Research Article
BibTex RIS Cite

KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA BİLİNMEYEN BAHR-I TAVÎLLER-3: FEHMÎ, ŞEHRÎ VE İHSÂN'IN BAHR-I TAVÎLLERİ

Year 2025, Issue: 11, 55 - 75, 11.06.2025
https://doi.org/10.70911/kulturk.1694592

Abstract

Klasik Türk edebiyatında sözlerin kalıplara dökülmesine vesile olan birçok nazım şekli bulunmaktadır. Bunlardan biri de kendine has birtakım özelliklere sahip olan ve sınırlı sayıda örneği bulunan bahr-ı tavîllerdir. Genellikle âşık ile maşuk arasındaki ilişkilerin ele alındığı bu nazım şeklinin en bariz özellikleri mensur metinlere benzemesi, secili anlatımın ağır basması, diğer nazım şekillerine göre daha sade bir dille ve genellikle aruz veznindeki fe‘ilâtün tef’ilesinin art arda tekrarıyla yazılmasıdır. Edebiyatımızda 15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadarki her dönemde bahr-ı tavîl örneklerine rastlanmaktadır. Şimdiye kadar yapılan bazı akademik çalışmalarda kırk civarında bahr-ı tavîlin varlığı ortaya konmuş olsa da çeşitli vesilelerle yapılan eser taramaları neticesinde yeni örnekler tespit edilerek toplam sayı yetmişin üzerine çıkarılmıştır.
Bu çalışmada yeni tespit edilen örneklerle birlikte bahr-ı tavîllerin toplu bir listesi oluşturularak edebî kaynaklarda hakkında çok az bilgi verilen bu nazım şeklinin sahip olduğu şekil ve muhteva özellikleri hakkında birtakım çıkarımlarda bulunulmuştur. Akabinde şimdiye kadar yapılan çalışmalarda haberdar olunmayan Fehmî, Şehrî ve İhsân’ın üç yeni bahr-ı tavîli şekil ve muhteva bakımından tahlile tabi tutulmuş ve bunların çeviri yazılı metinlerine yer verilmiştir.

References

  • Aksoyak, İsmail Hakkı (2016a). “Bahr-i Tavîl”. 14. yy’dan 19. yy’a Anadolu ve Rumeli’de Yazılmış Türkçe Edebî Metinler Üzerine Söylenmemiş Sözler. İstanbul: Kesit Yayınları. s. 109-114.
  • Aksoyak, İsmail Hakkı (2016b). “Anadolu Sahasında İlk Bahr-i Tavîl Ahmed Paşa’nın mıdır?”. 14. yy’dan 19. yy’a Anadolu ve Rumeli’de Yazılmış Türkçe Edebî Metinler Üzerine Söylenmemiş Sözler. İstanbul: Kesit Yayınları. s. 115-134.
  • Aksoyak, İsmail Hakkı (2018). “Beyanî’nin Bahr-i Tavîl’i”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi. C. 2. S. 3. s. 230-242. Babaarslan, Giyasi (2021). “Bahr-i Tavîl Literatürüne Ekler: Fehîm, Yahyâ ve Zâhirî’nin Bahr-i Tavîlleri”. Littera Turca (Journal of Turkish Language and Literature). C. 7. S. 1. s. 1-14.
  • Baka Telli, Ş. (2022), “İsmetî’nin Bahr-i Tavîli”. Littera Turca, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature. C. 8. S. 4. s. 1124-1136.
  • Beng ve Bâde. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar. Nu: TY 321. Dilçin, Cem (2005). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
  • Erkul, Rasih (1993). “Bir Bahr-i Tavîl Örneği ve Birri Mehmed Dede”. Yedi İklim. S. 39. s. 43-45.
  • Kaplan, Yunus (2016). “Fehîm-i Kadîm’in Bahr-i Tavîl’i”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. 16. s. 167-176.
  • Kaplan, Yunus (2018). “Klasik Türk Edebiyatında Bilinmeyen Bahr-ı Tavîller-1: Kadrî ve Zuhûrî’nin Bahr-i Tavîlleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 63. s. 103-116.
  • Kaplan, Yunus (2020). “Klasik Türk Edebiyatında Bilinmeyen Bahr-i Tavîller-2: Zâhirî, Coşkun ve Bezmî’nin Bahr-ı Tavîlleri”. Batman Akademi Dergisi. C. 4. S. 1. s. 1-10.
  • Kesik, Beyhan (2015). “Muhibbî’nin Bahr-i Tavîl’i”. Littera Turca (Journal of Turkish Language and Literature). C. 1. S. 2. s. 55-60.
  • Kılıç, Filiz (2017). Şefkât Tezkiresi (Tezkîre-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Koç Keskin, Neslihan-Ahmet Mermer (2011). Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Kurnaz, Cemal-Halil Çeltik (2010). Divan Şiiri Şekil Bilgisi. Ankara: H Yayınları.
  • Mecmû‘a-i Eş‘âr (Cönk). Süleymaniye Kütüphanesi. Tercüman 448.
  • Mecmû‘a-i Eş‘âr. Süleymaniye Kütüphanesi. Reşid Efendi 853M.
  • Mermer, Ahmet (2002). “XVI. Yüzyıl Divan Şairi Fedayi ve İki Bahr-ı Tavîli”. İlmî Araştırmalar. S. 14. s. 121-129.
  • Öztürk, Furkan (2018). Silâhdâr-zâde Mehmed Emîn Tezkire-i Silâhdâr-zâde, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Pala, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Parlatır, İsmail (1992). “Fuat Bayramoğlu ile Anılarda”. Türk Dili Dergisi. S. 487. s. 24-26.
  • Saraç, M. A. Yekta (2007). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: 3F Yayınları.
  • Şermî/İhsân (yz.). Dîvân. Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi 3499.
  • Tolasa, Harun (1986). “18. yy.’da Yazılmış Bir Divan Edebiyatı Terimleri Sözlüğü -Müstakimzade’nin Istılahatü'ş-Şi‘riye’si-II”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. C. 24. S. 25. s. 363-380.

UNKNOWN BAHR-I TAVÎLS IN CLASSICAL TURKISH LITERATURE-3: FEHMÎ, ŞEHRÎ AND İHSÂN’S BAHR-I TAVÎLS

Year 2025, Issue: 11, 55 - 75, 11.06.2025
https://doi.org/10.70911/kulturk.1694592

Abstract

In classical Turkish literature, there are numerous verse forms that have enabled the structuring of words into fixed patterns. One of these is bahr-ı tavîl, which possesses unique characteristics and is represented by a limited number of examples. This verse form, which generally addresses the relationship between the lover and the beloved, is most notably characterized by its resemblance to prose texts, its use of rhymed prose (seci), a comparatively simpler language than other verse forms, and its composition predominantly through the repeated use of the fe‘ilâtün foot of the aruz meter. Examples of bahr-ı tavîl can be found in every period of our literature from the 15th to the 20th century. Although some academic studies to date have identified around forty bahr-ı tavîl texts, recent surveys of literary works conducted for various purposes have uncovered new examples, increasing the total number to over seventy.
In this study, a comprehensive list of bahr-ı tavîls has been compiled, including newly identified examples, and certain inferences have been made about the formal and thematic features of this verse form, which has received limited attention in literary sources. Subsequently, three previously unknown bahr-ı tavîl texts by Fehmî, Şehrî and İhsân have been analyzed in terms of form and content, and their transliterated versions have been included.

References

  • Aksoyak, İsmail Hakkı (2016a). “Bahr-i Tavîl”. 14. yy’dan 19. yy’a Anadolu ve Rumeli’de Yazılmış Türkçe Edebî Metinler Üzerine Söylenmemiş Sözler. İstanbul: Kesit Yayınları. s. 109-114.
  • Aksoyak, İsmail Hakkı (2016b). “Anadolu Sahasında İlk Bahr-i Tavîl Ahmed Paşa’nın mıdır?”. 14. yy’dan 19. yy’a Anadolu ve Rumeli’de Yazılmış Türkçe Edebî Metinler Üzerine Söylenmemiş Sözler. İstanbul: Kesit Yayınları. s. 115-134.
  • Aksoyak, İsmail Hakkı (2018). “Beyanî’nin Bahr-i Tavîl’i”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi. C. 2. S. 3. s. 230-242. Babaarslan, Giyasi (2021). “Bahr-i Tavîl Literatürüne Ekler: Fehîm, Yahyâ ve Zâhirî’nin Bahr-i Tavîlleri”. Littera Turca (Journal of Turkish Language and Literature). C. 7. S. 1. s. 1-14.
  • Baka Telli, Ş. (2022), “İsmetî’nin Bahr-i Tavîli”. Littera Turca, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature. C. 8. S. 4. s. 1124-1136.
  • Beng ve Bâde. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar. Nu: TY 321. Dilçin, Cem (2005). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
  • Erkul, Rasih (1993). “Bir Bahr-i Tavîl Örneği ve Birri Mehmed Dede”. Yedi İklim. S. 39. s. 43-45.
  • Kaplan, Yunus (2016). “Fehîm-i Kadîm’in Bahr-i Tavîl’i”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. 16. s. 167-176.
  • Kaplan, Yunus (2018). “Klasik Türk Edebiyatında Bilinmeyen Bahr-ı Tavîller-1: Kadrî ve Zuhûrî’nin Bahr-i Tavîlleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 63. s. 103-116.
  • Kaplan, Yunus (2020). “Klasik Türk Edebiyatında Bilinmeyen Bahr-i Tavîller-2: Zâhirî, Coşkun ve Bezmî’nin Bahr-ı Tavîlleri”. Batman Akademi Dergisi. C. 4. S. 1. s. 1-10.
  • Kesik, Beyhan (2015). “Muhibbî’nin Bahr-i Tavîl’i”. Littera Turca (Journal of Turkish Language and Literature). C. 1. S. 2. s. 55-60.
  • Kılıç, Filiz (2017). Şefkât Tezkiresi (Tezkîre-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Koç Keskin, Neslihan-Ahmet Mermer (2011). Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Kurnaz, Cemal-Halil Çeltik (2010). Divan Şiiri Şekil Bilgisi. Ankara: H Yayınları.
  • Mecmû‘a-i Eş‘âr (Cönk). Süleymaniye Kütüphanesi. Tercüman 448.
  • Mecmû‘a-i Eş‘âr. Süleymaniye Kütüphanesi. Reşid Efendi 853M.
  • Mermer, Ahmet (2002). “XVI. Yüzyıl Divan Şairi Fedayi ve İki Bahr-ı Tavîli”. İlmî Araştırmalar. S. 14. s. 121-129.
  • Öztürk, Furkan (2018). Silâhdâr-zâde Mehmed Emîn Tezkire-i Silâhdâr-zâde, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Pala, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Parlatır, İsmail (1992). “Fuat Bayramoğlu ile Anılarda”. Türk Dili Dergisi. S. 487. s. 24-26.
  • Saraç, M. A. Yekta (2007). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: 3F Yayınları.
  • Şermî/İhsân (yz.). Dîvân. Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi 3499.
  • Tolasa, Harun (1986). “18. yy.’da Yazılmış Bir Divan Edebiyatı Terimleri Sözlüğü -Müstakimzade’nin Istılahatü'ş-Şi‘riye’si-II”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. C. 24. S. 25. s. 363-380.
There are 22 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Classical Turkish Literature of Ottoman Field
Journal Section Research Articles
Authors

Yunus Kaplan 0000-0002-2421-253X

Publication Date June 11, 2025
Submission Date May 7, 2025
Acceptance Date May 28, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 11

Cite

APA Kaplan, Y. (2025). KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA BİLİNMEYEN BAHR-I TAVÎLLER-3: FEHMÎ, ŞEHRÎ VE İHSÂN’IN BAHR-I TAVÎLLERİ. KÜLTÜRK(11), 55-75. https://doi.org/10.70911/kulturk.1694592
KÜLTÜRK TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ARAŞTIRMALARI DERGİSİ