Research Article
Year 2025,
Volume: 28 Issue: 1, 120 - 148, 29.04.2025
Abstract
Bu çalışma, Elazığ Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nin kuruluşundan günümüze toplumsal dönüşümünü ve etkilerini incelemektedir. 1925’te Cumhuriyet’in erken dönem modernleşme projesi olarak kurulan hastane, sadece bir sağlık kurumu değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel dönüşümün bir aracı olarak işlev görmüştür. Tekli betimsel vaka analizi yöntemiyle yürütülen araştırma, hastanenin tarihsel serüvenini üç dönemde incelemektedir: kuruluş dönemi (1925-1950), kurumsallaşma dönemi (1950-1980) ve neoliberal dönüşüm dönemi (1980-günümüz). Katılımcılarla yapılan derinlemesine görüşmeler ve kurumsal belgelerin analizi sonucunda beş ana tema ortaya çıkmıştır: kurumsal kimliğin tarihsel dönüşümü, toplumsal algıların ve damgalamanın değişimi, tedavi pratiklerinin sosyo-kültürel boyutları, beden-iktidar ilişkileri ve sınıf-cinsiyet dinamikleri. Bulgular, hastanenin Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde toplumsal modernleşmenin mikro düzeyde bir yansıması olduğunu göstermektedir. Ruh sağlığı sorunlarına yönelik algılar, dinsel ve manevi açıklamalardan tıbbi paradigmaya, korkudan anlayışa doğru evrilmiştir. Batı kökenli psikiyatrik bilgi, yerel kültürel bağlamda müzakere edilmiş ve hibrit tedavi yaklaşımları geliştirilmiştir. Hastane, Foucault’nun biyo-iktidar ve Goffman’ın total kurumlar kavramları çerçevesinde ele alındığında hem disiplin mekanizmalarının uygulandığı hem de direnişin geliştiği bir mekân olarak karşımıza çıkmaktadır. Sınıf, cinsiyet ve etnik kimlik gibi toplumsal eşitsizlik kategorileri, tedaviye erişimi ve tedavi deneyimini önemli ölçüde etkilemektedir. Bu araştırma, ruh sağlığı hizmetlerinin yalnızca tıbbi değil, aynı zamanda toplumsal, kültürel ve politik bir mesele olduğunu ortaya koymaktadır. Bulgular, ruh sağlığı politikalarının geliştirilmesinde, tıbbi yaklaşımların yanı sıra sosyolojik perspektiflerin de dikkate alınması gerektiğini vurgulamaktadır.
References
- Açıkses, E. (2003). Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri. Türk Tarih Kurumu.
- Artvinli, F. (2013). Delilik, Siyaset ve Toplum: Toptaşı Bimarhanesi (1873–1927). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
- Artvinli, F. (2018). İstanbul’un Pinel’i: Dr Luigi Mongeri (1815–82) ve modern psikiyatrinin Doğu Anadolu’daki doğuşu. Psikiyatri Dergisi, 4(29), 424-437.
- Belli, B. (2024). Osmanlı’da Delilik Akıl Hastalığı ve Psikiyatri. Fol Kitap.
- Berger, P. L., & Luckmann, T. (2018). Gerçekliğin Sosyal İnşası (V. S. Öğütle, Çev.). Atıf Yayınları.
- Bourdieu, P. (2015). Pratik Nedenler / Eylem Kuramı Üzerine (H. U. Tanrıöver, Çev.). Hil Yayınları.
- Bourdieu, P. (2021). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi (D. Fırat & G. Berkkurt, Çev.). Nika Yayınevi.
- Butler, J. (2019). Cinsiyet Belası Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi (B. Ertür, Çev.). Metis Yayınları.
- Can, K. C., Gözütok, T. T., & Erkoç, Ş. (2023). A Brief History of Psychiatry in the 100th Anniversary of the Republic of Türkiye. Turkish Journal of Psychiatry, 34(4), 282-287. https://doi.org/10.5080/u27437
- Cantay, G. (2018). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- Creswell, J. W. (2021). Nitel Araştırma Yöntemleri (S. B. Demir & M. Bütün, Çev.). Siyasal Kitabevi.
- Cumhuriyet Devlet Arşivleri (CDA). (1925). Elaziz’de te’sisi mukarrer Emraz-ı Akliye ve Asabiye Hastahanesi hakkında karar. (13/23/14-1). T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Ankara.
- Demir, A. E. (2024). Ruh Sağlığının Mekânsal Yansıması: Bakırköy Ruh Ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Örneği Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(47).
- Elazığ Şehir Müzesi Arşivi. (t.y.). Elâzığ/Harput Annie Tracy Riggs Memorial Hastanesi [Fotoğraf]. Elazığ Şehir Müzesi Koleksiyonu, Elazığ.
- Foucault, M. (2005). Özne ve iktidar (I. Ergüden & O. Akınhay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, M. (2018). Kliniğin Doğuşu (Ş. Ünsaldı, Çev.). Epos Yayınları.
- Foucault, M. (2019). Hapishanenin Doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi Yayınları.
- Foucault, M. (2020). Deliliğin Tarihi (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi Yayınları.
- Foucault, M. (2021). Cinselliğin Tarihi (H. U. Tanrıöver, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, M. (2024). Biyopolitikanın Doğuşu College De France Dersleri (1978-1979) (A. Tayla, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
- Goffman, E. (2015). Tımarhaneler (E. Arıcan, Çev.). Heretik Yayıncılık.
- Göver, İ. H. (2023). Talas Amerikan Koleji Özelinde Misyoner Okullarına Sosyolojik Bir Bakış. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 26(2), Article 2. https://doi.org/10.18490/sosars.1382509
- Günergun, F. (2010). Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin 1870’li Yılların Başındaki Do ğa Tarihi Koleksiyonu. Osmanli Bilimi Arastirmalari (Studies in Ottoman Science), 11(1).
- Jr, J. S. N. (1991). Bound To Lead: The Changing Nature Of American Power (Revised ed. edition). Basic Books.
- Kılıç, R. (2024). Erken Modern Osmanlı’da Deliler ve Delilik. İletişim Yayınları.
- Masic, I. (2012). Thousand-year anniversary of the historical book: “Kitab al-Qanun fit-Tibb”- The Canon of Medicine, written by Abdullah ibn Sina. Journal of Research in Medical Sciences : The Official Journal of Isfahan University of Medical Sciences, 17(11), 993-1000.
- Soylu, H. (1967, Temmuz). Türkiye’de Akıl Hastaneleri. Ağın Fikir ve Sanat Dergisi, 7, 13.
- Taşkın, F. (2017). Diyarbakır’da Bir Misyoner Hastanesi: Diyarbakır Amerikan Hastanesi (1908-1915). Tarih ve Gelecek Dergisi, 3(3), Article 3. https://doi.org/10.21551/jhf.350134
- Taşkin, F. (2017). Ameri̇kan Board Mi̇syonerleri̇ni̇n Türki̇ye’deki̇ Sağlik Faali̇yetleri̇ (1833-1923). Avrasya İncelemeleri Dergisi, 6(2), Article 2.
- Yin, R. K. (2017). Durum Çalışması Araştırması Uygulamaları (İ. Günbayı, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
- SALT Araştırma. (t.y.). Elazığ Beşkardeşler Binası [Fotoğraf]. SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/195650.
Year 2025,
Volume: 28 Issue: 1, 120 - 148, 29.04.2025
Abstract
References
- Açıkses, E. (2003). Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri. Türk Tarih Kurumu.
- Artvinli, F. (2013). Delilik, Siyaset ve Toplum: Toptaşı Bimarhanesi (1873–1927). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
- Artvinli, F. (2018). İstanbul’un Pinel’i: Dr Luigi Mongeri (1815–82) ve modern psikiyatrinin Doğu Anadolu’daki doğuşu. Psikiyatri Dergisi, 4(29), 424-437.
- Belli, B. (2024). Osmanlı’da Delilik Akıl Hastalığı ve Psikiyatri. Fol Kitap.
- Berger, P. L., & Luckmann, T. (2018). Gerçekliğin Sosyal İnşası (V. S. Öğütle, Çev.). Atıf Yayınları.
- Bourdieu, P. (2015). Pratik Nedenler / Eylem Kuramı Üzerine (H. U. Tanrıöver, Çev.). Hil Yayınları.
- Bourdieu, P. (2021). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi (D. Fırat & G. Berkkurt, Çev.). Nika Yayınevi.
- Butler, J. (2019). Cinsiyet Belası Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi (B. Ertür, Çev.). Metis Yayınları.
- Can, K. C., Gözütok, T. T., & Erkoç, Ş. (2023). A Brief History of Psychiatry in the 100th Anniversary of the Republic of Türkiye. Turkish Journal of Psychiatry, 34(4), 282-287. https://doi.org/10.5080/u27437
- Cantay, G. (2018). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- Creswell, J. W. (2021). Nitel Araştırma Yöntemleri (S. B. Demir & M. Bütün, Çev.). Siyasal Kitabevi.
- Cumhuriyet Devlet Arşivleri (CDA). (1925). Elaziz’de te’sisi mukarrer Emraz-ı Akliye ve Asabiye Hastahanesi hakkında karar. (13/23/14-1). T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Ankara.
- Demir, A. E. (2024). Ruh Sağlığının Mekânsal Yansıması: Bakırköy Ruh Ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Örneği Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(47).
- Elazığ Şehir Müzesi Arşivi. (t.y.). Elâzığ/Harput Annie Tracy Riggs Memorial Hastanesi [Fotoğraf]. Elazığ Şehir Müzesi Koleksiyonu, Elazığ.
- Foucault, M. (2005). Özne ve iktidar (I. Ergüden & O. Akınhay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, M. (2018). Kliniğin Doğuşu (Ş. Ünsaldı, Çev.). Epos Yayınları.
- Foucault, M. (2019). Hapishanenin Doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi Yayınları.
- Foucault, M. (2020). Deliliğin Tarihi (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi Yayınları.
- Foucault, M. (2021). Cinselliğin Tarihi (H. U. Tanrıöver, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, M. (2024). Biyopolitikanın Doğuşu College De France Dersleri (1978-1979) (A. Tayla, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
- Goffman, E. (2015). Tımarhaneler (E. Arıcan, Çev.). Heretik Yayıncılık.
- Göver, İ. H. (2023). Talas Amerikan Koleji Özelinde Misyoner Okullarına Sosyolojik Bir Bakış. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 26(2), Article 2. https://doi.org/10.18490/sosars.1382509
- Günergun, F. (2010). Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin 1870’li Yılların Başındaki Do ğa Tarihi Koleksiyonu. Osmanli Bilimi Arastirmalari (Studies in Ottoman Science), 11(1).
- Jr, J. S. N. (1991). Bound To Lead: The Changing Nature Of American Power (Revised ed. edition). Basic Books.
- Kılıç, R. (2024). Erken Modern Osmanlı’da Deliler ve Delilik. İletişim Yayınları.
- Masic, I. (2012). Thousand-year anniversary of the historical book: “Kitab al-Qanun fit-Tibb”- The Canon of Medicine, written by Abdullah ibn Sina. Journal of Research in Medical Sciences : The Official Journal of Isfahan University of Medical Sciences, 17(11), 993-1000.
- Soylu, H. (1967, Temmuz). Türkiye’de Akıl Hastaneleri. Ağın Fikir ve Sanat Dergisi, 7, 13.
- Taşkın, F. (2017). Diyarbakır’da Bir Misyoner Hastanesi: Diyarbakır Amerikan Hastanesi (1908-1915). Tarih ve Gelecek Dergisi, 3(3), Article 3. https://doi.org/10.21551/jhf.350134
- Taşkin, F. (2017). Ameri̇kan Board Mi̇syonerleri̇ni̇n Türki̇ye’deki̇ Sağlik Faali̇yetleri̇ (1833-1923). Avrasya İncelemeleri Dergisi, 6(2), Article 2.
- Yin, R. K. (2017). Durum Çalışması Araştırması Uygulamaları (İ. Günbayı, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
- SALT Araştırma. (t.y.). Elazığ Beşkardeşler Binası [Fotoğraf]. SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/195650.
There are 31 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Sociology of Health |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | April 29, 2025 |
| Submission Date | February 28, 2025 |
| Acceptance Date | March 30, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 28 Issue: 1 |
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
Sosyoloji Araştırmaları Dergisi / Journal of Sociological Research
SAD / JSR