Research Article
BibTex RIS Cite

Sosyal Hizmet Çalışanlarında Din ve Maneviyat Algısı: Şırnak Örneği

Year 2025, Issue: 36, 316 - 337, 15.06.2025
https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1508530

Abstract

Bu çalışma, din ve maneviyatın, sosyal hizmet çalışanları üzerindeki etkisine değinmektedir. Maneviyat kavramı, bireylerin anlam dünyasındaki aşkın, dinamik, bütüncül, soyut, bağlılık, amaç ve mâna anlayışlarının tümünü içermektedir. Maneviyat, dini kapsamakla birlikte sadece dini inançlarla sınırlandırılamayacak bir kavramdır. İki terim aynı mânada kullanılmasa da kendisini daha anlaşılır kılması için birbirine ihtiyaç duyar. Din ve maneviyatın bireyler üzerindeki etkisini sosyal hizmet kurumlarında görev alan, sosyal çalışmacılar üzerinde gözlemlemek mümkündür. Son dönemlerde, sosyal hizmetler alanında maneviyatın yeri ve etkisi daha somut bir biçimde değerlendirilmeye başlanmıştır. Literatürde bu konunun daha önce nicel yöntemlerle incelenmemiş olması, araştırmanın alana sağlayacağı katkıyı ortaya koymaktadır. Ayrıca bu çalışmada elde edilen sonuçların bağımsız değişkenlere göre puan dağılımı, diğer çalışmalarla test edilmesine aracılık yapacaktır. Çalışmada din ve maneviyatın, epistemolojik ve ontolojik boyutunun yanı sıra, ikisi arasındaki farklara değinmektedir. Araştırma, sosyal hizmet uygulamalarında din ve maneviyatın etkisini, dinin tutumlar ile karşılaştırarak ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca din ve maneviyatın toplumun önemli sosyal kurumlarından birisi olan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı, Sosyal Hizmetler Merkezi (SHM) çalışanları üzerindeki işlevine dikkat çekmektedir. Çalışma, bu işlevlerin SHUDMR (Sosyal Hizmet Uygulamasında Din ve Maneviyatın Rolü Ölçeği) ile korelasyonunu ele almaktadır. Araştırmanın temel amacı, din ve maneviyatın fonksiyonel etkilerini sosyal hizmet alanı üzerinden değerlendirerek genel bir yoruma gitmektir. Çalışma, sosyal hizmet çalışanlarının demografik özelliklerinin din ve maneviyat algılarına etkisini ölçmeyi, din ve maneviyatın sosyal hizmet çalışanları üzerindeki algısal etkilerini ortaya koyarak, bunun diğer sosyal kurumlar üzerindeki olası yansımalarına dair ipuçları sunmayı hedeflemektedir. Sosyal hizmet uygulamalarında din ve maneviyatın fonksiyonel görünümünü somutlaştırma amacıyla, dini tutum ve diğer bazı demografik maddeler ile SHUDMR ölçek maddeleri arasında korelasyon analizleri yapılmıştır. Araştırma evrenini sosyal hizmet çalışanları oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklem kapsamı ise, Şırnak sınırları içerisinde görev yapmakta olan sosyal hizmet çalışanları ile sınırlandırılmıştır. Örneklem grubuna kolayda ve amaçlı örneklem yöntemleri kullanılarak ulaşılmıştır. Anket çalışması 2024 yılında, cinsiyet farkı gözetilmeksizin gönüllülük esasına dayalı 18-65 yaş aralığındaki 151 sosyal hizmet çalışanı üzerinde uygulanmıştır. Gerekli analizler yapıldıktan sonra sonuçların korelasyon durumları yorumlanmıştır. Araştırmadan elde edilen verilere göre, sosyal çalışmacıların iş işleyişinde, eylem ve düşünce dünyalarının şekillenmesinde din ve maneviyatın önemi betimlenmiştir. Katılımcıların dindarlık boyutundan elde edilen puana göre dini tutum derecesinin SHUDMR üzerindeki yansımaları ölçülmüştür. Konu ile ilgili kavramsal içeriğe değinildikten sonra, ortaya atılan hipotezler test edilerek doğrulanma derecelerine bakılmıştır. Araştırmanın hipotezlerine göre, sosyal hizmet çalışanlarında din ve inanç kaygıları vardır. Bu kaygılar, demografik niteliklere göre değişkenlik gösterip sosyal hizmet uygulamalarını doğrudan etkilemektedir. SHUDMR düzeylerinin dindarlık düzeylerine göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Özellikle dindarlık düzeyinin SHUDMR arasında anlamlı pozitif yönlü bir korelasyonun varlığı ortaya çıkmıştır. SHUDMR puan dağılımının kendini tanımladıkları kimliksel değerlere göre değiştiği belirlenmiştir. Ayrıca, demografik niteliklere göre dağılımın farklılık gösterdiği, bazı özellikler üzerinde ise herhangi bir etkiye sahip olmadığı görülmüştür. Sonuç olarak, din ve maneviyata duyarlı sosyal hizmet anlayışı, bireyin tek yönlü değerlendirilemeyeceğini ortaya çıkarmaktadır.

References

  • Acar, M. Cevat ve Hıdır Apak. “Sosyal Hizmet Uygulamasında Din ve Maneviyatın Rolü ile Manevi Yönelim Arasındaki İlişkinin İncelenmesi.” OPUS International Journal of Society Researches 15/24 (2020): 2505-2527. https://doi.org/10.26466/opus.658418
  • Altıkardeş, İsmet. Dini Anlama Biçimleri ve Dünya Barışına Katkısı. Ankara: Araştırma Yayınları, 2007.
  • Apak, Hıdır. “Sosyal Hizmet Uygulamasında Din ve Maneviyatın Rolü (SHUDMR) Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/3 (2018): 1889-1903. https://doi.org/10.15869/itobiad.421314.
  • Apak, Hıdır ve Acar, M. Cevat. Maneviyata Duyarlı Sosyal Hizmet Ankara: Grafik Yayınları, 2020.
  • Ayten, Ali vd. Religious-Spiritual Counselling & Care. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
  • Bayram, Kayhan - Aydınalp, Halil. “Sosyal Bütünleşme Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik, Güvenirlik Çalışması”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (Aralık 2021), 110-133. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.980081.
  • Bilgiseven, Amiran Kurtkan. Türkiye’de Sosyal Çözülme Tehlikeleri. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1990.
  • Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
  • Can, Abdullah. SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2016.
  • Coşkunsever, Asude. Sosyal Hizmetlerde Manevi Danışmanlık ve Rehberlik. İstanbul: Dem Yayınları, 2018.
  • Çekin, Abdulkadir. Maneviyat, Manevi Bakım ve Sosyal Hizmet. Samsun: Etüt Yayınları, 2014.
  • Çelik, Yılmaz. İslam’da Sosyal Hizmetler. İstanbul: Çizgi Yayınları, 2017.
  • Çınar, Aliye. Şiddet Çağında Sosyal Hizmetler ve Manevi Destek. Ankara: Sentez Yayınları, 2018.
  • Çoban, Elif. “Uyuşturucu Madde Bağımlılığı ile Mücadelede Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Uygulamalarının Yeri ve Önemi: İstanbul Örneği.” Ed. Ali Ayten vd. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik II. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
  • Hodge, David, ve Stephanie C. Boddie. “Social Workers' Personal Spiritual Characteristics and Their Conceptualizations of Spirituality and Religion: A Mixed Method Study.” Journal of Religion and Spirituality in Social Work 26/1 (2007): 53-70.
  • DeVellis, Rober, F. Ölçek Geliştirme: Kuram ve Uygulamalar. Çev. Tarık Tozan, Ankara: Nobel Yayıncılık, 2017.
  • Dinçer, Süleyman, Kemal Aydın ve Kadir Y. Büyükbayram. “Çalışma Sosyolojisi Açısından İşyerinde Maneviyat.” HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi 10/27 (2021): 338-362. Doi: 10.31199/hakisderg.941777
  • Edward R. Canda, & Leola D. Furman. Spiritual Diversity İn Social Work Practice: The Heart Of Helping. 2nd ed. Oxford: Oxford University Press, 2010.
  • Fichter, Joseph H. Sosyoloji Nedir? Çev. Nilgün Çelebi. 3. bs. Ankara: Anı Yayıncılık, 2016.
  • Gencer, Nevzat. “Sosyal Hizmet Uygulamasının Din ve Maneviyatla Yeniden Buluşması.” Ed. Nevzat Gencer ve M. Cengil. Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı, 141-170. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
  • Gencer, Nevzat. Sosyal Hizmet, Maneviyat ve Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2021.
  • Gümüş, Büşra B. ve Abdulhakim Beki. “Sosyal Hizmet ve Bazı Sosyal Bilim Alanlarında Maneviyat Üzerine Yapılan Çalışmaların Karşılaştırmalı Analizi.” Toplumsal Politika Dergisi 2/2 (2021): 84-108.
  • Günseli Uzunhasanoğlu, Hemşirelik Hizmetlerinde Manevi Bakım, Ankara: İksad Yayınevi, 2022.
  • Horozcu, Ümit. “Tecrübî Araştırmalar Işığında Dindarlık ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Sağlık Arasındaki İlişki.” Milel ve Nihal 7/1 (Mart 2010): 209-240.
  • İzzetbegoviç, Aliya. İslami Yeniden Doğuşun Meseleleri. Çev. İbrahim Hakan Aydoğan ve Azra Aydoğan Blekiç. 1. bs. İstanbul: Ketebe, 2020.
  • Jung, Carl Gustav. Psikolojik Tipler, Psikanaliz Serisi 4. Çev. Nur Nirven. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
  • Köktaş, Mehmet Emin. Türkiye’de Dini Hayat. İstanbul: İşaret Yayınları, 1993.
  • Martı, Huriye, Sosyal Hizmet Kurumlarında Din Hizmetleri Rehberi. 2. bs. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
  • Mathews Ian. Sosyal Hizmet ve Maneviyat. Çev. Nebile Özmen. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2017.
  • Punch, Keith F. Sosyal Araştırmalara Giriş (Nicel ve Nitel Yaklaşımlar). Çev. Dursun Bayrak, H. Bader Arslan ve Zeynep Akyüz. 2. bs. Ankara: Siyasal Kitap, 2011.
  • Rubin, Allen ve Babbie Earl R. Research Methods for Social Work. 7. bs. Belmant, USA: Cengage Learning Products, 2011.
  • Seyyar, Ali. Tıbbi Sosyal Hizmetlerde Manevi Bakım. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
  • Seinfeld, Jeffery. “Spirituality in Social Work Practice.” Clinical Social Work Journal 40/2 (2012): 240-244.
  • SHK, (Sosyal Hizmetler Kanunu). Resmi Gazete 18059 (27.5.1983), Kanun No. 2828/md.3.
  • Tunç, İsmet, Dinde İyi ve İyilik. İslam Medeniyetinde Sosyal Hizmetler. ed. Yakup Akyürek vd. 485-495. İstanbul: Ensar Yayınları, 2024.
  • Tomanbay, İlhan. Sosyal Çalışma Sözlüğü. Ankara: Selvi Yayınları, 1999.
  • Ünal, Vehbi. “Maneviyata Duyarlı Sosyal Hizmet.” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/2 (Haziran 2021): 597-618. https://doi.org/10.18505/cuid.879254
  • Yapıcı, Asım ve Ali Koçak. “Türkiye’de Ruh Sağlığı, Maneviyat ve Dindarlık: Meta-Analitik Bir Değerlendirme.” Ed. Hayati Hökelekli. Din Değerler ve Sağlık, 65-117. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.

Perception of Religion and Spirituality in Social Service Employees: Sirnak Sample

Year 2025, Issue: 36, 316 - 337, 15.06.2025
https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1508530

Abstract

This study touches upon the impact of religion and spirituality on social workers. The concept of spirituality includes all transcendent, dynamic, holistic, abstract, commitment, purpose, and meaning understandings in the world of meaning of individuals. Although spirituality includes religion, it is a concept that cannot be limited to religious beliefs alone. Although the two terms are not used in the same sense, they need each other to make themselves more understandable. It is possible to observe the effect of religion and spirituality on individuals social workers working in social service institutions. The fact that this topic has not been previously examined using quantitative methods in the literature highlights the contribution of this research to the field. Furthermore, the score distribution across independent variables identified in this study will serve as a basis for comparison and validation in future studies. In the study, in addition to the epistemological and ontological dimensions of religion and spirituality, the differences between the two are touched upon. The research reveals the influence of religion and spirituality in social work practices by comparing them with religious attitudes. The research mainly draws attention to the functions of religion and spirituality on the employees of the Social Services Center (SHM) affiliated with the Ministry of Family and Social Services, which is one of the important social institutions of society. The study addresses the correlation of these functions with the SHUDMR (Scale of the Role of Religion and Spirituality in Social Work Practice). The primary aim of this research is to assess the functional effects of religion and spirituality within the field of social work and derive a broader interpretation. The study seeks to examine the impact of social workers' demographic characteristics on their perception of religion and spirituality, while also revealing the perceptual effects of religion and spirituality on social workers and providing insights into their potential implications for other social institutions. In order to concretize the functional view of religion and spirituality in social work practices, correlation analyses were conducted between religious attitudes and some other demographic items and the SHUDMR scale items. The research population consists of social workers. The sample scope of the study is limited to social service workers working within the borders of Sirnak. The sample group was reached using convenient and purposeful sampling methods. The survey study was carried out on 151 social service workers between the ages of 18-65 on a voluntary basis regardless of gender differencse in 2024. After the necessary analyses were conducted, the correlation of the results was interpreted. Based on the data obtained from the study, the findings illustrate the significance of religion and spirituality in shaping the actions, thought processes, and operational dynamics of social workers. According to the score obtained from the religiosity dimension of the participants, the reflections of the degree of religious attitude on SHUDMR were measured. After addressing the conceptual framework of the topic, the proposed hypotheses were tested to assess the extent to which they were supported. According to the research hypotheses, social workers experience concerns related to religion and belief. These concerns vary according to demographic characteristics and directly affect social work practices. It has been determined that SHUDMR levels vary according to religiosity levels. In particular, a significant positive correlation emerged between the level of religiosity and SHUDMR. It has been determined that the distribution of SHUDMR points varies according to the identity values with which they identify themselves. In addition, it has been observed that the distribution differs according to demographic characteristics, while it does not have any effect on some characteristics. As a result, the understanding of social work sensitive to religion and spirituality reveals that the individual cannot be evaluated in one way.

References

  • Acar, M. Cevat ve Hıdır Apak. “Sosyal Hizmet Uygulamasında Din ve Maneviyatın Rolü ile Manevi Yönelim Arasındaki İlişkinin İncelenmesi.” OPUS International Journal of Society Researches 15/24 (2020): 2505-2527. https://doi.org/10.26466/opus.658418
  • Altıkardeş, İsmet. Dini Anlama Biçimleri ve Dünya Barışına Katkısı. Ankara: Araştırma Yayınları, 2007.
  • Apak, Hıdır. “Sosyal Hizmet Uygulamasında Din ve Maneviyatın Rolü (SHUDMR) Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/3 (2018): 1889-1903. https://doi.org/10.15869/itobiad.421314.
  • Apak, Hıdır ve Acar, M. Cevat. Maneviyata Duyarlı Sosyal Hizmet Ankara: Grafik Yayınları, 2020.
  • Ayten, Ali vd. Religious-Spiritual Counselling & Care. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
  • Bayram, Kayhan - Aydınalp, Halil. “Sosyal Bütünleşme Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik, Güvenirlik Çalışması”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (Aralık 2021), 110-133. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.980081.
  • Bilgiseven, Amiran Kurtkan. Türkiye’de Sosyal Çözülme Tehlikeleri. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1990.
  • Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
  • Can, Abdullah. SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2016.
  • Coşkunsever, Asude. Sosyal Hizmetlerde Manevi Danışmanlık ve Rehberlik. İstanbul: Dem Yayınları, 2018.
  • Çekin, Abdulkadir. Maneviyat, Manevi Bakım ve Sosyal Hizmet. Samsun: Etüt Yayınları, 2014.
  • Çelik, Yılmaz. İslam’da Sosyal Hizmetler. İstanbul: Çizgi Yayınları, 2017.
  • Çınar, Aliye. Şiddet Çağında Sosyal Hizmetler ve Manevi Destek. Ankara: Sentez Yayınları, 2018.
  • Çoban, Elif. “Uyuşturucu Madde Bağımlılığı ile Mücadelede Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Uygulamalarının Yeri ve Önemi: İstanbul Örneği.” Ed. Ali Ayten vd. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik II. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
  • Hodge, David, ve Stephanie C. Boddie. “Social Workers' Personal Spiritual Characteristics and Their Conceptualizations of Spirituality and Religion: A Mixed Method Study.” Journal of Religion and Spirituality in Social Work 26/1 (2007): 53-70.
  • DeVellis, Rober, F. Ölçek Geliştirme: Kuram ve Uygulamalar. Çev. Tarık Tozan, Ankara: Nobel Yayıncılık, 2017.
  • Dinçer, Süleyman, Kemal Aydın ve Kadir Y. Büyükbayram. “Çalışma Sosyolojisi Açısından İşyerinde Maneviyat.” HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi 10/27 (2021): 338-362. Doi: 10.31199/hakisderg.941777
  • Edward R. Canda, & Leola D. Furman. Spiritual Diversity İn Social Work Practice: The Heart Of Helping. 2nd ed. Oxford: Oxford University Press, 2010.
  • Fichter, Joseph H. Sosyoloji Nedir? Çev. Nilgün Çelebi. 3. bs. Ankara: Anı Yayıncılık, 2016.
  • Gencer, Nevzat. “Sosyal Hizmet Uygulamasının Din ve Maneviyatla Yeniden Buluşması.” Ed. Nevzat Gencer ve M. Cengil. Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı, 141-170. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
  • Gencer, Nevzat. Sosyal Hizmet, Maneviyat ve Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2021.
  • Gümüş, Büşra B. ve Abdulhakim Beki. “Sosyal Hizmet ve Bazı Sosyal Bilim Alanlarında Maneviyat Üzerine Yapılan Çalışmaların Karşılaştırmalı Analizi.” Toplumsal Politika Dergisi 2/2 (2021): 84-108.
  • Günseli Uzunhasanoğlu, Hemşirelik Hizmetlerinde Manevi Bakım, Ankara: İksad Yayınevi, 2022.
  • Horozcu, Ümit. “Tecrübî Araştırmalar Işığında Dindarlık ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Sağlık Arasındaki İlişki.” Milel ve Nihal 7/1 (Mart 2010): 209-240.
  • İzzetbegoviç, Aliya. İslami Yeniden Doğuşun Meseleleri. Çev. İbrahim Hakan Aydoğan ve Azra Aydoğan Blekiç. 1. bs. İstanbul: Ketebe, 2020.
  • Jung, Carl Gustav. Psikolojik Tipler, Psikanaliz Serisi 4. Çev. Nur Nirven. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
  • Köktaş, Mehmet Emin. Türkiye’de Dini Hayat. İstanbul: İşaret Yayınları, 1993.
  • Martı, Huriye, Sosyal Hizmet Kurumlarında Din Hizmetleri Rehberi. 2. bs. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
  • Mathews Ian. Sosyal Hizmet ve Maneviyat. Çev. Nebile Özmen. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2017.
  • Punch, Keith F. Sosyal Araştırmalara Giriş (Nicel ve Nitel Yaklaşımlar). Çev. Dursun Bayrak, H. Bader Arslan ve Zeynep Akyüz. 2. bs. Ankara: Siyasal Kitap, 2011.
  • Rubin, Allen ve Babbie Earl R. Research Methods for Social Work. 7. bs. Belmant, USA: Cengage Learning Products, 2011.
  • Seyyar, Ali. Tıbbi Sosyal Hizmetlerde Manevi Bakım. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
  • Seinfeld, Jeffery. “Spirituality in Social Work Practice.” Clinical Social Work Journal 40/2 (2012): 240-244.
  • SHK, (Sosyal Hizmetler Kanunu). Resmi Gazete 18059 (27.5.1983), Kanun No. 2828/md.3.
  • Tunç, İsmet, Dinde İyi ve İyilik. İslam Medeniyetinde Sosyal Hizmetler. ed. Yakup Akyürek vd. 485-495. İstanbul: Ensar Yayınları, 2024.
  • Tomanbay, İlhan. Sosyal Çalışma Sözlüğü. Ankara: Selvi Yayınları, 1999.
  • Ünal, Vehbi. “Maneviyata Duyarlı Sosyal Hizmet.” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/2 (Haziran 2021): 597-618. https://doi.org/10.18505/cuid.879254
  • Yapıcı, Asım ve Ali Koçak. “Türkiye’de Ruh Sağlığı, Maneviyat ve Dindarlık: Meta-Analitik Bir Değerlendirme.” Ed. Hayati Hökelekli. Din Değerler ve Sağlık, 65-117. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.
There are 38 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Sociology of Religion
Journal Section RESEARCH ARTICLES
Authors

Kayhan Bayram 0000-0001-6392-0662

Early Pub Date June 4, 2025
Publication Date June 15, 2025
Submission Date July 1, 2024
Acceptance Date May 13, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 36

Cite

ISNAD Bayram, Kayhan. “Sosyal Hizmet Çalışanlarında Din Ve Maneviyat Algısı: Şırnak Örneği”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (June 2025), 316-337. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1508530.

Şırnak University Journal of Divinity Faculty is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY NC).