Research Article
BibTex RIS Cite

TOPLUMSAL GÜVEN İNŞASINDA AŞİRETLERİN ROLÜ: HAKKARİ ÖRNEĞİ ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Year 2025, Volume: 17 Issue: 1, 222 - 243, 30.06.2025

Abstract

Aşiretler, aşiret yapılarının varlık gösterdiği toplumlarda bireyler ve gruplar arasındaki ilişkilerin şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Toplumsal güvenin oluşumunda dayanışma, karşılıklılık ve aidiyet gibi unsurların belirleyici olduğu düşünüldüğünde, aşiret yapılarının bu süreçlerdeki işlevi daha da anlam kazanmaktadır. Aşiretler, üyelerine yalnızca bir kimlik ve aidiyet duygusu sunmakla kalmayıp, güven, dayanışma ve sosyal destek mekanizmaları aracılığıyla toplumsal uyumu destekleyen bir yapı sunmaktadır. Ancak bu yapıların, iç grup üyeleri arasında güveni pekiştirirken dış gruplarla olan ilişkilerde güvensizlik yaratabileceği de tartışılan bir konudur. Bu bağlamda, bu çalışma, Hakkari bölgesinde aşiretlerin toplumsal güven inşa süreçlerine etkilerini anlamayı amaçlamaktadır. Araştırma, toplumsal güvenin, bireyler ve gruplar arasındaki ilişkilerin sürdürülebilirliğini sağlamadaki rolünü ve aşiret yapılarının bu süreçteki işlevlerini değerlendirmektedir. Araştırmanın temel problemi, aşiret üyeleri arasındaki yüksek güven seviyelerinin dış gruplarla olan güven ilişkilerini nasıl şekillendirdiğini anlamaktır. Hakkari’deki dört büyük aşiretten (Pinyanişi, Ertuşi, Giravi ve Gevdan) toplam 21 katılımcıyla yürütülen yarı yapılandırılmış mülakatlara dayanan bu araştırma, özel güven, araçsal güven ve genelleştirilmiş güven gibi farklı güven kategorileri üzerinden analizler sunmaktadır. Araştırmanın bulguları, aşiret yapılarının bireylere güvenlik, dayanışma ve sosyal kimlik sağlama gibi işlevlerle toplumsal güveni pekiştirdiğini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, aşiretler arası husumetlerin ve baskıcı uygulamaların bu güveni zedeleyebileceği de vurgulanmaktadır. Araştırmanın sınırlılığı, yalnızca Hakkari bölgesi ve belirli aşiretlerle sınırlı bir örnekleme dayanmasıdır. Yine de çalışma, aşiretlerin sosyal sermaye ve toplumsal güven üzerindeki etkilerine dair özgün bir çerçeve sunarak literatüre değerli bir katkı sağlamaktadır.

References

  • Aboona, Hirmis. Assyrians, Kurds, and Ottomans: Intercommunal Relations on the Periphery of the Ottoman Empire. Cambria Press, 2008.
  • Artizan. “Hakkari’de Aşiret Yapısı”. 19.11.2024 tarihinde https://www.art-izan.org/artizan-arsivi/hakkaride-asiret-yapisi/ adresinden erişilmiştir, 1970.
  • Arvas, Tarık Ziya. “Osmanlı Belgelerinde Nasturi-Kürt Aşiret Anlaşmazlıkları (1856-1914)”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5(5), 65-86, 2015.
  • Bauman, Zygmunt. Cemaatler: güvenli olmayan bir Dünya’da güvenlik arayışı. (Çev. Nurdan Soysal), (1. baskı), İstanbul: Say Yayınları, 2001.
  • Bruinessen, Martin van. Ağa, Şeyh, Devlet, (Çev. Banu Yalkut), (8. baskı), İletişim Yayınları, 1992.
  • Coleman, J. S. Foundations of social theory. Harvard University Press, 1990.
  • Coşkun, Recai-Altunışık Remzi-Yıldırım, Engin. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 2015.
  • Creswell, John W. Araştırma Deseni. Ankara: Eğiten Kitap, 2017.
  • Delhey, Jan-Newton, Kenneth. “Social trust: global pattern or nordic exceptionalism?”, erişim tarihi: 29.09.2023, WZB Discussion paper, no. SP I 2004-202, https://www.econstor.eu/dspace/bitstream/10419/44134/1/394929810.pdf , 2004.
  • Durkheim, Emile. Toplumsal İşbölümü, (Çev. Özer Ozankaya), (2. Baskı), Cem Yayınevi, 2014.
  • Fukuyama, Francis. Güven: sosyal erdemler ve refahın yaratılması. (Çev. Ahmet Buğdaycı), (1. baskı), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1998.
  • Gökalp, Ziya. Kürt aşiretleri hakkında sosyolojik tetkikler, Cumhuriyetin gözüyle Kürt meselesi-3, Kaynak Yayınları (3. Basım), ISBN: 978-975-343-557-4, 2011.
  • Haldun, İbni. Mukaddime. (1. Cilt). (Çev. Turan Dursun), Onur yayınları, 1977.
  • Hardin, R. Trust and trustworthiness. Russell Sage Foundation, 2002.
  • Giddens, Anthony. The consequences of modernity, Cambridge: Polity Press, ISBN 978-0-7456-6643-3 (Multi-user ebook), 1990.
  • Jabar, Faleh. A.-Dawod, Hosham. Aşiretler ve İktidar: Ortadoğu’da Etnisite ve Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
  • Khachatrian, Alexander. “The Kurdish Principality of Hakkariya (14th-15th Centuries)”. Iran and the Caucasus, 7(1), 37-50, 2003.
  • Korkmaz, Engin. “1914-1924 yılları arasında Hakkari’de Nasturi olayları: sosyo-politik bir analiz”. (Ed. Zekerya Sarıbulak), Van: Peywend Akademi, 2021.
  • Korkmaz, Engin. “Aşiret ve Siyaset İlişkisinin Gömülü Teori Bağlaminda Analizi: Van Örneği”. Şarkiyat 16/1, 30-54. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1308401, 2024.
  • Lewis, J. David., Andrew J. Weigert. “Trust as a social reality”, social forces, volume 63 (4), 967-985. DOİ: 10.1093/SF/63.4.967, https://www.scinapse.io/papers/2089203823, 1985.
  • Luhmann, Niklas. Familiarity, confidence, trust: problems and alternatives, trust making and breaking cooperative relations, (edt. Diego Gambetta, Basil Blackwell, 99-107, 1988.
  • Merriam, Sharan. B. Nitel Araştırma: Desen ve Uygulamalar İçin Bir Rehber. (Çev. Ed. S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık, 2013.
  • Müftüoğlu, Ömer. “Güven ortamının bir toplum için önemi ve bunu engelleyen faktörler”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi V (2), 143-159, 2005.
  • Neuman, W. Lawrence Sosyal Araştırma Yöntemleri: Niteliksel ve Niceliksel Yaklaşımlar (6. baskı). Pearson, 2016.
  • Özdemir, Gani. Türk modernleşmesi ve toplumsal güven inşası. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
  • Putnam, R. D. Bowling alone: The collapse and revival of American community. Simon & Schuster, 2000.
  • Spencer, Herbert. The Principles of Sociology. Vol. 1. London: Williams and Norgate, 1876.
  • Tecim, Erhan. “Toplumsal güvenin temelleri: antropolojik bir yapılandırma”, EKEV Akademi Dergisi, 16 (51), 1-14, 2012.
  • Tekin, Ferhat. Hakkâri örneğinde aşiret, cemaat ve akrabalık örüntülerinin modernleşme ve kırsal çözülme sürecindeki siyasal ve toplumsal sonuçları. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
  • Tönnies, Ferdinand. Cemaat ve Cemiyet. (1. Baskı), (Çev. Emre Güler), Vakıfbank Kültür Yayınları, 2019.
  • Uçmaz, Ahmet. Miran Aşireti ve Mustafa Paşa. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.

The Role Of Tribes In Building Social Trust: A Qualitative Study Of The Hakkari Case

Year 2025, Volume: 17 Issue: 1, 222 - 243, 30.06.2025

Abstract

Tribes play a significant role in shaping relationships between individuals and groups, particularly in societies where tribal structures are present. Given that elements such as solidarity, reciprocity, and a sense of belonging are considered pivotal in the formation of social trust, the functions of tribal structures in these processes become even more meaningful. Tribes not only provide their members with identity and a sense of belonging but also support social cohesion through mechanisms of trust, solidarity, and social support. However, it is a contested issue that while these structures reinforce trust among in-group members, they may simultaneously foster distrust in relationships with out-groups. In this context, this study aims to understand the impact of tribes on the processes of constructing social trust in the Hakkari region. The research examines the role of social trust in maintaining sustainable relationships among individuals and groups and evaluates the functions of tribal structures in this process. The primary research problem is to explore how the high levels of trust among tribe members shape their trust relations with out-groups. Based on semi-structured interviews conducted with 21 participants from four major tribes in Hakkari (Pinyanişi, Ertuşi, Giravi, and Gevdan), the study offers analyses through different categories of trust, including particularized trust, instrumental trust, and generalized trust. The findings of the study reveal that tribal structures enhance social trust by providing individuals with security, solidarity, and a sense of social identity. However, it also emphasizes that inter-tribal conflicts and coercive practices may undermine this trust. The study is limited by its focus solely on the Hakkari region and a specific sample of tribes. Nonetheless, it offers a unique framework on the impact of tribes on social capital and social trust, thereby making a valuable contribution to the literature.

References

  • Aboona, Hirmis. Assyrians, Kurds, and Ottomans: Intercommunal Relations on the Periphery of the Ottoman Empire. Cambria Press, 2008.
  • Artizan. “Hakkari’de Aşiret Yapısı”. 19.11.2024 tarihinde https://www.art-izan.org/artizan-arsivi/hakkaride-asiret-yapisi/ adresinden erişilmiştir, 1970.
  • Arvas, Tarık Ziya. “Osmanlı Belgelerinde Nasturi-Kürt Aşiret Anlaşmazlıkları (1856-1914)”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5(5), 65-86, 2015.
  • Bauman, Zygmunt. Cemaatler: güvenli olmayan bir Dünya’da güvenlik arayışı. (Çev. Nurdan Soysal), (1. baskı), İstanbul: Say Yayınları, 2001.
  • Bruinessen, Martin van. Ağa, Şeyh, Devlet, (Çev. Banu Yalkut), (8. baskı), İletişim Yayınları, 1992.
  • Coleman, J. S. Foundations of social theory. Harvard University Press, 1990.
  • Coşkun, Recai-Altunışık Remzi-Yıldırım, Engin. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 2015.
  • Creswell, John W. Araştırma Deseni. Ankara: Eğiten Kitap, 2017.
  • Delhey, Jan-Newton, Kenneth. “Social trust: global pattern or nordic exceptionalism?”, erişim tarihi: 29.09.2023, WZB Discussion paper, no. SP I 2004-202, https://www.econstor.eu/dspace/bitstream/10419/44134/1/394929810.pdf , 2004.
  • Durkheim, Emile. Toplumsal İşbölümü, (Çev. Özer Ozankaya), (2. Baskı), Cem Yayınevi, 2014.
  • Fukuyama, Francis. Güven: sosyal erdemler ve refahın yaratılması. (Çev. Ahmet Buğdaycı), (1. baskı), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1998.
  • Gökalp, Ziya. Kürt aşiretleri hakkında sosyolojik tetkikler, Cumhuriyetin gözüyle Kürt meselesi-3, Kaynak Yayınları (3. Basım), ISBN: 978-975-343-557-4, 2011.
  • Haldun, İbni. Mukaddime. (1. Cilt). (Çev. Turan Dursun), Onur yayınları, 1977.
  • Hardin, R. Trust and trustworthiness. Russell Sage Foundation, 2002.
  • Giddens, Anthony. The consequences of modernity, Cambridge: Polity Press, ISBN 978-0-7456-6643-3 (Multi-user ebook), 1990.
  • Jabar, Faleh. A.-Dawod, Hosham. Aşiretler ve İktidar: Ortadoğu’da Etnisite ve Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
  • Khachatrian, Alexander. “The Kurdish Principality of Hakkariya (14th-15th Centuries)”. Iran and the Caucasus, 7(1), 37-50, 2003.
  • Korkmaz, Engin. “1914-1924 yılları arasında Hakkari’de Nasturi olayları: sosyo-politik bir analiz”. (Ed. Zekerya Sarıbulak), Van: Peywend Akademi, 2021.
  • Korkmaz, Engin. “Aşiret ve Siyaset İlişkisinin Gömülü Teori Bağlaminda Analizi: Van Örneği”. Şarkiyat 16/1, 30-54. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1308401, 2024.
  • Lewis, J. David., Andrew J. Weigert. “Trust as a social reality”, social forces, volume 63 (4), 967-985. DOİ: 10.1093/SF/63.4.967, https://www.scinapse.io/papers/2089203823, 1985.
  • Luhmann, Niklas. Familiarity, confidence, trust: problems and alternatives, trust making and breaking cooperative relations, (edt. Diego Gambetta, Basil Blackwell, 99-107, 1988.
  • Merriam, Sharan. B. Nitel Araştırma: Desen ve Uygulamalar İçin Bir Rehber. (Çev. Ed. S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık, 2013.
  • Müftüoğlu, Ömer. “Güven ortamının bir toplum için önemi ve bunu engelleyen faktörler”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi V (2), 143-159, 2005.
  • Neuman, W. Lawrence Sosyal Araştırma Yöntemleri: Niteliksel ve Niceliksel Yaklaşımlar (6. baskı). Pearson, 2016.
  • Özdemir, Gani. Türk modernleşmesi ve toplumsal güven inşası. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
  • Putnam, R. D. Bowling alone: The collapse and revival of American community. Simon & Schuster, 2000.
  • Spencer, Herbert. The Principles of Sociology. Vol. 1. London: Williams and Norgate, 1876.
  • Tecim, Erhan. “Toplumsal güvenin temelleri: antropolojik bir yapılandırma”, EKEV Akademi Dergisi, 16 (51), 1-14, 2012.
  • Tekin, Ferhat. Hakkâri örneğinde aşiret, cemaat ve akrabalık örüntülerinin modernleşme ve kırsal çözülme sürecindeki siyasal ve toplumsal sonuçları. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
  • Tönnies, Ferdinand. Cemaat ve Cemiyet. (1. Baskı), (Çev. Emre Güler), Vakıfbank Kültür Yayınları, 2019.
  • Uçmaz, Ahmet. Miran Aşireti ve Mustafa Paşa. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
There are 31 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Sociology of Migration, Ethnicity and Multiculturalism, Sociology of Culture
Journal Section Articles
Authors

Yunus Eroğlu 0000-0002-6076-4868

Early Pub Date July 10, 2025
Publication Date June 30, 2025
Submission Date November 29, 2024
Acceptance Date May 7, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 17 Issue: 1

Cite

ISNAD Eroğlu, Yunus. “TOPLUMSAL GÜVEN İNŞASINDA AŞİRETLERİN ROLÜ: HAKKARİ ÖRNEĞİ ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA”. Şarkiyat 17/1 (June 2025), 222-243. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1593304.

Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.
Derginin tüm içeriğine açık erişim sağlanmaktadır. Yayınlanan makaleler öncelikle İThenticate programında taranmaktadır.
Dergimizde yayınlanan makalelerin sorumluluğu yazara ait olup, tüm telif hakları Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi’ne devrolunmuştur.


27787