Otizm İlişkili Belirtiler için Tanı Olarak Kullanılabilen “Uyaran Eksikliği” Kavramının İncelenmesi: Eleştirel Derleme

Merve Cicek Kanatli

doi:10.20515/otd.1644363

Review

Use of "Stimulus Deficiency" as a Diagnosis for Autism-Related Symptoms: A Critical Review

Year 2025, Volume: 47 Issue: 4, 648 - 654, 18.06.2025

Merve Cicek Kanatli

Abstract

Although "stimulus deficiency" is not a defined diagnosis in diagnostic classification systems, children with autism-related symptoms (e.g. delayed language development, difficulties in social interaction) may be diagnosed with "stimulus deficiency" in Türkiye. In the international literature, the term "stimulus deficiency" is not mentioned as a developmental diagnosis/phenomenon. Instead, it is used as a developmental risk factor, mostly in earlier publications. On the contrary, a national literature review shows that "stimulus deficiency" is used as a diagnosis in different contexts. In these publications, the condition of "stimulus deficiency" is not described in detail, the descriptions vary considerably, and the distinction from autism and language development difficulties is not adequately made. These publications mention the possible etiology of this clinical condition as inadequate social interaction with the child and intensive screen viewing. However, there are no studies in the literature to clarify the etiology of this condition. Thus, the etiology mentioned is an expert opinion rather than evidence-based data. It was noted in national literature that children on the autistic spectrum may be diagnosed with "stimulus deficiency" instead of autism, to give parents a "milder" explanation. This situation, which may violate the physician's ethical obligation to tell the truth, may result in delay or failure to provide early intervention, which is the most effective treatment for autism, failure to provide social and financial entitlements, disruption of follow-up, and failure to manage co-morbidities that may manifest with increasing age.

Keywords

stimulus deficiency, autism, speech delay, diagnosis, differential diagnosis

References

1. Dünya Sağlık Örgütü. ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision). F80-89 Disorders of psychological development. https://icd.who.int/browse10/2019/en
2. Dünya Sağlık Örgütü. ICD-11(International Classification of Diseases 11th Revision). 06 Mental, behavioural or neurodevelopmental disorders. https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en
3. Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (DSM-5-TR). Köroğlu E (Çeviren), Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
4. Sevgen FH & Altun H. (2017). Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Polikliniğine Başvuran 0-5 Yaş Arası Çocukların Başvuru Şikayetleri ve Psikiyatrik Tanıları. Journal of Mood Disorders, 7(4).
5. Gölbaşı, H., Demirel, Y., Karaca, S. N., Çiçek, A. U., & Sarı, S. A. (2021). Sivas İl Merkezi’nde otizm spektrum bozukluğunun (OSB) yaygınlığı ve aile sağlığı merkezleri sağlık çalışanlarının OSB farkındalıkları. Cukurova Medical Journal, 46(3), 998-1008.
6. Demir, A. Ç., & Özcan, Ö. (2021). Diagnosis and clinical characteristics of children with speech delay. Cukurova Medical Journal, 46(4), 1493-1499.
7. Ayaz, M., Ayaz, A. B., Başgül, Ş. S., Karakaya, I., Gülen Şişmanlar, Ş., Yar, A., & Dikmen, S. (2012). 3-5 yaş grubu kurum bakımındaki çocuklarda ruhsal hastalık sıklığı ve ilişkili etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 23(2), 82-88.
8. Uygun, S. D., Çetinkaya, M., Efe, A., Çakmak, F. H., Canlı, M., Temeltürk, R. D., ... & Açıkel, S. B. (2021). Çocuklar için Özel Gereksinim Değerlendirmesine İlişkin Yönetmelik (ÇÖZGER) Sonrası Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Alanında Uygulamada Karşılaşılan Zorluklar. Turkish Journal of Child & Adolescent Mental Health, 28(3).
9. Ahat, T. K., Gençer, T. Y., Baysal, Ş. G., Baz, H. M., Durak, U., Canaloğlu, S. K., ... & Doğan, D. G. (2023). The Impact of COVID-19 Pandemic on Patient Admissions to the Developmental Pediatrics Unit: An Outpatient Clinic in Eastern Turkey. Turkish Archives of Pediatrics, 58(1), 62.
10. Avcil, S. (2011). Sosyal iletişim ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği (tez).
11. Bakkaloğlu, B. (2007). Otistik bozuklukta antioksidan enzim ve antioksidan vitamin düzeyleri, malondialdehit ve glutatyon düzeyleri (tez).
12. ASQAROVA, S., & ZENGİN, T. T. (2022). Ekran maruziyeti bulunan çocuklarda ergoterapinin duyusal etkileri. Pearson Journal, 7(19), 140-145.
13. Durualp, E., Şahinöz, A., Küçük, N. S., Çakır, B. Ç., & Uzun, A. K. (2019). Comparative Evaluation of the Development of the Children Living with Their Mother in the Prison. Ankara Universites Tip Fakultesi Mecmuasi= Journal of Ankara University Faculty of Medicine, 72(1), 66.
14. Koçyiğit, M., Örtekin, S. G., Çakabay, T., Keskineğe, B. S., Özdemir, M., Tekke, N. S., & Bezgin, S. Ü. (2017). Konuşması geciken çocuğa yaklaşım prensipleri. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (1), 1-5.
15. Özdemir, F. M. A., & Çelik, H. (2023). Neurological Evaluation of Children Followed Up For Speech Retardation. Genel Tıp Dergisi, 33(1), 61-66.
16. Özdemir, G. H., & Yurdakul, E. (2005). Bebeklik ve Erken Çocukluk Döneminde Uyaran Eksikliği. İçinde: Gelişimsel pediatri, Ed: İ. Öztürk Ertem. Çocuk Hastalıkları Araştırma Vakfı, Ankara, 195-210.
17. ŞAHİNÖZ, A ve BÜTÜN AYHAN A. (2020). Annelerin Bebeklik Döneminde Gelişime İlişkin Bilgi ve Kaygı Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 14(3), 249-257.
18. CERAN, E., ÇALTIK YILMAZ, A., TİFTİK, E., SÖNMEZ, S., & GÜNBEY, S. (2018). Dört Yaş Altı Çocuklarda Televizyon İzlemenin Dil Gelişimi Üzerine Etkisi. Turkiye Klinikleri Journal of Pediatrics, 27(2).
19. Pekcici, E., Kaya, A. Ş., Sucakli, İ. A., & Yakut, H. İ. (2016). Prematüre Bebeklerin Ev Ortamlarındaki Uyaranların Değerlendirilmesi. Journal of Pediatric Disease/Cocuk Hastaliklari Dergisi, 10(2).
20. Gewirtz JL. The Role of Stimulation in Models for Child Development (165. Sayfa) in Early Child Care: The New Perspectives 1968. Edited by Laura L. Dittman. New York, Atherton Press.
21. Imamura, S. (1965). MOTHER AND BLIND CHILD, THE INFLUENCE OF CHILD-REARING PRACTICES ON THE BEHAVIOR OF PRESCHOOL BLIND CHILDREN. American Foundation for the Blind, New York. 25. syf
22. McEwan, P. J. (1962). European intelligence in Southern Rhodesia: patterns and causes. Race, 4(1), 98-120.
23. Sampson G, Liberty and language. Oxford: Oxford University Press. 1979
24. Sevšek, M., & Lumi, X. (2022). Entoptic phenomena, photopsias, phosphenes. Slovenian Medical Journal, 91(1-2), 69-78.
25. Winston VH. Attachment and Dependency. Birleşik Krallık, 1972.syf 166
26. Doom, J. R., Gunnar, M. R., Georgieff, M. K., Kroupina, M. G., Frenn, K., Fuglestad, A. J., & Carlson, S. M. (2014). Beyond stimulus deprivation: iron deficiency and cognitive deficits in postinstitutionalized children. Child development, 85(5), 1805-1812.
27. Gunnar, M. R., & Bowen, M. (2021). What was learned from studying the effects of early institutional deprivation. Pharmacology Biochemistry and Behavior, 210, 173272.
28. Van der Kolk, B. A. (2003). The neurobiology of childhood trauma and abuse. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 12(2), 293-317.
29. İrsa Psikoloji. Uyaran eksikliği. https://irsapsikoloji.com/uyaran-eksikligi/
30. Kılınç İ.Uyaran eksiklği. https://www.aileterapim.com/uyaran-eksikligi/
31. Kidolog. Uyaran eksikliği nedir? Belirtileri nelerdir? https://kidolog.com/blog/uyaran-eksikligi-nedir-belirtileri-nelerdir/#
32. Kocaeli ergoterapi. Uyaran eksikliği. https://kocaeliergoterapi.com/hizmetlerimiz/uyaran-eksikligi/
33. Öztekin B. Sanal otizm. https://bicirbicir.com/sanal-otizm/#:~:text=SANAL%20OTİZM%20NEDİR%3F,anlamındaki%20bu%20terim%20ortaya%20çıkıyor.
34. Posta. Uyaran eksikliği otizmle karıştırılıyor. https://www.posta.com.tr/anne-cocuk/cocukluk/uyaran-eksikligi-otizmle-karistiriliyor-2556285
35. Tokat Empati ÖEM. Çocuğumda otizm mi uyaran eksikliği mi var? https://www.tokatempati.com/blogs/cocugumda-otizm-mi-uyaran-eksikligi-mi-var
36. Tonya, H. Uyaran eksikliği. https://www.drhazaltonya.com/uyaran-eksikligi/
37. TRT. Belirtileri otizmle karıştırılıyor: Uyaran eksikliği. https://www.trthaber.com/haber/cocuk/belirtileri-otizmle-karistiriliyor-uyaran-eksikligi-842385.html
38. Yaman Şirinler ÖE kurumları. Otizm ve uyaran eksikliği farkı nedir? https://yamansirinler.com/otizm-ve-uyaran-eksikligi-farki-nedir/
39. Yerli M. Otizm ve uyaran eksikliği arasında dikkat çeken farklar nelerdir? https://www.meryemyerli.com.tr/otizm-ve-uyaran-eksikligi-farki-nedir#:~:text=Uyaran%20eksikliği%20bulunan%20çocuğa%20seslenildiğinde,acıya%20karşı%20tepki%20mevcut%20değildir.
40. Durukan, İ, Karaman D, Kara, K, Türker T, Tufan AE, Yalçın Ö, Karabekiroğlu, K. (2011). Çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğine başvuran hastalarda tanı dağılımı. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 24, 113-120.
41. Görmez, V., Örengül, A. C., Baljinnyam, S., & Aliyeva, N. (2017). Çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğine başvuran hastalarda tanı dağılımı ve demografik özellikler. Journal of Mood Disorders, 7(1), 41-6.
42. Türkoğlu, S. (2014). Diagnosis of patients referring to a child and adolescent psychiatry outpatient clinic. Selçuk Tıp Dergisi, 30(3), 118-122.
43. Uçar, H. N., Vural, A. P., Kocael, Ö., Köle, İ. H., Dağdelen, F., & Kırtıl, İ. Y. (2014). Bir çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğine başvuran hastaların yakınma, tanı ve ilaç uygulamaları karakteristiklerinin değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 40(2), 75-83.
44. Fein, D., Barton, M., Eigsti, I. M., Kelley, E., Naigles, L., Schultz, R. T., ... & Tyson, K. (2013). Optimal outcome in individuals with a history of autism. Journal of child psychology and psychiatry, 54(2), 195-205.
45. Mukaddes, N. M., Mutluer, T., Ayik, B., & Umut, A. (2017). What happens to children who move off the autism spectrum? Clinical follow‐up study. Pediatrics International, 59(4), 416-421.
46. Sutera, S., Pandey, J., Esser, E. L., Rosenthal, M. A., Wilson, L. B., Barton, M., ... & Fein, D. (2007). Predictors of optimal outcome in toddlers diagnosed with autism spectrum disorders. Journal of autism and developmental disorders, 37, 98-107.
47. Hayes, J., Ford, T., McCabe, R., & Russell, G. (2022). Autism diagnosis as a social process. Autism, 26(2), 488-498.
48. Rogers, C. L., Goddard, L., Hill, E. L., Henry, L. A., & Crane, L. (2016). Experiences of diagnosing autism spectrum disorder: A survey of professionals in the United Kingdom. Autism, 20(7), 820-831.
49. Armstrong-Brine M, VanOrmer Simpson J ve Stancin T. Fundamentals of Developmental, Behavioral and Pschological Assessment. Kitap bölümü içinde: Developmental and Behavioral Pediatrics, editörler Feldman, HM, Elias, ER, Blum, NJ, Jimenez, M & Stancin, T. (2022). 5. Baskı. Syf 774.
50. Anderberg, E., & South, M. (2021). Predicting parent reactions at diagnostic disclosure sessions for autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 51(10), 3533-3546.
51. Abdullah, M. A., Shaikh, B. T., Khan, K. R., & Yasin, M. A. (2024). Breaking bad news: A mix methods study reporting the need for improving communication skills among doctors in Pakistan. BMC Health Services Research, 24(1), 588.
52. Mazumder, R., & Thompson-Hodgetts, S. (2019). Stigmatization of children and adolescents with autism spectrum disorders and their families: A scoping study. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 6, 96-107.
53. Volkmar FR. The importance of early intervention [editorial]. J Autism Dev Disord. 2014;44(12):2979–2980. doi:10.1007/ s10803-014-2265-9
54. Zwaigenbaum, L., Bauman, M. L., Stone, W. L., Yirmiya, N., Estes, A., Hansen, R. L., McPartland, J. C., Natowicz, M. R., Choueiri, R., Fein, D., Kasari, C., Pierce, K., Buie, T., Carter, A., Davis, P. A., Granpeesheh, D., Mailloux, Z., Newschaffer, C., Robins, D., ... Wetherby, A. (2015b). Early identification of autism spectrum disorder: Recommendations for practice and research. Pediatrics, 136(Suppl 1), S10-40. https://doi.org/10.1542/peds.2014-3667C
55. Zwaigenbaum, L., Bauman, M. L., Choueiri, R., Kasari, C., Carter, A., Granpeesheh, D., Mailloux, Z., Smith Roley, S., Wagner, S., Fein, D., Pierce, K., Buie, T., Davis, P. A., Newschaffer, C., Robins, D., Wetherby, A., Stone, W. L., Yirmiya, N., Estes, A., ... Natowicz, M. R. (2015a). Early intervention for children with autism spec- trum disorder under 3 years of age: Recommendations for practice and research. Pediatrics, 136(Suppl 1), S60-81. https://doi.org/10. 1542/peds.2014-3667E
56. Küçükgöz, M. (2020). Rehberlik ve araştırma merkezinde otizm spektrum bozukluğu olan çocukların eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecine ilişkin bir durum çalışması (Yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi).
57. Hyman, S. L., Levy, S. E., Myers, S. M., Kuo, D. Z., Apkon, S., Davidson, L. F., ... & Bridgemohan, C. (2020). Identification, evaluation, and management of children with autism spectrum disorder. Pediatrics, 145(1).
58. Lukmanji, S., Manji, S. A., Kadhim, S., Sauro, K. M., Wirrell, E. C., Kwon, C. S., & Jette, N. (2019). The co-occurrence of epilepsy and autism: A systematic review. Epilepsy & Behavior, 98, 238-248.
59. Chamak, B., & Bonniau, B. (2013). Changes in the diagnosis of autism: how parents and professionals act and react in France. Culture, Medicine, and Psychiatry, 37, 405-426.
60. McDonnell, C. G., Bradley, C. C., Kanne, S. M., Lajonchere, C., Warren, Z., & Carpenter, L. A. (2019). When are we sure? Predictors of clinician certainty in the diagnosis of autism spectrum disorder. Journal of autism and developmental disorders, 49, 1391-1401.
61. Jacobs, D., Steyaert, J., Dierickx, K., & Hens, K. (2018). Implications of an autism spectrum disorder diagnosis: an interview study of how physicians experience the diagnosis in a young child. Journal of Clinical Medicine, 7(10), 348.
62. Chamak, Brigitte, Be ́atrice Bonniau, Lila Oudaya, and Alain Ehrenberg 2011 The autism Diagnostic Experiences of French Parents. Autism 15(1): 83–97.
63. Farrugia, D. (2009). Exploring stigma: Medical knowledge and the stigmatisation of parents of children diagnosed with autism spectrum disorder. Sociology of health & illness, 31(7), 1011-1027.
64. Atbaşoğlu C., ve Sakarya, D. Yetişkinlerde Otizm Spektrumu (2023). Simurg Art: İstanbul.
65. Lupindo, B. M., Maw, A., & Shabalala, N. (2023). Late diagnosis of autism: Exploring experiences of males diagnosed with autism in adulthood. Current Psychology, 42(28), 24181-24197.
66. Leedham, A., Thompson, A. R., Smith, R., & Freeth, M. (2020). ‘I was exhausted trying to figure it out’: The experiences of females receiving an autism diagnosis in middle to late adulthood. Autism, 24(1), 135-146.
67. Hébert, P. C., Hoffmaster, B., Glass, K. C., & Singer, P. A. (1997). Bioethics for clinicians: 7. Truth telling. Cmaj, 156(2), 225-228.

Otizm İlişkili Belirtiler için Tanı Olarak Kullanılabilen “Uyaran Eksikliği” Kavramının İncelenmesi: Eleştirel Derleme

Year 2025, Volume: 47 Issue: 4, 648 - 654, 18.06.2025

Merve Cicek Kanatli

Abstract

“Uyaran eksikliği” tanısal sınıflandırma sistemlerinde tanımlanmış bir tanı olmamakla birlikte, Türkiye'de otizm ile ilişkili semptomları (örneğin gecikmiş dil gelişimi, sosyal etkileşimde zorluklar) olan çocuklara tanı olarak verilebilmektedir. Uluslararası alanyazında “uyaran eksikliği” terimi gelişimsel bir tanı/fenomen olarak yer almamaktadır. Bunun yerine, bu terim çoğunluğu daha eski olan yayınlarda, gelişimi olumsuz etkileyebilecek bir etmen olarak kullanılmaktadır. Ulusal alanyazında ise “uyaran eksikliği” bir tanı olarak kullanıldığı yayınlar bulunmaktadır. Bu yayınlarda, “uyaran eksikliği”nin ayrıntılı olarak tanımlanmadığı, tanımların önemli ölçüde farklılık gösterdiği ve “uyaran eksikliği” olarak ifade edilen klinik tablonun otizm spektrum bozukluğu ve dil gelişimi zorluklarından ayrımının yeterince yapılmadığı görülmektedir. Bu yayınların bir kısmında bu klinik durumun olası etiyolojisi, çocukla yetersiz sosyal etkileşim ve yoğun ekran izleme olarak belirtilmektedir. Ancak literatürde “uyaran eksikliği” olarak tarif edilen klinik tablonun etiyolojisini araştıran herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Dolayısıyla, bu klinik tablonun öngörülen etiyolojisinin kanıta dayalı verilerden çok, uzman görüşüne dayandığı ifade edilebilir. Ulusal alanyazında otizm spektrumundaki çocuklara, tanıyı hafifletmek amacıyla otizm yerine "uyaran eksikliği" tanısı konulabildiği bildirilmiştir. Hekimin doğruyu söyleme etik yükümlülüğünü ihlal edebilecek bu durum, otizmin bilinen en etkili tedavisi olan erken girişimin gecikmesine veya sağlanamamasına, sosyal ve mali hakların sağlanamamasına, takibin aksamasına ve ilerleyen yaşla birlikte ortaya çıkabilecek eş tanıların iyi yönetilememesine neden olabilir.

Keywords

uyaran eksikliği, otizm, konuşma gecikmesi, tanı, ayırıcı tanı

Thanks

Dr. Sıdıka Canan Atasoy ve Dr. Zeliha Yangınlar Brohi’ye derleme metnini değerlendirdikleri ve değerli katkılar yaptıkları için içten teşekkürlerimi sunuyorum.

References

1. Dünya Sağlık Örgütü. ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision). F80-89 Disorders of psychological development. https://icd.who.int/browse10/2019/en
2. Dünya Sağlık Örgütü. ICD-11(International Classification of Diseases 11th Revision). 06 Mental, behavioural or neurodevelopmental disorders. https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en
3. Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (DSM-5-TR). Köroğlu E (Çeviren), Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
4. Sevgen FH & Altun H. (2017). Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Polikliniğine Başvuran 0-5 Yaş Arası Çocukların Başvuru Şikayetleri ve Psikiyatrik Tanıları. Journal of Mood Disorders, 7(4).
5. Gölbaşı, H., Demirel, Y., Karaca, S. N., Çiçek, A. U., & Sarı, S. A. (2021). Sivas İl Merkezi’nde otizm spektrum bozukluğunun (OSB) yaygınlığı ve aile sağlığı merkezleri sağlık çalışanlarının OSB farkındalıkları. Cukurova Medical Journal, 46(3), 998-1008.
6. Demir, A. Ç., & Özcan, Ö. (2021). Diagnosis and clinical characteristics of children with speech delay. Cukurova Medical Journal, 46(4), 1493-1499.
7. Ayaz, M., Ayaz, A. B., Başgül, Ş. S., Karakaya, I., Gülen Şişmanlar, Ş., Yar, A., & Dikmen, S. (2012). 3-5 yaş grubu kurum bakımındaki çocuklarda ruhsal hastalık sıklığı ve ilişkili etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 23(2), 82-88.
8. Uygun, S. D., Çetinkaya, M., Efe, A., Çakmak, F. H., Canlı, M., Temeltürk, R. D., ... & Açıkel, S. B. (2021). Çocuklar için Özel Gereksinim Değerlendirmesine İlişkin Yönetmelik (ÇÖZGER) Sonrası Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Alanında Uygulamada Karşılaşılan Zorluklar. Turkish Journal of Child & Adolescent Mental Health, 28(3).
9. Ahat, T. K., Gençer, T. Y., Baysal, Ş. G., Baz, H. M., Durak, U., Canaloğlu, S. K., ... & Doğan, D. G. (2023). The Impact of COVID-19 Pandemic on Patient Admissions to the Developmental Pediatrics Unit: An Outpatient Clinic in Eastern Turkey. Turkish Archives of Pediatrics, 58(1), 62.
10. Avcil, S. (2011). Sosyal iletişim ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği (tez).
11. Bakkaloğlu, B. (2007). Otistik bozuklukta antioksidan enzim ve antioksidan vitamin düzeyleri, malondialdehit ve glutatyon düzeyleri (tez).
12. ASQAROVA, S., & ZENGİN, T. T. (2022). Ekran maruziyeti bulunan çocuklarda ergoterapinin duyusal etkileri. Pearson Journal, 7(19), 140-145.
13. Durualp, E., Şahinöz, A., Küçük, N. S., Çakır, B. Ç., & Uzun, A. K. (2019). Comparative Evaluation of the Development of the Children Living with Their Mother in the Prison. Ankara Universites Tip Fakultesi Mecmuasi= Journal of Ankara University Faculty of Medicine, 72(1), 66.
14. Koçyiğit, M., Örtekin, S. G., Çakabay, T., Keskineğe, B. S., Özdemir, M., Tekke, N. S., & Bezgin, S. Ü. (2017). Konuşması geciken çocuğa yaklaşım prensipleri. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (1), 1-5.
15. Özdemir, F. M. A., & Çelik, H. (2023). Neurological Evaluation of Children Followed Up For Speech Retardation. Genel Tıp Dergisi, 33(1), 61-66.
16. Özdemir, G. H., & Yurdakul, E. (2005). Bebeklik ve Erken Çocukluk Döneminde Uyaran Eksikliği. İçinde: Gelişimsel pediatri, Ed: İ. Öztürk Ertem. Çocuk Hastalıkları Araştırma Vakfı, Ankara, 195-210.
17. ŞAHİNÖZ, A ve BÜTÜN AYHAN A. (2020). Annelerin Bebeklik Döneminde Gelişime İlişkin Bilgi ve Kaygı Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 14(3), 249-257.
18. CERAN, E., ÇALTIK YILMAZ, A., TİFTİK, E., SÖNMEZ, S., & GÜNBEY, S. (2018). Dört Yaş Altı Çocuklarda Televizyon İzlemenin Dil Gelişimi Üzerine Etkisi. Turkiye Klinikleri Journal of Pediatrics, 27(2).
19. Pekcici, E., Kaya, A. Ş., Sucakli, İ. A., & Yakut, H. İ. (2016). Prematüre Bebeklerin Ev Ortamlarındaki Uyaranların Değerlendirilmesi. Journal of Pediatric Disease/Cocuk Hastaliklari Dergisi, 10(2).
20. Gewirtz JL. The Role of Stimulation in Models for Child Development (165. Sayfa) in Early Child Care: The New Perspectives 1968. Edited by Laura L. Dittman. New York, Atherton Press.
21. Imamura, S. (1965). MOTHER AND BLIND CHILD, THE INFLUENCE OF CHILD-REARING PRACTICES ON THE BEHAVIOR OF PRESCHOOL BLIND CHILDREN. American Foundation for the Blind, New York. 25. syf
22. McEwan, P. J. (1962). European intelligence in Southern Rhodesia: patterns and causes. Race, 4(1), 98-120.
23. Sampson G, Liberty and language. Oxford: Oxford University Press. 1979
24. Sevšek, M., & Lumi, X. (2022). Entoptic phenomena, photopsias, phosphenes. Slovenian Medical Journal, 91(1-2), 69-78.
25. Winston VH. Attachment and Dependency. Birleşik Krallık, 1972.syf 166
26. Doom, J. R., Gunnar, M. R., Georgieff, M. K., Kroupina, M. G., Frenn, K., Fuglestad, A. J., & Carlson, S. M. (2014). Beyond stimulus deprivation: iron deficiency and cognitive deficits in postinstitutionalized children. Child development, 85(5), 1805-1812.
27. Gunnar, M. R., & Bowen, M. (2021). What was learned from studying the effects of early institutional deprivation. Pharmacology Biochemistry and Behavior, 210, 173272.
28. Van der Kolk, B. A. (2003). The neurobiology of childhood trauma and abuse. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 12(2), 293-317.
29. İrsa Psikoloji. Uyaran eksikliği. https://irsapsikoloji.com/uyaran-eksikligi/
30. Kılınç İ.Uyaran eksiklği. https://www.aileterapim.com/uyaran-eksikligi/
31. Kidolog. Uyaran eksikliği nedir? Belirtileri nelerdir? https://kidolog.com/blog/uyaran-eksikligi-nedir-belirtileri-nelerdir/#
32. Kocaeli ergoterapi. Uyaran eksikliği. https://kocaeliergoterapi.com/hizmetlerimiz/uyaran-eksikligi/
33. Öztekin B. Sanal otizm. https://bicirbicir.com/sanal-otizm/#:~:text=SANAL%20OTİZM%20NEDİR%3F,anlamındaki%20bu%20terim%20ortaya%20çıkıyor.
34. Posta. Uyaran eksikliği otizmle karıştırılıyor. https://www.posta.com.tr/anne-cocuk/cocukluk/uyaran-eksikligi-otizmle-karistiriliyor-2556285
35. Tokat Empati ÖEM. Çocuğumda otizm mi uyaran eksikliği mi var? https://www.tokatempati.com/blogs/cocugumda-otizm-mi-uyaran-eksikligi-mi-var
36. Tonya, H. Uyaran eksikliği. https://www.drhazaltonya.com/uyaran-eksikligi/
37. TRT. Belirtileri otizmle karıştırılıyor: Uyaran eksikliği. https://www.trthaber.com/haber/cocuk/belirtileri-otizmle-karistiriliyor-uyaran-eksikligi-842385.html
38. Yaman Şirinler ÖE kurumları. Otizm ve uyaran eksikliği farkı nedir? https://yamansirinler.com/otizm-ve-uyaran-eksikligi-farki-nedir/
39. Yerli M. Otizm ve uyaran eksikliği arasında dikkat çeken farklar nelerdir? https://www.meryemyerli.com.tr/otizm-ve-uyaran-eksikligi-farki-nedir#:~:text=Uyaran%20eksikliği%20bulunan%20çocuğa%20seslenildiğinde,acıya%20karşı%20tepki%20mevcut%20değildir.
40. Durukan, İ, Karaman D, Kara, K, Türker T, Tufan AE, Yalçın Ö, Karabekiroğlu, K. (2011). Çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğine başvuran hastalarda tanı dağılımı. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 24, 113-120.
41. Görmez, V., Örengül, A. C., Baljinnyam, S., & Aliyeva, N. (2017). Çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğine başvuran hastalarda tanı dağılımı ve demografik özellikler. Journal of Mood Disorders, 7(1), 41-6.
42. Türkoğlu, S. (2014). Diagnosis of patients referring to a child and adolescent psychiatry outpatient clinic. Selçuk Tıp Dergisi, 30(3), 118-122.
43. Uçar, H. N., Vural, A. P., Kocael, Ö., Köle, İ. H., Dağdelen, F., & Kırtıl, İ. Y. (2014). Bir çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğine başvuran hastaların yakınma, tanı ve ilaç uygulamaları karakteristiklerinin değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 40(2), 75-83.
44. Fein, D., Barton, M., Eigsti, I. M., Kelley, E., Naigles, L., Schultz, R. T., ... & Tyson, K. (2013). Optimal outcome in individuals with a history of autism. Journal of child psychology and psychiatry, 54(2), 195-205.
45. Mukaddes, N. M., Mutluer, T., Ayik, B., & Umut, A. (2017). What happens to children who move off the autism spectrum? Clinical follow‐up study. Pediatrics International, 59(4), 416-421.
46. Sutera, S., Pandey, J., Esser, E. L., Rosenthal, M. A., Wilson, L. B., Barton, M., ... & Fein, D. (2007). Predictors of optimal outcome in toddlers diagnosed with autism spectrum disorders. Journal of autism and developmental disorders, 37, 98-107.
47. Hayes, J., Ford, T., McCabe, R., & Russell, G. (2022). Autism diagnosis as a social process. Autism, 26(2), 488-498.
48. Rogers, C. L., Goddard, L., Hill, E. L., Henry, L. A., & Crane, L. (2016). Experiences of diagnosing autism spectrum disorder: A survey of professionals in the United Kingdom. Autism, 20(7), 820-831.
49. Armstrong-Brine M, VanOrmer Simpson J ve Stancin T. Fundamentals of Developmental, Behavioral and Pschological Assessment. Kitap bölümü içinde: Developmental and Behavioral Pediatrics, editörler Feldman, HM, Elias, ER, Blum, NJ, Jimenez, M & Stancin, T. (2022). 5. Baskı. Syf 774.
50. Anderberg, E., & South, M. (2021). Predicting parent reactions at diagnostic disclosure sessions for autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 51(10), 3533-3546.
51. Abdullah, M. A., Shaikh, B. T., Khan, K. R., & Yasin, M. A. (2024). Breaking bad news: A mix methods study reporting the need for improving communication skills among doctors in Pakistan. BMC Health Services Research, 24(1), 588.
52. Mazumder, R., & Thompson-Hodgetts, S. (2019). Stigmatization of children and adolescents with autism spectrum disorders and their families: A scoping study. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 6, 96-107.
53. Volkmar FR. The importance of early intervention [editorial]. J Autism Dev Disord. 2014;44(12):2979–2980. doi:10.1007/ s10803-014-2265-9
54. Zwaigenbaum, L., Bauman, M. L., Stone, W. L., Yirmiya, N., Estes, A., Hansen, R. L., McPartland, J. C., Natowicz, M. R., Choueiri, R., Fein, D., Kasari, C., Pierce, K., Buie, T., Carter, A., Davis, P. A., Granpeesheh, D., Mailloux, Z., Newschaffer, C., Robins, D., ... Wetherby, A. (2015b). Early identification of autism spectrum disorder: Recommendations for practice and research. Pediatrics, 136(Suppl 1), S10-40. https://doi.org/10.1542/peds.2014-3667C
55. Zwaigenbaum, L., Bauman, M. L., Choueiri, R., Kasari, C., Carter, A., Granpeesheh, D., Mailloux, Z., Smith Roley, S., Wagner, S., Fein, D., Pierce, K., Buie, T., Davis, P. A., Newschaffer, C., Robins, D., Wetherby, A., Stone, W. L., Yirmiya, N., Estes, A., ... Natowicz, M. R. (2015a). Early intervention for children with autism spec- trum disorder under 3 years of age: Recommendations for practice and research. Pediatrics, 136(Suppl 1), S60-81. https://doi.org/10. 1542/peds.2014-3667E
56. Küçükgöz, M. (2020). Rehberlik ve araştırma merkezinde otizm spektrum bozukluğu olan çocukların eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecine ilişkin bir durum çalışması (Yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi).
57. Hyman, S. L., Levy, S. E., Myers, S. M., Kuo, D. Z., Apkon, S., Davidson, L. F., ... & Bridgemohan, C. (2020). Identification, evaluation, and management of children with autism spectrum disorder. Pediatrics, 145(1).
58. Lukmanji, S., Manji, S. A., Kadhim, S., Sauro, K. M., Wirrell, E. C., Kwon, C. S., & Jette, N. (2019). The co-occurrence of epilepsy and autism: A systematic review. Epilepsy & Behavior, 98, 238-248.
59. Chamak, B., & Bonniau, B. (2013). Changes in the diagnosis of autism: how parents and professionals act and react in France. Culture, Medicine, and Psychiatry, 37, 405-426.
60. McDonnell, C. G., Bradley, C. C., Kanne, S. M., Lajonchere, C., Warren, Z., & Carpenter, L. A. (2019). When are we sure? Predictors of clinician certainty in the diagnosis of autism spectrum disorder. Journal of autism and developmental disorders, 49, 1391-1401.
61. Jacobs, D., Steyaert, J., Dierickx, K., & Hens, K. (2018). Implications of an autism spectrum disorder diagnosis: an interview study of how physicians experience the diagnosis in a young child. Journal of Clinical Medicine, 7(10), 348.
62. Chamak, Brigitte, Be ́atrice Bonniau, Lila Oudaya, and Alain Ehrenberg 2011 The autism Diagnostic Experiences of French Parents. Autism 15(1): 83–97.
63. Farrugia, D. (2009). Exploring stigma: Medical knowledge and the stigmatisation of parents of children diagnosed with autism spectrum disorder. Sociology of health & illness, 31(7), 1011-1027.
64. Atbaşoğlu C., ve Sakarya, D. Yetişkinlerde Otizm Spektrumu (2023). Simurg Art: İstanbul.
65. Lupindo, B. M., Maw, A., & Shabalala, N. (2023). Late diagnosis of autism: Exploring experiences of males diagnosed with autism in adulthood. Current Psychology, 42(28), 24181-24197.
66. Leedham, A., Thompson, A. R., Smith, R., & Freeth, M. (2020). ‘I was exhausted trying to figure it out’: The experiences of females receiving an autism diagnosis in middle to late adulthood. Autism, 24(1), 135-146.
67. Hébert, P. C., Hoffmaster, B., Glass, K. C., & Singer, P. A. (1997). Bioethics for clinicians: 7. Truth telling. Cmaj, 156(2), 225-228.

There are 67 citations in total.

Details

Primary Language	Turkish
Subjects	Paediatrics (Other)
Journal Section	DERLEME
Authors	Merve Cicek Kanatli 0000-0003-4697-9886
Publication Date	June 18, 2025
Submission Date	February 21, 2025
Acceptance Date	March 26, 2025
Published in Issue	Year 2025 Volume: 47 Issue: 4

Cite

Vancouver	Kanatli MC. Otizm İlişkili Belirtiler için Tanı Olarak Kullanılabilen “Uyaran Eksikliği” Kavramının İncelenmesi: Eleştirel Derleme. Osmangazi Tıp Dergisi. 2025;47(4):648-54.

Article Files

Full Text