Abstract
This article examines the view that human history is essentially a history of social evolution, development, and progress and that the foundations of the idea of progress do not stem from the Enlightenment philosophy of the 18th century and, consequently, the modern era, but rather from the Greco-Roman civilization and its culture of ancient times. This discussion will be based on Robert Nisbet’s work History of the Idea of Progress, as he is considered one of the most significant conservative thinkers of the 20th century. To this end, the article first focuses on the etymological meaning and historical roots of the concept of progress and then discusses the epistemological foundations of the belief that civilization has advanced in the past, is currently advancing, and will most likely continue to advance in the future. The most crucial aspect of this debate, which revolves around the idea that history changes slowly, gradually, and continuously—and thus progresses—is that it reveals both the trajectory humanity has followed and the struggles it has faced to reach the present, as well as the direction of its future transformation. Additionally, the article compares the progressive understanding of history, which is nourished by the idea of natural and linear progress, with the cyclical view of history, which claims that history is essentially a repetition of events. Accordingly, this study will address the foundations of the philosophy of history, which dates back to ancient Greece and Rome, with a systematic and holistic approach. In particular, it will focus on Robert Nisbet’s key arguments, emphasizing his belief that the idea of progress has led to more positive developments in Western history than any other intellectual system over the past twenty-five centuries and has thus contributed to the creation of science and technology.
Keywords
References
- Arslan, H. (2013). “Nisbet’in Sosyolojik Düşünce Geleneği’ ne Derkenar: Etik Cemaat”, Sosyolojik Düşünce Geleneği eseri İçinde. İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Bloch, M. (2023). Tarih Savunusu veya Tarihçilik Mesleği. (Çev. A. Berktay). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Canatan, K. (2023). “Giriş”, Aurelius Augustinus, Tanrı Şehri. (Haz. K. Canatan). Ankara: Eskiyeni Yayınları.
- Carr, E.H. (2016). Tarih Nedir? (Çev. M. G. Gürtürk). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Cornford, F.M. (2022). Platon’un Kozmolojisi. (Çev. Ö. Orhan). İstanbul: Albaraka Yayınları, aktaran
- Fukuyama, D. (2002). Tarihin Sonu mu? “Tarihin Sonu mu?” (Çev. Y. Kaplan). (Der. M. Aydın vd.). Ankara: Vadi Yayınları.
- Güngörmez, B. (2011). “Modernleşme ve Ara Kurumların Çöküşü”, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 8, 25-38.
- Işık, S. (2018). “Akideden Mite: Antikite’ den 20. Yüzyıla İlerleme Kavramı”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(1), 15-31.
- Jenkins, K. (1997). Tarihi Yeniden Düşünmek (Çev. B. S. Şener). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
- Le Goff, J. (2016). Tarihi Dönemlere Ayırmak Şart mı? (Çev. A. Berktay). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Leibniz, J.P. (2017). Mümkün Dünyaların En İyisi. (Çev. Z. Direk). İstanbul: Metis Yayınları.
- Nisbet, R. (2014). Muhafazakârlık: Düş ve Gerçek. (Çev. K. Bülbül & M. F. Serenli). Ankara: Kadim Yayınları.
- Nisbet, R. (2023). İlerleme Fikrinin Tarihi. (Çev. A. Bölükbaşı). İstanbul: Ketebe Yayınları.
- Salgar, E. (2015). “İlerleme Kavramı Üzerine Tarihsel Bir İnceleme”, FLSF Dergisi, 19, 311-324.
Abstract
Bu makalede, insanlık tarihinin aslında toplumsal bir evrim, gelişme ve ilerleme tarihi olduğu ve ilerleme fikrinin temellerinin de 18. yüzyılın aydınlanma felsefesine ve dolayısıyla modern çağa değil, kadim zamanların Greko-Romen medeniyetine ve onun kültürüne dayandığı görüşü, aynı zamanda 20. yüzyılın en önemli muhafazakâr düşünürlerinden biri olarak kabul edilen Robert Nisbet’in “İlerleme Fikrinin Tarihi” adlı eserinden hareketle ele alınacaktır. Bu amaçla önce, ilerleme kavramının etimolojik anlamı ve tarihsel kökeni üzerinde durulacak, ardından da uygarlığın geçmişte ilerlediği, şimdi ilerlemekte olduğu ve kuvvetle muhtemel gelecekte de ilerlemeye devam edeceği fikrinin epistemolojik temelleri tartışılacaktır. Daha çok tarihin yavaş, kademeli ve sürekli değiştiği ve dolaysıyla da ilerlediği fikri etrafından şekillenen bu tartışmanın en önemli yanı, hem insanlığın geçmişten bugüne nasıl bir seyir izleyerek ve hangi mücadeleler sonucunda bugüne geldiğini hem de bundan sonra nasıl bir değişim çizgisi göstererek ilerleyeceğini ortaya koymasıdır. Bunun yanı sıra daha çok doğal ve tekdüze bir ilerleme fikrinden beslenen ilerlemeci tarih anlayışı ile tarihin aslından tekerrürden ibaret olduğunu iddia eden döngüsel tarih anlayışı da karşılaştırılacaktır. Dolayısıyla makalede, kökü antik Yunan ve Roma dönemine kadar uzanan tarih felsefesinin temelleri, özelde de bu temele sistematik ve bütüncül bir açıdan yaklaşmakla beraber, ilerleme fikrinin, geçen yirmi beş yüz yıl boyunca Batı’nın tarihinde hiçbir düşünce sisteminin yapamadığı kadar iyi şeylere yol açtığını ve bu sayede bilim ve teknolojinin yaratıldığını savunan ve dolayısıyla da ilerleme teorisine olan inancını ifade eden Robert Nisbet’in temel görüşleri üzerinde durulacaktır.
References
- Arslan, H. (2013). “Nisbet’in Sosyolojik Düşünce Geleneği’ ne Derkenar: Etik Cemaat”, Sosyolojik Düşünce Geleneği eseri İçinde. İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Bloch, M. (2023). Tarih Savunusu veya Tarihçilik Mesleği. (Çev. A. Berktay). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Canatan, K. (2023). “Giriş”, Aurelius Augustinus, Tanrı Şehri. (Haz. K. Canatan). Ankara: Eskiyeni Yayınları.
- Carr, E.H. (2016). Tarih Nedir? (Çev. M. G. Gürtürk). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Cornford, F.M. (2022). Platon’un Kozmolojisi. (Çev. Ö. Orhan). İstanbul: Albaraka Yayınları, aktaran
- Fukuyama, D. (2002). Tarihin Sonu mu? “Tarihin Sonu mu?” (Çev. Y. Kaplan). (Der. M. Aydın vd.). Ankara: Vadi Yayınları.
- Güngörmez, B. (2011). “Modernleşme ve Ara Kurumların Çöküşü”, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 8, 25-38.
- Işık, S. (2018). “Akideden Mite: Antikite’ den 20. Yüzyıla İlerleme Kavramı”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(1), 15-31.
- Jenkins, K. (1997). Tarihi Yeniden Düşünmek (Çev. B. S. Şener). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
- Le Goff, J. (2016). Tarihi Dönemlere Ayırmak Şart mı? (Çev. A. Berktay). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Leibniz, J.P. (2017). Mümkün Dünyaların En İyisi. (Çev. Z. Direk). İstanbul: Metis Yayınları.
- Nisbet, R. (2014). Muhafazakârlık: Düş ve Gerçek. (Çev. K. Bülbül & M. F. Serenli). Ankara: Kadim Yayınları.
- Nisbet, R. (2023). İlerleme Fikrinin Tarihi. (Çev. A. Bölükbaşı). İstanbul: Ketebe Yayınları.
- Salgar, E. (2015). “İlerleme Kavramı Üzerine Tarihsel Bir İnceleme”, FLSF Dergisi, 19, 311-324.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Sociology of Science and Information |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | July 2, 2025 |
| Publication Date | |
| Submission Date | February 6, 2025 |
| Acceptance Date | June 4, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 21 Issue: 1 |