Research Article
Year 2018,
Volume: 24 Issue: 2, 711 - 742, 27.12.2018
Abstract
Günümüz vergi hukukunun köklerini ve ruhunu özellikle Tanzimat sonrası olmak üzere geç dönem
Osmanlı vergi reformlarında bulmak mümkündür. Bu tarihî devir, anayasal vergilendirme ilkelerinin
nasıl bir değişim yarattığının aşama aşama gözlenebildiği bir gözlem alanı olarak esaslı bir önem ve
elverişlilik arz etmektedir. Bu çalışma, işbu döneme günümüzde ayrıntılı bir şekilde tanımlanmış olan
anayasal vergilendirme ilkeleri ışığında bakmayı amaçlamıştır. Bu çerçevede, öncelikle vergilendirme
ilkelerinin neler olduğu ortaya konulmaya çalışılmış, daha sonra klasik Osmanlı vergi sisteminin bu
ilkeler bakımından ne durumda olduğu kısaca değerlendirilmiş, ardından vergi konusundaki Tanzimat
döneminden Meşrutiyet dönemini de kapsayacak biçimde Cumhuriyete kadarki anayasal ve diğer
hukukî düzenlemeler ve somut tarihî vakıalar ve gelişmeler yorumlanarak nihayetinde ilkelere ne
ölçüde riayet edildiği hakkında bir sonuca varılmaya çalışılmıştır.
Keywords
Osmanlı Vergi Reformu Tanzimat Dönemi Meşrutiyet Dönemi Anayasal Vergilendirme İlkeleri Osmanlı Vergi Sistemi Osmanlı-Türk Anayasa Tarihi Vergi Hukuku İslam Vergi Hukuku
References
- AKAD, Mehmet/DİNÇKOL, Bihterin/BULUT, Nihat, Genel Kamu Hukuku, 13. Basım, Der Yayınları, 2017, İstanbul.
- AKGÜNDÜZ, Ahmet, Kamu Hukuku, 1. Cilt, İmsak Ofset Basım Yayım, 2011, İstanbul.
- AKIN, İlhan F., Türk Devrimi Tarihi, Fakülteler Matbaası, 1976, İstanbul.
- AKTAN, Coşku Can/DİLEYİCİ, Dilek, SARAÇ/Özgür, Vergi, Zulüm ve İsyan, Phoenix Yayınevi, Birinci Baskı, Eylül 2002, Ankara.
- AKYILDIZ, Ali, “Sened-i İttifak’ın İlk Tam Metni”, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2, 1998.
- AŞÇI AKINCI, Nuray, Türk ve Avrupa Birliği Hukukunda Dolaysız Vergilerde Ayrımcılık Yasağı, Beta Yayınları, Aralık 2013, İstanbul.
- ATEŞ, Leyla, Vergilendirmede Eşitlik, Derin Yayınları, 2006, İstanbul.
- BUDAK, Tamer, Türk Vergi Hukukunda Anayasal Ölçüt: Mali Güç, 1. Bası, On İki Levha Yayıncılık, Kasım 2010, İstanbul.
- BULUTOĞLU, Kenan, Türk Vergi Sistemi, Üçüncü Basılış, Fakülteler Matbbası, 1970, İstanbul.
- ÇAĞAN, Nami, Vergilendirme Yetkisi, Kazancı Hukuk Yayınları, 1982, İstanbul.
- ÇAKIR, Coşkun, Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, Küre Yayınları, Birinci Basım, Ekim 2001, İstanbul.
- EKİNCİ, Ekrem Buğra, Hukukun Serüveni, 2. Bası, Artı Sanat Yayınevi, Ekim 2015, İstanbul.
- ERDOĞAN, Suat, “Zekâtın Devlet Tarafından Toplanmasının Fıkhîliği”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 28, 2016.
- FALAY, Nihat, Maliye Tarihi (Ders Notları), 2. Baskı, Filiz Kitabevi, 1996, İstanbul.
- GÖKBUNAR, Ali Rıza/ UĞUR Alparslan, Sümerlerden Türkiye Cumhuriyeti’ne Maliye Tarihi, 1. Bası, Beta Yayınevi, Temmuz 2016, İstanbul.
- GÖZLER, Kemal, Hukuka Giriş, 5. Bası, Ekin Yayınevi, Ekim 2008, Bursa.
- GÜNEŞ, Gülşen, Verginin Yasallığı İlkesi, 1. Bası, On İki Levha Yayınları, Mart 2008, İstanbul.
- İNCEOĞLU, Sibel (Ed.), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, 3. Bası, Beta Yayınları, Ekim 2013, İstanbul.
- KABAOĞLU, İbrahim Özden, Anayasa Hukuku Dersleri, 8. Bası, Legal Yayıncılık, Ekim 2012, İstanbul.
- KARAKOÇ, Yusuf, “Anayasal Vergilendirme İlkeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. M. Polat SOYER’e Armağan, Cilt 15/2013, Özel Sayı, 2014, İzmir.
- KARAMAN, Hayrettin, İslam Hukuk Tarihi, 9. Bası, İz Yayıncılık, 2012, İstanbul.
- KARAMAN, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, 7. Bası, İz Yayıncılık, 2012, İstanbul.
- KAZICI, Ziya, “Osmanlılarda Örfî Vergiler ve Bu Vergilerin Kaynağı Olan Örfî Hukuk”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:4, 1986, İstanbul, ss.285-310.
- METİN, Yüksel, Ölçülülük ilkesi Karşılaştırmalı bir Anayasa Hukuku İncelemesi, 1. Bası, Seçkin Yayınevi, Ekim 2002, Ankara.
- MUTLUER Kamil/ ÖNER Erdoğan/ KESİK Ahmet, Teoride Ve Uygulamada Kamu Maliyesi, 3. Bası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Aralık 2013, İstanbul.
- OĞURLU, Yücel, Karşılaştırmalı İdare Hukukunda Ölçülülük İlkesi, 1. Bası, Seçkin Yayınevi, Temmuz 2002, Ankara.
- OKANDAN, Recai G., Âmme Hukukumuzun Anahatları (Türkiye’nin Siyasî Gelişmesi), Birinci Kitap (Osmanlı Devletinin Kuruluşundan Yıkılışına Kadar), Fakülteler Matbaası, 1971, İstanbul.
- ÖNCEL ,Mualla/ KUMRULU, Ahmet/ ÇAĞAN, Nami, Vergi Hukuku, 25. Bası, Turhan Kitapevi, 2016, Ankara.
- ÖNER, Erdoğan, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Mâli İdare, Genişletilmiş 2. Baskı, T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayın No:2005/369, 2005, Ankara.
- ÖZEK, Ali/KARAMAN, Hayreddin/AYDIN, M. Âkif/ERKAL, Mehmed, İbadet ve Müessese Olarak Zekât, İslâmî İlimler Araştırma Vakfı Yayınları:5, 1984, İstanbul.
- ÖZTEL, Muharrem, II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Maliyesi, 1. Baskı, Kitabevi, 2009, İstanbul.
- RUMPF, Chiristian, Ölçülülük İlkesi ve Anayasa Yargısındaki İşlevi ve Niteliği, Anayasa Yargısı Dergisi, 10. Cilt, 1993, Ankara.
- SABAN, Nihal, Vergi Hukuku, 6.Bası, Beta Yayınevi, Kasım 2014, İstanbul.
- SELÇUK, Mervan, Zekâtın Modern Anlamda Kurumsallaşması ve Türkiye için Uygulanabilir bir Model Önerisi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temmuz 2016.
- SIDDIKİ, Selim A., İslam Devletinde Mali Yapı, 4. Bası, Fikir Yayınları, 1968, İstanbul.
- SONSUZOĞLU, Elif, “Ödeme Gücüne Göre Vergileme İlkesi”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk Anabilim Dalı, 1997, İstanbul.
- ŞABAN, Zekiyüddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, 25. Bası, Türkiye Diyanet Vakfı, Ekim 2016, Ankara.
- ŞAHİN, Harun, “Osmanlı Vergi Sisteminde Reform ve Temettü’ Vergisi”, Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012, ss. 45-57.
- ŞENER, Abdüllatif, Sona Doğru Osmanlı: Osmanlı Ekonomisi ve Maliyesi Üzerine Yazılar, 1. Baskı, Birleşik Yayınevi, Ocak 2007, Ankara.
- ŞENER, Abdüllatif, Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, Birinci Basım, İşaret Yayınları: 39, Mayıs 1990, İstanbul.
- TANÖR, Bülent, Anayasa Hukuku Meseleleri, Temel Hak Ve Hürriyetlerin Rejimi ve Anayasa Yargısı, Filiz Kitapevi, 1969, İstanbul.
- TANÖR, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 28. Bası, Yapı Kredi Yayınları, Şubat 2017, Ankara.
- TANÖR, Bülent / YÜZBAŞIOĞLU, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 16. Bası, Beta Yayınevi, Ekim 2016, İstanbul.
- TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938), Birinci Kitap, Kanun-ı Esasî ve Meşrutiyet Dönemi (1876-1918), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı, Mayıs 2009, İstanbul.
- UYGUN, Oktay, 1982 Anayasa’sında Temel Hak ve Özgürlüklerin Genel Rejimi, Kazancı Kitap, 1992, İstanbul.
- VARCAN, Nezih, Türkiye’de Vergi Politikalarının Oluşumu (Cumhuriyet Dönemi), T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1987, Eskişehir.
- YALTI, Billur, Vergi Hukukunda Sorumluluğun Sınırı: Mülkiyet Hakkı: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Çerçevesinde AATUHK, 35 ve Mükerrer 35, Prof. Dr. Mualla Öncel’e Armağan, Cilt 1, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Cilt 1, 2009, Ankara.
- YALTI, Billur, Vergi Hukukuna Genç Yaklaşımlar, 1. Bası, On İki Levha Yayınları, Mayıs 2013, İstanbul.
- YALTI, Billur, Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik Esası, 1. Bası, Beta Yayınevi, Aralık 2011, İstanbul.
- YALTI, Billur, Vergi Yükümlüsünün Hakları, 1. Bası, Beta Yayınevi, Eylül 2006, İstanbul.
- YALTI, Billur/ÖZGENÇ Selçuk, Vergi Hukuku Pratik Çalışma El Kitabı, 1. Bası, Beta Yayınevi, Aralık 2005, İstanbul.
- YALTI SOYDAN, Billur, “Vergi Adaleti Kavramında Soyuttan Somuta: Türk Anayasa. Mahkemesi Kararlarını Eşitlik, Özgürlük ve Sosyal Devlet Kavramları ile Okumak”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı:119, Ağustos 1998.
- YARAŞLI, Osman Genç, Türkiye’de Vergi Reformu, T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayın No: 2005/367, 2005, Ankara.
Year 2018,
Volume: 24 Issue: 2, 711 - 742, 27.12.2018
Abstract
References
- AKAD, Mehmet/DİNÇKOL, Bihterin/BULUT, Nihat, Genel Kamu Hukuku, 13. Basım, Der Yayınları, 2017, İstanbul.
- AKGÜNDÜZ, Ahmet, Kamu Hukuku, 1. Cilt, İmsak Ofset Basım Yayım, 2011, İstanbul.
- AKIN, İlhan F., Türk Devrimi Tarihi, Fakülteler Matbaası, 1976, İstanbul.
- AKTAN, Coşku Can/DİLEYİCİ, Dilek, SARAÇ/Özgür, Vergi, Zulüm ve İsyan, Phoenix Yayınevi, Birinci Baskı, Eylül 2002, Ankara.
- AKYILDIZ, Ali, “Sened-i İttifak’ın İlk Tam Metni”, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2, 1998.
- AŞÇI AKINCI, Nuray, Türk ve Avrupa Birliği Hukukunda Dolaysız Vergilerde Ayrımcılık Yasağı, Beta Yayınları, Aralık 2013, İstanbul.
- ATEŞ, Leyla, Vergilendirmede Eşitlik, Derin Yayınları, 2006, İstanbul.
- BUDAK, Tamer, Türk Vergi Hukukunda Anayasal Ölçüt: Mali Güç, 1. Bası, On İki Levha Yayıncılık, Kasım 2010, İstanbul.
- BULUTOĞLU, Kenan, Türk Vergi Sistemi, Üçüncü Basılış, Fakülteler Matbbası, 1970, İstanbul.
- ÇAĞAN, Nami, Vergilendirme Yetkisi, Kazancı Hukuk Yayınları, 1982, İstanbul.
- ÇAKIR, Coşkun, Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, Küre Yayınları, Birinci Basım, Ekim 2001, İstanbul.
- EKİNCİ, Ekrem Buğra, Hukukun Serüveni, 2. Bası, Artı Sanat Yayınevi, Ekim 2015, İstanbul.
- ERDOĞAN, Suat, “Zekâtın Devlet Tarafından Toplanmasının Fıkhîliği”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 28, 2016.
- FALAY, Nihat, Maliye Tarihi (Ders Notları), 2. Baskı, Filiz Kitabevi, 1996, İstanbul.
- GÖKBUNAR, Ali Rıza/ UĞUR Alparslan, Sümerlerden Türkiye Cumhuriyeti’ne Maliye Tarihi, 1. Bası, Beta Yayınevi, Temmuz 2016, İstanbul.
- GÖZLER, Kemal, Hukuka Giriş, 5. Bası, Ekin Yayınevi, Ekim 2008, Bursa.
- GÜNEŞ, Gülşen, Verginin Yasallığı İlkesi, 1. Bası, On İki Levha Yayınları, Mart 2008, İstanbul.
- İNCEOĞLU, Sibel (Ed.), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, 3. Bası, Beta Yayınları, Ekim 2013, İstanbul.
- KABAOĞLU, İbrahim Özden, Anayasa Hukuku Dersleri, 8. Bası, Legal Yayıncılık, Ekim 2012, İstanbul.
- KARAKOÇ, Yusuf, “Anayasal Vergilendirme İlkeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. M. Polat SOYER’e Armağan, Cilt 15/2013, Özel Sayı, 2014, İzmir.
- KARAMAN, Hayrettin, İslam Hukuk Tarihi, 9. Bası, İz Yayıncılık, 2012, İstanbul.
- KARAMAN, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, 7. Bası, İz Yayıncılık, 2012, İstanbul.
- KAZICI, Ziya, “Osmanlılarda Örfî Vergiler ve Bu Vergilerin Kaynağı Olan Örfî Hukuk”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:4, 1986, İstanbul, ss.285-310.
- METİN, Yüksel, Ölçülülük ilkesi Karşılaştırmalı bir Anayasa Hukuku İncelemesi, 1. Bası, Seçkin Yayınevi, Ekim 2002, Ankara.
- MUTLUER Kamil/ ÖNER Erdoğan/ KESİK Ahmet, Teoride Ve Uygulamada Kamu Maliyesi, 3. Bası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Aralık 2013, İstanbul.
- OĞURLU, Yücel, Karşılaştırmalı İdare Hukukunda Ölçülülük İlkesi, 1. Bası, Seçkin Yayınevi, Temmuz 2002, Ankara.
- OKANDAN, Recai G., Âmme Hukukumuzun Anahatları (Türkiye’nin Siyasî Gelişmesi), Birinci Kitap (Osmanlı Devletinin Kuruluşundan Yıkılışına Kadar), Fakülteler Matbaası, 1971, İstanbul.
- ÖNCEL ,Mualla/ KUMRULU, Ahmet/ ÇAĞAN, Nami, Vergi Hukuku, 25. Bası, Turhan Kitapevi, 2016, Ankara.
- ÖNER, Erdoğan, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Mâli İdare, Genişletilmiş 2. Baskı, T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayın No:2005/369, 2005, Ankara.
- ÖZEK, Ali/KARAMAN, Hayreddin/AYDIN, M. Âkif/ERKAL, Mehmed, İbadet ve Müessese Olarak Zekât, İslâmî İlimler Araştırma Vakfı Yayınları:5, 1984, İstanbul.
- ÖZTEL, Muharrem, II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Maliyesi, 1. Baskı, Kitabevi, 2009, İstanbul.
- RUMPF, Chiristian, Ölçülülük İlkesi ve Anayasa Yargısındaki İşlevi ve Niteliği, Anayasa Yargısı Dergisi, 10. Cilt, 1993, Ankara.
- SABAN, Nihal, Vergi Hukuku, 6.Bası, Beta Yayınevi, Kasım 2014, İstanbul.
- SELÇUK, Mervan, Zekâtın Modern Anlamda Kurumsallaşması ve Türkiye için Uygulanabilir bir Model Önerisi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temmuz 2016.
- SIDDIKİ, Selim A., İslam Devletinde Mali Yapı, 4. Bası, Fikir Yayınları, 1968, İstanbul.
- SONSUZOĞLU, Elif, “Ödeme Gücüne Göre Vergileme İlkesi”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk Anabilim Dalı, 1997, İstanbul.
- ŞABAN, Zekiyüddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, 25. Bası, Türkiye Diyanet Vakfı, Ekim 2016, Ankara.
- ŞAHİN, Harun, “Osmanlı Vergi Sisteminde Reform ve Temettü’ Vergisi”, Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012, ss. 45-57.
- ŞENER, Abdüllatif, Sona Doğru Osmanlı: Osmanlı Ekonomisi ve Maliyesi Üzerine Yazılar, 1. Baskı, Birleşik Yayınevi, Ocak 2007, Ankara.
- ŞENER, Abdüllatif, Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, Birinci Basım, İşaret Yayınları: 39, Mayıs 1990, İstanbul.
- TANÖR, Bülent, Anayasa Hukuku Meseleleri, Temel Hak Ve Hürriyetlerin Rejimi ve Anayasa Yargısı, Filiz Kitapevi, 1969, İstanbul.
- TANÖR, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 28. Bası, Yapı Kredi Yayınları, Şubat 2017, Ankara.
- TANÖR, Bülent / YÜZBAŞIOĞLU, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 16. Bası, Beta Yayınevi, Ekim 2016, İstanbul.
- TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938), Birinci Kitap, Kanun-ı Esasî ve Meşrutiyet Dönemi (1876-1918), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı, Mayıs 2009, İstanbul.
- UYGUN, Oktay, 1982 Anayasa’sında Temel Hak ve Özgürlüklerin Genel Rejimi, Kazancı Kitap, 1992, İstanbul.
- VARCAN, Nezih, Türkiye’de Vergi Politikalarının Oluşumu (Cumhuriyet Dönemi), T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1987, Eskişehir.
- YALTI, Billur, Vergi Hukukunda Sorumluluğun Sınırı: Mülkiyet Hakkı: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Çerçevesinde AATUHK, 35 ve Mükerrer 35, Prof. Dr. Mualla Öncel’e Armağan, Cilt 1, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Cilt 1, 2009, Ankara.
- YALTI, Billur, Vergi Hukukuna Genç Yaklaşımlar, 1. Bası, On İki Levha Yayınları, Mayıs 2013, İstanbul.
- YALTI, Billur, Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik Esası, 1. Bası, Beta Yayınevi, Aralık 2011, İstanbul.
- YALTI, Billur, Vergi Yükümlüsünün Hakları, 1. Bası, Beta Yayınevi, Eylül 2006, İstanbul.
- YALTI, Billur/ÖZGENÇ Selçuk, Vergi Hukuku Pratik Çalışma El Kitabı, 1. Bası, Beta Yayınevi, Aralık 2005, İstanbul.
- YALTI SOYDAN, Billur, “Vergi Adaleti Kavramında Soyuttan Somuta: Türk Anayasa. Mahkemesi Kararlarını Eşitlik, Özgürlük ve Sosyal Devlet Kavramları ile Okumak”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı:119, Ağustos 1998.
- YARAŞLI, Osman Genç, Türkiye’de Vergi Reformu, T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayın No: 2005/367, 2005, Ankara.
There are 53 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 27, 2018 |
| Published in Issue | Year 2018 Volume: 24 Issue: 2 |
