Abstract
Günümüzde Çanakkale iline bağlı bir ilçe olan Ezine, antik dönemde Troas bölgesinde yer almaktaydı. Bizans İmparatorluğu hâkimiyetindeki şehrin ilk Türk yerleşmelerinin Danişmentliler olduğu tahmin edilmektedir. Karesioğulları idaresinin de görüldüğü Ezine’de Osmanlı hâkimiyeti Orhan Bey döneminde başlamıştır. Ezine, XVI. yüzyıl boyunca Biga Sancağı’na bağlı bir kaza olarak idari sistemdeki varlığını sürdürmüştür. Ezine vakıfları ile bu vakıfların sosyal ve ekonomik hayata etkisini konu alan bu çalışmanın temel kaynağı XVI. yüzyıl tahrir defterleridir. Türk-İslam şehirlerinin kurulması ve gelişmesinde vakıf kurumunun önemli tesirleri olmuştur. Vakıflar aracılığıyla tesis edilen hayrat ve akarlar Ezine şehrinde sosyal, dini, kültürel, ekonomik ve bayındırlık gibi alanlarda hizmet vermiş, toplum hayatını kolaylaştırıcı ve iyileştirici etkide bulunmuşlardır. Ezine’de değişik türden olduğu görülen vakıfların mal varlıkları, gelir-gider durumları, çalışanları, diğer özellikleri ile vakıflara gelir sağlayan köyler, üretim durumları gibi konularda veriler elde edilmeye çalışılmıştır. Böylece vakıfların şehir hayatına etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Ezine’deki vakıf kurucuları arasında Osmanlı Devleti’nin kurulup gelişmesinde rol oynayan, bilinen ve bilinmeyen devlet adamları ile görevliler de bulunmaktadır. Bu çalışma vesilesiyle söz konusu kimselere de değinilmiştir.
References
- Akgündüz, A. (2013). İslâm hukukunda ve Osmanlı tatbikatında vakıf müessesesi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
- Akşit, Z. (1976). Ezine hakkında notlar. Sanat Tarihi Yıllığı, 6, 157-164.
- Aktaş, M. (2023). Para vakıfları-ekonomi kalkınma modelleri 2. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
- Aktepe, M. (1993). Çandarlı İbrahim Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. VIII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 214.
- Ayverdi, E. H. (2006). I. Murad devrinde Asılhan Bey mimarî manzumesi. Vakıflar Dergisi, III (Tıpkı Basımı-1956), 65-68.
- Bardakçı, V. V. (2019). Osmanlı klasik döneminde Çandarlı ailesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi.
- Barkan, Ö. L. (1942). Osmanlı imparatorluğunda bir iskân ve kolonizasyon metodu olarak vakıflar ve temlikler, I: İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler. Vakıflar Dergisi, II, 279-386.
- Barkan, Ö. L. (1963). Osmanlı imparatorluğunda imaret sitelerinin kuruluş ve işleyiş tarzına ait araştırmalar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XXIII/1-2, 239-296.
- Barkan, Ö. L. (1956). Türkiye’de servar var mı idi?. Belleten, 20/78, 237-246.
- Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de toprak meselesi toplu eserler 1: XV ve XVI’ncı asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda toprak işçiliğinin organizasyonu şekilleri, İstanbul: Gözlem Yayınları.
- BOA, Tapu Tahrir Defteri (TT.d.): 59, 166, 536. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, (BOA)
- BOA, Tapu Tahrir Defteri (TT.d.): 381. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (TKG.), Kuyûd-ı Kadîme Arşivi (KK.)
- Bostan, İ. (2001). Kapudan Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XXIV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 354-355.
- Bostan, İ. (2009). Saruca Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XXXVI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 168-169.
- Çakar, E. (2015). 16. yüzyılda Antakya vakıfları (1550 Tarihli Evkaf Defterine Göre). Vakıflar Dergisi, XLIII, 9-39.
- Demircan, H. (2000). Osmanlı klasik dönemi Biga tarihi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
- Demirel, Ö. (2000). Osmanlı-vakıf ilişkisine bir örnek: Sivas şehir hayatında vakıfların rolü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Emecen, F. (1992). Biga. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. VI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 136-137.
- Gelibolulu Mustafa Ali Efendi. (2006). Kitâbü’t-târih-i künhü’l-ahbâr. Haz. Uğur A., Gül, A., Çuhadar, M., Çuhadar, İ. H. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
- Genç, M. (2006). Nâzır-Osmanlılar’da. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XXXII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 449-450.
- Gökbilgin, M. T. (2007). XV. ve XVI. asırlarda Edirne ve Paşa livası Vakıflar-Mülkler-Mukataalar. İstanbul: İşaret Yayınları.
- İnalcık, H. (2013). Osmanlı imparatorluğu klâsik çağ (1300-1600). Çev. Ruşen Sezer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Kaplanoğlu, R., Topçu, N. ve Delil, H. (Haz.) (2014). 1455 Tarihli Kirmastî Tahrir Defteri’ne göre Osmanlı kuruluş devri vakıfları (Giriş-Tıpkıbasım-Çeviriyazı). İstanbul: Avrasya Etnografya Vakfı Yayınları.
- Kut, G. (1989). Ahmed Paşa-Bursalı, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. II, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 111-112.
- Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî - Osmanlı ünlüleri, 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Ocak, A. Y.; Farûkî, S. (1986). Zâviye. Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, C. XIII, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 468-476.
- Özcan, T. (2003). Osmanlı para vakıfları-Kanûnî dönemi Üsküdar örneği, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Özkılınç, A., Coşkun, A., Karazeybek, M., Sivridağ, A. ve Yüzbaşıoğlu, M. (Haz.) (1995). 166 Numaralı Anadolu Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530)-Dizin ve Tıpkıbasım. Ankara: Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayınları.Kurt, İ. (2015). Para vakıfları-nazariyat ve tatbikat. İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Pamuk, B. (2014). Ayntâb şehir hayatında vakıflar (XVI. Yüzyıl). İ. Altınöz (Ed.), Uluslararası Antep-Halep Vakıfları Sempozyumu (21-24 Aralık 2009, Gaziantep), C. 1, içinde (ss. 7-16), İstanbul.
- Pamuk, B. (2011). Erzurum şehir hayatında vakıfların rolü. Ö. Buçukcu (Haz.) 1. Milletlerarası Şehir Tarihi Yarları Kongresi Bildiriler Kitabı (5-7 Kasım 2010, Ankara), içinde (ss. 357-369). Ankara.
- Sezer, M. (2020). XVI. yüzyılda Köstendil sancağı ve kazalarında para vakıfları. A. Kala, İ. Güleç, Ö. S. Güler (Ed.) Rumeli’de Osmanlı vakıfları üzerine araştırmalar: Bulgaristan, içinde (ss.69-99). İstanbul.
- Uysal, A. O. (2019). Ezine’de Osmanlı dönemi yapı kitabeleri. O. Kunduracı ve A. Y. Yılmaz (Ed.) Yaşar Erdemir’e armağan: Sanat tarihi yazıları, içinde (ss.147-175). Konya.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Çandarlı vezir ailesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Abstract
Ezine, which is now a district of Çanakkale province, was located in the Troas region in ancient times. It is estimated that the first Turkish settlements of the city under the rule of the Byzantine Empire were Danişmentians. The Ottoman rule in Ezine, where the Karesioğulları administration was also seen, started during the reign of Orhan Bey. Ezine continued its existence in the administrative system as an accident under the Biga Sanjak during the XVIth century. The main source of this study on Ezine foundations and their impact on social and economic life is the XVIth century tahrir defters. The institution of foundations had important effects on the establishment and development of Turkish-Islamic cities. The charities and mites established through foundations served in social, religious, cultural, economic and public works fields in Ezine and had a facilitating and improving effect on social life. It was tried to obtain data on the assets, income-expenditure status, employees, other characteristics, villages providing income to the foundations, and production status of the foundations, which are seen to be of different types in Ezine. Thus, it is aimed to reveal the effects of foundations on urban life. Among the founders of foundations in Ezine, there are also known and unknown statesmen and officials who played a role in the establishment and development of the Ottoman Empire. On the occasion of this study, these people are also mentioned.
Keywords
References
- Akgündüz, A. (2013). İslâm hukukunda ve Osmanlı tatbikatında vakıf müessesesi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
- Akşit, Z. (1976). Ezine hakkında notlar. Sanat Tarihi Yıllığı, 6, 157-164.
- Aktaş, M. (2023). Para vakıfları-ekonomi kalkınma modelleri 2. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
- Aktepe, M. (1993). Çandarlı İbrahim Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. VIII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 214.
- Ayverdi, E. H. (2006). I. Murad devrinde Asılhan Bey mimarî manzumesi. Vakıflar Dergisi, III (Tıpkı Basımı-1956), 65-68.
- Bardakçı, V. V. (2019). Osmanlı klasik döneminde Çandarlı ailesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi.
- Barkan, Ö. L. (1942). Osmanlı imparatorluğunda bir iskân ve kolonizasyon metodu olarak vakıflar ve temlikler, I: İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler. Vakıflar Dergisi, II, 279-386.
- Barkan, Ö. L. (1963). Osmanlı imparatorluğunda imaret sitelerinin kuruluş ve işleyiş tarzına ait araştırmalar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XXIII/1-2, 239-296.
- Barkan, Ö. L. (1956). Türkiye’de servar var mı idi?. Belleten, 20/78, 237-246.
- Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de toprak meselesi toplu eserler 1: XV ve XVI’ncı asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda toprak işçiliğinin organizasyonu şekilleri, İstanbul: Gözlem Yayınları.
- BOA, Tapu Tahrir Defteri (TT.d.): 59, 166, 536. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, (BOA)
- BOA, Tapu Tahrir Defteri (TT.d.): 381. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (TKG.), Kuyûd-ı Kadîme Arşivi (KK.)
- Bostan, İ. (2001). Kapudan Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XXIV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 354-355.
- Bostan, İ. (2009). Saruca Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XXXVI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 168-169.
- Çakar, E. (2015). 16. yüzyılda Antakya vakıfları (1550 Tarihli Evkaf Defterine Göre). Vakıflar Dergisi, XLIII, 9-39.
- Demircan, H. (2000). Osmanlı klasik dönemi Biga tarihi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
- Demirel, Ö. (2000). Osmanlı-vakıf ilişkisine bir örnek: Sivas şehir hayatında vakıfların rolü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Emecen, F. (1992). Biga. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. VI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 136-137.
- Gelibolulu Mustafa Ali Efendi. (2006). Kitâbü’t-târih-i künhü’l-ahbâr. Haz. Uğur A., Gül, A., Çuhadar, M., Çuhadar, İ. H. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
- Genç, M. (2006). Nâzır-Osmanlılar’da. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XXXII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 449-450.
- Gökbilgin, M. T. (2007). XV. ve XVI. asırlarda Edirne ve Paşa livası Vakıflar-Mülkler-Mukataalar. İstanbul: İşaret Yayınları.
- İnalcık, H. (2013). Osmanlı imparatorluğu klâsik çağ (1300-1600). Çev. Ruşen Sezer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Kaplanoğlu, R., Topçu, N. ve Delil, H. (Haz.) (2014). 1455 Tarihli Kirmastî Tahrir Defteri’ne göre Osmanlı kuruluş devri vakıfları (Giriş-Tıpkıbasım-Çeviriyazı). İstanbul: Avrasya Etnografya Vakfı Yayınları.
- Kut, G. (1989). Ahmed Paşa-Bursalı, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. II, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 111-112.
- Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî - Osmanlı ünlüleri, 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Ocak, A. Y.; Farûkî, S. (1986). Zâviye. Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, C. XIII, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 468-476.
- Özcan, T. (2003). Osmanlı para vakıfları-Kanûnî dönemi Üsküdar örneği, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Özkılınç, A., Coşkun, A., Karazeybek, M., Sivridağ, A. ve Yüzbaşıoğlu, M. (Haz.) (1995). 166 Numaralı Anadolu Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530)-Dizin ve Tıpkıbasım. Ankara: Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayınları.Kurt, İ. (2015). Para vakıfları-nazariyat ve tatbikat. İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Pamuk, B. (2014). Ayntâb şehir hayatında vakıflar (XVI. Yüzyıl). İ. Altınöz (Ed.), Uluslararası Antep-Halep Vakıfları Sempozyumu (21-24 Aralık 2009, Gaziantep), C. 1, içinde (ss. 7-16), İstanbul.
- Pamuk, B. (2011). Erzurum şehir hayatında vakıfların rolü. Ö. Buçukcu (Haz.) 1. Milletlerarası Şehir Tarihi Yarları Kongresi Bildiriler Kitabı (5-7 Kasım 2010, Ankara), içinde (ss. 357-369). Ankara.
- Sezer, M. (2020). XVI. yüzyılda Köstendil sancağı ve kazalarında para vakıfları. A. Kala, İ. Güleç, Ö. S. Güler (Ed.) Rumeli’de Osmanlı vakıfları üzerine araştırmalar: Bulgaristan, içinde (ss.69-99). İstanbul.
- Uysal, A. O. (2019). Ezine’de Osmanlı dönemi yapı kitabeleri. O. Kunduracı ve A. Y. Yılmaz (Ed.) Yaşar Erdemir’e armağan: Sanat tarihi yazıları, içinde (ss.147-175). Konya.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Çandarlı vezir ailesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Ottoman Institutions and Civilization (Other), Early Modern Urban History, Early Modern Ottoman History |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 20, 2025 |
| Submission Date | December 17, 2024 |
| Acceptance Date | April 29, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 35 |
- Article Files