Systematic Reviews and Meta Analysis
Year 2025,
Volume: 8 Issue: 1, 278 - 286, 05.04.2025
Abstract
Amaç: Bu sistematik derleme çalışması, Türkiye'de hemşirelik alanında afetler konusunda yapılan lisansüstü tezleri incelemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Veriler nitel araştırma metotlarından biri olan doküman analizi tekniği ile elde edilmiştir.10-20 Şubat 2023 tarihleri arasında Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında kayıtlı tezler “afet” ve “hemşire” anahtar kelimeleri yazılarak taranmıştır. 2000-2023 yılları arasında Sağlık Bilimleri Enstitüsünde kaydı bulunan 64.932 lisansüstü tez elde edilmiş ve çalışma kriterlerine uygun 13 lisansüstü tez çalışmaya alınmıştır. Çalışmaya alınan tezler, kullanılan ölçme araçlarına, örneklemin özelliklerine, araştırma alanlarına ve türlerine göre incelenmiştir.
Bulgular: 2000-2023 yılları arasında hemşirelik alanında afet konulu tezlerin %77’sinin yüksek lisans tezi olarak yapıldığı belirlenmiştir. Tezlerin örneklem sayısının 76-2500 arasında olduğu, araştırmaların %54' ünün hemşireler ile yürütüldüğü saptanmıştır.
Sonuç: Araştırma sonucuna göre afet konusunda hemşirelikte kısıtlı sayıda tez çalışması tespit edilmiştir. Lisansüstü tezlerin büyük çoğunluğunun tanımlayıcı çalışmalara ağırlık verdiği, deneysel çalışmaların ise geri planda kaldığı sonucuna ulaşılmıştır. Afet hemşireliğinde hemşirelik bakımı ve afetlerde hemşirelerin rollerine odaklanan daha fazla çalışma üretilmesine ihtiyaç vardır.
Keywords
References
- Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. (2019). Erişim Tarihi:04.03.2023, https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu.
- Bektaş Akpınar N, Ceran M. (2020). Afetlerle ilgili güncel yaklaşımlar ve afet hemşiresinin rol ve sorumlulukları. Paramedik ve Acil Sağlık Hizmetleri Dergisi, 1(1), 28-40.
- Barrimah I, Adam I, Al Mohaimeed A. (2016). Disaster medicine education for medical students: Is it a real need? Medical Teacher, 38 (Suppl 1), 60-65.
- Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED) Natural Hazards & Disasters: An Overview of the First Half of 2022. (2022). Erişim Tarihi: 20.02.2023, https://www.cred.be/publications
- Çelik F. (2010). Türk Kızılayı’ nda çalışan hemşirelerin afetlere hazıroluşluk durumları. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Durgut U. (2019). Afet hemşireliği yönetiminde yetkinlikler ölçeği: Türkçe geçerlilik güvenilirlik çalışması. Yüksek lisans tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Tekirdağ.
- Erdoğan Ö. (2018). Afet hemşireliği eğitimi. Öztekin SD, editör. Afet Hemşireliği. Ankara: Türkiye Klinikleri, s.115-120.
- Gowing JR, Walker KN, Elmer SL, Cummings EA. (2017). Disaster preparedness among health professionals and support staff: What is effective? An integrative literature review. Prehospital and Disaster Medicine, 32(3), 321–328. https://doi.org/10.1017/ S1049023X1700 019X
- Güner B. (2019). Hemşirelere göre acil ve yoğun bakım birimlerinin afetlere hazırlık durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Esasları ve Yönetim Ana Bilim Dalı, Trabzon.
- International Council of Nurses (ICN) Core Competencies in Disaster Nursing. (2009). Erişim tarihi: 01.03.2023, https://www.icn.ch/sites/default /files/inline-files/ICN_Disaster-Comp-Report_ WEB.pdf Kalanlar B. (2013). Afet hemşireliği ve yönetiminin hemşire öğrencilere öğretimi: Jenning'in hemşirelikte afet yönetim modelinin kullanılması. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Ankara.
- Karakış S. (2019). Kamu hastanelerinde çalışan hemşirelerin afetlere hazır oluşluk durumları ve psikolojik sağlamlıkları. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Kılıç N. (2018). Psikolojik ilk yardım eğitiminin afet hazırlık algısı ve öz yeterliğe etkisi. Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Kayseri.
- Kökcü A. (2010). İstanbul’daki ortaöğretim kurumlarında afet ve acil durum hazırlıklarının değerlendirilmesi. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Labrague LJ, Hammad K, Gloe DS, McEnroe Petitte DM, Fronda DC, Obeidat AA. et al. (2018). Disaster preparedness among nurses: A systematic review of literature. International Nursing Review, 65(1), 41–53. https://doi.org/10.1111/inr.12369
- Loke AY, Guo C, Molassiotis A. (2021). Development of disaster nursing education and training programs in the past 20 years (2000-2019): A systematic review. Nurse Education Today, 99, 104809. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2021.104809
- Naushad VA, Bierens JJ, Nishan KP, Firjeeth CP, Muhammed UH, Maliyakkal AM. et al. (2019). A systematic review of the impact of disaster on the mental health of medical responders. Prehospital and Disaster Medicine, 34(6), 632–643. https://doi.org/10.1017/S1049023X19004874
- Özcan F. (2013). Hemşirelerin afete hazır olma durumu ve hazırlık algısı. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Özgüven B. (2006). İlköğretim öğrencilerine verilen temel afet bilinci eğitiminin bilgi düzeyine etkisi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İzmir.
- Özyer Y, Dinçer S. (2020). Afetlerde hemşirelerin psikolojik ilk yardım rolleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 198-206. https://doi.org/10.21733/ibad. 650795
- Rodriguez Arrastia M, García Martín M, Villegas Aguilar E, Ropero Padilla C, Martin Ibañez L, Roman P. (2022). Emotional and psychological implications for healthcare professionals in disasters or mass casualties: A systematic review. Journal of Nursing Management, 30(1), 298-309. https://doi.org/10.1111/jonm.13474
- Said NB, Chiang VCL. (2020). The knowledge, skill competencies, and psychological preparedness of nurses for disasters: A systematic review. International Emergency Nursing, 48, 100806. https://doi.org/10.1016/j.ienj.2019.100806
- Şentürk S, Büyükdavraz G, Yıldırım Keskin A. (2020). Yoğun bakım hemşirelerinin afet yönetimi hakkındaki bilgi, görüş ve yaklaşımları. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(3), 527-546. https://doi.org/10.33715/ inonusaglik.753643
- Şimşek Y. (2021). Hemşirelerin afetlere hazır oluşluk durumları: Kuşaklar arası farklılıklar. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Hemşirelikte Yönetim Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Taş F, Çakır M, Kadıoğlu S. (2020). Identification of the preparedness level of nurses for disasters in Turkey: A university hospital example. International Journal of Disaster Risk Reducion, 44,101441. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2019.101441
- Taş F, Çakır M. (2022). Nurses' knowledge levels and preparedness for disasters: A systematic review. International Journal of Disaster Risk Reduction, 80(1), 103230. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2022. 103230
- Taşkıran G. (2015). Bir kamu üniversitesi hastanesinde çalışan hemşirelerin afetlere hazır oluşluluk durumları. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelikte Yönetim Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Taşkıran G, Baykal U. (2019). Nurses’ disaster preparedness and core competencies in Turkey: A descriptive correlational design. International Nursing Review, 66, 165–175.
- Toğuç Akkuş N. (2019). Bir il merkezindeki bireylerin afetlere ilişkin bilgi ve hazırlık durumları. Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Muğla.
- Veenema TG. (2019). Disaster Nursing and Emergency Preparedness. 4 nd Edition, United States of America, Springer Publishing Company, p.7-8.
- Yılmaz E. (2020). Samsun'da acil servislerde çalışan sağlık personelinin afet tıbbi konusundaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Acil Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Samsun.
Year 2025,
Volume: 8 Issue: 1, 278 - 286, 05.04.2025
Abstract
Objective: This systematic review study was conducted to examine the postgraduate theses on disasters in Turkey’ nursing field.
Methods: The data were obtained by document analysis technique, which is one of the qualitative research methods. The National Thesis Centre of the Council of Higher Education's database was searched for theses registered between 10-20 February 2023 using the keywords “disaster” and “nursing”. Between 2000 and 2023, 64.932 postgraduate theses registered at the Institute of Health Sciences were obtained and 13 postgraduate theses that met the study criteria were included in the study. The theses included in the study were examined according to the measurement tools used, the characteristics of the sample, research areas and types.
Results: It was determined that 77% of the theses on disaster in the field of nursing were made as master's thesis between 2000-2023. It was determined that the sample number of the theses was between 76-2500 and 54% of the studies were conducted with nurses.
Conclusion: According to the results of the research, a limited number of thesis studies on disaster in nursing have been identified. It was concluded that the majority of postgraduate theses focused on descriptive studies, while experimental studies remained in the background. There is a need to produce more studies focusing on nursing care in disaster nursing and the roles of nurses in disasters.
Keywords
References
- Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. (2019). Erişim Tarihi:04.03.2023, https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu.
- Bektaş Akpınar N, Ceran M. (2020). Afetlerle ilgili güncel yaklaşımlar ve afet hemşiresinin rol ve sorumlulukları. Paramedik ve Acil Sağlık Hizmetleri Dergisi, 1(1), 28-40.
- Barrimah I, Adam I, Al Mohaimeed A. (2016). Disaster medicine education for medical students: Is it a real need? Medical Teacher, 38 (Suppl 1), 60-65.
- Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED) Natural Hazards & Disasters: An Overview of the First Half of 2022. (2022). Erişim Tarihi: 20.02.2023, https://www.cred.be/publications
- Çelik F. (2010). Türk Kızılayı’ nda çalışan hemşirelerin afetlere hazıroluşluk durumları. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Durgut U. (2019). Afet hemşireliği yönetiminde yetkinlikler ölçeği: Türkçe geçerlilik güvenilirlik çalışması. Yüksek lisans tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Tekirdağ.
- Erdoğan Ö. (2018). Afet hemşireliği eğitimi. Öztekin SD, editör. Afet Hemşireliği. Ankara: Türkiye Klinikleri, s.115-120.
- Gowing JR, Walker KN, Elmer SL, Cummings EA. (2017). Disaster preparedness among health professionals and support staff: What is effective? An integrative literature review. Prehospital and Disaster Medicine, 32(3), 321–328. https://doi.org/10.1017/ S1049023X1700 019X
- Güner B. (2019). Hemşirelere göre acil ve yoğun bakım birimlerinin afetlere hazırlık durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Esasları ve Yönetim Ana Bilim Dalı, Trabzon.
- International Council of Nurses (ICN) Core Competencies in Disaster Nursing. (2009). Erişim tarihi: 01.03.2023, https://www.icn.ch/sites/default /files/inline-files/ICN_Disaster-Comp-Report_ WEB.pdf Kalanlar B. (2013). Afet hemşireliği ve yönetiminin hemşire öğrencilere öğretimi: Jenning'in hemşirelikte afet yönetim modelinin kullanılması. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Ankara.
- Karakış S. (2019). Kamu hastanelerinde çalışan hemşirelerin afetlere hazır oluşluk durumları ve psikolojik sağlamlıkları. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Kılıç N. (2018). Psikolojik ilk yardım eğitiminin afet hazırlık algısı ve öz yeterliğe etkisi. Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Kayseri.
- Kökcü A. (2010). İstanbul’daki ortaöğretim kurumlarında afet ve acil durum hazırlıklarının değerlendirilmesi. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Labrague LJ, Hammad K, Gloe DS, McEnroe Petitte DM, Fronda DC, Obeidat AA. et al. (2018). Disaster preparedness among nurses: A systematic review of literature. International Nursing Review, 65(1), 41–53. https://doi.org/10.1111/inr.12369
- Loke AY, Guo C, Molassiotis A. (2021). Development of disaster nursing education and training programs in the past 20 years (2000-2019): A systematic review. Nurse Education Today, 99, 104809. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2021.104809
- Naushad VA, Bierens JJ, Nishan KP, Firjeeth CP, Muhammed UH, Maliyakkal AM. et al. (2019). A systematic review of the impact of disaster on the mental health of medical responders. Prehospital and Disaster Medicine, 34(6), 632–643. https://doi.org/10.1017/S1049023X19004874
- Özcan F. (2013). Hemşirelerin afete hazır olma durumu ve hazırlık algısı. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Özgüven B. (2006). İlköğretim öğrencilerine verilen temel afet bilinci eğitiminin bilgi düzeyine etkisi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İzmir.
- Özyer Y, Dinçer S. (2020). Afetlerde hemşirelerin psikolojik ilk yardım rolleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 198-206. https://doi.org/10.21733/ibad. 650795
- Rodriguez Arrastia M, García Martín M, Villegas Aguilar E, Ropero Padilla C, Martin Ibañez L, Roman P. (2022). Emotional and psychological implications for healthcare professionals in disasters or mass casualties: A systematic review. Journal of Nursing Management, 30(1), 298-309. https://doi.org/10.1111/jonm.13474
- Said NB, Chiang VCL. (2020). The knowledge, skill competencies, and psychological preparedness of nurses for disasters: A systematic review. International Emergency Nursing, 48, 100806. https://doi.org/10.1016/j.ienj.2019.100806
- Şentürk S, Büyükdavraz G, Yıldırım Keskin A. (2020). Yoğun bakım hemşirelerinin afet yönetimi hakkındaki bilgi, görüş ve yaklaşımları. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(3), 527-546. https://doi.org/10.33715/ inonusaglik.753643
- Şimşek Y. (2021). Hemşirelerin afetlere hazır oluşluk durumları: Kuşaklar arası farklılıklar. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Hemşirelikte Yönetim Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Taş F, Çakır M, Kadıoğlu S. (2020). Identification of the preparedness level of nurses for disasters in Turkey: A university hospital example. International Journal of Disaster Risk Reducion, 44,101441. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2019.101441
- Taş F, Çakır M. (2022). Nurses' knowledge levels and preparedness for disasters: A systematic review. International Journal of Disaster Risk Reduction, 80(1), 103230. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2022. 103230
- Taşkıran G. (2015). Bir kamu üniversitesi hastanesinde çalışan hemşirelerin afetlere hazır oluşluluk durumları. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelikte Yönetim Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Taşkıran G, Baykal U. (2019). Nurses’ disaster preparedness and core competencies in Turkey: A descriptive correlational design. International Nursing Review, 66, 165–175.
- Toğuç Akkuş N. (2019). Bir il merkezindeki bireylerin afetlere ilişkin bilgi ve hazırlık durumları. Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Muğla.
- Veenema TG. (2019). Disaster Nursing and Emergency Preparedness. 4 nd Edition, United States of America, Springer Publishing Company, p.7-8.
- Yılmaz E. (2020). Samsun'da acil servislerde çalışan sağlık personelinin afet tıbbi konusundaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Acil Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Samsun.
There are 30 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Nursing (Other) |
| Journal Section | Systematic Review |
| Authors | |
| Early Pub Date | March 27, 2025 |
| Publication Date | April 5, 2025 |
| Submission Date | December 13, 2023 |
| Acceptance Date | May 9, 2024 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 8 Issue: 1 |
