Review
BibTex RIS Cite

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 473 - 518, 27.06.2025

Süleyman Temur

https://doi.org/10.52826/mcbuefd.1583199

Abstract

Toplumsal cinsiyet eşitliği, tüm bireylerin toplumsal, politik ve ekonomik hayatta eşit hak, fırsat ve sorumluluklara sahip olmasını hedefleyen evrensel bir ilkedir. Sosyal bilgiler dersi ise tüm derslerin ortak hedefi olan toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda farkındalık yaratma ve bireyleri bilinçlendirme görevini üstlenmede, bu alandaki eğitime öncülük etmektedir. Bu bağlamda araştırmanın amacı, 2024-2025 eğitim-öğretim yılında okutulan 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet bağlamında değerlendirilmesidir. Çünkü ders kitapları, öğrenme sürecinde hem öğretmen hem de öğrenci için yol gösterici bir kaynak niteliğindedir. Nitel araştırma yöntemi kapsamında doküman incelemesinin kullanıldığı bu çalışmada, ders kitabındaki görsellerin toplumsal cinsiyet temsilleri, içerik analiziyle incelenmiştir. Araştırma sonuçları, ders kitabında kız çocuklarının daha sık temsil edildiğini, ancak yetişkin bireyler arasında erkeklerin daha fazla yer aldığını ortaya koymuştur. Ayrıca birlikte gösterilme bağlamında en fazla “sadece kız çocukların gösterildiği” tespit edilmiştir. Cinsiyet temsillerinin "Yaşayan Demokrasimiz" öğrenme alanında yoğunlaştığı, "Ortak Mirasımız" alanında ise sınırlı kaldığı belirlenmiştir. Görsellerde yer alan cinsiyet temsillerinin çoğunlukla dış mekânlarda, öğrenme ve okula yönelik eylemler gerçekleştirirken tasvir edildiği ve profesyonel meslek gruplarında temsil edildiği gözlemlenmiştir. Bu bağlamda, toplumsal cinsiyet perspektifinden değerlendirildiğinde ders kitabının önemli kazanımlar sağladığı ancak bu alandaki hedeflere tam olarak ulaşamadığı sonucuna varılmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Toplumsal Cinsiyet

References

  • Acar Şimşek, G. (2019). Eğitim ve öğretim ekseninde toplumsal cinsiyet kaynaklı eşitsizliklerin izdüşümleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
  • Akay Şahin, M., & Açıkalın, M. (2021). Gender representation in elementary and middle school social studies textbooks in Turkey. Journal of International Women’s Studies, 22(1) 417-445. https://vc.bridgew.edu/jiws/vol22/iss1/25
  • Akay Şahin, M., & Açıkalın, M. (2023). Türkiye’deki ortaöğretim tarih ve sosyal bilimler ders kitaplarında kadın şahsiyetler. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 6(1), 92-122. https://doi.org/10.33708/ktc.1250084
  • Akbulut-Uzun, Y., & Gelmez-Burakgazi, S. (2021). Ortaöğretim İngilizce ders kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. TEBD, 19(2), 1277-1298. https://doi.org/10.37217/tebd.909152
  • Aktaş, V., Yaman, T., & Kara, İ. (2022). Fransa ortaokullarında sosyal bilgiler dersi kapsamında okutulan ders kitaplarındaki görsellerin çokkültürlülük bağlamında incelenmesi. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 5(1), 1-21. https://doi.org/10.53046/ijotem.1028599
  • Bahtiyar Karaçil, S. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin toplumsal cinsiyet algılarının çeşitli faktörlere göre incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. On Dokuz Mayıs Üniversitesi.
  • Balcı, E., & Sel, B. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ilişkin bir araştırma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(3), 723-740.
  • Barth, J. L. (1991). Elementary and junior high/middle school social studies curriculum, activites and material (3rd edition). University Pres of America, Inc.
  • Barth, J. L. & Demirtaş, A. (1997). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi. YÖK/Dünya Bankası Yayınları.
  • Başaran, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
  • Başkan-Takaoğlu, Z. (2021). Fizik ders kitaplarında yer alan resimlerin toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 46, 355-378.
  • Bhasın, K. (2003). Toplumasal cinsiyet (Çev. K. Ay). Kadav Yayınları.
  • Bilgili, A. S. (2019). Sosyal bilgilerin temelleri (9. Baskı). Pegem Akademi.
  • Birleşmiş̧ Milletler Kalkınma Programı Türkiye (UNDP). (2021). Toplumsal cinsiyete duyarlı iletişim rehberi.UNDP. https://tinyurl.com/5ysxj289 (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Budhathoki, M. K. (2023). Gender representations in social studies textbooks at grade three and four. Siddhajyoti Interdisciplinary Journal, 4(1), 81-89. https://doi.org/10.3126/sij.v4i1.54136
  • Bulut, B. (2024). Representation of women in the 2018 and 2024 social studies curricula and textbooks. Bulletin of Educational Studies, 3(1), 22-37. http://dx.doi.org/10.61326/bes.v3i1.269
  • Can, S. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarında cinsiyet eşitliğinin sağlanması. II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi Bildirileri (ss. 1-9). Adana, Türkiye.
  • Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Strategies for qualitative data analysis. In Basics of qualitative research (3rd ed.): Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage. https://doi.org/10.4135/9781452230153.n4
  • Coşkun, A. (2018). Türkiye’deki karma eğitim uygulamasına yönelik öğretmen görüşleri. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 16(64), 43-93.
  • Council of Europe (2004). Gender mainstreaming. Strasbourg: Council of Europe Press. https://rm.coe.int/1680596135 (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: choosing among five traditions. Sage.
  • Çeçen, M. A. (2015). Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. Duygu, U. ve Ahmet, B. (Ed.), Akademik hayatının 25. yılında Türkçe eğitimi alanının ilk profesörü Murat Özbay’a Armağan içinde (s.211-228). Pegem.
  • Çelik, H., & Öztürk, C. (2019). Vatandaşlık eğitiminde program yaklaşımları (C. Öztürk, Z. İbrahimoğlu & Gülten Yıldırım, Eds.). Pegem Akademi.
  • Çelik, T., Aydoğan-Yenmez, A., & Gökçe, S. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki dilsel ve görsel metinlerin toplumsal cinsiyet rollerine göre incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(2), 206-224.
  • Çubukçu, H., & Sivaslıgil, P. (2007a). 7. Sınıf İngilizce ders kitaplarında cinsiyet kavramı. Dil Dergisi, 137, 7-17.
  • Çubukçu, H., & Sivaslıgil, P. (2007b). İngilizce ders kitaplarında cinsiyetçilik. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(34), 25-33.
  • Demircioğlu, E., & Özalp, M. T. (2022). Representation of female scientists in social studies textbooks. Educational Academic Research, 47, 80-92. https://doi.org/10.5152/AUJKKEF.2022.991680
  • Demirgöz-Bal, M. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğine genel bakış. KASHED, 1(1), 15-28.
  • Dikmen, M. & Öner, İ. (2024). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerinin mesleki seçimlerine etkisinin incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 15(56), 706-722. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.4462
  • Doğanay, G., & Çopur, Z. (2021). İlkokul hayat bilgisi ders kitaplarında işlenen aile içi rollerin toplumsal cinsiyet eşitliği açısından değerlendirilmesi. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 7(1), 57-73.
  • Dündar, S. (2021). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
  • Erbuyurucu, Z. C., & Deniz, L. (2024). Sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyetin temsili: İstanbul sözleşmesi öncesi ve sonrası. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 8(3), 896-928. https://doi.org/10.34056/aujef.1230377
  • Eryılmaz, E. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan etkin vatandaşlık öğrenme alanı kazanımlarının uygulanabilirliği hakkında öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. On Dokuz Mayıs Üniversitesi.
  • Esen Severge, Y. (1998). Ders kitaplarında cinsiyetçilik: İlköğretim ders kitaplarını üzerinde yapılmış bir içerik analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Esen, Y., & Bağlı, M. T. (2002). İlköğretim ders kitaplarındaki kadın ve erkek resimlerine ilişkin bir inceleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 143-154.
  • Faiz, M. (2018). Opinions of academicians on the concept of social gender role. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2(Special Issue for INTE-ITICAM-IDEC), 245-254.
  • Fidan, S. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • Forster, N. (1994). The analysis of company documentation. In C. Cassell & G. Symon (Eds.), Qualitative methods in organizational research, a practical guide (pp. 147-166). SAGE publication.
  • Gardiner, H. W. & Gander, M. J. (2015). Çocuk ve ergen gelişimi. İmge Kitabevi.
  • Gezer, M. (25-28 Nisan, 2019). Ortaokul (5-7. Sınıf) sosyal bilgiler ders kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi [Tam Metin Bildiri Kitabı]. XII. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi: "21. Yüzyılda Öğretmen Eğitimi Politikası: Kanıt, Araştırma ve Uygulama" (ss. 1661-1668). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize, Türkiye.
  • Glesne, C. (2011). Becoming qualitative researchers. Pearson.
  • Göğüş Tan, M. (2018). Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliği haritalama ve izleme çalışması (Rapor No: 3). Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği.
  • Gümüşoğlu, F. (2016). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(4), 39-50.
  • Güney, N. (2016). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet incelemesi. Turkish Studies, 11(3), 229-1248. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9166
  • Haulle, E., & Kabelege, E. (2021). Relevance and quality of textbooks used in primary education in Tanzania: A case of social studies textbooks. Contemporary Education Dialogue, 18(1), 12-28. https://doi.org/10.1177/0973184920962702
  • Işık Demirhan, E. (2021). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından öğretim programı ve ders kitabı inceleme (4. Sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi). Journal of Innovative Research in Social Studies, 4(1), 69-82. https://doi.org/10.47503/jirss.931329
  • Kandilli, E. (2020). Beşinci sınıf matematik ders kitabındaki ve sosyal bilgiler ders kitabındaki toplumsal cinsiyet eşitliği ve toplumsal cinsiyet rollerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
  • Karaboğa, M. T. (2020). Sosyal Bilgiler ders kitaplarında cinsiyet rolleri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(15), 4847-4881. https://doi.org/10.26466/opus.686709
  • Karabulut, A. (2021). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından 8. sınıf Türkçe ders kitabının incelenmesi. Anasay, 16, 119-131. https://doi.org/10.33404/anasay.921848
  • Karasu Avcı, E., & Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
  • Kasa, B., & Şahan, B. (2016). Gender stereotypes in primary school Turkish textbooks. Journal of Human Sciences, 13(3), 4152-4167.
  • Kemerkaya, G., & Meydan, A. (2024). Sosyal bilgiler 5. Sınıf ders kitabında yer alan görsellerin toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 14(Özel Sayı), 333-346. https://doi.org/10.24315/tred.1516237
  • Kırbaşoğlu Kılıç, L., & Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet roller üzerine bir inceleme. ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
  • Korkmaz, İ. (2023). Ortaöğretim öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
  • Körükcü, M., & Çam, E. (2024). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla belirlenmesi. İçinde M. Körükcü (Ed.), Eğitim bilimleri alanında uluslararası araştırmalar XIX (ss. 47-60). Eğitim Yayınevi.
  • Körükcü, M., Uslu, S., & Çetin, M. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kadına yönelik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1461-1478. https://doi.org/10.33206/mjss.643168
  • Kurt Ayyıldız, M. (2015). Kadın dergilerinde sunulan kadın imgesinin feminist yaklaşım kavramlarıyla değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
  • Kuş, Z. (2016). Demokratik vatandaşlık. B. Tay ve S. B. Beşir (Eds.), Sosyal bilgiler öğretimi: ilkeler ve uygulamalar içinde (s. 196-208). Anı Yayıncılık.
  • Küçük-Karaca, C. (2022). Cinsiyet eşitliği çerçevesinde sosyal bilgiler ders kitaplarının (4,5,6,7) incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
  • Kükrer, M., & Kıbrıs, İ. (2017). Cedaw öncesi ve sonrası ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan toplumsal cinsiyet eşitliği faktörünün değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1369-1383. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338836
  • Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey-Bass.
  • Miles, M., & Huberman, A. M. (2019). Nitel veri analizi: Genişletilmiş bir kaynak kitap (3.Baskı) (Akbaba Altun ve Ersoy, Çev.). Pegem Akademi.
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 5.sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Devlet Kitapları. https://tymm.meb.gov.tr/upload/kitap/tegm/sosyal_bilgiler_5_1.pdf (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6 ve 7. sınıflar). MEB Yayınları.
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. Türkiye yüzyılı maarif modeli: Öğretim programları ortak metni. MEB Yayınları.
  • National Council for the Social Studies [NCSS]. (2012). Creating effective citizens: A position statement of national. https://www.socialstudies.org/about/definition-social-studies (Erişim Tarihi: 09.11.2024).
  • National Council for the Social Studies. (2008). A vision of powerful teaching and learning in the social studies: Building effective citizens. Social Education, 72(5), 277-280. https://www.socialstudies.org/system/files/publications/articles/se_7205277.pdf (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Özdemir, E. (2023). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarında yer alan görsellerin toplumsal cinsiyet bağlamında analiz edilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(3), 1487-1520. https://doi.org/10.17152/gefad.1172054
  • Özdemir, E., & Balcı-Karaboğa, A. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 760-781. https://doi.org/10.17860/mersinefd.580405
  • Özgür, M., & Öztaş, S. (2023). 10. Sınıf tarih ders kitabı hakkında tarih öğretmenlerinin görüşleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (33), 646-669. https://doi.org/10.29000/rumelide.1285936
  • Öztürk, C., & Deveci, H. (2011). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi. C. Öztürk (Ed.), Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programları içinde (s. 1-41). Pegem Akademi Yayınları.
  • Sak, R., Şahin Sak, İ.T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
  • Sarıtaş, E., & Şahin, Ü. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 463-477.
  • Satılmış, S. (2019). 5. sınıf Türkçe ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 1249-1262. https://doi.org/10.17494/ogusbd.555475
  • Secgin, F. (2019). Predictor role of multicultural education perceptions in respect for identity differences: A study on prospective social studies teachers. International Online Journal of Educational Sciences, 11(3), 294-306. http://dx.doi.org/10.15345/iojes.2019.03.020
  • Seçgin, F., & Kurnaz, Ş. (2015). The effect of gender activities in social studies lesson on the perception and attitude of the primary education students. International Journal of Turkish Education Sciences, 2015(5), 24-38.
  • Seçgin, F., & Tural, A. (2011). Sınıf öğretmenliği bölümü öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Education Sciences, 6(4), 2446-2458.
  • Seçgin, F., & Tural, A. (2020). The relationship between prospective social studies teachers’ attitudes towards gender roles and entrepreneurship levels. International Journal of Education & Literacy Studies, 8(4), 64-73. http://dx.doi.org/10.7575/aiac.ijels.v.8n.4p.64
  • Sefa-Nyarko, C., & Afram, A. (2019). Gender in national history narratives in social studies textbooks for Ghana. Yesterday & Today, (21), 80-105. http://dx.doi.org/10.17159/2223-0386/2019/n21a4
  • Shah, R. K. (2016). Gender analysis of primary social studies textbooks in Nepal. Modern Research Studies: An International Journal of Humanities and Social Sciences, 3(2), 294-315.
  • Sever, R. (2015). Sosyal bilgiler öğretimine giriş. İçinde sosyal bilgiler öğretimi (s. 1-24). Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Sönmez, K., & Dikmenli, Y. (2021). İlkokul sosyal bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(1), 434-458. https://doi.org/10.30703/cije.732000
  • Subaşı, Y. (2023). Türkiye ve İran 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (12), 1303-1317. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1351855
  • Şahyar Akdemir, D., Tüfekçioğlu, S., & Karlıdağ, B. (2023). İnsan hakları, toplumsal cinsiyet eşitliği ve Avrupa Birliği: Avrupa Parlamentosunda kadın temsili üzerine bir inceleme. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 497-517. https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1230453
  • Şener, P. (2019). Ortaokul öğrencilerinin etkin vatandaşlık öğrenme alanındaki kavramlara yönelik bilişsel yapılarının ve kavram algılarının belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
  • Şimşek H. (2011). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin kadın üreme sağlığına etkisi: Türkiye örneği. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 25(2), 119-126.
  • Tay, B. (2017). 2005 sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 sosyal Bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırması. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(27), 461-487.
  • Temellioğlu, Ş. H., & Küçükturan, G. (2022). Dördüncü sınıf sosyal bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 679-698. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.956711
  • Temur, S. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarında gazete ve genel ağ haberlerinin kullanımı. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(7), 657-686.
  • Temur, S. (2023a). Sosyal bilgiler ders kitaplarında çalışma yapraklarının kullanımı. International Journal of New Approaches in Social Studies, 7(1), 15-47. https://doi.org/110.38015/sbyy.1260777
  • Temur, S. (2023b). Etkin vatandaşlık konularının aktarımında eğitici çizgi romanların akademik başarıya olan etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mustafa Kemal Üniversitesi.
  • Temur, S. (2024a). 6. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabının kapsayıcı eğitim bağlamında incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (70), 87-114. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1390447
  • Temur, S. (2024b). 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının kapsayıcı eğitim bağlamında incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(2), 710-734. https://doi.org/10.7884/teke.1412362
  • Tenekeci, M., & Dursun, H. (2019). 2018-2019 eğitim öğretim yılında 6. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarına yönelik öğretmen görüşleri. Al-Farabi International Journal on Social Sciences, 3(4), 1-12.
  • Türkben, T. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 508-526. https://doi.org/10.16916/aded.541659
  • United Nations Development Programme [UNDP]. (2007). Human Development Report 2007-2008. https://tinyurl.com/4t36e55m (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • United Nations Development Programme Türkiye [UNDP]. (2024). Toplumsal cinsiyet eşitliği: Neden önemli? https://tinyurl.com/5cphfy6y (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. (2019). From access to empowerment: UNESCO strategy for gender equality in and through education 2019-2025. https://doi.org/10.54675/IJGQ3826
  • United Nations Global Compact. (2024). Endorse the Women's empowerment principles. https://unglobalcompact.org/take-action/action/womens-principles (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • World Bank. (2001). Attacking Poverty: World Development Report 2000/01. Oxford University Press. https://tinyurl.com/3z26y7rp (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Yaylı, D., & Kitiş Çınar, E. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitapları görsellerinde toplumsal cinsiyet. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(5), 2075-2096. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6870
  • Yeler, M., & Ocak, G. (2021). 5. sınıf sosyal bilgiler etkin vatandaşlık öğrenme alanı kazanımlarına ilişkin eğitim durumlarının incelenmesi: Durum çalışması. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(39), 175-222.
  • Yeşil, A. (2020). Ortaokul öğrencilerinde toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığı oluşturmaya yönelik bir eylem araştırması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
  • Yıldırım, F., & Gül, H. (2021). Uluslararası kalkınma politikaları ve kadınların güçlendirilmesi üzerine bir değerlendirme. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 679-695.
  • Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Seçkin.
  • Yıldız, M. (2013). İlkokul ve ortaokul din kültürü ve eğitim bilgilerinin amaçlarını amaç edinmek. Dini Araştırmalar, 16(42), 143-165.
  • Yüksel, A., Mil, B., & Bilim, Y. (2007). Nitel araştırma: Neden, nasıl, niçin? (3 baskı). Detay Yayıncılık.

Analyzing the 5th Grade Social Studies Textbook in terms of Gender

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 473 - 518, 27.06.2025

Süleyman Temur

https://doi.org/10.52826/mcbuefd.1583199

Abstract

Gender equality is a universal principle that aims to ensure that all individuals have equal rights, opportunities and responsibilities in social, political and economic life. The social studies course plays an important role in raising awareness of this common goal. In this context, the aim of the study is to evaluate the 5th grade social studies textbook taught in the 2024-2025 academic year in the context of gender. In this study, in which document analysis was used within the scope of qualitative research method, gender representations of the visuals in the textbook were analyzed through content analysis. The results of the study revealed that girls were represented more frequently in the textbook, but boys were more frequently represented among adult individuals. Additionally, in the context of being shown together, the most frequent finding was "only girls being shown". It was determined that gender representations were concentrated in the learning area of “Our Living Democracy” and limited in the area of “Our Common Heritage”. It has been observed that gender representations in the visuals are mostly depicted outdoors, performing learning and school-related activities, and are represented in professional occupational groups. Various suggestions were made in line with these results.

Keywords

Social Studies Textbook Gender

References

  • Acar Şimşek, G. (2019). Eğitim ve öğretim ekseninde toplumsal cinsiyet kaynaklı eşitsizliklerin izdüşümleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
  • Akay Şahin, M., & Açıkalın, M. (2021). Gender representation in elementary and middle school social studies textbooks in Turkey. Journal of International Women’s Studies, 22(1) 417-445. https://vc.bridgew.edu/jiws/vol22/iss1/25
  • Akay Şahin, M., & Açıkalın, M. (2023). Türkiye’deki ortaöğretim tarih ve sosyal bilimler ders kitaplarında kadın şahsiyetler. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 6(1), 92-122. https://doi.org/10.33708/ktc.1250084
  • Akbulut-Uzun, Y., & Gelmez-Burakgazi, S. (2021). Ortaöğretim İngilizce ders kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. TEBD, 19(2), 1277-1298. https://doi.org/10.37217/tebd.909152
  • Aktaş, V., Yaman, T., & Kara, İ. (2022). Fransa ortaokullarında sosyal bilgiler dersi kapsamında okutulan ders kitaplarındaki görsellerin çokkültürlülük bağlamında incelenmesi. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 5(1), 1-21. https://doi.org/10.53046/ijotem.1028599
  • Bahtiyar Karaçil, S. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin toplumsal cinsiyet algılarının çeşitli faktörlere göre incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. On Dokuz Mayıs Üniversitesi.
  • Balcı, E., & Sel, B. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ilişkin bir araştırma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(3), 723-740.
  • Barth, J. L. (1991). Elementary and junior high/middle school social studies curriculum, activites and material (3rd edition). University Pres of America, Inc.
  • Barth, J. L. & Demirtaş, A. (1997). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi. YÖK/Dünya Bankası Yayınları.
  • Başaran, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
  • Başkan-Takaoğlu, Z. (2021). Fizik ders kitaplarında yer alan resimlerin toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 46, 355-378.
  • Bhasın, K. (2003). Toplumasal cinsiyet (Çev. K. Ay). Kadav Yayınları.
  • Bilgili, A. S. (2019). Sosyal bilgilerin temelleri (9. Baskı). Pegem Akademi.
  • Birleşmiş̧ Milletler Kalkınma Programı Türkiye (UNDP). (2021). Toplumsal cinsiyete duyarlı iletişim rehberi.UNDP. https://tinyurl.com/5ysxj289 (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Budhathoki, M. K. (2023). Gender representations in social studies textbooks at grade three and four. Siddhajyoti Interdisciplinary Journal, 4(1), 81-89. https://doi.org/10.3126/sij.v4i1.54136
  • Bulut, B. (2024). Representation of women in the 2018 and 2024 social studies curricula and textbooks. Bulletin of Educational Studies, 3(1), 22-37. http://dx.doi.org/10.61326/bes.v3i1.269
  • Can, S. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarında cinsiyet eşitliğinin sağlanması. II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi Bildirileri (ss. 1-9). Adana, Türkiye.
  • Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Strategies for qualitative data analysis. In Basics of qualitative research (3rd ed.): Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage. https://doi.org/10.4135/9781452230153.n4
  • Coşkun, A. (2018). Türkiye’deki karma eğitim uygulamasına yönelik öğretmen görüşleri. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 16(64), 43-93.
  • Council of Europe (2004). Gender mainstreaming. Strasbourg: Council of Europe Press. https://rm.coe.int/1680596135 (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: choosing among five traditions. Sage.
  • Çeçen, M. A. (2015). Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. Duygu, U. ve Ahmet, B. (Ed.), Akademik hayatının 25. yılında Türkçe eğitimi alanının ilk profesörü Murat Özbay’a Armağan içinde (s.211-228). Pegem.
  • Çelik, H., & Öztürk, C. (2019). Vatandaşlık eğitiminde program yaklaşımları (C. Öztürk, Z. İbrahimoğlu & Gülten Yıldırım, Eds.). Pegem Akademi.
  • Çelik, T., Aydoğan-Yenmez, A., & Gökçe, S. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki dilsel ve görsel metinlerin toplumsal cinsiyet rollerine göre incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(2), 206-224.
  • Çubukçu, H., & Sivaslıgil, P. (2007a). 7. Sınıf İngilizce ders kitaplarında cinsiyet kavramı. Dil Dergisi, 137, 7-17.
  • Çubukçu, H., & Sivaslıgil, P. (2007b). İngilizce ders kitaplarında cinsiyetçilik. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(34), 25-33.
  • Demircioğlu, E., & Özalp, M. T. (2022). Representation of female scientists in social studies textbooks. Educational Academic Research, 47, 80-92. https://doi.org/10.5152/AUJKKEF.2022.991680
  • Demirgöz-Bal, M. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğine genel bakış. KASHED, 1(1), 15-28.
  • Dikmen, M. & Öner, İ. (2024). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerinin mesleki seçimlerine etkisinin incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 15(56), 706-722. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.4462
  • Doğanay, G., & Çopur, Z. (2021). İlkokul hayat bilgisi ders kitaplarında işlenen aile içi rollerin toplumsal cinsiyet eşitliği açısından değerlendirilmesi. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 7(1), 57-73.
  • Dündar, S. (2021). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
  • Erbuyurucu, Z. C., & Deniz, L. (2024). Sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyetin temsili: İstanbul sözleşmesi öncesi ve sonrası. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 8(3), 896-928. https://doi.org/10.34056/aujef.1230377
  • Eryılmaz, E. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan etkin vatandaşlık öğrenme alanı kazanımlarının uygulanabilirliği hakkında öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. On Dokuz Mayıs Üniversitesi.
  • Esen Severge, Y. (1998). Ders kitaplarında cinsiyetçilik: İlköğretim ders kitaplarını üzerinde yapılmış bir içerik analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Esen, Y., & Bağlı, M. T. (2002). İlköğretim ders kitaplarındaki kadın ve erkek resimlerine ilişkin bir inceleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 143-154.
  • Faiz, M. (2018). Opinions of academicians on the concept of social gender role. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2(Special Issue for INTE-ITICAM-IDEC), 245-254.
  • Fidan, S. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • Forster, N. (1994). The analysis of company documentation. In C. Cassell & G. Symon (Eds.), Qualitative methods in organizational research, a practical guide (pp. 147-166). SAGE publication.
  • Gardiner, H. W. & Gander, M. J. (2015). Çocuk ve ergen gelişimi. İmge Kitabevi.
  • Gezer, M. (25-28 Nisan, 2019). Ortaokul (5-7. Sınıf) sosyal bilgiler ders kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi [Tam Metin Bildiri Kitabı]. XII. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi: "21. Yüzyılda Öğretmen Eğitimi Politikası: Kanıt, Araştırma ve Uygulama" (ss. 1661-1668). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize, Türkiye.
  • Glesne, C. (2011). Becoming qualitative researchers. Pearson.
  • Göğüş Tan, M. (2018). Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliği haritalama ve izleme çalışması (Rapor No: 3). Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği.
  • Gümüşoğlu, F. (2016). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(4), 39-50.
  • Güney, N. (2016). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet incelemesi. Turkish Studies, 11(3), 229-1248. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9166
  • Haulle, E., & Kabelege, E. (2021). Relevance and quality of textbooks used in primary education in Tanzania: A case of social studies textbooks. Contemporary Education Dialogue, 18(1), 12-28. https://doi.org/10.1177/0973184920962702
  • Işık Demirhan, E. (2021). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından öğretim programı ve ders kitabı inceleme (4. Sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi). Journal of Innovative Research in Social Studies, 4(1), 69-82. https://doi.org/10.47503/jirss.931329
  • Kandilli, E. (2020). Beşinci sınıf matematik ders kitabındaki ve sosyal bilgiler ders kitabındaki toplumsal cinsiyet eşitliği ve toplumsal cinsiyet rollerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
  • Karaboğa, M. T. (2020). Sosyal Bilgiler ders kitaplarında cinsiyet rolleri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(15), 4847-4881. https://doi.org/10.26466/opus.686709
  • Karabulut, A. (2021). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından 8. sınıf Türkçe ders kitabının incelenmesi. Anasay, 16, 119-131. https://doi.org/10.33404/anasay.921848
  • Karasu Avcı, E., & Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
  • Kasa, B., & Şahan, B. (2016). Gender stereotypes in primary school Turkish textbooks. Journal of Human Sciences, 13(3), 4152-4167.
  • Kemerkaya, G., & Meydan, A. (2024). Sosyal bilgiler 5. Sınıf ders kitabında yer alan görsellerin toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 14(Özel Sayı), 333-346. https://doi.org/10.24315/tred.1516237
  • Kırbaşoğlu Kılıç, L., & Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet roller üzerine bir inceleme. ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
  • Korkmaz, İ. (2023). Ortaöğretim öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
  • Körükcü, M., & Çam, E. (2024). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla belirlenmesi. İçinde M. Körükcü (Ed.), Eğitim bilimleri alanında uluslararası araştırmalar XIX (ss. 47-60). Eğitim Yayınevi.
  • Körükcü, M., Uslu, S., & Çetin, M. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kadına yönelik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1461-1478. https://doi.org/10.33206/mjss.643168
  • Kurt Ayyıldız, M. (2015). Kadın dergilerinde sunulan kadın imgesinin feminist yaklaşım kavramlarıyla değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
  • Kuş, Z. (2016). Demokratik vatandaşlık. B. Tay ve S. B. Beşir (Eds.), Sosyal bilgiler öğretimi: ilkeler ve uygulamalar içinde (s. 196-208). Anı Yayıncılık.
  • Küçük-Karaca, C. (2022). Cinsiyet eşitliği çerçevesinde sosyal bilgiler ders kitaplarının (4,5,6,7) incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
  • Kükrer, M., & Kıbrıs, İ. (2017). Cedaw öncesi ve sonrası ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan toplumsal cinsiyet eşitliği faktörünün değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1369-1383. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338836
  • Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey-Bass.
  • Miles, M., & Huberman, A. M. (2019). Nitel veri analizi: Genişletilmiş bir kaynak kitap (3.Baskı) (Akbaba Altun ve Ersoy, Çev.). Pegem Akademi.
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 5.sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Devlet Kitapları. https://tymm.meb.gov.tr/upload/kitap/tegm/sosyal_bilgiler_5_1.pdf (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6 ve 7. sınıflar). MEB Yayınları.
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. Türkiye yüzyılı maarif modeli: Öğretim programları ortak metni. MEB Yayınları.
  • National Council for the Social Studies [NCSS]. (2012). Creating effective citizens: A position statement of national. https://www.socialstudies.org/about/definition-social-studies (Erişim Tarihi: 09.11.2024).
  • National Council for the Social Studies. (2008). A vision of powerful teaching and learning in the social studies: Building effective citizens. Social Education, 72(5), 277-280. https://www.socialstudies.org/system/files/publications/articles/se_7205277.pdf (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Özdemir, E. (2023). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarında yer alan görsellerin toplumsal cinsiyet bağlamında analiz edilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(3), 1487-1520. https://doi.org/10.17152/gefad.1172054
  • Özdemir, E., & Balcı-Karaboğa, A. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 760-781. https://doi.org/10.17860/mersinefd.580405
  • Özgür, M., & Öztaş, S. (2023). 10. Sınıf tarih ders kitabı hakkında tarih öğretmenlerinin görüşleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (33), 646-669. https://doi.org/10.29000/rumelide.1285936
  • Öztürk, C., & Deveci, H. (2011). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi. C. Öztürk (Ed.), Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programları içinde (s. 1-41). Pegem Akademi Yayınları.
  • Sak, R., Şahin Sak, İ.T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
  • Sarıtaş, E., & Şahin, Ü. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 463-477.
  • Satılmış, S. (2019). 5. sınıf Türkçe ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 1249-1262. https://doi.org/10.17494/ogusbd.555475
  • Secgin, F. (2019). Predictor role of multicultural education perceptions in respect for identity differences: A study on prospective social studies teachers. International Online Journal of Educational Sciences, 11(3), 294-306. http://dx.doi.org/10.15345/iojes.2019.03.020
  • Seçgin, F., & Kurnaz, Ş. (2015). The effect of gender activities in social studies lesson on the perception and attitude of the primary education students. International Journal of Turkish Education Sciences, 2015(5), 24-38.
  • Seçgin, F., & Tural, A. (2011). Sınıf öğretmenliği bölümü öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Education Sciences, 6(4), 2446-2458.
  • Seçgin, F., & Tural, A. (2020). The relationship between prospective social studies teachers’ attitudes towards gender roles and entrepreneurship levels. International Journal of Education & Literacy Studies, 8(4), 64-73. http://dx.doi.org/10.7575/aiac.ijels.v.8n.4p.64
  • Sefa-Nyarko, C., & Afram, A. (2019). Gender in national history narratives in social studies textbooks for Ghana. Yesterday & Today, (21), 80-105. http://dx.doi.org/10.17159/2223-0386/2019/n21a4
  • Shah, R. K. (2016). Gender analysis of primary social studies textbooks in Nepal. Modern Research Studies: An International Journal of Humanities and Social Sciences, 3(2), 294-315.
  • Sever, R. (2015). Sosyal bilgiler öğretimine giriş. İçinde sosyal bilgiler öğretimi (s. 1-24). Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Sönmez, K., & Dikmenli, Y. (2021). İlkokul sosyal bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(1), 434-458. https://doi.org/10.30703/cije.732000
  • Subaşı, Y. (2023). Türkiye ve İran 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (12), 1303-1317. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1351855
  • Şahyar Akdemir, D., Tüfekçioğlu, S., & Karlıdağ, B. (2023). İnsan hakları, toplumsal cinsiyet eşitliği ve Avrupa Birliği: Avrupa Parlamentosunda kadın temsili üzerine bir inceleme. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 497-517. https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1230453
  • Şener, P. (2019). Ortaokul öğrencilerinin etkin vatandaşlık öğrenme alanındaki kavramlara yönelik bilişsel yapılarının ve kavram algılarının belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
  • Şimşek H. (2011). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin kadın üreme sağlığına etkisi: Türkiye örneği. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 25(2), 119-126.
  • Tay, B. (2017). 2005 sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 sosyal Bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırması. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(27), 461-487.
  • Temellioğlu, Ş. H., & Küçükturan, G. (2022). Dördüncü sınıf sosyal bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 679-698. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.956711
  • Temur, S. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarında gazete ve genel ağ haberlerinin kullanımı. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(7), 657-686.
  • Temur, S. (2023a). Sosyal bilgiler ders kitaplarında çalışma yapraklarının kullanımı. International Journal of New Approaches in Social Studies, 7(1), 15-47. https://doi.org/110.38015/sbyy.1260777
  • Temur, S. (2023b). Etkin vatandaşlık konularının aktarımında eğitici çizgi romanların akademik başarıya olan etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mustafa Kemal Üniversitesi.
  • Temur, S. (2024a). 6. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabının kapsayıcı eğitim bağlamında incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (70), 87-114. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1390447
  • Temur, S. (2024b). 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının kapsayıcı eğitim bağlamında incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(2), 710-734. https://doi.org/10.7884/teke.1412362
  • Tenekeci, M., & Dursun, H. (2019). 2018-2019 eğitim öğretim yılında 6. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarına yönelik öğretmen görüşleri. Al-Farabi International Journal on Social Sciences, 3(4), 1-12.
  • Türkben, T. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 508-526. https://doi.org/10.16916/aded.541659
  • United Nations Development Programme [UNDP]. (2007). Human Development Report 2007-2008. https://tinyurl.com/4t36e55m (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • United Nations Development Programme Türkiye [UNDP]. (2024). Toplumsal cinsiyet eşitliği: Neden önemli? https://tinyurl.com/5cphfy6y (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. (2019). From access to empowerment: UNESCO strategy for gender equality in and through education 2019-2025. https://doi.org/10.54675/IJGQ3826
  • United Nations Global Compact. (2024). Endorse the Women's empowerment principles. https://unglobalcompact.org/take-action/action/womens-principles (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • World Bank. (2001). Attacking Poverty: World Development Report 2000/01. Oxford University Press. https://tinyurl.com/3z26y7rp (Erişim Tarihi: 09.10.2024).
  • Yaylı, D., & Kitiş Çınar, E. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitapları görsellerinde toplumsal cinsiyet. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(5), 2075-2096. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6870
  • Yeler, M., & Ocak, G. (2021). 5. sınıf sosyal bilgiler etkin vatandaşlık öğrenme alanı kazanımlarına ilişkin eğitim durumlarının incelenmesi: Durum çalışması. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(39), 175-222.
  • Yeşil, A. (2020). Ortaokul öğrencilerinde toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığı oluşturmaya yönelik bir eylem araştırması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
  • Yıldırım, F., & Gül, H. (2021). Uluslararası kalkınma politikaları ve kadınların güçlendirilmesi üzerine bir değerlendirme. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 679-695.
  • Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Seçkin.
  • Yıldız, M. (2013). İlkokul ve ortaokul din kültürü ve eğitim bilgilerinin amaçlarını amaç edinmek. Dini Araştırmalar, 16(42), 143-165.
  • Yüksel, A., Mil, B., & Bilim, Y. (2007). Nitel araştırma: Neden, nasıl, niçin? (3 baskı). Detay Yayıncılık.
There are 107 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Educational Psychology
Journal Section Review
Authors

Süleyman Temur 0000-0002-5203-6553

Publication Date June 27, 2025
Submission Date November 11, 2024
Acceptance Date June 12, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 13 Issue: 1

Cite

APA Temur, S. (2025). 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 473-518. https://doi.org/10.52826/mcbuefd.1583199
 Download Cover Image