafından istenmeyen bir grup ortaya çıktı.
References
- A., G. (1997). Hosking, Russia, people and empire 1552-1917 . Cambridge,: Harvard University Press.
- Aknouni, E. (1911). Political persecution Armenian prisoners of the Caucasus. New York: Legare Street Press. Azerbaycan Cumhuriyeti Resmi Kayıtları.
- Azerbaycan Milli İlimler Akademisi (1976-1987). Azerbaycan Sovyet ansiklopedisi, Bakü. Tehsil Yayınları.
- Azerbaycan Prezidenti Yanında Siyasi Partiyalar Devlet Tarix Arşivi.
- Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. (1995). Arşiv belgelerine göre Kafkaslarda ve Anadolu’da Ermeni mezalimi, C.I-II, Ankara.
- Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, (1995) Osmanlı Belgelerinde Ermeniler, Ankara.
- Bekirova, B. (2024). Çarlık Rusya’sı döneminde Azerbaycan (1830-1920), Yayınlanmamış Doktora Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
- Beydili, K. (1995). Mahmut devrinde katolik Ermeni cemaatinin oluşumu ve Tanınması. Cambridge: Harvard Üniversitesi Yayınları.
- Beydilli, K. (1988). 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşında Doğu Anadolu’dan Rusya’ya göçürülen Ermeniler (Cilt Belgeler). Ankara.
- Bünyadov, Z. (1994). Azerbaycan tarihi (en kadim zamanlardan XX. yüzyıla kadar). Bakü: Elm ve Tehsil Yayınları.
- Cavadov, G. (2000). Azerbaycanın azsayılı xalqları ve milli azlıqları. Bakü : Elm Yayınevi.
- David, A., Eduard, W., & Muratoff, P. (2005). Caucasian batflefields. Cambridge: Cambridge Universty Press.
- Dedeyev, B. (2009, Ocak). 19. yüzyıl Ermeni milliyetçiliğinin yapılanmasında Rusya’nın rolü. Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, s. s. 335-342.
- Eliseyev, F. (2001). Kazzaki na KAvkazskom fronte 1914-1917. Moskva: Voennoye İzdatelstvo.
- Emets, V. (1977). Oçerki vneşney politiskiyi Rossiya V Period Pervoy Mirovoy Voyni. Moskva: İzdatelstvo Nauka.
- Firuz Kazamzadeh. (1951). The struggle for Transccaucasia 1917-1921. New York: Philosophical Library Press.
- Frederick Star. (1978). Tsarist government, the imperial dimension . (J. Azrael, Dü.) Soviet Nationality Policies and Practices,, s. 3-12.
- Gülmalıyev, M. (1989). XVIII esrin son rübü-XIX esrin birinci yarısında Azerbaycan kendinin sosial-iqtisadi strukturu. Bakü: Elm Neşriyatı.
- Halaçoğlu, A. (2005). 1895 Trabzon olayları ve Ermenilerin yargılanması. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
- Harry Finish B. Lynch, A. T.-4. (tarih yok).
- İpek, N. (2024). Trabzon ve göç. Trabzon: Serander Yayınları,.
- Jelavich, B. (1964). A century of Russian foreign policy 1814-1914. Philadelhia: Lippincott.
- Kerensk, A. F. (1966). The Kerensky memories, Russia and history’s turning point. London: Cassell Press.
- Kersnovisky, A. (1994). İstoriya Russkoy armiy: 1915-1917. Moskva: İzdatelstvo Golos.
- Kirakossian, A. (2003). British diplomacy and the Armenian question: From the 1830s to 1914 . Princeton: Gomidas Insitute Books Press.
- Korsun, N. (1938). Erzurumskaya operatisya, Na Kafkazskom fronte mirovoy voyni v 1915-1916 gg.,. Gosudarstivinniye Voennoye İzdatelstvo Narkomata Oboroni Soyuza SSSR,, s. 89-99.
- Kretaci, A. (1973). Povestvovaniye (Kritiçeskiyi tekst, perviyi na Russkiyi Yazık i Komm, N. K. Korganyana). Yerevan: Yerevan Yayınevi.
- Kurat, A. N. (1970). Türkiye ve Rusya, XVII yüzyılın sonundan Kurtuluş Savaşına kadar Türk-Rus ilişkileri 1798-1919. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Lavrijençi, A. (1973). Kniga istoriya, (Perevodskiyi s Armyanskogo, Predisloveniya i Kommentariya L: A. Xanlaryan. Moskva.
- Lynch, H. F. (1901). Armenia: Travels and studies. Longmans, 1.
- Marshall, A. (2006). The Russian General staff and Asia, 1800-1917. London: New York Routledge Press.
- Mustafazade, T. (2001). XVIII yüzyıl-XIX yüzyılın başlarında Osmanlı-Azerbaycan ilişkileri. Bakü: Bilim Yayınları.
- Neciyev, E. (2006). Kafkaslarda Türk katliamı. İstanbul: Emre Yayınları.
- Oçerki İstoriya Kommunistiçesklix organizasiya Zakavkaziya. (1957) C.1, Tiflis.
- Oleg Ayrapetov. (2015). Uçastiye Rossiskoye imperiya v Pervoy Mirovoy Voyne (1914-1917), 1916 God, . Moskva: İzdatelstvo Kuçkovo Pole.
- Ormanian, M. (1955). The church of Armenian: Her history, doctrine, rule, discipline, luturgy, literature and exiting condition. (M. Greogary, Çev.) London: Mowbray,.
- Qasımlı, M. (2014). Kafkaslarda Ermeni sorunu 1724-1920. Ankara: İpek Üniversitesi Yayınları.
- Qeybullayev, G. (1994). Azerbaycan Türklerinin teşekkülü tarihinden. Bakü: Azerbaycan Devlet Yayınları.
- Rahmani, E. (1981). Azerbaycan XVI esrin sonu ve XVII esrde (1590-1700). Bakü: Elm ve Tehsil Yayınları. Rossiyskiye gosudarstvenniye voenno-istariçeskiyi arşive (RGVİA), VUA.
- Sadigov, R. (2020). Birinci Dünya savaşında Erzurum’un işgali: Rus basını ve literatürüne göre işgalin Rusya’da ve dünyada yankılanması. Osmanlı Araştırmaları Dergisi,, s. 281-318.
- Saharov, A. (2012). İstoriya Rossiya S drevneyşiy vremen do naşih dney. Moskva: İzdatelstvo Prospekti.
- Saray, M. ( 1994). Rus işgali devrinde Osmanlı devleti ile Türkistan hanlıkları arasındaki siyasi münasebetler (1775-1875). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Seferov, Y. (1989). Qedim Azerbaycan. Bakü: Elm ve Tehsil Yayınları.
- Şişov, Y. A. (2004). General suvorovskoy şkoli. Moskova: İzdatelstvo Veço.
- Suny, R. G. (2001). "The empire strikes out”, in a state of nations: Empire and nation-making in the age of Lenin and Stalin. (R. G. Mart’in, Dü.) New York: Oxford University Press.
- Tanrıverdi, M. (2014, Eylül-Aralık). Rusya İmparatorluğu’nun Kafkasya’da Ermenileri iskân politikası ve türklerin göçü. Yeni Türkiye(61), s. 1-7.
- Toksoy, A. (2017). Revandan Erivana. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 2, s. 576-586.
- Toksoy, N. (2007). Revan’da son günler Türk yönetiminden Ermeni yönetimine. Ankara: Orion Kitapevi.
There are 48 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | General Turkish History (Other) |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 20, 2025 |
| Submission Date | December 10, 2024 |
| Acceptance Date | April 15, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 35 |
- Article Files