DİL HAKLARININ ULUS DEVLETİN ŞEKİLLENME SÜRECİNDEKİ GELİŞİMİYLE YAPAY ZEKANIN DİL HAKLARI ÜZERİNDEKİ OLASI ETKİLERİ
Abstract
Dil hakları, ulus devletlerin ortaya çıkışıyla birlikte şekillenmiş ve bu yapılar içerisinde genellikle nüfus çoğunluğunu sağlayan diller lehine gelişim göstermiştir. Azınlık dillerinin korunması ve geliştirilmesi, ulus devletlerin milliyetçiliğe dayanan tek tip kimlik anlayışı nedeniyle ihmal edilmiş ya da çeşitli baskı aygıtlarıyla engellenmiştir. Ancak küreselleşmenin getirisi, ulus devletlerin güvenlik ve ekonomik politikalarının bizzat kendisi azınlık dil haklarının gündeme gelmesine neden olarak 19. ve 20. yy’larda dil hakları konusunun uluslararası düzeyde ele alınması sonucunu doğurmuştur. Özellikle 20. yy’da çeşitli uluslararası sözleşmelerle daha fazla gündeme gelen azınlık dil hakları ve çok kültürlülüğün sürdürülmesini sağlayan haklar ulus devlet yapılarında azınlıklar lehine değişikliklere neden olmaya başlamıştır. Ulus devletin çözülme süreci olarak kabul edilen bu değişiklikler 21. yy’da küresel düzeyde yaşanan değişikliklerle beklenenin aksine ulus devlet yapısını yeniden güçlendirecek şekilde gerçekleşmektedir. Bu durumun yanında yapay zeka sistemlerinin de hayatımıza oldukça ani ve büyük bir etki yaratarak girmesiyle birlikte küresel konjonktür bir kez daha değişmiştir. Günümüzde yapay zeka uygulamaları, dil haklarının desteklenmesinde önemli bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapay zeka, azınlık dillerinin korunması ve yaşatılması için çeviri, dil öğrenimi ve dijital arşivleme gibi olanaklar sunarken, aynı zamanda dil homojenleşmesi ve dijital eşitsizlik gibi olumsuz sonuçlar da doğurabilir. Bu çalışmada, dil haklarının tarihsel gelişimi ve yapay zekanın bu haklar üzerindeki potansiyel etkileri incelenecek ve olası olumsuz etkilerin üstesinden gelebilmek için ne gibi hukuki düzenlemeler yapılabileceği anlatılacaktır.
Keywords
References
- Adalı, E., (2012), Doğal Dil İşleme (NLP), Türkiye Bilişim Vakfı Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Dergisi, 5(2), 1-19.
- Ak, H., Sönmez İ. (2014), “Milliyetçilik, Anadille Eğitim ve AİHM Kararları, Sobider Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 35-51.
- Aksoy, N., D., Arslantaş, H., A., (2010), Ulus, Ulusçuluk ve Ulus-Devlet, Türklük Bilimi Araştırmaları, 28(Güz), 31-39.
- Aktürk, Ş. (2006), “Etnik Kategori ve Milliyetçilik: Tek-Etnili, Çok-Etnili ve Gayri Etnik Rejimler”, Doğu-Batı Dergisi, 9(38), 23-56.
- Anderson, B., (1991), Hayali Cemaatler, Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, (Çev. İskender Savaşır), İstanbul, Metis Yayınları.
- Baumann, G., (2006), Çokkültürlülük Bilmecesi: Ulusal, Etnik Ve Dinsel Kimlikleri Yeniden Düşünmek, Ankara, Dost yayınevi.
- Benson, P., 1996, Language Rights Reviews, “Tove Skutnabb Kangas and Robbert Phillipson, Linguistic Human Rights: Overcoming Linguistic Discrimination”, Hong Kong Journal of Applied Linguistics ,1, 149-162.
- Coşkun, F., Gülleroğlu, H., D., (2021), “Yapay Zekanın Tarih İçindeki Gelişimi ve Eğitimde Kullanılması”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2021, 54(3), 947-966.
- Coşkun, V., Derince, M.Ş., & Uçarlar, N. (2010), Dil Yarası: Türkiye’de Eğitimde Anadilin Kullanılmaması Sorunu ve Kürt Öğrencilerin Deneyimleri, Diyarbakır, Disa Yayınları.
- Duke, B., (2018), “A Catharsis of The United Kingdom’s Political and Economic Landscape: Post Brexit”, Marmara Journal of European Studies, 26(1), 2018, 143-169.
- Eraydın Virtanen, Ö. (2002), “Dil Politikalarına Bütüncül Bir Yaklaşım: Orta Asya’da Dil Politikaları”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Eraydın Virtanen, Ö. (2003), “Dil Politikalarının Milliyetçilik Hareketlerindeki Tarihsel Kökenleri”, içinde: Avrupa Birliği Sürecinde Dil Hakları, (Ed. Ebru Uzpeder), İstanbul, Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayını.
- Erdoğan, M., (1999), Milliyetçilik İdeolojisine Dair, Liberal Düşünce, 15(Yaz), 89-98.
- Erkan, E., (2003), Avrupa Birliği Sürecinde Dil Hakları, (Ed. Ebru Uzpeder), İstanbul, Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayını.
- Erözden, O., (1997), Ulus-Devlet, Ankara, Dost Yayınevi.
- Ezgi, T., Işık, N., (2003), “Ulus, Ulus-Devlet, Ulusal-Devlet”, http://www.yenimakale.com/ulus-ulus-devlet-ulusal-devlet.html.
- Gellner, E., (2008), Uluslar ve Ulusçuluk, İstanbul, Hil Yayınevi.
- Grin, F., (1995), “Economics of Foreign Language Competence”, Journal of Multilingual and Multicultural Development 16(3), 227-231.
- Heywood, A., (2015), Siyaset, Ankara, Adres Yayınları.
- İrem, N., (2006-2007), “Aydınlanma ve Sınırlılık Siyaseti Olarak Ulus Devlet Modernliği”, Doğu Batı Dergileri, 39, 157-179.
- Koçak, M. (2013), Çok Kültürlülük Açısından Dil Hakları, Ankara, Liberte Yayınları.
- Kwet, M., (2021), Dijital Kolonyalizm: Amerikan Emperyalizminin Evrimi, (Çev. Eda Sezgin), https://www.e-skop.com/skopyazar/michael-kwet/159800.
- Mancini, S., Witte, B., (2008), “Language Rights as Cultural Rights: A European Perspective”, (Ed. Francesco Francioni and Martin Scheinin), Cultural Human Rights içinde (247-284), Boston, Martinus Nijhoff Publishers.
- Olaniyi, E., (2019), “The Effects of US-China Trade War and Trumponomics”, School of Management and Social Sciences, Pan Atlantic University, 47-55.
- Orhan, S., 2017, “Dil Politikaları ve Dil Hakları Üzerine Teorik Çerçeve”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(2), 331-362.
- Patten A., Kymlicka, W., (2003), ‘‘Introduction Language Rights and Political Theory: Context, Issues, and Approaches’’, içinde Language Rights and Political Theory, (Ed. Will Kymlicka- Alan Patten), NewYork, Oxford University Press.
- Patten, A., Kymlicka, W., (2003), Language Rights and Political Theory, Newyork, Oxford University Press.
- Saussure, F. (1976), Genel Bilim Dersleri 1. (Çev. Berke Vardar), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Singil, N., (2022), “Yapay Zekâ ve İnsan Hakları”, Public and Private International Law Bulletin, 42(1), 121-158.
- Smith, D., A., (1999), Milli Kimlik, (Çev. B. Sina Şener), İstanbul, İletişim Yayınları.
- Spolsky, B., (2004), Language Policy: Key Topics in Sociolinguistics, Cambridge, Cambridge University Press.
- Spruit, H., Hovy, D., (2016), The Social Impact of Natural Language Processing, Proceedings of the Association of Computational Linguistics, 2, 591-598.
- Topcu, N., (2020), Orwell’ın 1984’ü Çin’de Gerçek Mi Oluyor? Sosyal Kredi Sisteminin Geçmişi, Bugünü ve Geleceği”, İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 684-695.
- Uygur, N. (1996), Kültür Kuramı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Varennes, F., (2008), İnsan Haklarının Ayrılmaz Parçası Olarak Dil Hakları, (Çev. Zeri İnanç) http://www.academia.edu/29809478 .
- Varennes, F., (1997), “To Speak or Not to Speak”, Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities, https://www.cilevics.eu/minelres/un/devaren1.htm .
- Vieytez, R., J., (2001), “The Protection of Linguistic Minorities: A Historical Approach”, International Journal on Multicultural Societies, 3(1), 5-14.
- Wright, S., (2001), “Language and Power: Background to the Debate on Linguistic Rights”, International Journal of Multicultural Studies, 3(1), 44-54.
THE DEVELOPMENT OF LANGUAGE RIGHTS DURING THE FORMATION PROCESS OF THE NATION-STATE AND THE POSSIBLE IMPACTS OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE ON LANGUAGE RIGHTS
Abstract
Language rights have taken shape with the emergence of nation states and have generally developed in favor of the languages that constitute the majority of the population within these structures. The protection and development of minority languages has been neglected or prevented by various oppressive instruments due to the uniform identity understanding of nation states based on nationalism. However, the benefits of globalization, the security and economic policies of nation states themselves have brought minority language rights to the agenda, resulting in the issue of language rights being addressed at an international level in the 19th and 20th centuries. Especially in the 20th century, minority language rights, which came to the agenda more with various international agreements and the rights that ensure the maintenance of multiculturalism, have begun to cause changes in favor of minorities in nation state structures. These changes, which are considered as the dissolution process of the nation state, are taking place in a way that will re-strengthen the nation state structure, contrary to expectations, with the changes experienced at a global level in the 21st century. In addition to this situation, the global conjuncture has changed once again with the sudden and major impact of artificial intelligence systems entering our lives. Today, artificial intelligence applications emerge as an important tool in supporting language rights. While artificial intelligence offers opportunities such as translation, language learning and digital archiving for the preservation and survival of minority languages, it can also lead to negative outcomes such as language homogenization and digital inequality. This study will examine the historical development of language rights and the potential effects of artificial intelligence on these rights, and will explain what legal arrangements can be made to overcome possible negative effects.
References
- Adalı, E., (2012), Doğal Dil İşleme (NLP), Türkiye Bilişim Vakfı Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Dergisi, 5(2), 1-19.
- Ak, H., Sönmez İ. (2014), “Milliyetçilik, Anadille Eğitim ve AİHM Kararları, Sobider Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 35-51.
- Aksoy, N., D., Arslantaş, H., A., (2010), Ulus, Ulusçuluk ve Ulus-Devlet, Türklük Bilimi Araştırmaları, 28(Güz), 31-39.
- Aktürk, Ş. (2006), “Etnik Kategori ve Milliyetçilik: Tek-Etnili, Çok-Etnili ve Gayri Etnik Rejimler”, Doğu-Batı Dergisi, 9(38), 23-56.
- Anderson, B., (1991), Hayali Cemaatler, Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, (Çev. İskender Savaşır), İstanbul, Metis Yayınları.
- Baumann, G., (2006), Çokkültürlülük Bilmecesi: Ulusal, Etnik Ve Dinsel Kimlikleri Yeniden Düşünmek, Ankara, Dost yayınevi.
- Benson, P., 1996, Language Rights Reviews, “Tove Skutnabb Kangas and Robbert Phillipson, Linguistic Human Rights: Overcoming Linguistic Discrimination”, Hong Kong Journal of Applied Linguistics ,1, 149-162.
- Coşkun, F., Gülleroğlu, H., D., (2021), “Yapay Zekanın Tarih İçindeki Gelişimi ve Eğitimde Kullanılması”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2021, 54(3), 947-966.
- Coşkun, V., Derince, M.Ş., & Uçarlar, N. (2010), Dil Yarası: Türkiye’de Eğitimde Anadilin Kullanılmaması Sorunu ve Kürt Öğrencilerin Deneyimleri, Diyarbakır, Disa Yayınları.
- Duke, B., (2018), “A Catharsis of The United Kingdom’s Political and Economic Landscape: Post Brexit”, Marmara Journal of European Studies, 26(1), 2018, 143-169.
- Eraydın Virtanen, Ö. (2002), “Dil Politikalarına Bütüncül Bir Yaklaşım: Orta Asya’da Dil Politikaları”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Eraydın Virtanen, Ö. (2003), “Dil Politikalarının Milliyetçilik Hareketlerindeki Tarihsel Kökenleri”, içinde: Avrupa Birliği Sürecinde Dil Hakları, (Ed. Ebru Uzpeder), İstanbul, Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayını.
- Erdoğan, M., (1999), Milliyetçilik İdeolojisine Dair, Liberal Düşünce, 15(Yaz), 89-98.
- Erkan, E., (2003), Avrupa Birliği Sürecinde Dil Hakları, (Ed. Ebru Uzpeder), İstanbul, Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayını.
- Erözden, O., (1997), Ulus-Devlet, Ankara, Dost Yayınevi.
- Ezgi, T., Işık, N., (2003), “Ulus, Ulus-Devlet, Ulusal-Devlet”, http://www.yenimakale.com/ulus-ulus-devlet-ulusal-devlet.html.
- Gellner, E., (2008), Uluslar ve Ulusçuluk, İstanbul, Hil Yayınevi.
- Grin, F., (1995), “Economics of Foreign Language Competence”, Journal of Multilingual and Multicultural Development 16(3), 227-231.
- Heywood, A., (2015), Siyaset, Ankara, Adres Yayınları.
- İrem, N., (2006-2007), “Aydınlanma ve Sınırlılık Siyaseti Olarak Ulus Devlet Modernliği”, Doğu Batı Dergileri, 39, 157-179.
- Koçak, M. (2013), Çok Kültürlülük Açısından Dil Hakları, Ankara, Liberte Yayınları.
- Kwet, M., (2021), Dijital Kolonyalizm: Amerikan Emperyalizminin Evrimi, (Çev. Eda Sezgin), https://www.e-skop.com/skopyazar/michael-kwet/159800.
- Mancini, S., Witte, B., (2008), “Language Rights as Cultural Rights: A European Perspective”, (Ed. Francesco Francioni and Martin Scheinin), Cultural Human Rights içinde (247-284), Boston, Martinus Nijhoff Publishers.
- Olaniyi, E., (2019), “The Effects of US-China Trade War and Trumponomics”, School of Management and Social Sciences, Pan Atlantic University, 47-55.
- Orhan, S., 2017, “Dil Politikaları ve Dil Hakları Üzerine Teorik Çerçeve”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(2), 331-362.
- Patten A., Kymlicka, W., (2003), ‘‘Introduction Language Rights and Political Theory: Context, Issues, and Approaches’’, içinde Language Rights and Political Theory, (Ed. Will Kymlicka- Alan Patten), NewYork, Oxford University Press.
- Patten, A., Kymlicka, W., (2003), Language Rights and Political Theory, Newyork, Oxford University Press.
- Saussure, F. (1976), Genel Bilim Dersleri 1. (Çev. Berke Vardar), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Singil, N., (2022), “Yapay Zekâ ve İnsan Hakları”, Public and Private International Law Bulletin, 42(1), 121-158.
- Smith, D., A., (1999), Milli Kimlik, (Çev. B. Sina Şener), İstanbul, İletişim Yayınları.
- Spolsky, B., (2004), Language Policy: Key Topics in Sociolinguistics, Cambridge, Cambridge University Press.
- Spruit, H., Hovy, D., (2016), The Social Impact of Natural Language Processing, Proceedings of the Association of Computational Linguistics, 2, 591-598.
- Topcu, N., (2020), Orwell’ın 1984’ü Çin’de Gerçek Mi Oluyor? Sosyal Kredi Sisteminin Geçmişi, Bugünü ve Geleceği”, İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 684-695.
- Uygur, N. (1996), Kültür Kuramı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Varennes, F., (2008), İnsan Haklarının Ayrılmaz Parçası Olarak Dil Hakları, (Çev. Zeri İnanç) http://www.academia.edu/29809478 .
- Varennes, F., (1997), “To Speak or Not to Speak”, Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities, https://www.cilevics.eu/minelres/un/devaren1.htm .
- Vieytez, R., J., (2001), “The Protection of Linguistic Minorities: A Historical Approach”, International Journal on Multicultural Societies, 3(1), 5-14.
- Wright, S., (2001), “Language and Power: Background to the Debate on Linguistic Rights”, International Journal of Multicultural Studies, 3(1), 44-54.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Law and Humanities, Law, Science and Technology |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | March 20, 2025 |
| Publication Date | March 20, 2025 |
| Submission Date | February 5, 2025 |
| Acceptance Date | March 19, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 8 Issue: 1 |
The Journal of Social Sciences Academy
Sosyal Bilimler Akademi Dergisi
(SOBAD)