Research Article
BibTex RIS Cite

Sağlık Harcamaları İle Sağlık Göstergelerinin MAIRCA Ve MABAC Yöntemleri İle Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 51 - 71, 30.06.2025

Yahya Sönmez , Sibel Soydaner

https://doi.org/10.5281/zenodo.15790594

Abstract

Sağlık harcamaları ile sağlık göstergeleri arasında doğrudan bir ilişki vardır. Bu ilişki sağlık sektörünün gelişmesine ve makroekonomik gelişmeye de destek vermektedir. Bu aralarındaki ilişki hem kamu politikaları hem de ekonomi alanında oldukça önemli bir konu haline gelmiştir. Devletin sağlık hizmetlerini finanse etmesi, sosyal devlet anlayışının güçlü olduğu ülkelerde bütçeye ciddi bir yük getirmektedir. Bu yük ile makroekonomik göstergeleri değiştirmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’deki sağlık göstergelerinin performanslarını 2018-2023 yıllarına göre sıralamak ve belirlemektir. Bu sıralamayı yapmak için MAIRCA ve MABAC yöntemleri tercih edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, MAIRCA ve MABAC yöntemlerine göre 2018 yılının sağlık göstergeleri performansı açısından en kötü yılın olduğu belirlenmiştir. 2023 yılında ise sağlık göstergeleri performansı açından en iyi yılın olduğu belirlenmiştir. Ayrıca MAIRCA ve MABAC yöntemleriyle elde edilen sonuçların büyük ölçüde benzerlik gösterdiği gözlemlenmiştir. Bu benzerliğin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını değerlendirmek amacıyla Spearman sıra korelasyon testi uygulanmış ve elde edilen sonuçlar arasında yüksek oranda korelasyon olduğu belirlenmiştir.

Keywords

Sağlık harcamaları sağlık göstergesi MAIRCA MABAC

Ethical Statement

Araştırmanın gerçekçi ve etik olarak ihityaca cevap verebilecek şekilde tasarlanmasında; araştırmada kullanılan verilerin elde edilmesine, sonlandırılmasına ve çalışma sonuçlarının yayınlanmasında dürüst bir şekilde davranıldığı beyan edilmiştir. Araştırmada etik kurulu alınmasına gerek bulunmamaktadır. Çalışmada etik kurul gerektiren bir araştırma yapılmamıştır.

References

  • Abolhallaje, M., Mousavi, S. M., Anjomshoa, M., Beigi Nasiri, A., Seyedin, H., Sadeghifar, J., Aryankhesal, A., Rajabi Vasokolaei, G., & Beigi Nasiri, M. (2014). Assessing health inequalities in Iran: A focus on the distribution of health care facilities. Global Journal of Health Science, 6(4), 285-291. https://doi.org/10.5539/gjhs.v6n4p285
  • Akdur, R. (2008). Piyasacı sağlık politikası uygulayan ülkelerde sağlık harcamaları neden daha yüksektir? Bilim ve Ütopya, 14(170), 14-19.
  • Akın, C.S. (2007). Sağlık ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye’de sağlık sektörü ve harcamaları [Yüksek lisans]. Çukurova Üniversitesi.
  • Alkaya, A., & Alkaş, C. (2021). OECD Ülkelerinin sağlık göstergelerine göre kümeleme analizi sınıflaması. Sosyal Güvenlik Uzmanları Derneği Sosyal Güvence Dergisi, 10(19), 427-474.
  • Alptekin, N., & Yeşilaydın, G. (2015). OECD ülkelerinin sağlık göstergelerine göre bulanık kümeleme analizi ile sınıflandırılması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(4), 137-155.
  • Antunes, J., Hadi-Vencheh, A., Jamshidi, A., Tan, Y., & Wanke, P. (2023). TEA-IS: A hybrid DEA-TOPSIS approach for assessing performance and synergy in Chinese health care. Decision Support Systems, 171, 113916. https://doi.org/10.1016/j.dss.2022.113916
  • Apan, M., Öztel, A., & İslamoğlu, M. (2018). Comparative empirical analysis of financial failures of enterprises with Altman Z-Score and VIKOR Methods: BIST food sector application. Australasian Accounting, Business and Finance Journal, 12(1), 77-101.
  • Arslan, A. (2022). Sağlık harcamalarının sağlık göstergeleri üzerine etkisinin panel veri analizi: OECD ülkeleri örneği [Yüksek lisans]. İzmir Bakırçay Üniversitesi.
  • Aydemir, C., & Baylan, S. (2015). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir uygulama. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13), 417-435.
  • Aydın, J. C. (2021). Sağlık harcamalarının belirleyicileri: OECD ülkelerine yönelik kümeleme ve panel veri analizi [Doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Baltagi, B.H., & Moscone, F. (2010). Health care expenditure and income in the OECD reconsidered: Evidence from panel data. Economic Modelling, 27(4), 804-811. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2009.12.001
  • Baskak, T.E. (2022). Sağlık harcamalarının bileşenleri: Dünya sağlık örgütü kurucu ülkeleri örneği [Doktora tezi]. Manisa Celal Bayar Üniversitesi
  • Batbaylı, Ş. (2022). Sağlık ekonomisi perspektifinde seçilmiş ülkelerin sağlık göstergelerinin değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 43-57.
  • Bhargava, A., Jamison, D.T., Lau, L.J., & Murray, C.J.L. (2001). Modeling the effects of health on economic growth. Journal of Health Economics, 20(3), 423-440. https://doi.org/10.1016/S0167-6296(01)00073-X
  • Boachie, M.K., Ramu, K., & Põlajeva, T. (2018). Public Health expenditures and health outcomes: New evidence from Ghana. Economies, 6(4), 58. https://doi.org/10.3390/economies6040058
  • Boz, C., & Sur, H. (2016). Avrupa birliği üyesi ve aday ülkelerin sağlık harcamaları açısından benzerlik ve farklılık analizi. Sosyal Güvenlik Uzmanları Derneği Sosyal Güvence Dergisi, 5(9), 23-46.
  • Cos, P.H. de, & Moral-Benito, E. (2014). Determinants of health-system efficiency: Evidence from OECD countries. International Journal of Health Care Finance and Economics, 14(1), 69-93. https://doi.org/10.1007/s10754-013-9140-7
  • Cura, S. (2012). Dünyada ve Türkiye’de sağlık sistemlerinin ve kamu sağlık harcamalarının etkinliği: Karşılaştırmalı bir analiz [Doktora tezi]. Celal Bayar Üniversitesi.
  • Çelik, Ş. (2013). Kümeleme analizi ile sağlık göstergelerine göre Türkiye’deki illerin sınıflandırılması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(2), 175-194.
  • Daştan, İ., & Çetinkaya, V. (2015). OECD Ülkeleri ve Türkiye’nin sağlık sistemleri, sağlık harcamaları ve sağlık göstergeleri karşılaştırması. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 104-134.
  • Dilek, S. & Konak, A. (2023). Sağlık Ekonomisi. Uygulamalı Sosyal Bilimlerin Disiplinlerarası Analizi. Editör: Nihat Altuntepe. Gazi Yayınleri
  • Doğuç, E. (2021). Türkiye’de sağlık harcamaları ve çözüm önerisi olarak davranışsal iktisat. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(3), 647-664.
  • Dreger, C., & Reimers, H.E. (2005). Health care expenditures in OECD countries: A panel unit root and cointegration analysis. IZA Discussion Paper, 1469, 1-20.
  • Erdoğan, S., & Bozkurt, H. (2008). Türkiye’de yaşam beklentisi-ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL Modeli ile bir analiz. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 3(1), 25-38.
  • Ersöz, F. (2008). Türkiye ile OECD ülkelerinin sağlık düzeyleri ve sağlık harcamalarının analizi. İstatistikçiler Dergisi: İstatistik ve Aktüerya, 1(2), 95-104.
  • Erten, Z. (2016). Sağlık harcamaları ve sağlık statüsü açısından sağlığın yakınsaması OECD örneği (2003-2014) [Yüksek lisans]. Beykent Üniversitesi.
  • Gigović, L., Pamučar, D., Bajić, Z., & Milićević, M. (2016). The combination of expert judgment and GIS–MAIRCA analysis for the selection of sites for ammunition depots. Sustainability, 8(4), 1-30.
  • Gülcan, M.C. (2008). Kamu harcamaları içinde eğitim ve sağlık harcamalarının yeri, ekonomik etkileri ve Türkiye uygulaması [Yüksek lisans]. Kırıkkale Üniversitesi.
  • Günsoy, G. (2005). İnsani gelişme kavramı ve sağlıklı yaşam hakkı. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 1(2), 35-52.
  • Hayati, H., Karimi, S., Sadeghifar, J., Ebrahimzadeh, J., Afshari, S., Khosravi, B., & Ashrafi, E. (2015). Determining the entitlement to structural indicators of health by means of fuzzy AHP and TOPSIS: A case study in Sistan and Baluchestan, Iran. Journal of Pharmacoeconomics and Pharmaceutical Management, 1(3/4), 61-64.
  • Hermanowski, T., Bystrov, V., Staszewska-Bystrova, A., Szafraniec-Buryło, S.I., Rabczenko, D., Kolasa, K., & Orlewska, E. (2015). Analysis of trends in life expectancies and per capita gross domestic product as well as pharmaceutical and non-pharmaceutical healthcare expenditures. Acta Poloniae Pharmaceutica, 72(5), 1045-1050.
  • Heshmati, A. (2001). On the causality between gdp and health care expenditure in augmented solow growth model. SSE/EFI Working Paper Series in Economics and Finance, 423.
  • Huber, M., & Orosz, E. (2003). Health expenditure trends in OECD countries, 1990-2001. Health Care Financing Review, 25(1), 1-22.
  • İlkyaz, Y.U. (2024). Sağlık Harcamaları ile makroekonomik faktörlerin TOPSİS yöntemi ile değerlendirilmesi: Türkiye’de ve OECD Ülkeleri (2015-2023) [Yüksek lisans]. Karabük Üniversitesi
  • İzgüden, D., Sezer Korucu, K., Çalışkan Söylemez, Ş., & Demir, M. (2022). OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri ve sağlık ekipmanlarının entropi temelli ARAS ve SAW yöntemleri ile değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35), 731-755.
  • Jakovljevic, M., Sugahara, T., Timofeyev, Y., & Rancic, N. (2020). Predictors of (in)efficiencies of healthcare expenditure among the leading ASİAN economies-comparison of OECD and non-OECD nations. Risk Management and Healthcare Policy, 13, 2261-2280. https://doi.org/10.2147/RMHP.S266386
  • Kalhor, R., Asefzadeh, S., & Ghamari, F. (2016). Ranking Eastern Mediterranean Region countries (EMRO) based on the health impact indicators using multi-criteria decision approach. Journal of Biology and Today's World, 5(12), 213-217.
  • Karaş, E. (2022). Sağlık harcamalarına etki eden faktörlerin belirlenmesi: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler örneği. International Journal of Public Finance, 7(2), 509-538. https://doi.org/10.30927/ijpf.1135323
  • Kılıç, B. (2017). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkileri: Türkiye için bir değerlendirme [Yüksek lisans]. Beykent Üniversitesi.
  • Kocaman, M., Mutlu, E., Bayraktar, D., & Araz, Ö. (2012). OECD ülkelerinin sağlık sistemlerinin etkinlik analizi. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 23(4), 14-31.
  • Koying, C., & Young-Hsiang, H. (2006). Economic growth, human capital investment, and health expenditure: A study of OECD countries. Hitotsubashi Journal of Economics, 47(1), 1-16.
  • Kuzugüden, D. (2022). Sağlık harcamaları ile makroekonomik göstergelerden TOPSİS yöntemi ile değerlendirilmesi Türkiye ve seçilmiş ülkeler [Yüksek lisans]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
  • Linden, M., & Ray, D. (2017). Life expectancy effects of public and private health expenditures in OECD countries 1970–2012: Panel time series approach. Economic Analysis and Policy, 56, 101-113. https://doi.org/10.1016/j.eap.2017.06.005
  • Lorcu, F., Acar Bolat, B., & Atakisi, A. (2012). Examining Turkey and member states of European Union in terms of health perspectives of millennium development goals. Quality & Quantity, 46(3), 959-978. https://doi.org/10.1007/s11135-011-9648-1
  • Makiyan, S.N., Taherpour, E., & Zangiabadi, P. (2016). Health expenditure & life-expectancy in Islamic countries: A Panel Data Approach. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, 4(13), 25-40.
  • Murat, D., & Güzel, S. (2023). SAARC ve OECD ülkelerinde sağlık göstergeleri yeterliliğinin ARAS ve WASPAS ile analizi. KocatepeİİBFD, 25(1), 53-75. https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1233313
  • Mut, S., & Akyürek, Ç. E. (2017). OECD ülkelerinin sağlık göstergelerine göre kümeleme analizi ile sınıflandırılması. International Journal of Academic Value Studies, 3(12), 411-422. https://doi.org/10.23929/javs.283
  • OECD. (2025, March 17). Health spending. https://www.oecd.org/en/data/indicators/health-spending.html
  • Özyilmaz, A., Bayraktar, Y., Işık, E., Toprak, M., Er, M. B., Besel, F., Aydın, S., Olgun, M. F., & Collins, S. (2022). The Relationship between health expenditures and economic growth in EU countries: Empirical evidence using panel fourier toda–yamamoto causality test and regression models. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(22), 15091. https://doi.org/10.3390/ijerph192215091
  • Özsarı, S.H., & Boz, C. (2019). Comparison of health status and macroeconomic indicators in organization for economic cooperation and development countries using multidimensional scaling and TOPSIS. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6(3), 545-554.
  • Pamučar, D., & Ćirović, G. (2015). The selection of transport and handling resources in logistics centers using multi-attributive border approximation area Comparison (MABAC). Expert Systems with Applications, 42(6), 3016-3028.
  • Raghupathi, V., & Raghupathi, W. (2020). Healthcare expenditure and economic performance: Insights from the united states data. Frontiers in Public Health, 8(156), 1-15. https://doi.org/10.3389/fpubh.2020.00156
  • Rahman, M.M., Khanam, R., & Rahman, M. (2018). Health care expenditure and health outcome nexus: New evidence from the SAARC-ASEAN region. Globalization and Health, 14(1), 113. https://doi.org/10.1186/s12992-018-0430-1
  • Sağlık Bakanlığı. (2025). Sağlık İstatislik Yıllığı, 2023.
  • Salman, G. (2017). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkileri: 1980 sonrası Türkiye ekonomisi analizi [Yüksek lisans]. Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
  • Saygın, Z.Ö., & Kundakçı, N. (2020). WASPAS ve CODAS yöntemleri ile OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri açısından kıyaslamalı analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 23(1), 23-42. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.598630
  • Sel, A. (2022). G20 ülkelerinin uzun dönemli sağlık göstergeleri kullanılarak sınıflandırılması ve performanslarının değerlendirilmesi. Verimlilik Dergisi, (3), 381-392. https://doi.org/10.51551/verimlilik.738356
  • Sonğur, C. (2016). Sağlık göstergelerine göre ekonomik kalkınma ve işbirliği örgütü ülkelerinin kümeleme analizi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 6(1), 197-224.
  • Şen, A., & Bingöl, N. (2018). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9(1), 89-106.
  • Şen, A. T., & Yücel, M. (2025) Yetenek yönetimi algısının kamu sektörü ve özel sektör çalışanları açısından analiz edilmesi: Kastamonu ili örneği. EKEV Akademi Dergisi, (101), 340-359.
  • Tchouaket, E.N., Lamarche, P.A., Goulet, L., & Contandriopoulos, A.P. (2012). Health care system performance of 27 OECD countries. The International Journal of Health Planning and Management, 27(2), 104-129. https://doi.org/10.1002/hpm.1110
  • Türkoğlu, S. P. (2018). Avrupa ülkelerinin sağlık göstergelerinin TOPSİS yöntemi ile değerlendirilmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 65-78. https://doi.org/10.11616/asbed.v18i38800.459468
  • Tüylüoğlu, Ş., & Tekin, M. (2009). Gelir düzeyi ve sağlık harcamalarının beklenen yaşam süresi ve bebek ölüm oranı üzerindeki etkileri. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 1-31.
  • Yiğit, A. (2019). Performance analysis of OECD countries based on health outcomes and expenditure indicators. Journal of International Health Sciences and Management, 5(19), 114-123.
  • Yurdadoğ, V. (2007). Türkiye’de sağlık harcamalarının finansmanı ve analizi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 591-610.
  • Zhou, L.L., Ampon-Wireko, S., Wireko Brobbey, E., Dauda, L., Owusu-Marfo, J., & Kachie Tetgoum, A.D. (2020). The role of macroeconomic indicators on healthcare cost. Healthcare, 8(2), 123. https://doi.org/10.3390/healthcare8020123

Evaluation of Health Expenditures and Health Indicators with MAIRCA and MABAC Methods: The Case of Turkey

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 51 - 71, 30.06.2025

Yahya Sönmez , Sibel Soydaner

https://doi.org/10.5281/zenodo.15790594

Abstract

There is a direct relationship between health expenditures and macroeconomic indicators. This relationship supports the development of the health sector and macroeconomic development. This relationship has become a critical issue in both public policy and economics. State financing of health services imposes a serious burden on the budget in countries with a strong welfare state approach. This burden changes macroeconomic indicators. This study aims to rank and determine the performance of health indicators in Turkey for the years 2018-2023. MAIRCA and MABAC methods were preferred to make this ranking. As a result of the study, according to the MAIRCA and MABAC methods, 2018 was determined to be the worst year in terms of health indicator performance. 2023 was the best year in terms of health indicator performance. It is also observed that the results obtained with the MAIRCA and MABAC methods are very similar. To evaluate whether this similarity is statistically significant, the Spearman rank correlation test was applied, and it was determined that there is a high correlation between the results obtained.

Keywords

Health Expenditures Health Indicator MAIRCA MABAC

Ethical Statement

It is declared that the study was designed to realistically and ethically meet the needs, and that integrity was maintained in obtaining data, concluding the study, and publishing the results. Ethical committee approval was not required for this research. No research requiring ethics committee approval was conducted in this study.

References

  • Abolhallaje, M., Mousavi, S. M., Anjomshoa, M., Beigi Nasiri, A., Seyedin, H., Sadeghifar, J., Aryankhesal, A., Rajabi Vasokolaei, G., & Beigi Nasiri, M. (2014). Assessing health inequalities in Iran: A focus on the distribution of health care facilities. Global Journal of Health Science, 6(4), 285-291. https://doi.org/10.5539/gjhs.v6n4p285
  • Akdur, R. (2008). Piyasacı sağlık politikası uygulayan ülkelerde sağlık harcamaları neden daha yüksektir? Bilim ve Ütopya, 14(170), 14-19.
  • Akın, C.S. (2007). Sağlık ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye’de sağlık sektörü ve harcamaları [Yüksek lisans]. Çukurova Üniversitesi.
  • Alkaya, A., & Alkaş, C. (2021). OECD Ülkelerinin sağlık göstergelerine göre kümeleme analizi sınıflaması. Sosyal Güvenlik Uzmanları Derneği Sosyal Güvence Dergisi, 10(19), 427-474.
  • Alptekin, N., & Yeşilaydın, G. (2015). OECD ülkelerinin sağlık göstergelerine göre bulanık kümeleme analizi ile sınıflandırılması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(4), 137-155.
  • Antunes, J., Hadi-Vencheh, A., Jamshidi, A., Tan, Y., & Wanke, P. (2023). TEA-IS: A hybrid DEA-TOPSIS approach for assessing performance and synergy in Chinese health care. Decision Support Systems, 171, 113916. https://doi.org/10.1016/j.dss.2022.113916
  • Apan, M., Öztel, A., & İslamoğlu, M. (2018). Comparative empirical analysis of financial failures of enterprises with Altman Z-Score and VIKOR Methods: BIST food sector application. Australasian Accounting, Business and Finance Journal, 12(1), 77-101.
  • Arslan, A. (2022). Sağlık harcamalarının sağlık göstergeleri üzerine etkisinin panel veri analizi: OECD ülkeleri örneği [Yüksek lisans]. İzmir Bakırçay Üniversitesi.
  • Aydemir, C., & Baylan, S. (2015). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir uygulama. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13), 417-435.
  • Aydın, J. C. (2021). Sağlık harcamalarının belirleyicileri: OECD ülkelerine yönelik kümeleme ve panel veri analizi [Doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Baltagi, B.H., & Moscone, F. (2010). Health care expenditure and income in the OECD reconsidered: Evidence from panel data. Economic Modelling, 27(4), 804-811. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2009.12.001
  • Baskak, T.E. (2022). Sağlık harcamalarının bileşenleri: Dünya sağlık örgütü kurucu ülkeleri örneği [Doktora tezi]. Manisa Celal Bayar Üniversitesi
  • Batbaylı, Ş. (2022). Sağlık ekonomisi perspektifinde seçilmiş ülkelerin sağlık göstergelerinin değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 43-57.
  • Bhargava, A., Jamison, D.T., Lau, L.J., & Murray, C.J.L. (2001). Modeling the effects of health on economic growth. Journal of Health Economics, 20(3), 423-440. https://doi.org/10.1016/S0167-6296(01)00073-X
  • Boachie, M.K., Ramu, K., & Põlajeva, T. (2018). Public Health expenditures and health outcomes: New evidence from Ghana. Economies, 6(4), 58. https://doi.org/10.3390/economies6040058
  • Boz, C., & Sur, H. (2016). Avrupa birliği üyesi ve aday ülkelerin sağlık harcamaları açısından benzerlik ve farklılık analizi. Sosyal Güvenlik Uzmanları Derneği Sosyal Güvence Dergisi, 5(9), 23-46.
  • Cos, P.H. de, & Moral-Benito, E. (2014). Determinants of health-system efficiency: Evidence from OECD countries. International Journal of Health Care Finance and Economics, 14(1), 69-93. https://doi.org/10.1007/s10754-013-9140-7
  • Cura, S. (2012). Dünyada ve Türkiye’de sağlık sistemlerinin ve kamu sağlık harcamalarının etkinliği: Karşılaştırmalı bir analiz [Doktora tezi]. Celal Bayar Üniversitesi.
  • Çelik, Ş. (2013). Kümeleme analizi ile sağlık göstergelerine göre Türkiye’deki illerin sınıflandırılması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(2), 175-194.
  • Daştan, İ., & Çetinkaya, V. (2015). OECD Ülkeleri ve Türkiye’nin sağlık sistemleri, sağlık harcamaları ve sağlık göstergeleri karşılaştırması. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 104-134.
  • Dilek, S. & Konak, A. (2023). Sağlık Ekonomisi. Uygulamalı Sosyal Bilimlerin Disiplinlerarası Analizi. Editör: Nihat Altuntepe. Gazi Yayınleri
  • Doğuç, E. (2021). Türkiye’de sağlık harcamaları ve çözüm önerisi olarak davranışsal iktisat. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(3), 647-664.
  • Dreger, C., & Reimers, H.E. (2005). Health care expenditures in OECD countries: A panel unit root and cointegration analysis. IZA Discussion Paper, 1469, 1-20.
  • Erdoğan, S., & Bozkurt, H. (2008). Türkiye’de yaşam beklentisi-ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL Modeli ile bir analiz. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 3(1), 25-38.
  • Ersöz, F. (2008). Türkiye ile OECD ülkelerinin sağlık düzeyleri ve sağlık harcamalarının analizi. İstatistikçiler Dergisi: İstatistik ve Aktüerya, 1(2), 95-104.
  • Erten, Z. (2016). Sağlık harcamaları ve sağlık statüsü açısından sağlığın yakınsaması OECD örneği (2003-2014) [Yüksek lisans]. Beykent Üniversitesi.
  • Gigović, L., Pamučar, D., Bajić, Z., & Milićević, M. (2016). The combination of expert judgment and GIS–MAIRCA analysis for the selection of sites for ammunition depots. Sustainability, 8(4), 1-30.
  • Gülcan, M.C. (2008). Kamu harcamaları içinde eğitim ve sağlık harcamalarının yeri, ekonomik etkileri ve Türkiye uygulaması [Yüksek lisans]. Kırıkkale Üniversitesi.
  • Günsoy, G. (2005). İnsani gelişme kavramı ve sağlıklı yaşam hakkı. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 1(2), 35-52.
  • Hayati, H., Karimi, S., Sadeghifar, J., Ebrahimzadeh, J., Afshari, S., Khosravi, B., & Ashrafi, E. (2015). Determining the entitlement to structural indicators of health by means of fuzzy AHP and TOPSIS: A case study in Sistan and Baluchestan, Iran. Journal of Pharmacoeconomics and Pharmaceutical Management, 1(3/4), 61-64.
  • Hermanowski, T., Bystrov, V., Staszewska-Bystrova, A., Szafraniec-Buryło, S.I., Rabczenko, D., Kolasa, K., & Orlewska, E. (2015). Analysis of trends in life expectancies and per capita gross domestic product as well as pharmaceutical and non-pharmaceutical healthcare expenditures. Acta Poloniae Pharmaceutica, 72(5), 1045-1050.
  • Heshmati, A. (2001). On the causality between gdp and health care expenditure in augmented solow growth model. SSE/EFI Working Paper Series in Economics and Finance, 423.
  • Huber, M., & Orosz, E. (2003). Health expenditure trends in OECD countries, 1990-2001. Health Care Financing Review, 25(1), 1-22.
  • İlkyaz, Y.U. (2024). Sağlık Harcamaları ile makroekonomik faktörlerin TOPSİS yöntemi ile değerlendirilmesi: Türkiye’de ve OECD Ülkeleri (2015-2023) [Yüksek lisans]. Karabük Üniversitesi
  • İzgüden, D., Sezer Korucu, K., Çalışkan Söylemez, Ş., & Demir, M. (2022). OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri ve sağlık ekipmanlarının entropi temelli ARAS ve SAW yöntemleri ile değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35), 731-755.
  • Jakovljevic, M., Sugahara, T., Timofeyev, Y., & Rancic, N. (2020). Predictors of (in)efficiencies of healthcare expenditure among the leading ASİAN economies-comparison of OECD and non-OECD nations. Risk Management and Healthcare Policy, 13, 2261-2280. https://doi.org/10.2147/RMHP.S266386
  • Kalhor, R., Asefzadeh, S., & Ghamari, F. (2016). Ranking Eastern Mediterranean Region countries (EMRO) based on the health impact indicators using multi-criteria decision approach. Journal of Biology and Today's World, 5(12), 213-217.
  • Karaş, E. (2022). Sağlık harcamalarına etki eden faktörlerin belirlenmesi: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler örneği. International Journal of Public Finance, 7(2), 509-538. https://doi.org/10.30927/ijpf.1135323
  • Kılıç, B. (2017). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkileri: Türkiye için bir değerlendirme [Yüksek lisans]. Beykent Üniversitesi.
  • Kocaman, M., Mutlu, E., Bayraktar, D., & Araz, Ö. (2012). OECD ülkelerinin sağlık sistemlerinin etkinlik analizi. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 23(4), 14-31.
  • Koying, C., & Young-Hsiang, H. (2006). Economic growth, human capital investment, and health expenditure: A study of OECD countries. Hitotsubashi Journal of Economics, 47(1), 1-16.
  • Kuzugüden, D. (2022). Sağlık harcamaları ile makroekonomik göstergelerden TOPSİS yöntemi ile değerlendirilmesi Türkiye ve seçilmiş ülkeler [Yüksek lisans]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
  • Linden, M., & Ray, D. (2017). Life expectancy effects of public and private health expenditures in OECD countries 1970–2012: Panel time series approach. Economic Analysis and Policy, 56, 101-113. https://doi.org/10.1016/j.eap.2017.06.005
  • Lorcu, F., Acar Bolat, B., & Atakisi, A. (2012). Examining Turkey and member states of European Union in terms of health perspectives of millennium development goals. Quality & Quantity, 46(3), 959-978. https://doi.org/10.1007/s11135-011-9648-1
  • Makiyan, S.N., Taherpour, E., & Zangiabadi, P. (2016). Health expenditure & life-expectancy in Islamic countries: A Panel Data Approach. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, 4(13), 25-40.
  • Murat, D., & Güzel, S. (2023). SAARC ve OECD ülkelerinde sağlık göstergeleri yeterliliğinin ARAS ve WASPAS ile analizi. KocatepeİİBFD, 25(1), 53-75. https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1233313
  • Mut, S., & Akyürek, Ç. E. (2017). OECD ülkelerinin sağlık göstergelerine göre kümeleme analizi ile sınıflandırılması. International Journal of Academic Value Studies, 3(12), 411-422. https://doi.org/10.23929/javs.283
  • OECD. (2025, March 17). Health spending. https://www.oecd.org/en/data/indicators/health-spending.html
  • Özyilmaz, A., Bayraktar, Y., Işık, E., Toprak, M., Er, M. B., Besel, F., Aydın, S., Olgun, M. F., & Collins, S. (2022). The Relationship between health expenditures and economic growth in EU countries: Empirical evidence using panel fourier toda–yamamoto causality test and regression models. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(22), 15091. https://doi.org/10.3390/ijerph192215091
  • Özsarı, S.H., & Boz, C. (2019). Comparison of health status and macroeconomic indicators in organization for economic cooperation and development countries using multidimensional scaling and TOPSIS. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6(3), 545-554.
  • Pamučar, D., & Ćirović, G. (2015). The selection of transport and handling resources in logistics centers using multi-attributive border approximation area Comparison (MABAC). Expert Systems with Applications, 42(6), 3016-3028.
  • Raghupathi, V., & Raghupathi, W. (2020). Healthcare expenditure and economic performance: Insights from the united states data. Frontiers in Public Health, 8(156), 1-15. https://doi.org/10.3389/fpubh.2020.00156
  • Rahman, M.M., Khanam, R., & Rahman, M. (2018). Health care expenditure and health outcome nexus: New evidence from the SAARC-ASEAN region. Globalization and Health, 14(1), 113. https://doi.org/10.1186/s12992-018-0430-1
  • Sağlık Bakanlığı. (2025). Sağlık İstatislik Yıllığı, 2023.
  • Salman, G. (2017). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkileri: 1980 sonrası Türkiye ekonomisi analizi [Yüksek lisans]. Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
  • Saygın, Z.Ö., & Kundakçı, N. (2020). WASPAS ve CODAS yöntemleri ile OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri açısından kıyaslamalı analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 23(1), 23-42. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.598630
  • Sel, A. (2022). G20 ülkelerinin uzun dönemli sağlık göstergeleri kullanılarak sınıflandırılması ve performanslarının değerlendirilmesi. Verimlilik Dergisi, (3), 381-392. https://doi.org/10.51551/verimlilik.738356
  • Sonğur, C. (2016). Sağlık göstergelerine göre ekonomik kalkınma ve işbirliği örgütü ülkelerinin kümeleme analizi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 6(1), 197-224.
  • Şen, A., & Bingöl, N. (2018). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9(1), 89-106.
  • Şen, A. T., & Yücel, M. (2025) Yetenek yönetimi algısının kamu sektörü ve özel sektör çalışanları açısından analiz edilmesi: Kastamonu ili örneği. EKEV Akademi Dergisi, (101), 340-359.
  • Tchouaket, E.N., Lamarche, P.A., Goulet, L., & Contandriopoulos, A.P. (2012). Health care system performance of 27 OECD countries. The International Journal of Health Planning and Management, 27(2), 104-129. https://doi.org/10.1002/hpm.1110
  • Türkoğlu, S. P. (2018). Avrupa ülkelerinin sağlık göstergelerinin TOPSİS yöntemi ile değerlendirilmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 65-78. https://doi.org/10.11616/asbed.v18i38800.459468
  • Tüylüoğlu, Ş., & Tekin, M. (2009). Gelir düzeyi ve sağlık harcamalarının beklenen yaşam süresi ve bebek ölüm oranı üzerindeki etkileri. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 1-31.
  • Yiğit, A. (2019). Performance analysis of OECD countries based on health outcomes and expenditure indicators. Journal of International Health Sciences and Management, 5(19), 114-123.
  • Yurdadoğ, V. (2007). Türkiye’de sağlık harcamalarının finansmanı ve analizi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 591-610.
  • Zhou, L.L., Ampon-Wireko, S., Wireko Brobbey, E., Dauda, L., Owusu-Marfo, J., & Kachie Tetgoum, A.D. (2020). The role of macroeconomic indicators on healthcare cost. Healthcare, 8(2), 123. https://doi.org/10.3390/healthcare8020123
There are 66 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Finance
Journal Section Research Article
Authors

Yahya Sönmez 0000-0003-1486-2456

Sibel Soydaner 0000-0002-1834-2434

Early Pub Date July 3, 2025
Publication Date June 30, 2025
Submission Date April 29, 2025
Acceptance Date June 24, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 7 Issue: 1

Cite

APA Sönmez, Y., & Soydaner, S. (2025). Sağlık Harcamaları İle Sağlık Göstergelerinin MAIRCA Ve MABAC Yöntemleri İle Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği. Quantrade Journal of Complex Systems in Social Sciences, 7(1), 51-71. https://doi.org/10.5281/zenodo.15790594
 Download Cover Image

NOTICE: The names and email addresses entered in this journal site will be used exclusively for the stated purposes of this journal and will not be made available for any other purpose or to any other party.