Abstract
Vakıflar, İslam medeniyetinin en köklü ve işlevsel müesseselerinin başında gelmektedir. Vakıflar din, eğitim, tarikat, belediye ve kültür hizmetlerinin yerine getirilmesinde başrol oynamıştır. Erkekler kadar kadınlar da ellerindeki imkanlar ölçüsünde vakıf tesis etmişlerdir. 1286/1870 yılında Manastır’ın İne Bey Mahallesi’nde ikamet eden Güzide Hanım bt Abdullah Vakfı’nın ayrı bir özelliği mevcuttur. es-Seyyid Mehmed Vecihi Efendi, Güzide Hanım’ı cariyesi iken azat edip özgürlüğüne kavuşturmuş ve kendisiyle evlenmiştir. Bu izdivaçtan Şerife Demir adında bir kızları dünyaya gelmiş, ancak kızları genç yaşta vefat etmiştir. Belgede, kızının ölümünden sonra annesinin sahip olduğu mülklerin bir kısmının miras yoluyla kendisine geçtiği açıkça belirtilmiştir. Güzide hanım eşinden ve kızından miras intikal eden birikimini hayır işlerine harcamayı uygun görmüştür. O, tesis ettiği vakıfta, Manastır’da bulunan 9 medresede eğitim gören talebeler ile kıraat ilmiyle meşgul olan talebelere üç aylar boyunca ekmek yardımı yaptığı gibi, Ramazan ayında Müslüman ve gayrimüslim ayrımı gözetilmeksizin fakirlere de nân dağıtılmıştır. O, İshakiye Camii’nde, mevlid, miraciye, aşr-ı şerif, vaaz ve nasihat verilmesi görevlerine Atik Medresesi müderrisi Mehmed Efendi’yi tayin etmiş, mezkûr caminin şadırvan ve çeşmelerinin bakım masraflarını üstlendiği gibi Boyacılar Köprüsü’nün tamiri, Yeni Camii’nin çeşme ve şadırvanlarının onarımının yanı sıra Besim Paşa Camii’nin müezzininin maaşı da vakfından finanse edilmiştir. Yaşadığı konağı vefatından sonra Manastır müftülerinin kullanımına tahsis etmiştir. Güzide Hanım’ın kendi akarları ve kurmuş olduğu vakıf tarafından desteklenen yapılardan günümüze sadece İshakiye Camii ve Yeni Camii intikal etmiş, diğer eserler zaman içinde yıktırılıp ortadan kaldırılmıştır. Güzide Hanım Vakfı, vakfiye ve diğer arşiv belgelerindeki veriler ışığında değerlendirilecektir.
Keywords
References
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti, Emlak, Emriye İdaresi, Kutu 23, Gömlek 1.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, 31/24.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, Kutu 23, Gömlek 1.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, Kutu 28, Gömlek 11.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, Kutu 41, Gömlek 45.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, Kutu 48, Gömlek 4.
- Kuzey Makedonya Devlet Arşivi, 8 Numaralı Vakfiye.
- Manastır Şer‘iyye Sicilleri (MŞS), Defter 135, Sayfa 69,70.
- MŞS, Defter 126, Sayfa 67.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter 581/2 Sayfa 282, Sıra 280-282.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter 604, Sayfa 59, Sıra 82.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter 990, Sayfa 37, Sıra 20.
- 2. Kitaplar, Tezler ve Makaleler Ayverdi, Ekrem Hakkı. Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri-Yugoslavya, (I-IV), C. III, 3. Kitap, İstanbul: Bilmen Basımevi, 1981.
- Çetin, Osman. Sicillere Göre Bursa’da İhtida Hareketleri ve Sosyal Sonuçları: (1472-1909), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994.
- Efendi, Hoca Sadettin. Tacü’t-Tevârih, haz. İsmet Parmaksızoğlu, C. I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.
- Eser, Mithat. Abbasilerin İlk Döneminde Seyyidler ve Şerifler, İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.
- Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Seyyid”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: 2009, 37/40-43.
- Omerov, Mumin. XIX. Asırda Osmanlı Dönemi Makedonya Vakıfları, Bursa: Emin Yayınları, 2023.
- Omerov Mumin. Vakfiyelere Göre XV-XVIII. Asırlarda Makedonya’da Vakıflar Ve İşlevleri, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa: İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, İslam Tarihi Bilim Dalı, 2016.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Büyük Osmanlı Tarihi, C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
Abstract
Foundations are among the most deep-rooted and functional institutions of Islamic civilization. Foundations have played a leading role in the provision of religious, educational, religious order, municipal and cultural services. Women, as well as men, have established foundations to the extent of their means. The Güzide HanımWoman bint. Abdullah Foundation, which resided in the İne Bey Neighbourhood of Manastir Bitola in 1286/1870, has a special feature. es-Seyyid Mehmed Vecihi Efendi Gentleman freed Güzide Hanım while she was his concubine and married her. From this marriage, they had a daughter named Şerife Demir, but their daughter died at a young age. The document clearly states that after her daughter's death, some of her mother's property was inherited by her. Güzide Hanım found it appropriate to spend the savings she inherited from her husband and daughter on charity. In the foundation established by this lady, bread was provided to students studying in the 9 madrasahs in Manastir and students engaged in the science of recitation for three months, and bread was also distributed to the poor without distinction between Muslims and non-Muslims during the month of Ramadan. She appointed the Atik Old Madrasah lecturer Mehmed Efendi to the duties of giving mevlid, miraciye, aşr-ı şerif, sermons and advice at İshakiye Mosque, and she undertook the maintenance costs of the ablution fountains and fountains of the aforementioned mosque, as well as the repair of the Boyacılar Bridge, the fountains and fountains of the New Mosque, and the salary of the muezzin of the Besim Paşa Mosque were financed from her foundation. After her death, she allocated the mansion she lived in to the use of the Manastir Muftis. Of the structures supported by Güzide Hanım’s own income and the foundation she established, only İshakiye Mosque and Yeni Mosque have survived to the present day, while other structures have been demolished and removed over time. Güzide Hanım Foundation will be evaluated in light of the data in the foundation charter and other archive documents
References
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti, Emlak, Emriye İdaresi, Kutu 23, Gömlek 1.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, 31/24.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, Kutu 23, Gömlek 1.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, Kutu 28, Gömlek 11.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, Kutu 41, Gömlek 45.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, ML, EEM, Kutu 48, Gömlek 4.
- Kuzey Makedonya Devlet Arşivi, 8 Numaralı Vakfiye.
- Manastır Şer‘iyye Sicilleri (MŞS), Defter 135, Sayfa 69,70.
- MŞS, Defter 126, Sayfa 67.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter 581/2 Sayfa 282, Sıra 280-282.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter 604, Sayfa 59, Sıra 82.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter 990, Sayfa 37, Sıra 20.
- 2. Kitaplar, Tezler ve Makaleler Ayverdi, Ekrem Hakkı. Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri-Yugoslavya, (I-IV), C. III, 3. Kitap, İstanbul: Bilmen Basımevi, 1981.
- Çetin, Osman. Sicillere Göre Bursa’da İhtida Hareketleri ve Sosyal Sonuçları: (1472-1909), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994.
- Efendi, Hoca Sadettin. Tacü’t-Tevârih, haz. İsmet Parmaksızoğlu, C. I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.
- Eser, Mithat. Abbasilerin İlk Döneminde Seyyidler ve Şerifler, İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.
- Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Seyyid”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: 2009, 37/40-43.
- Omerov, Mumin. XIX. Asırda Osmanlı Dönemi Makedonya Vakıfları, Bursa: Emin Yayınları, 2023.
- Omerov Mumin. Vakfiyelere Göre XV-XVIII. Asırlarda Makedonya’da Vakıflar Ve İşlevleri, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa: İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, İslam Tarihi Bilim Dalı, 2016.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Büyük Osmanlı Tarihi, C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | History of Islam |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | April 28, 2025 |
| Publication Date | April 29, 2025 |
| Submission Date | December 27, 2024 |
| Acceptance Date | March 12, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 15 |
Cite
- Article Files