Abstract
Her mekânın sınırları vardır ve bu sınırlar, insanların algısını belirleyen önemli bir faktördür. Deneyimin anlamlandırılması ve algının ortaya konmasını sağlayan fenomenolojik araştırmalar, sınırların analizi ve sınır oluşumunun nedenleri üzerine yapılan çalışmaları önemli kılmaktadır. Bu doğrultuda, bu çalışmada İstanbul Beyoğlu'ndaki merkezi konumuna rağmen izole kalan Tarlabaşı'nın farklı sınır türleri, deneyimsel bir yaklaşımla incelenmiştir. Çalışmanın amacı, İstanbul-Tarlabaşı’na ait fiziksel ve sosyal sınırların araştırılması, araştırmacının ve katılımcıların deneyimle saptadığı sınırların okuma farkının ortaya konulmasıdır. Nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik yaklaşım kullanılan çalışmada, sınır kavramı üzerinden literatür taraması yapılmış, İstanbul-Tarlabaşı'nın yerleşim alanı incelenmiş ve sınırların oluşum nedenleri araştırılmıştır.
Alan çalışmasında, Tarlabaşı'ndaki önemli yerler belirlenmiş ve bir bölge seçilmiştir. Seçilen bölgenin doğruluğunu denetlemek amacıyla bir pilot çalışma yapılmış ve kullanıcı görüşmeleriyle harita sınırı güncellenmiştir. Tarlabaşı'nda ikamet eden veya çalışan 25 kişi, amaçlı örneklem yöntemiyle seçilmiş; veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme ve haritalama teknikleri kullanılmıştır. Katılımcılarla öncelikle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmış, ardından harita kullanılarak sosyal ve fiziksel sınırlar belirlenmiştir. Çalışmanın amacı doğrultusunda sınırlar, kentlilerin bakış açısıyla deneyimlenmiş ve deneyimle belirlenen sınır ögelerinin kullanıcı algısı üzerindeki etkisi gözlem, yarı yapılandırılmış görüşme ve harita üzerinden yorumlanmıştır. Alan çalışması sonucunda, araştırmacı ve kullanıcı arasında sınır okuma farklılıklarının olduğu, bu farklılıklarda mekânda bulunma süresi ve mekânsal deneyimin etkili olduğu sonucuna varılmıştır.
Ethical Statement
Araştırma ve Yayın Etiği Beyanı: Yapılan çalışmada araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur.
References
- Antonsich, M. (2010). Searching for belonging – an analytical framework. Geography Compass, 4(6), 644–659. https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2009.00317.x
- Bourdieu, P. (2021). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. D. Fırat, G, Berkkurt, (Çev.). Ankara: Nika Yayınları.
- Büyüköztürk, Ş., Demirel, F., & Çakmak, E. K. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (11. baskı). Pegem Akademi.
- Colomina, B. (2017). Mahremiyet ve Kamusallık: Kitle İletişim Aracı Olarak Modern Mimari. (A. U. Kılıç, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
- Demirci, Y. (2019). Korkulan Mahalleler: İstanbul’da Tekinsizlik, Tarlabaşı Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Doğrucan, P. (2016). Tarlabaşı Kentsel Dönüşüm Projesi’nin Sanatçı Çalışmaları Üzerinden Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Erşan, R. R., & Demirarslan, S. (2023). Mekânda duyu kullanımı ve mimarlık fenomenolojisi: Tadao Ando örneği. Ulakbilge, 11(82), 235–247. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-11-82-03
- Göker, M. (2014). Tarlabaşı Bölgesinin Kamusal Mekân Açısından değerlendirilmesi: Tarlabaşı Yenileme Projesi Öncesi ve Sonrası. (Yüksek lisans, tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Gür, Ş.Ö. (1996). Mekân Örgütlenmesi. Trabzon: Gür Yayınları.
- Heidegger, M. (2004) Varlık ve Zaman, (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayanları. (Orijinal Çalışma Basım Tarihi:1927)
- Jacobs, J. (2017). Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı. (Çev. B. Doğan). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1993)
- Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayınları.
- Lynch, Kevin, 2011, Kent İmgesi, (çev.) İrem Başaran, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, s.51-92.
- Marcuse, P., (1999). Walls of Fear, in Ellin, N. Architecture of Fear, Princenton Architectural Press, New York, 110-114.
- Merleau-Ponty, M. (2017). Dünyamız tamamlanmamış bir eser… (Ö. Aygün, Çev.). Maurice Merleau-Ponty, Sayı 88, 20-28. Yapı Kredi Yayınları. Norberg-Schulz, C. (1980). Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. Rizzoli, New York.
- Özçam, I. (2022). Fenomenolojik yaklaşımın mimaride tasarımcı kimliği ve malzeme kullanımı üzerinden okunması. Mimarlık ve Yaşam Dergisi / Journal of Architecture and Life, 7(2), 503–523. https://doi.org/10.26835/my.1052777
- Polatoğlu, Ç., (2012). Mimarlıkta Görsel Etki Değerlendirme Yöntem ve Teknikleri. İstanbul: Ytü.
- Relph, E. (1976). Place and Placelessness (s. 45-50). London: Pion.
- Simmel, G., (1994). The Metropolis and Mental Life, in Rethinking Architecture, Ed. Leach, N., Routledge, London and New York.
- Stavrides, S. (2016). Kentsel Heterotopia Özgürleşme Mekânı Olarak Eşikler Kentine Doğru. (A. Karatay, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Solak, E. (2017). Aidiyet ve mekân olarak sokaklar: Balıkesir örnek olayı. Manas Journal of Social Studies, 6(1), 19-34.
- Türkün, A., Sarıoğlu, A., Şen, B., Uysal, B., Ö., Kaya, E., Türkmen, H., Yapıcı, M.,Aslan, Ş., 2014. Mülk, Mahal, İnsan: İstanbul'da Kentsel Dönüşüm, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Ünlü, A., Alkışer, Y., Edgü, E., Ocakçı, M., Apak, S., Ülken, G., . . . Özden, T. (2003). Avrupa Birliği Uyum Programları Kapsamında Pilot Bölge Olarak Beyoğlu Çöküntü Alanlarının Aktif Kullanım Amaçlı Rehabilitasyonu Projesi Kesin Analiz Raporu. İstanbul: İTÜ Çevre ve Şehircilik Uygulama-Araştırma Merkezi.
- Wölfflin, H. (2015). Mimarlık Psikolojisine Öndeyişler. Janus Yayınevi, İstanbul.
- Yağar, F., & Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1–9.
- Yazıcı, B. (2023). Tarlabaşı'ndaki kentsel dönüşüm örneği [Fotoğraf]. Kişisel arşiv.
- Yiğit, G. (2011). Kentsel yenileme ve İstanbul: Tarlabaşı örneği (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Yurdakul, F.C. (2020). Mimarlıkta Estetik Algı ve İnsan Nörolojisinin Etkisi. Yapı Dergisi: https://yapidergisi.com/mimarlikta-estetik-algi-ve-insan-norolojisinin-etkisi/
- Zahavi, D. (2020). Phenomenology: The basics. Routledge. İnternet Kaynakları
- Url-1: https://kentrehberi.beyoglu.bel.tr/, Erişim tarihi: 8/12/2022.
- URL-2: https://www.facebook.com/groups/eskiistanbulfotograflari/posts/10163990279948986/, Erişim tarihi:11/04/ 2025.
Abstract
Boundaries are a determining factor in how people perceive space. It is important to analyze boundaries and study the reasons for their formation through phenomenological research, which provides insight into lived experience and perception. Based on this, this study examines the boundaries of Tarlabaşı, which, despite its central location in Beyoğlu, Istanbul, remains isolated and surrounded by various types of boundaries, using an experiential approach. The aim of the study is to investigate the physical and social boundaries of Istanbul-Tarlabaşı and to reveal the differences between the boundaries identified by the researcher through experience and those perceived by
individuals who live or work there. In this study, which employs a phenomenological approach, a literature review was conducted on the concept of boundaries, the settlement area of Istanbul-Tarlabaşı was examined, and the reasons for the formation of its boundaries were explored.
In the field study, key locations in Tarlabaşı were identified, and a specific region was selected by the researcher. A pilot study was conducted to verify the accuracy of the selected area, and the map boundary was revised accordingly. Twenty-five individuals residing or working in Tarlabaşı were selected as participants through a purposive sampling method. Semi-structured interviews and mapping techniques were used as data collection tools. In line with the study's objectives, boundaries were examined from the perspective of urban dwellers, and the impact of boundary elements on user perception was analyzed through observation, semi-structured interviews, and mapping. As a result of the field study, it was concluded that there are differences in boundary interpretation between the researcher and the users and that the duration of time spent in the space, as well as spatial experience, play a significant role in shaping these differences.
References
- Antonsich, M. (2010). Searching for belonging – an analytical framework. Geography Compass, 4(6), 644–659. https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2009.00317.x
- Bourdieu, P. (2021). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. D. Fırat, G, Berkkurt, (Çev.). Ankara: Nika Yayınları.
- Büyüköztürk, Ş., Demirel, F., & Çakmak, E. K. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (11. baskı). Pegem Akademi.
- Colomina, B. (2017). Mahremiyet ve Kamusallık: Kitle İletişim Aracı Olarak Modern Mimari. (A. U. Kılıç, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
- Demirci, Y. (2019). Korkulan Mahalleler: İstanbul’da Tekinsizlik, Tarlabaşı Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Doğrucan, P. (2016). Tarlabaşı Kentsel Dönüşüm Projesi’nin Sanatçı Çalışmaları Üzerinden Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Erşan, R. R., & Demirarslan, S. (2023). Mekânda duyu kullanımı ve mimarlık fenomenolojisi: Tadao Ando örneği. Ulakbilge, 11(82), 235–247. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-11-82-03
- Göker, M. (2014). Tarlabaşı Bölgesinin Kamusal Mekân Açısından değerlendirilmesi: Tarlabaşı Yenileme Projesi Öncesi ve Sonrası. (Yüksek lisans, tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Gür, Ş.Ö. (1996). Mekân Örgütlenmesi. Trabzon: Gür Yayınları.
- Heidegger, M. (2004) Varlık ve Zaman, (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayanları. (Orijinal Çalışma Basım Tarihi:1927)
- Jacobs, J. (2017). Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı. (Çev. B. Doğan). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1993)
- Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayınları.
- Lynch, Kevin, 2011, Kent İmgesi, (çev.) İrem Başaran, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, s.51-92.
- Marcuse, P., (1999). Walls of Fear, in Ellin, N. Architecture of Fear, Princenton Architectural Press, New York, 110-114.
- Merleau-Ponty, M. (2017). Dünyamız tamamlanmamış bir eser… (Ö. Aygün, Çev.). Maurice Merleau-Ponty, Sayı 88, 20-28. Yapı Kredi Yayınları. Norberg-Schulz, C. (1980). Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. Rizzoli, New York.
- Özçam, I. (2022). Fenomenolojik yaklaşımın mimaride tasarımcı kimliği ve malzeme kullanımı üzerinden okunması. Mimarlık ve Yaşam Dergisi / Journal of Architecture and Life, 7(2), 503–523. https://doi.org/10.26835/my.1052777
- Polatoğlu, Ç., (2012). Mimarlıkta Görsel Etki Değerlendirme Yöntem ve Teknikleri. İstanbul: Ytü.
- Relph, E. (1976). Place and Placelessness (s. 45-50). London: Pion.
- Simmel, G., (1994). The Metropolis and Mental Life, in Rethinking Architecture, Ed. Leach, N., Routledge, London and New York.
- Stavrides, S. (2016). Kentsel Heterotopia Özgürleşme Mekânı Olarak Eşikler Kentine Doğru. (A. Karatay, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Solak, E. (2017). Aidiyet ve mekân olarak sokaklar: Balıkesir örnek olayı. Manas Journal of Social Studies, 6(1), 19-34.
- Türkün, A., Sarıoğlu, A., Şen, B., Uysal, B., Ö., Kaya, E., Türkmen, H., Yapıcı, M.,Aslan, Ş., 2014. Mülk, Mahal, İnsan: İstanbul'da Kentsel Dönüşüm, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Ünlü, A., Alkışer, Y., Edgü, E., Ocakçı, M., Apak, S., Ülken, G., . . . Özden, T. (2003). Avrupa Birliği Uyum Programları Kapsamında Pilot Bölge Olarak Beyoğlu Çöküntü Alanlarının Aktif Kullanım Amaçlı Rehabilitasyonu Projesi Kesin Analiz Raporu. İstanbul: İTÜ Çevre ve Şehircilik Uygulama-Araştırma Merkezi.
- Wölfflin, H. (2015). Mimarlık Psikolojisine Öndeyişler. Janus Yayınevi, İstanbul.
- Yağar, F., & Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1–9.
- Yazıcı, B. (2023). Tarlabaşı'ndaki kentsel dönüşüm örneği [Fotoğraf]. Kişisel arşiv.
- Yiğit, G. (2011). Kentsel yenileme ve İstanbul: Tarlabaşı örneği (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Yurdakul, F.C. (2020). Mimarlıkta Estetik Algı ve İnsan Nörolojisinin Etkisi. Yapı Dergisi: https://yapidergisi.com/mimarlikta-estetik-algi-ve-insan-norolojisinin-etkisi/
- Zahavi, D. (2020). Phenomenology: The basics. Routledge. İnternet Kaynakları
- Url-1: https://kentrehberi.beyoglu.bel.tr/, Erişim tarihi: 8/12/2022.
- URL-2: https://www.facebook.com/groups/eskiistanbulfotograflari/posts/10163990279948986/, Erişim tarihi:11/04/ 2025.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Architectural Design |
| Journal Section | Makaleler |
| Authors | |
| Publication Date | April 30, 2025 |
| Submission Date | October 5, 2024 |
| Acceptance Date | March 17, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 10 Issue: 1 |
