Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi

Abstract

Bu makalede, esas olarak Osmanlı-Türk toplumunun modernleşme sürecinin temel özelliklerine değinilerek, bu süreçte pozitivizmin ve pozitivist etki altında biçimlenmiş sosyolojinin nasıl bir rol oynadığı üzerinde durulacaktır. Osmanlı-Türk toplumunun modernleşme/modernleştirilmesi sürecinde bir toplum ve siyaset tasavvuru, bir dünya görüşü ve bir zihniyet modeli olarak pozitivist düşünce, başlan-gıcından beri bu sürecin aktörlerinin neredeyse tamamının geliştirdikleri toplum ve siyaset projelerinin arka planını belirlemiştir. Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde ise pozitivist sosyoloji, modernleşmenin önemli kaynaklarından birini oluşturmuş ve modern ulus-devletin inşâ sürecinde de resmî ideolojinin kurucu öğelerinin önemli bir bölümüne kaynak teşkil etmiştir. Bu açıdan, baştan itibaren Türkiye’de resmî sosyoloji her zaman siyasal bir içeriğe sahip olmuş ve siyasal bir işlev üstlenmiş ve çoğu zaman da devlet ideolojisinin üretilmesinin araçlarından biri olarak tasavvur edilmiştir. Bu makale yukarıda işaret edilen temalar doğrultusunda, genel olarak Türk modernleşmesi, pozitivizm ve sosyoloji ilişkisinin tartışıldığı bir değerlendirmeyle son bulacaktır.