Şiir dili, yalnızca bir iletişim aracı olmanın ötesinde, derin duygular ve imgeler barındıran özel bir yapıya sahiptir. Şairler, geleneksel dilin dışına çıkarak kelime oyunları ve alışılmadık yapılar kullanarak okuyucuda farklı tasarımlar oluştururlar. Mehdî Ehevân-i Sâlis’in şiirlerinde bu dil sapmaları; sözcüksel, biçimbilimsel, sözdizimsel, anlamsal ve tarihsel dönem sapmaları gibi kategoriler altında incelenebilir. Sözcüksel sapmalar, yeni kelimeler türeterek şiirin etkisini artırırken; sözdizimsel sapmalar, sözcüklerin cümle içinde dizilişini inceler. Sözcüksel sapmalar, kök ve ekler, yeni kök ve eklerle birleşimler oluşturulmasıyla yeni sözcüklerin üretilmesidir ve genel olarak en çok kullanılan sapma türüdür. Belirli, kalıplaşmış fiil çekimlerinin yanı sıra kelimelerin farklı kelimelerle bağdaştırılmasını, kasıtlı değişiklikler tercih ederek bir tür özgünlük yaratmak istenilen ve alışılmamış kullanımlardan yararlanılarak oluşturulan sapmaları da biçimbilimsel sapma olarak değerlendirebiliriz. Anlamsal sapmalar ise, şairin sözcüklerle, onlarla bağdaştırılma şekilleriyle oynayarak, dilde kullanılmamış türetmelere ve birleşimler oluşturarak anlam bakımından güçlü bir dil yaratmak suretiyle okuyucuların zihninde yeni imajlar, imgeler oluşturmaya yönelmesidir. Ayrıca, şairin geçmişle olan bağlantısı, tarihsel dönem sapmalarıyla ortaya çıkar. Şair, yaşadığı dönemin diline bağlı kalmayıp kendisinden önce yaşamış kişilerle ve onların yaşadığı dönemin diliyle bağlantı kurmak için eski dönemlerdeki sözcükleri kullanabilir. Bu sayede, geçmişin diliyle o günün dilini harmanlayarak zengin bir dil yaratır. Mehdî Ehevân Sâlis, eserlerinde belirtilen sapmalardan yararlanarak alışılmışın dışına çıkmış ve belirli dil kullanımlarına göre bir sapmaca oluşturmuş, dilin olanaklarını zorlayarak okuyucularına farklı bir deneyim sunmuştur.
Doç. Dr. Abdüsselam BİLGEN danışmanlığında Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde yürüttüğüm “Mehdî Ehevân-i Sâlis’in Şiirleri Üzerine Tahlilî Bir Çalışma” adlı yayımlanmamış doktora tezimden üretilmiştir.
The language of poetry has a special structure that includes deep emotions and images, beyond being just a means of communication. Poets create different designs in the reader by using word games and unusual structures, going beyond traditional language. In the poems of Mehdi Ekhevân-i Salis, these language deviations can be examined under categories such as lexical, morphological, syntactic, semantic and historical period deviations.
While lexical deviations increase the effect of the poem by generating new words, syntactic deviations examine the arrangement of words in sentences. Lexical deviations are the production of new words by creating combinations with roots and suffixes, new roots and suffixes, and are generally the most commonly used type of deviation. In addition to certain, stereotyped verb conjugations, we can also evaluate deviations that are created by associating words with different words, by making deliberate changes and by using unusual uses to create a kind of freedom as morphological deviations. Semantic deviations are the poet’s tendency to create new images and visions in the minds of readers by playing with words and the ways they are associated with them, by creating a powerful language in terms of meaning by creating derivatives and combinations that have not been used in the language. In addition, the poet’s connection to the past emerges with historical period deviations. The poet may not stick to the language of the period he lives in, but may use words from earlier periods to establish a connection with people who lived before him and the language of the period they lived in. In this way, he creates a rich language by blending the language of the past with the language of the day.
As a result, Mehdi Akhavan Sales created a deviation according to certain language uses by taking advantage of the deviations mentioned above in his works, going beyond the norm, and by pushing the possibilities of the language, he offered his readers a different experience.
This article is extracted from doctorate dissertation entitled “An Analytical Study on the Poems of Mehdi Ehevân-i Sâlis”, supervised by Assoc. Prof. Abdüsselam BİLGEN (Ph.D. Dissertation, Ankara University Institute of Social Sciences Ankara/TURKIYE, 2023).
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Persian Language, Literature and Culture |
Journal Section | Research Article |
Authors | |
Publication Date | June 27, 2025 |
Submission Date | January 10, 2025 |
Acceptance Date | March 10, 2025 |
Published in Issue | Year 2025 Volume: 25 Issue: 60 |