Research Article
BibTex RIS Cite

Avrupa Hunları Dönemi Sanatına Sembolizm ve Şamanizm Açısından Bir Bakış

Year 2025, Volume: 34 Issue: 1, 317 - 245, 14.07.2025

Jale Özlem Oktay Çerezci

https://doi.org/10.29135/std.1616189

Abstract

Avrupa Hunlarının buluntu yerlerinin başında, Ural Dağları ile Obi Irmağı arasındaki topraklar gelir. Tanınmış Avrupa Hunları Dönemibuluntularından bir grup Saratov dolaylarındadır. Avrupa Hunlarına ait kalıntılar bakımından, Kuzey Kafkasya’nın orta kesimi, Hazar Denizi yakınında Dağıstan, Aşağı Dinyeper’den Kırım yarımadasına kadar uzanan Kerson, Kırım yarımadası ve bozkır çevresiyle Kerç, Dinyester kıyıları, Doğu ve Batı Moldava, Buzau Vadisi ve Dobruca önemli buluntu alanları olarak değerlendirilmektedir. Söz konusu yerlerde ele geçen eserler arasında şaman ve cenaze törenlerinde kullanılan kazanlar, Kerç’teki gibi stilize kuş başlı diademler, yeniden doğuşa işaret eden ağustos böceği şeklindeki fibulalar, güneş ışınlarını anımsatan dişli şakak pandantifleri, bir takım hayvan formlarındaki kemerler (genelde kemer tokaları), evren şeması ve göğe ait unsurları anımsatan yüzükler, özellikle gerçeküstü hayvan formlarındaki bilezikler gibi takılar, aynalar; keramik ya da madeni kaplar gibi daha pek çok buluntu ve eser konumuz açısından dikkate değerdir. Bu objelerin çoğunun hem kendisinin hem üzerlerindeki süslemelerin, sembolik anlamlarının bulunduğu ve yine bazılarının Şamanizmle ilişkili oldukları görülmektedir. Bu çalışmamızda yukarıda bahsedilen yerlerde ele geçen Avrupa Hunları Dönemi’ne ait arkeolojik buluntular, sembolizm ve Şamanizmle ilişkili unsurlar açısından Orta Asya Türk sanatından örnekler de göz önüne alınarak değerlendirilecektir.

Keywords

Avrupa Hunları Dönemi sanatı sembolizm Şamanizm Doğu Avrupa Orta Asya

References

  • Ahmetbeyoğlu, A. (2002), Büyük Hun Hükümdarı Atilla, Türkler Ansiklopedisi (C. 1). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 904-908.
  • Akişev, K. A. (1978). Kurgan Issık, İskusstvo sakov Kazahstana. Moskva: Isskusstvo.
  • Anohin, A. (2006). Altay Şamanlığına ait. Çev:Z.Karadavut, J.Meyermanova. Konya: Kömen Yayınları.
  • Astafyev, A.E. ve Bogdanov E. S. (2018). Offerings of Hunnic-type Artifacts in Stone Enclosures at Altynkazgan, the Eastern Caspian Region. Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia 46/2, 68–78.
  • Astafyev, A.E. ve Bogdanov E. S. (2021). Burial of a Hunnic Period Noblewoman at Karakabak, Mangystau, Kazakhstan. Archaeology, Ethnology and Anthropology of Eurasia. 49/4, 57–68.
  • Baştav, Ş. (2002). Avrupa Hunları. Türkler Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 853-886. Bayat, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Berkli, Y. (2014). Kosova Halveti Osman Baba Tekkesinde Bulunan Figür ve Sembollerin Türk Sanatı ve Kültürü İçerisindeki Anlam ve Önemi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Vol. 18 (1), 61-88.
  • Bona, I. (1991). Das Hunnenreich. Budapest: Theiss.
  • Çınar, S. (2022). Kazakistan’da Arkeoloji Çalışmaları ve Genel Türk Tarihi Araştırmalarına Katkısı. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı.
  • Çoruhlu, Y. (1995). Türk Sanatında Görülen Geyik Figürlerinin Sembolizmi. Toplumsal Tarih. S.18, 33-42.
  • Çoruhlu, Y. (2011). Türk Mitolojisinin Anahatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Derevyanko, E. İ. (1987). Oçerki Voennogo Dela Plemen Priamur’ya. Novosibirsk: RAN.
  • Devlet, E. (2001). Rock Art and yhe Material Culture of Siberian and Central Asian Shamanism. The Archaeology of Shamanism. London - New York, 44-54.
  • Dikova, M. A. ve Nuvano V. N. (2013). Olen’ v Drevnem İskusstve i Rituale (Çukotka). İnterpatsiya Arheologiçeskih i Etnografiçeskih İssledovaniy, Tom 2, 182-185.
  • Eliade, M. (1999). Shamanism İlkel Esrime Teknikleri. Çev. İsmet Birkan. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
  • Erdy, M. (2002). Hsiung-Nu ve Hunlar Arasında Üç Arkeolojik Bağlantı. Türkler Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 720-728.
  • Esin, E. (1978). İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
  • Esin, E. (2004). Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul:Kabalcı Yayınevi.
  • Fettich, N. (1982). Hunların Arkeolojik Hatıraları. Attila ve Hunları. Derl. Gyula Németh. Çev. Şerif Baştav. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 225-260.
  • Flerova, V. E. ve Flerov, V. S. (2005). Rogovoy Relikariy s Territorii Hazarskogo Kaganata (Unikal’nıy Syujet s Odnonogimi Duhami), Rossiyskaya Arheologiya. No. 2, 56-65.
  • Geraskova, L. S. ve Pyslaru, I. (2017). Buddiyskie Çertı v Monumental’noy Skul’pture Srednevekovıh Tyurko-Yazıçnıh Koçevnikov. Arheologiçeskoe Nasledie Tsentral’nogo Kazahstana: İzuçenie i Sohranenie. Tom 2. Almatı: Nauçno-İssledovaditel’skiy Tsentr İstorii i Arheologii “Begazı-Tasmoda, 114-124.
  • Göksu, E. (2008). Türk Kültüründe Silah. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Gömeç, S. (2011). Şamanizm ve Eski Türk Dini. Ankara: Berikan Yayınevi.
  • Gürcan Yardımcı, K. (2016). Avrupa Müzelerindeki Türk Şaman Elbiseleri. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Gürcan Yardımcı, K. (2017). Altay Bölgesi Türk Halklarında Şaman Başlıkları, International Journal of Cultural and Social Studies. Vol.3, 509-521.
  • Gürcan, K. (2018). Kutsal Şaman Elbiseleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Hoppal, M. (2012). Şamanlar ve Semboller: Kaya Resmi ve Göstergebilim. Çev. Fatih Sel. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Hoppal, M. (2014). Avrasya’da Şamanlar, çev. Bülent Bayram-H. Şevket Çağatay Çapraz. İstanbul:Yapı Kredi Yayınları.
  • Hsu, Y. (2010). Archaeological Investigations of Xiongnu-Hun Cultural Connections. Minnesota: A Thesis Submitted to the Faculty of the Graduate School of the Unıversıty of Minnesota.
  • Hudyakov, Yu. S. ve Nikoronov, V. P. (2004). «Svistyashchiye strelı» Maodunya i «Marsov meç» Attilı. Sank Peterburg: Peterburgskoye Vostokovedeniye.
  • İvanov, S. (1975). Ancient Masks of Siberian Peoples. Leningrad: Aurora.
  • Jordanes,  The Origin and Deeds of the Gothshttps://books.google.com.tr/books/about/Getica_The_Origin_and_Deeds_of_the_Goths.html?id=-ZeCDwAAQBAJ&redir_esc=y. Erişim 03.04.2023.
  • Koch, A. (ed.) (2007). Attila und die Hunnen. Theiss, Konrad, Stuttgart: Herausgegeben vom Historischen Museum der Pfalz Speyer,
  • Maenchen-Helfen, J. O. (1973). The World of the Huns. Berkeley / Los Angeles / London: University of California Press.
  • Masek, Z. (2017). A Fresh Look at Hunnic Cauldrons in the light of a New Find from Hungary. Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 68 (1), 75-135.
  • Miklos, É. (1996). Manichaeans, Nestorians or Bird Costumed Humans and Their Relationship to Hunnic Type Cauldrons in Rock Carvings of the Yenisei Valley, Eurasian Studies. Yearbook, Bloomington, Indiana, Vol. 68, 45-95.
  • Oğuz Güner, Y. (2017). Şaman Giysi Unsurları Üzerlerinde Kullanılan Semboller. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Oktay Çerezci J. Ö. (2017). İç Asya Kurganlarından Çıkarılan At Başlıklarına İnanışlar ve Sembolizm Açısından Bakış. Altay Communities, Religion and Belief. İstanbul: İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Odası Birliği Yayını, 39-54.
  • Oktay Çerezci J. Ö. (July 2020). Türk Sanatında Ejder ve Su Birlikteliği, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Vol. 4. Issue 2, 207-227.
  • Oktay Çerezci, J. Ö. (2020). Göktürk Dönemi Maden Sanatı ve İşçiliği. İstanbul: Kitabevi Yayınevi.
  • Oktay Çerezci, J. Ö. (2022). Türklerde Demir Eşyanın Sembolizmi. Alet İşler. ed. Akif Kuruçay. İstanbul: Masis Matbaa Hizmetleri, 136-149.
  • Oktay Çerezci, J. Ö. (Temmuz 2019). Orta ve İç Asya Buluntularına Göre Erken Devir Türklerinde Ayna. Art-Sanat. 319-342.
  • Ögel, B. (1984). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi Orta Asya Kaynak ve Buluntularna Göre. Ankara: TTK Basımevi.
  • Ögel, B. (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş Türklerde Giyecek ve Süslenme (Göktürklerden Osmanlılara). C.V. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurum Basımevi.
  • Öney, G. (1969). Anadolu Selçuk Sanatında Ejder Figürleri, Belleten. 30/130, 171-192.
  • Piotrovsky, B. (1975). From the Lands of Scythians: Ancient Treasures from the Museums of the U.S.S.R., 3000 B.C.–100 B.C. NY: Metropolitan Museum of Art.
  • Rozwadowski, A. ve Kosko, M. M. (ed.) (2002). Spirits ans Stones Shamanism and Rock Art in Central Asia and Siberia. Poznan: Instytut Wschodni Uam.
  • Samatulı, A.K. (2007). Etnografiya Traditsionnogo Voorujeniya Kazahov, Almatı.
  • Sekiya, A. (2011). Bronzovıe Zerkala i ih Prodvijenie na Vostok. Terra Scythia. İzdatel’stvo İnstituta Arheologii i Etnografii SO RAN, 269-271.
  • Skvorcov, K. N. ve Rudnıck, M. (2017). The Find of A Cicada Brooch from the Area of Former Grebıeten (Today’s Okunevo, St. I, Kaliningrad District, Russia), Řı́mské A Germánské Spony Ve Střednı́ Evropě (Archeologie Barbarů 2012). Brno: Archeologický ústav AV ČR, Brno, 387-395.
  • Surazakova, İ. V. (2012). Veşi dlya Uhoda za Vneşnim Vidom iz Rannesrednevekovıh Pamyatnikov Gornogo Altaya. Drevnosti Sibiri i Tsentral’noy Azii. No.4/16, 109-114.
  • Tişkin, A. A. ve Seregin, N. N. (2011). Metalliçeskie Zerkala kak İstoçnik po Drevney i Srednevekovoy İstorii Altaya (po Materialam Muzeya Arheologii Etnografii Altaya Altayskogo Gosudarstvennogo Universiteta), Barnaul: Azbuka.
  • Vyacheslav M. I. ve Cheremissin D. V. (1999). Pétroglyphes de l’âge du bronze du plateau d’Ukok. A propos des représentations de personnages avec une coiffure fongiforme. Arts Asiatiques. T. 54, 148-152.
  • Zasetskaya, İ. P. (1975). Zolotıe Ukraşeniya Gunnskoy Epohi po Materialam Osoboy Kladovoy Gosudarstvennogo Ermitaja. Leningrad: Avrora.
  • Zasetskaya, İ. P. (1994). Kul’tura Koçevnikov Yujnorusskih Stepeyv Gunnskuyu Epohu (Konts IV-V.vv). Sank-Peterburg: AO Ellps, Ltd.
  • Zasetskaya, İ. P. (2020). The Hun Period Golden Ornamental Items. St. Petersburg State Hermitage Museum’s Golden Hun Treasures and Blessed Meannings. (ed. Gözde Sazak). İstanbul: İstanbul University Press, 12-60.
  • Zsófia, R. ve Szenthe G. (2015). Hun Kor, A Karpat-Medence Ösi Kincsei. Budapest: Magyar Nemzetı Múzeum Kossuth Kıadó.
  • http://www.mpov.uw.edu.pl/en/thesaurus/tribes-and-peoples/huns-: Erişim tarihi: 20.08.2018.
  • http://www.zelenokumsk2006.narod.ru/gunn.html. Erişim tarihi: 06.07.2023.
  • https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kayseri/gezilecekyer/karatay-hani. Erişim tarihi: 12.03.2023.

Symbolism and Shamanistic Elements in European Hun Art

Year 2025, Volume: 34 Issue: 1, 317 - 245, 14.07.2025

Jale Özlem Oktay Çerezci

https://doi.org/10.29135/std.1616189

Abstract

The archaeological sites of the Huns (European Huns) include some of the most notable areas, such as the lands between the Ural Mountains and the Ob River. Additionally, significant finds have been discovered in the Saratov region, the central part of the North Caucasus, near the Caspian Sea, and in Dagestan. Traces of the European Huns are also observed in regions like Lower Dniester, the Crimean Peninsula and its surrounding steppes, the Kherson region, Eastern and Western Moldova, the Buzau Valley, and Dobruja.
Excavations in these areas have revealed artifacts, including cauldrons used in shamanistic and funeral ceremonies, stylized bird-headed diadems found in Kerch, cicada-shaped fibulae symbolizing rebirth, sun ray-like serrated temple pendants, belt buckles adorned with animal figures, rings symbolizing cosmic diagrams and celestial elements, bracelets decorated with fantastic animal motifs, mirrors, as well as ceramic and metal vessels such as as bowls, and jugs. It should be noted that many elements reflected in the artworks of the European Huns possess characteristics related to symbolism and, consequently, especially to Shamanism.
These artifacts, bearing traces of shamanistic beliefs and rituals, also reflect elements linked to Central Asian and Turkic-Islamic arts. Among the most commonly encountered symbols in the artworks of the European Huns period are gold; animals such as eagles, deer and other hoofed animals, cicadas, and dragons; as well as the world tree and the tree of life.
Among the points that drew our attention is the presence of deer antler branches or deer depictions either in the form or the motifs of the temple pendants worn by women. This is significant in terms of interpreting woman as being symbolically connected to one of the sacred animals considered as animal ancestors—either the animal father or the animal mother. Additionally, certain elements such as bells and motifs on strap plaques found in some horse harness equipment contain details associated with Shamanism. In other words, the importance and symbolic value attributed to the horse in Turkish culture becomes evident once again here. For instance, the bells attached to the horse reins from Altinkazgan bear a strong resemblance to those found on shamanic costumes.
In other words, the artworks of the European Huns, which we have addressed, share similarities in terms of symbolism and Shamanism not only with early period Central Asian art but also with those found in Eastern Europe and Turkish-Islamic art. Within this context, these works represent an important link in the chain that preserves the connection between Turkish symbolism, iconography and Shamanism.
This study will evaluate the archaeological finds from the European Hun Period in terms of symbolism and Shamanism, while drawing parallels with examples from Central Asian and Turkic-Islamic arts. The cultural heritage of the European Huns will be examined more deeply through artistic and religious elements.

Keywords

European Hun art symbolism shamanism East Europe Central Asia

References

  • Ahmetbeyoğlu, A. (2002), Büyük Hun Hükümdarı Atilla, Türkler Ansiklopedisi (C. 1). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 904-908.
  • Akişev, K. A. (1978). Kurgan Issık, İskusstvo sakov Kazahstana. Moskva: Isskusstvo.
  • Anohin, A. (2006). Altay Şamanlığına ait. Çev:Z.Karadavut, J.Meyermanova. Konya: Kömen Yayınları.
  • Astafyev, A.E. ve Bogdanov E. S. (2018). Offerings of Hunnic-type Artifacts in Stone Enclosures at Altynkazgan, the Eastern Caspian Region. Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia 46/2, 68–78.
  • Astafyev, A.E. ve Bogdanov E. S. (2021). Burial of a Hunnic Period Noblewoman at Karakabak, Mangystau, Kazakhstan. Archaeology, Ethnology and Anthropology of Eurasia. 49/4, 57–68.
  • Baştav, Ş. (2002). Avrupa Hunları. Türkler Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 853-886. Bayat, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Berkli, Y. (2014). Kosova Halveti Osman Baba Tekkesinde Bulunan Figür ve Sembollerin Türk Sanatı ve Kültürü İçerisindeki Anlam ve Önemi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Vol. 18 (1), 61-88.
  • Bona, I. (1991). Das Hunnenreich. Budapest: Theiss.
  • Çınar, S. (2022). Kazakistan’da Arkeoloji Çalışmaları ve Genel Türk Tarihi Araştırmalarına Katkısı. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı.
  • Çoruhlu, Y. (1995). Türk Sanatında Görülen Geyik Figürlerinin Sembolizmi. Toplumsal Tarih. S.18, 33-42.
  • Çoruhlu, Y. (2011). Türk Mitolojisinin Anahatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Derevyanko, E. İ. (1987). Oçerki Voennogo Dela Plemen Priamur’ya. Novosibirsk: RAN.
  • Devlet, E. (2001). Rock Art and yhe Material Culture of Siberian and Central Asian Shamanism. The Archaeology of Shamanism. London - New York, 44-54.
  • Dikova, M. A. ve Nuvano V. N. (2013). Olen’ v Drevnem İskusstve i Rituale (Çukotka). İnterpatsiya Arheologiçeskih i Etnografiçeskih İssledovaniy, Tom 2, 182-185.
  • Eliade, M. (1999). Shamanism İlkel Esrime Teknikleri. Çev. İsmet Birkan. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
  • Erdy, M. (2002). Hsiung-Nu ve Hunlar Arasında Üç Arkeolojik Bağlantı. Türkler Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 720-728.
  • Esin, E. (1978). İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
  • Esin, E. (2004). Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul:Kabalcı Yayınevi.
  • Fettich, N. (1982). Hunların Arkeolojik Hatıraları. Attila ve Hunları. Derl. Gyula Németh. Çev. Şerif Baştav. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 225-260.
  • Flerova, V. E. ve Flerov, V. S. (2005). Rogovoy Relikariy s Territorii Hazarskogo Kaganata (Unikal’nıy Syujet s Odnonogimi Duhami), Rossiyskaya Arheologiya. No. 2, 56-65.
  • Geraskova, L. S. ve Pyslaru, I. (2017). Buddiyskie Çertı v Monumental’noy Skul’pture Srednevekovıh Tyurko-Yazıçnıh Koçevnikov. Arheologiçeskoe Nasledie Tsentral’nogo Kazahstana: İzuçenie i Sohranenie. Tom 2. Almatı: Nauçno-İssledovaditel’skiy Tsentr İstorii i Arheologii “Begazı-Tasmoda, 114-124.
  • Göksu, E. (2008). Türk Kültüründe Silah. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Gömeç, S. (2011). Şamanizm ve Eski Türk Dini. Ankara: Berikan Yayınevi.
  • Gürcan Yardımcı, K. (2016). Avrupa Müzelerindeki Türk Şaman Elbiseleri. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Gürcan Yardımcı, K. (2017). Altay Bölgesi Türk Halklarında Şaman Başlıkları, International Journal of Cultural and Social Studies. Vol.3, 509-521.
  • Gürcan, K. (2018). Kutsal Şaman Elbiseleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Hoppal, M. (2012). Şamanlar ve Semboller: Kaya Resmi ve Göstergebilim. Çev. Fatih Sel. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Hoppal, M. (2014). Avrasya’da Şamanlar, çev. Bülent Bayram-H. Şevket Çağatay Çapraz. İstanbul:Yapı Kredi Yayınları.
  • Hsu, Y. (2010). Archaeological Investigations of Xiongnu-Hun Cultural Connections. Minnesota: A Thesis Submitted to the Faculty of the Graduate School of the Unıversıty of Minnesota.
  • Hudyakov, Yu. S. ve Nikoronov, V. P. (2004). «Svistyashchiye strelı» Maodunya i «Marsov meç» Attilı. Sank Peterburg: Peterburgskoye Vostokovedeniye.
  • İvanov, S. (1975). Ancient Masks of Siberian Peoples. Leningrad: Aurora.
  • Jordanes,  The Origin and Deeds of the Gothshttps://books.google.com.tr/books/about/Getica_The_Origin_and_Deeds_of_the_Goths.html?id=-ZeCDwAAQBAJ&redir_esc=y. Erişim 03.04.2023.
  • Koch, A. (ed.) (2007). Attila und die Hunnen. Theiss, Konrad, Stuttgart: Herausgegeben vom Historischen Museum der Pfalz Speyer,
  • Maenchen-Helfen, J. O. (1973). The World of the Huns. Berkeley / Los Angeles / London: University of California Press.
  • Masek, Z. (2017). A Fresh Look at Hunnic Cauldrons in the light of a New Find from Hungary. Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 68 (1), 75-135.
  • Miklos, É. (1996). Manichaeans, Nestorians or Bird Costumed Humans and Their Relationship to Hunnic Type Cauldrons in Rock Carvings of the Yenisei Valley, Eurasian Studies. Yearbook, Bloomington, Indiana, Vol. 68, 45-95.
  • Oğuz Güner, Y. (2017). Şaman Giysi Unsurları Üzerlerinde Kullanılan Semboller. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Oktay Çerezci J. Ö. (2017). İç Asya Kurganlarından Çıkarılan At Başlıklarına İnanışlar ve Sembolizm Açısından Bakış. Altay Communities, Religion and Belief. İstanbul: İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Odası Birliği Yayını, 39-54.
  • Oktay Çerezci J. Ö. (July 2020). Türk Sanatında Ejder ve Su Birlikteliği, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Vol. 4. Issue 2, 207-227.
  • Oktay Çerezci, J. Ö. (2020). Göktürk Dönemi Maden Sanatı ve İşçiliği. İstanbul: Kitabevi Yayınevi.
  • Oktay Çerezci, J. Ö. (2022). Türklerde Demir Eşyanın Sembolizmi. Alet İşler. ed. Akif Kuruçay. İstanbul: Masis Matbaa Hizmetleri, 136-149.
  • Oktay Çerezci, J. Ö. (Temmuz 2019). Orta ve İç Asya Buluntularına Göre Erken Devir Türklerinde Ayna. Art-Sanat. 319-342.
  • Ögel, B. (1984). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi Orta Asya Kaynak ve Buluntularna Göre. Ankara: TTK Basımevi.
  • Ögel, B. (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş Türklerde Giyecek ve Süslenme (Göktürklerden Osmanlılara). C.V. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurum Basımevi.
  • Öney, G. (1969). Anadolu Selçuk Sanatında Ejder Figürleri, Belleten. 30/130, 171-192.
  • Piotrovsky, B. (1975). From the Lands of Scythians: Ancient Treasures from the Museums of the U.S.S.R., 3000 B.C.–100 B.C. NY: Metropolitan Museum of Art.
  • Rozwadowski, A. ve Kosko, M. M. (ed.) (2002). Spirits ans Stones Shamanism and Rock Art in Central Asia and Siberia. Poznan: Instytut Wschodni Uam.
  • Samatulı, A.K. (2007). Etnografiya Traditsionnogo Voorujeniya Kazahov, Almatı.
  • Sekiya, A. (2011). Bronzovıe Zerkala i ih Prodvijenie na Vostok. Terra Scythia. İzdatel’stvo İnstituta Arheologii i Etnografii SO RAN, 269-271.
  • Skvorcov, K. N. ve Rudnıck, M. (2017). The Find of A Cicada Brooch from the Area of Former Grebıeten (Today’s Okunevo, St. I, Kaliningrad District, Russia), Řı́mské A Germánské Spony Ve Střednı́ Evropě (Archeologie Barbarů 2012). Brno: Archeologický ústav AV ČR, Brno, 387-395.
  • Surazakova, İ. V. (2012). Veşi dlya Uhoda za Vneşnim Vidom iz Rannesrednevekovıh Pamyatnikov Gornogo Altaya. Drevnosti Sibiri i Tsentral’noy Azii. No.4/16, 109-114.
  • Tişkin, A. A. ve Seregin, N. N. (2011). Metalliçeskie Zerkala kak İstoçnik po Drevney i Srednevekovoy İstorii Altaya (po Materialam Muzeya Arheologii Etnografii Altaya Altayskogo Gosudarstvennogo Universiteta), Barnaul: Azbuka.
  • Vyacheslav M. I. ve Cheremissin D. V. (1999). Pétroglyphes de l’âge du bronze du plateau d’Ukok. A propos des représentations de personnages avec une coiffure fongiforme. Arts Asiatiques. T. 54, 148-152.
  • Zasetskaya, İ. P. (1975). Zolotıe Ukraşeniya Gunnskoy Epohi po Materialam Osoboy Kladovoy Gosudarstvennogo Ermitaja. Leningrad: Avrora.
  • Zasetskaya, İ. P. (1994). Kul’tura Koçevnikov Yujnorusskih Stepeyv Gunnskuyu Epohu (Konts IV-V.vv). Sank-Peterburg: AO Ellps, Ltd.
  • Zasetskaya, İ. P. (2020). The Hun Period Golden Ornamental Items. St. Petersburg State Hermitage Museum’s Golden Hun Treasures and Blessed Meannings. (ed. Gözde Sazak). İstanbul: İstanbul University Press, 12-60.
  • Zsófia, R. ve Szenthe G. (2015). Hun Kor, A Karpat-Medence Ösi Kincsei. Budapest: Magyar Nemzetı Múzeum Kossuth Kıadó.
  • http://www.mpov.uw.edu.pl/en/thesaurus/tribes-and-peoples/huns-: Erişim tarihi: 20.08.2018.
  • http://www.zelenokumsk2006.narod.ru/gunn.html. Erişim tarihi: 06.07.2023.
  • https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kayseri/gezilecekyer/karatay-hani. Erişim tarihi: 12.03.2023.
There are 61 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Art History
Journal Section RESEARCH
Authors

Jale Özlem Oktay Çerezci 0000-0002-5345-1935

Early Pub Date July 14, 2025
Publication Date July 14, 2025
Submission Date January 9, 2025
Acceptance Date April 30, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 34 Issue: 1

Cite

APA Oktay Çerezci, J. Ö. (2025). Avrupa Hunları Dönemi Sanatına Sembolizm ve Şamanizm Açısından Bir Bakış. Sanat Tarihi Dergisi, 34(1), 317-245. https://doi.org/10.29135/std.1616189
 Download Cover Image