Research Article
BibTex RIS Cite

Tirmizî’nin ‘Şemâil’inde Yer Alan Hz. Peygamber’in Fiziksel Yönüyle İlgili Rivâyetlerin Sünnetle İlişkisi

Year 2025, Issue: 36, 224 - 243, 15.06.2025
https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1631341

Abstract

Tirmizî’nin ‘eş-Şemâilu’l-Nebeviyye’ isimli eseri, es-Sünen’den sonra önemli bir yere sahiptir. eş-Şemâil ‘huy, tabiat, seciye, ahlâk’ gibi anlamlara gelir. Tirmizî’nin eş-Şemâil’i tarihî süreçte bu alanda yazılanların en mükemmeli kabul edilir. Bu makalede, Tirmizî’nin ‘eş-Şemâil’i çerçevesinde Peygamber tasavvurunun fizikî boyutu araştırma konusu yapılmıştır. eş-Şemâil’de yer alan rivâyetlere göre Hz. Peygamber’in fizikî yönü, temizliği, giydiği elbisenin şekli ve mahiyeti, yediği bazı yiyeceklerle ilgili tutumu ele alınmış ve O’nun zikredilen yönleriyle tanınması makalenin temel konusunu oluşturmuştur. Tirmizî’nin ‘eş-Şemâil’i genel olarak; Hz. Peygamber’in ahlâkı, ibadetleri yemesi ve içmesi, yatıp uyuması, konuşması, gülmesi, ağlaması, tevazuu, çevresindeki insanlarla ve ailesiyle geçinmesi, isimleri, yaşı, vefatı, mirası, rüyada görülmesi ve onun sünnetini takip etmenin önemi gibi konulara dair 415 rivâyeti içeren 56 bölümden oluşmaktadır. Söz konusu eser çerçevesinde Hz. Peygamber’in bütün şemâiline yer vermenin imkânsızlığı ortadadır. Bu sebeple makalede Hz. Peygamber’in şemâiline dair bütün konular ele alınmamış sadece onun bir yönü üzerinde durulmuştur. Bu amaçla Tirmizî’nin ‘eş-Şemâil’indeki araştırmaya konu olan rivâyetlerin sağlıklı bir şekilde tasnif edilmesi ve anlaşılması, doğru Peygamber tasavvuru açısından önemlidir. Tirmizî’nin ‘eş-Şemâil’i ve diğer müelliflerin bu türden birçok eseri üzerinden Resûlullah’ın şemâili ile ilgili müstakil çalışmalar yapılmış ancak bunların bazılarında konu sadece rivâyetlerin nakli şeklinde ele alınmıştır. Bu makalede, Tirmizî’nin eserindeki şemâil rivâyetleri yoluyla Hz. Peygamber’in fizikî bakımdan doğru bir şekilde anlaşılmasına katkı amaçlanmıştır. Tirmizî’nin eş-Şemâil’indeki Peygamber tasavvurunun fizikî yönüyle ilgili rivâyetlerin doğru bir şekilde anlaşılması, sağlıklı bir hadis ve sünnet bilgisine katkı sağlamak açısından elzemdir. Bu sebeple şemâil ile Hz. Peygamber’in fiillerinin bağlayıcılığı arasındaki ilişkiye dikkat çekmek temel amaçtır. Konunun çerçevesine riayet edilerek eş-Şemâil’deki Peygamber tasavvuruyla ilgili rivâyetler kaynak taraması yöntemiyle tespit edilerek seçilmiştir. Hz. Peygamber’in fiilleri esas alınarak rivâyetlerin metin kritiği yapılmıştır. Bir müminin Peygamber olarak inandığı, örnek aldığı, sevdiği ve saygı duyduğu önemli bir şahsiyetin fizikî yönüyle ilgili bazı özellikleri hakkında bilgi sahibi olması düşüncesi makuldür. O’nun şemâil özelliklerinin hadis rivâyetleri yoluyla tanınması, duygusal bağların devam etmesi ve daha da gelişmesi açısından da elzemdir. Ancak Hz. Peygamber’in bir beşer olarak dış görünüşüyle ilgili yaratılıştan gelen özelliklerinin, saç bakımı ve şeklinin, gözlerine sürme çekmesinin, giydiği elbisenin rengi ve şeklinin, yediği gıdaların çeşitlerinin bütününün evrensel anlamda Hz. Peygamber’in sünneti olduğu düşüncesiyle hareket etmek, O’nun sünnetinin evrensel niteliğini anlamamakla eş değerdir. Bu makalede, Tirmizî’nin ‘eş-Şemâil’i özelinde Hz. Peygamber’in sünnetini, özellikle onun dış görünüşüne yer veren rivayetler alanına hapsetmenin evrensel İslam Peygamber’i gerçeğiyle bağdaşmadığına vurgu yapılmıştır. Ayrıca bu çalışmada, eş-Şemâil’de yer alan rivayetler bağlamında Peygamber tasavvurunun fiziksel olarak da sağlıklı bir şekilde anlaşılmasına katkı ele alınmıştır. Araştırmada, Tirmizî’nin eseri başta olmak üzere ‘eş-Şemâil’ türü eserlerdeki Hz. Peygamber’in fizikî yönüyle ilgili rivayetlerin maksada uygun anlaşılması da amaçlanmıştır. Sonuçta makalenin, Tirmizî’nin ‘eş-Şemâil’indeki araştırmaya konu olan rivayetlerin sağlıklı bir şekilde tasnif edilmesi ve anlaşılması, Hz. Peygamber’in sünnetinin onun fiillerine uygun olarak taksimine katkı sağlaması hedeflenmiştir.

References

  • Acar, Yusuf. “Zayıf Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi ve Tirmizî’nin Süneni”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 41-70.
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Akyüz, Hüseyin. “Hz. Peygamber’in Hadislerinde Renklerin Dili”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41 (2014), 373-397.
  • Akyüz, Hüseyin. “Tirmizî’nin Hocası Buharî’ye Hadislerin Tashihi ile İlgili Sorduğu Sorular (Sünen Bağlamında Bir Değerlendirme).” Uluslararası Sempozyum: Orta Asya Alimlerinin İslam Medeniyetine Katkıları, 469-486. Bıshkek: 2019.
  • Akyüz, Hüseyin. Nebevî Öğretide Estetik Anlayış. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
  • Al Tamımı, Orwah Abdelghanı Ahmad. Muslihuddin Muhammed b. Selâhaddîn el-Lârî ve Şerhu’ş-şemâili’n-Nebeviyye Adlı Eserinin Tahkiki. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
  • Bayraktar, İbrahim. Hz. Peygamber'in Şemaili. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1987.
  • Bilgin, A. Azmi. “Hz. Muhammed’in Muhtasar Şemâil-i Şerif Tercümesi'inde Geçen Vasıfları”, Türkiyat Mecmuası 26/1 (2016), 81-88.
  • Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiu’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Canikli, İlyas. Hz. Peygamber’in Fiillerinin Güncel Değeri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2023.
  • Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. Sünenu’d-Dârimî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Ebû Davud, Süleymân b. el-Eş'as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sunen. İstanbul: Çağrı, Yayınları, 1413/1992.
  • Ebu’ş-Şeyh, Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer b. Hayyan el-Ensârî el-İsfahanî. Ahkâku’n-Nebî. thk. Sâlih b. Muhammed el-Veneyyan. Riyâd: Dâru’l-Müslime, 1418/1998.
  • Güngör, Haydar. “Hz. Peygamber (s.a.s) Döneminde Kullanılan Kıyafetler”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (2016), 48-68.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. es-Sunen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed. Kitabu’t-tabakâti’l-kebîr. Beyrut: Dâru Sâdır, 1376/1957. Kandemir, M. Yaşar. “eş-Şemâʾilü’n-nebeviyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
  • Kandemir, Mehmet Yaşar. Şemâil-i Şerif Şerhi. İstanbul: Tahlil Yayınları, 2015.
  • Keskin, Yusuf Ziya. “Hz. Peygamber (s.a.s.) Döneminde Saç Bakımı”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2011), 7-21.
  • Köycü, Erdoğan. Muhammed b. İsa et-Tirmizi'nin Eserleri Üzerine Yapılan Çalışmalar. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
  • Köycü, Erdoğan. Sunenu’t-Tirmizî’nin Metod Yönünden İncelenmesi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2013.
  • Kur’ân-ı Kerîm Açıklamalı Meâli. haz. Hayrettin Karaman vd.. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2014.
  • Küçüksarı, Mücahit. - Ak, Murat “Bir Nebevî Medih Şairi Olarak Yûsuf en-Nebhânî ve es-Sâbikâtu’l-Ciyâd fî Medhi Seyyidi’l-‘İbâd Adlı Divanındaki Hz. Peygamber Anlatımı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/2 (2022), 881-902.
  • Mâlik, İbn Enes. el-Muvattâ. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Müslim, Ebû'l-Huseyn Muslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu's-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahman b. Ahmed b. Şuayb. es-Sunen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Oğuzay, Rukiye. Şemâil Literatürünün Muhtevası ve Değişimi, Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
  • Oral, Rıfat. Hz. Peygamber'in Fiziki Görünüşü. İstanbul: Ensar Yayınları, 2005.
  • Tatar, Veli. “Sahâbenin ‘Şöyle Yapardık’ Sözünde Kastedilen Fiillerin Hz. Peygamber’e Aidiyeti Meselesi Üzerine Bir İnceleme”. Uluslararası Hadis Araştırmaları Dergisi/Hadith 13 (2024), 188-215.
  • Tatar, Veli. Sosyokültürel Bağlamda Hadis Tasnifi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
  • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. es-Sunen. thk. Ahmed Muhammed Şâki. Matbaatu Mustafa, Mısır: 1395/1975.
  • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa., eş-Şemâilu’l-Muhammediyye. nşr. Muhammed Avvâme, Medine: Dâru’l-Yusrâ-Dâru’l-Minhâc, 1422/2001.
  • Yalçın, İsmail. “Sürme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.

The Relationship of the Narrations about the Prophet's Physical Aspects in Tirmidhi's ‘Shamāil’ with the Sunnah

Year 2025, Issue: 36, 224 - 243, 15.06.2025
https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1631341

Abstract

Tirmidhi's al-Shamā'il al-Nabawiyya has an important place after al-Sunnān. al-Shamā'il means ‘temperament, nature, character, morals’. Tirmidhi's al-Shamā'il is considered the most perfect work written in this field in the historical process. According to the narrations in al-Shamā'il, the physical aspect of the Prophet, his cleanliness, the shape and nature of the clothes he wore, and his attitude towards some of the foods he ate were discussed, and the recognition of the Prophet with the aforementioned aspects constituted the main subject of the article. In general, al-Tirmidhi's ‘al-Shamā'il’ consists of 56 chapters containing 415 narrations about the Prophet's ethics, worship, eating and drinking, sleeping, speaking, laughing, crying, humility, getting along with the people around him and his family, his names, his age, his death, his inheritance, his being seen in dreams, and the importance of following his Sunnah. It is impossible to include all of the Prophet's shamāil within the framework of this work. For this reason, the article does not deal with all the issues related to the Prophet's Shamāil and focuses only on one aspect of it. For this purpose, it is important to classify and understand the hadith narrations in al-Tirmidhi's al-Shamā'il in a healthy way regarding he correct conception of the Prophet. There have been independent studies on the Shamā'il of the Messenger of Allah through al-Tirmidhī's 'al-Shamā'il and many other works of this kind by other authors, but some of these studies have dealt with the subject only in the form of narrations. This article aims to contribute to an accurate understanding of the Prophet's physical aspects through the narrations of shamāil in al-Tirmidhi's work. A correct understanding of the narrations in al-Tirmidhi's al-Shamāil is essential for contributing to a sound knowledge of hadīth and sunnah. For this reason, the main purpose is to draw attention to the relationship between the shamāil and the binding nature of the Prophet's actions. In keeping with the framework of the subject, the narrations in al-Shamā'il related to the conception of the Prophet were identified and selected through a literature review. Textual criticism of hadith narrations based on the Prophet's actions. It is reasonable for a believer to know some of the physical characteristics of the Prophet (pbuh), an important figure whom he looks up to, loves and respects. Recognizing his shamāil features through hadith narrations is essential for continuing and further developing emotional ties. However, to act with the idea that the Prophet's features related to his appearance as a human being, the care and shape of his hair, the kohl on his eyes, the color and shape of the clothes he wore, and the types of food he ate are all the sunnah of the Prophet in a universal sense is tantamount to not understanding the universal nature of his sunnah. In this article, it is also emphasized that confining the Prophet's sunnah to the field of narrations that specifically mention his external appearance is incompatible with the universal reality of the Prophet of Islam, especially in the context of al-Tirmidhi's al-Shamā'il. In addition, this study contributes to a healthy understanding of the Prophet's physical and behavioral image in the context of the narrations in al-Shamā'il. The study also aims to understand the narrations about the physical aspect of the Prophet in the works of the ‘al-Shamā'il’ genre, especially al-Tirmidhi's work, in accordance with the purpose. As a result, the article aims to contribute to the classification and understanding of the hadith narrations in al-Tirmidhi's ‘al-Shamā'il’, which are the subject of the research, in a healthy way, and to the division of the Prophet's sunnah following his actions.

References

  • Acar, Yusuf. “Zayıf Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi ve Tirmizî’nin Süneni”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 41-70.
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Akyüz, Hüseyin. “Hz. Peygamber’in Hadislerinde Renklerin Dili”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41 (2014), 373-397.
  • Akyüz, Hüseyin. “Tirmizî’nin Hocası Buharî’ye Hadislerin Tashihi ile İlgili Sorduğu Sorular (Sünen Bağlamında Bir Değerlendirme).” Uluslararası Sempozyum: Orta Asya Alimlerinin İslam Medeniyetine Katkıları, 469-486. Bıshkek: 2019.
  • Akyüz, Hüseyin. Nebevî Öğretide Estetik Anlayış. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
  • Al Tamımı, Orwah Abdelghanı Ahmad. Muslihuddin Muhammed b. Selâhaddîn el-Lârî ve Şerhu’ş-şemâili’n-Nebeviyye Adlı Eserinin Tahkiki. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
  • Bayraktar, İbrahim. Hz. Peygamber'in Şemaili. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1987.
  • Bilgin, A. Azmi. “Hz. Muhammed’in Muhtasar Şemâil-i Şerif Tercümesi'inde Geçen Vasıfları”, Türkiyat Mecmuası 26/1 (2016), 81-88.
  • Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiu’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Canikli, İlyas. Hz. Peygamber’in Fiillerinin Güncel Değeri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2023.
  • Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. Sünenu’d-Dârimî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Ebû Davud, Süleymân b. el-Eş'as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sunen. İstanbul: Çağrı, Yayınları, 1413/1992.
  • Ebu’ş-Şeyh, Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer b. Hayyan el-Ensârî el-İsfahanî. Ahkâku’n-Nebî. thk. Sâlih b. Muhammed el-Veneyyan. Riyâd: Dâru’l-Müslime, 1418/1998.
  • Güngör, Haydar. “Hz. Peygamber (s.a.s) Döneminde Kullanılan Kıyafetler”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (2016), 48-68.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. es-Sunen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed. Kitabu’t-tabakâti’l-kebîr. Beyrut: Dâru Sâdır, 1376/1957. Kandemir, M. Yaşar. “eş-Şemâʾilü’n-nebeviyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
  • Kandemir, Mehmet Yaşar. Şemâil-i Şerif Şerhi. İstanbul: Tahlil Yayınları, 2015.
  • Keskin, Yusuf Ziya. “Hz. Peygamber (s.a.s.) Döneminde Saç Bakımı”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2011), 7-21.
  • Köycü, Erdoğan. Muhammed b. İsa et-Tirmizi'nin Eserleri Üzerine Yapılan Çalışmalar. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
  • Köycü, Erdoğan. Sunenu’t-Tirmizî’nin Metod Yönünden İncelenmesi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2013.
  • Kur’ân-ı Kerîm Açıklamalı Meâli. haz. Hayrettin Karaman vd.. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2014.
  • Küçüksarı, Mücahit. - Ak, Murat “Bir Nebevî Medih Şairi Olarak Yûsuf en-Nebhânî ve es-Sâbikâtu’l-Ciyâd fî Medhi Seyyidi’l-‘İbâd Adlı Divanındaki Hz. Peygamber Anlatımı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/2 (2022), 881-902.
  • Mâlik, İbn Enes. el-Muvattâ. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Müslim, Ebû'l-Huseyn Muslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu's-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahman b. Ahmed b. Şuayb. es-Sunen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Oğuzay, Rukiye. Şemâil Literatürünün Muhtevası ve Değişimi, Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
  • Oral, Rıfat. Hz. Peygamber'in Fiziki Görünüşü. İstanbul: Ensar Yayınları, 2005.
  • Tatar, Veli. “Sahâbenin ‘Şöyle Yapardık’ Sözünde Kastedilen Fiillerin Hz. Peygamber’e Aidiyeti Meselesi Üzerine Bir İnceleme”. Uluslararası Hadis Araştırmaları Dergisi/Hadith 13 (2024), 188-215.
  • Tatar, Veli. Sosyokültürel Bağlamda Hadis Tasnifi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
  • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. es-Sunen. thk. Ahmed Muhammed Şâki. Matbaatu Mustafa, Mısır: 1395/1975.
  • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa., eş-Şemâilu’l-Muhammediyye. nşr. Muhammed Avvâme, Medine: Dâru’l-Yusrâ-Dâru’l-Minhâc, 1422/2001.
  • Yalçın, İsmail. “Sürme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
There are 32 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Hadith
Journal Section RESEARCH ARTICLES
Authors

İlyas Canikli 0000-0001-9340-7982

Early Pub Date June 4, 2025
Publication Date June 15, 2025
Submission Date February 1, 2025
Acceptance Date April 22, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 36

Cite

ISNAD Canikli, İlyas. “Tirmizî’nin ‘Şemâil’inde Yer Alan Hz. Peygamber’in Fiziksel Yönüyle İlgili Rivâyetlerin Sünnetle İlişkisi”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (June 2025), 224-243. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1631341.

Şırnak University Journal of Divinity Faculty is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY NC).