Research Article
BibTex RIS Cite

Ahīlik and Sufism: A Comparative Analysis of Moral and Social Structures in Anatolia

Year 2025, Issue: 18, 27 - 56, 30.06.2025
https://doi.org/10.46231/sufiyye.1683016

Abstract

Anatolia is a geography that has been home to many civilizations throughout history and has been enriched by the religious, cultural, economic, political and social structures of these civilizations. The moral and social structures developed by Islamic civilization are the basic institutions that regulate the individual's inner world and social relations. In this context, the Sufi and Ahi traditions that developed in Anatolia stand out as structures based on both the purification of the individual and the order of society. These two traditions, nourished by different roots, adopted common moral principles and left deep traces on the character of Anatolian people. Sufism and Ahīlik (a socio-economic and cultural system) have been influential in shaping the religious and social structure and have played an important role in the construction of the moral and social fabric of society and individuals. Sufism is a spiritual education path that aims to bring the individual closer to Allah by struggling with his/her ego. Ahīlik is a system based on professional and social solidarity and ethics in practical life.
Having religious-social, economic, and moral dimensions, Ahīlik is an organization that has been effective in Anatolia for about 500 years since the 13th century. It had a significant impact on shaping Anatolia’s social life. Having a significant contribution to the development of our history of culture and civilization with its artisan institutions and lodges, Ahīlik has set an example for many artisan organizations by integrating spiritual upbringing and business ethics in its lodges that spread to the remotest places and mountain tops of Anatolia. Ahi lodges welcomed all kinds of guests in times of distress and offered accommodation to travelers at a time when roads were unsafe and means of transportation were primitive. The Ahis took the Qur'an and the Sunnah as their guide in many aspects of human life, from the rules of organization in daily life to table manners and work rules in the workplace. The theoretical and practical structure of this organization, which is effective in social and economic fields in addition to moral, military, and political structures, overlaps with many concepts and practices in Sufi thought. Although Ahīlik appears to be a professional organization, it is largely Sufi in nature in terms of the zawiyas it established and the moral principles it established. Sufism, as it is known, is a scientific discipline that aims to discipline the human soul. The theoretical thought of Sufism is reflected in practical life through tariqas. In this sense, Ahīlik and Sufism adopted many common methods of moral discipline. In particular, Sufi concepts such as self-discipline, generosity, etiquette, asceticism, abstinence, conviction, and consent stand out as common elements. In our study, we will analyze the background in the formation of the Ahi tradition and the connection of the moral and social principles of this organization with Sufism in a comparative manner.

References

  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Daru’l-Hadis, 1995.
  • Akgül, Yusuf. “Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakına Ait Bazı İlkelerin Sünnet Bağlamında Değerlendirilmesi”. Ahîlikte İş ve Ticaret Ahlâkı Sempozyumu. ed. Mehmet Tıraşçı vd. 231-243. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2018.
  • Algül, Hüseyin. “Muâhât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/306-307. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • Âsım Efendi. Kâmûs Tercemesi. İstanbul: y.y., 1304.
  • Ateş, Süleyman. İnsan ve İnsanüstü. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1985.
  • Aytekin, Ebubekir. Tarihten Günümüze Fütüvvet ve Ahîlik. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2. Baskı, 2018.
  • Barkan, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler: İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”. Vakıflar Dergisi 2 (1942), 279-386.
  • Bayram, Mikail. Ahi Evren Tasavvufî Düşüncenin Esasları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
  • Bayram, Mikail. Şeyh Evhadü’d-dîn Hâmid el-Kirmânî ve Evhadiyye Tarikatı. Konya: Damla Matbaacılık ve Ticaret, 1983.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. Riyad: Daru’s-Selam, 1999.
  • Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 6. Basım, 2014.
  • Çağatay, Neşet. Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Ahlâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/1-9. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Cimrilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/4-5. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
  • Çakmak, Muharrem. “Ahiliğin Tasavvufi Temelleri ve Ahilik-Fütüvvet İlişkisi”. Hikmet Yurdu 7/13 (Haziran 2014), 143-158. http://dx.doi.org/10.17540/hy.v7i13.249
  • Çatak, Adem - Vural, Ahmet. “Fütüvvetin Teşkilatlanmasında Şihâbeddin Ömer es-Sühreverdî’nin Katkıları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 104 (Aralık 2022), 187-195.
  • Demirdaş, Öncel. “Ahîlik Geleneğinde Uygulanan Esasların Tasavvufî Düşüncedeki Karşılıkları”. III. Uluslararası Ahilik Sempozyumu. ed. Ahmet Gökbel vd. 753-769. Kırşehir: Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Yayınları, 2018.
  • Demirdaş, Öncel. Kösec Ahmed Trabzonî Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2017.
  • Doğan, Hulusi. Ahilik ve Örtülü Bilgi. Bursa: Ekin Basım Yayın, 2006.
  • Eflâkî, Ahmet. Menâkıbü’l-Ârifin, Âriflerin Menkıbeleri. çev. Tahsin Yazıcı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1989.
  • el-Kazvînî. Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce. Sünenü İbn Mâce. thk. Şuayb el-Arnaut. B.y.: Daru’r-Risaleti’l-Alemiyye, 2009.
  • Erdem, Ekrem. “Fütüvvet/Ahilik - Tasavvuf İlişkisi Ve İktisadi Hayata Dair Bazı Çıkarsamalar: Farklı Dillerde Yazılmış Bazı Fütüvvetnameler Üzerine Bir İnceleme”. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi 8/2 (2022), 185-222. https://doi.org/10.54863/jief.1143438
  • Gazâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâ-u ulûm’id-din. thk. Abdullah el-Halidî. Beyrut: Daru’l-Erkam, ts.
  • Gazâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed. Meâricü’l-kuds, Hakikat Bilgisine Yükseliş. çev. Serkan Özburun. İstanbul: İnsan Yayınları, 2002.
  • Göktaş, Vahit. “Ahilik ve Tasavvuf ’taki Bazı Müşterek Ahlakî Ögeler”. Uluslararası Ahilik Sempozyumu. ed. Ali Çavuşoğlu. 107-124. Kayseri: 2011.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. “Burgâzî “Fütüvvetnâme”si”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. İstanbul: 1954, 76-153.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. “İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. İstanbul: 2011, 6-354.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî, Vilâyetnâme. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1958.
  • Günay, Ünver. “Dini Sosyal Bir Kurum Olarak Ahilik”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/10 (1998), 69-78.
  • Hemedânî, Emîr-i Kebîr. Risâle-i Fütüvvetiyye, Fütüvvet Kardeşliği. çev. Tahir Uluç. İstanbul: İBER Yayınları, 2023.
  • Hücvîrî, Ali b. Osman Cüllâbî. Keşfu’l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezid. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. b.y.: Dârür Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
  • İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 10. Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 2005.
  • Isfehânî, Râgıb. Müfredât el-Fâzı’l-Kur’an. thk. Safvân Adnan Dâvûdî. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1997.
  • Kâşânî, Abdürrezzâk. Tuhfetü’l-ihvân fî haşâ’işi’l-fityan, Fütüvvet Yolunun İlke ve Esasları. çev. Tahir Uluç. İstanbul: İBER Yayınları, 2023.
  • Kazıcı, Ziya. “Ahîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/540-542. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Kelâbâzi, Ebu Bekir Muhammed İbn İshak. Ta’arruf, Doğuş Devrinde Tasavvuf. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1992.
  • Kılavuz, M. Akif. “Ahilik Kurumunda Din ve Ahlâk Eğitimi Anlayışı”. I. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu. haz. M. Fatih Köksal. 615-628. Kırşehir: y.y., 2005.
  • Köprülü, M. Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları, 12. Basım, 2012.
  • Kur’an Yolu Meâli. çev. Hayreddin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2023.
  • Kuşeyrî, Abdulkerim. Risâle, Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2009.
  • Kuşeyrî, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. El-Haccâc b. Müslim. Sahîhu Müslim. Riyad: Daru’s-Selam, 2000.
  • Ocak, Ahmet Yaşar. “Fütüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/261-263. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
  • Ocak, Ahmet Yaşar. Türk Sufîliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları, 1996.
  • Okumuş, Ejder. “Kardeşlik Kavramının Sosyolojik Boyutları”. Kutlu Doğum Haftası “Hz. Peygamber Kardeşlik Ahlakı ve Kardeşlik Hukuku” Sempozyumu. 31-60. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
  • Oruç, Ayşe Betül. “Ahîlik Teşkilatı’ndaki Denge İlkesinin Kur’ânî Temelleri”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 48 (2022), 129-141.
  • Öğke, Ahmet. Kur’an’da Nefs Kavramı. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
  • Özköse, Kadir. “Ahîliğin Tasavvufî Boyutu”. I. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu. haz. M. Fatih Köksal. 742- (Kırşehir: y.y., 2005), 2/742.
  • Özköse, Kadir. “Ahîlikte Ahlâk ve Meslek Eğitimi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2011), 5-19.
  • Özköse, Kadir. “Ahilikteki İş Ahlâkı Ve Meslekî Formasyonun Teşekkülünde Tasavvufun Rolü”. Ahîlikte İş ve Ticaret Ahlâkı Sempozyumu. ed. Mehmet Tıraşcı vd. 17-28. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2018.
  • Parmaksızoğlu, İsmet. İbn Batuta Seyahatnamesi’nden Seçmeler. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi, 1971.
  • Radavî, Abdulgani Muhammed bin Alâüddin el-Huseynî. Fütüvvetnâme-i Tarîkat. haz. Osman Aydınlı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
  • Sancaklı, Saffet. “Ahîlik Ahlakının Oluşumunda Hadislerin Etkisi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2010), 1-28.
  • Sarıkaya, M. Saffet. “Osmanlı Toplumunun Dini Yapısına Bir Bakış Denemesi: Ahilik-Bektaşilik İlişkisi I”. Arayışlar İnsan Bilimleri Araştırmaları 1/2 (1999), 17-34.
  • Selvi, Dilaver. “Fütüvvet ve Ahîlik Teşkilatlarının Ahlâki İlkelerinin Oluşmasında Tasavvufun Öncülüğü”. Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 2/1 (2016), 1-37.
  • Soykut, Refik Orta Yol Ahîlik. Ankara: Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu Yayını, 1971.
  • Sühreverdî, Ebû Hafs Şihâbeddin Ömer. Avârifü’l-meârif, Tasavvufun Esaslar., haz. Hasan Kamil Yılmaz vd. İstanbul: Vefa Yayınları, 1990.
  • es-Sülemî, Ebu Abdi’r-Rahman. Tasavvufta Fütüvvet. çev. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
  • Şeker, Mehmet. İbn Batuta’ya Göre Anadolu’nun Sosyal, Kültürel ve İktisadi Hayatı ile Ahîlik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993.
  • Tekeli, Hamdi. Tasavvuf Kültürüne Giriş. Bursa: Uludağ Yayınları, 2011.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Câmi‘u’l-kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslami, 1996.
  • Tûsî, Ebû Nasr Serrâc. el-Lüma’, İslam Tasavvufu. çev. Hasan Kamil Yılmaz. İstanbul: Erkam Yayınları, 2012.
  • Ülken, Hilmi Ziya. Türk Tefekkürü Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1982.
  • Yılmaz, Hasan Kamil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 10. Baskı, 2004.

Ahîlik ve Tasavvuf: Anadolu’daki Ahlakî ve Sosyal Yapıların Karşılaştırmalı Analizi

Year 2025, Issue: 18, 27 - 56, 30.06.2025
https://doi.org/10.46231/sufiyye.1683016

Abstract

Anadolu, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan ve bu medeniyetlerin dinî, kültürel, iktisadi, siyasî ve toplumsal yapılarıyla zenginlik kazanan bir coğrafyadır. İslâm medeniyetinin geliştirdiği ahlakî ve içtimaî yapılar, bireyin iç dünyasını ve toplumsal ilişkilerini düzenleyen temel müesseselerdir. Bu bağlamda Anadolu’da gelişen Tasavvuf ve Ahîlik gelenekleri, hem bireyin arınmasını hem de toplumun düzenini esas alan yapılar olarak öne çıkar. Farklı köklerden beslenen bu iki gelenek ortak ahlaki ilkeleri benimsemiş ve Anadolu insanının karakterinde derin izler bırakmıştır. Tasavvuf ve Ahîlik dinî ve sosyal yapının şekillenmesinde etkili olmuş, toplum ve bireylerin ahlaki ve sosyal dokusunun inşasında önemli rol oynamıştır. Tasavvuf bireyin nefsiyle mücadele ederek Allah’a yakınlaşmasını hedefleyen manevî bir eğitim yoludur. Ahîlik, meslekî ve toplumsal dayanışmaya dayalı, pratik hayatta ahlâkı esas alan bir sistemdir.
Dinî-içtimaî, iktisadî ve ahlakî boyutları olan Ahîlik, Anadolu’da 13. yüzyıldan itibaren yaklaşık 500 yıl süreyle faaliyet göstermiş bir teşkilattır. Özellikle Anadolu’nun sosyal hayatının şekillenmesinde önemli tesiri olmuştur. Esnaf kurumları ve zaviyeleriyle kültür ve medeniyetimizin gelişiminde önemli katkısı olan Ahîlik, Anadolu’nun en ücra yerlerine ve dağ başlarına kadar yayılan zaviyelerinde, manevi terbiye ile iş ahlakını bütünleştirerek nice esnaf kuruluşlarına örnek olmuştur.
Ahî zaviyelerinde her türlü konuğa, sıkıntılı günlerinde kucak açılır, yolların emniyetsiz ve taşıma araçlarının iptidai olduğu bir dönemde seyahat edenlere konaklama hizmeti sunulurdu. Ahîler, günlük hayatta teşkilat kurallarına, sofra adabından iş yerindeki çalışma kurallarına kadar insanın hayatına yön veren birçok hususta Kur’an ve sünnet’i kendilerine rehber edinmişlerdir. Ahlakî, askerî ve siyasal yapılanmalar dışında, sosyal ve ekonomik alanlarda da etkili olan bu teşkilatın teorik ve pratik yapısı, tasavvufî düşüncedeki pek çok kavram ve uygulamayla örtüşmektedir. Ahîlik, meslekî bir teşkilat olarak görünmekle beraber, kurduğu zaviyeler ve tesis ettiği ahlakî esaslar itibariyle büyük oranda tasavvufi bir mahiyet taşımaktadır.
Tasavvuf, bilindiği gibi insan nefsini terbiye etmeyi hedefleyen ilmi bir disiplindir. Tasavvufun teorik düşüncesi tarikatlar vasıtasıyla pratik hayata yansımıştır. Ahîlik ve tasavvuf bu manada pek çok müşterek ahlakî terbiye metodunu benimsemiştir. Özellikle nefis terbiyesi, cömertlik, âdâb, riyazet, kanaat, rıza gibi tasavvufî mahiyet arzeden kavramlar, müşterek unsurlar olarak dikkat çeker. Çalışmamızda Ahîlik geleneğinin oluşumundaki arka planı, bu teşkilatın ahlakî ve sosyal esaslarının Tasavvufla bağlantısını mukayeseli bir şekilde analiz edeceğiz.

References

  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Daru’l-Hadis, 1995.
  • Akgül, Yusuf. “Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakına Ait Bazı İlkelerin Sünnet Bağlamında Değerlendirilmesi”. Ahîlikte İş ve Ticaret Ahlâkı Sempozyumu. ed. Mehmet Tıraşçı vd. 231-243. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2018.
  • Algül, Hüseyin. “Muâhât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/306-307. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • Âsım Efendi. Kâmûs Tercemesi. İstanbul: y.y., 1304.
  • Ateş, Süleyman. İnsan ve İnsanüstü. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1985.
  • Aytekin, Ebubekir. Tarihten Günümüze Fütüvvet ve Ahîlik. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2. Baskı, 2018.
  • Barkan, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler: İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”. Vakıflar Dergisi 2 (1942), 279-386.
  • Bayram, Mikail. Ahi Evren Tasavvufî Düşüncenin Esasları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
  • Bayram, Mikail. Şeyh Evhadü’d-dîn Hâmid el-Kirmânî ve Evhadiyye Tarikatı. Konya: Damla Matbaacılık ve Ticaret, 1983.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. Riyad: Daru’s-Selam, 1999.
  • Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 6. Basım, 2014.
  • Çağatay, Neşet. Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Ahlâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/1-9. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Cimrilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/4-5. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
  • Çakmak, Muharrem. “Ahiliğin Tasavvufi Temelleri ve Ahilik-Fütüvvet İlişkisi”. Hikmet Yurdu 7/13 (Haziran 2014), 143-158. http://dx.doi.org/10.17540/hy.v7i13.249
  • Çatak, Adem - Vural, Ahmet. “Fütüvvetin Teşkilatlanmasında Şihâbeddin Ömer es-Sühreverdî’nin Katkıları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 104 (Aralık 2022), 187-195.
  • Demirdaş, Öncel. “Ahîlik Geleneğinde Uygulanan Esasların Tasavvufî Düşüncedeki Karşılıkları”. III. Uluslararası Ahilik Sempozyumu. ed. Ahmet Gökbel vd. 753-769. Kırşehir: Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Yayınları, 2018.
  • Demirdaş, Öncel. Kösec Ahmed Trabzonî Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2017.
  • Doğan, Hulusi. Ahilik ve Örtülü Bilgi. Bursa: Ekin Basım Yayın, 2006.
  • Eflâkî, Ahmet. Menâkıbü’l-Ârifin, Âriflerin Menkıbeleri. çev. Tahsin Yazıcı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1989.
  • el-Kazvînî. Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce. Sünenü İbn Mâce. thk. Şuayb el-Arnaut. B.y.: Daru’r-Risaleti’l-Alemiyye, 2009.
  • Erdem, Ekrem. “Fütüvvet/Ahilik - Tasavvuf İlişkisi Ve İktisadi Hayata Dair Bazı Çıkarsamalar: Farklı Dillerde Yazılmış Bazı Fütüvvetnameler Üzerine Bir İnceleme”. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi 8/2 (2022), 185-222. https://doi.org/10.54863/jief.1143438
  • Gazâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâ-u ulûm’id-din. thk. Abdullah el-Halidî. Beyrut: Daru’l-Erkam, ts.
  • Gazâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed. Meâricü’l-kuds, Hakikat Bilgisine Yükseliş. çev. Serkan Özburun. İstanbul: İnsan Yayınları, 2002.
  • Göktaş, Vahit. “Ahilik ve Tasavvuf ’taki Bazı Müşterek Ahlakî Ögeler”. Uluslararası Ahilik Sempozyumu. ed. Ali Çavuşoğlu. 107-124. Kayseri: 2011.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. “Burgâzî “Fütüvvetnâme”si”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. İstanbul: 1954, 76-153.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. “İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. İstanbul: 2011, 6-354.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî, Vilâyetnâme. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1958.
  • Günay, Ünver. “Dini Sosyal Bir Kurum Olarak Ahilik”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/10 (1998), 69-78.
  • Hemedânî, Emîr-i Kebîr. Risâle-i Fütüvvetiyye, Fütüvvet Kardeşliği. çev. Tahir Uluç. İstanbul: İBER Yayınları, 2023.
  • Hücvîrî, Ali b. Osman Cüllâbî. Keşfu’l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezid. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. b.y.: Dârür Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
  • İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 10. Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 2005.
  • Isfehânî, Râgıb. Müfredât el-Fâzı’l-Kur’an. thk. Safvân Adnan Dâvûdî. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1997.
  • Kâşânî, Abdürrezzâk. Tuhfetü’l-ihvân fî haşâ’işi’l-fityan, Fütüvvet Yolunun İlke ve Esasları. çev. Tahir Uluç. İstanbul: İBER Yayınları, 2023.
  • Kazıcı, Ziya. “Ahîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/540-542. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Kelâbâzi, Ebu Bekir Muhammed İbn İshak. Ta’arruf, Doğuş Devrinde Tasavvuf. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1992.
  • Kılavuz, M. Akif. “Ahilik Kurumunda Din ve Ahlâk Eğitimi Anlayışı”. I. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu. haz. M. Fatih Köksal. 615-628. Kırşehir: y.y., 2005.
  • Köprülü, M. Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları, 12. Basım, 2012.
  • Kur’an Yolu Meâli. çev. Hayreddin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2023.
  • Kuşeyrî, Abdulkerim. Risâle, Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2009.
  • Kuşeyrî, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. El-Haccâc b. Müslim. Sahîhu Müslim. Riyad: Daru’s-Selam, 2000.
  • Ocak, Ahmet Yaşar. “Fütüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/261-263. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
  • Ocak, Ahmet Yaşar. Türk Sufîliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları, 1996.
  • Okumuş, Ejder. “Kardeşlik Kavramının Sosyolojik Boyutları”. Kutlu Doğum Haftası “Hz. Peygamber Kardeşlik Ahlakı ve Kardeşlik Hukuku” Sempozyumu. 31-60. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
  • Oruç, Ayşe Betül. “Ahîlik Teşkilatı’ndaki Denge İlkesinin Kur’ânî Temelleri”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 48 (2022), 129-141.
  • Öğke, Ahmet. Kur’an’da Nefs Kavramı. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
  • Özköse, Kadir. “Ahîliğin Tasavvufî Boyutu”. I. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu. haz. M. Fatih Köksal. 742- (Kırşehir: y.y., 2005), 2/742.
  • Özköse, Kadir. “Ahîlikte Ahlâk ve Meslek Eğitimi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2011), 5-19.
  • Özköse, Kadir. “Ahilikteki İş Ahlâkı Ve Meslekî Formasyonun Teşekkülünde Tasavvufun Rolü”. Ahîlikte İş ve Ticaret Ahlâkı Sempozyumu. ed. Mehmet Tıraşcı vd. 17-28. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2018.
  • Parmaksızoğlu, İsmet. İbn Batuta Seyahatnamesi’nden Seçmeler. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi, 1971.
  • Radavî, Abdulgani Muhammed bin Alâüddin el-Huseynî. Fütüvvetnâme-i Tarîkat. haz. Osman Aydınlı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
  • Sancaklı, Saffet. “Ahîlik Ahlakının Oluşumunda Hadislerin Etkisi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2010), 1-28.
  • Sarıkaya, M. Saffet. “Osmanlı Toplumunun Dini Yapısına Bir Bakış Denemesi: Ahilik-Bektaşilik İlişkisi I”. Arayışlar İnsan Bilimleri Araştırmaları 1/2 (1999), 17-34.
  • Selvi, Dilaver. “Fütüvvet ve Ahîlik Teşkilatlarının Ahlâki İlkelerinin Oluşmasında Tasavvufun Öncülüğü”. Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 2/1 (2016), 1-37.
  • Soykut, Refik Orta Yol Ahîlik. Ankara: Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu Yayını, 1971.
  • Sühreverdî, Ebû Hafs Şihâbeddin Ömer. Avârifü’l-meârif, Tasavvufun Esaslar., haz. Hasan Kamil Yılmaz vd. İstanbul: Vefa Yayınları, 1990.
  • es-Sülemî, Ebu Abdi’r-Rahman. Tasavvufta Fütüvvet. çev. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
  • Şeker, Mehmet. İbn Batuta’ya Göre Anadolu’nun Sosyal, Kültürel ve İktisadi Hayatı ile Ahîlik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993.
  • Tekeli, Hamdi. Tasavvuf Kültürüne Giriş. Bursa: Uludağ Yayınları, 2011.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Câmi‘u’l-kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslami, 1996.
  • Tûsî, Ebû Nasr Serrâc. el-Lüma’, İslam Tasavvufu. çev. Hasan Kamil Yılmaz. İstanbul: Erkam Yayınları, 2012.
  • Ülken, Hilmi Ziya. Türk Tefekkürü Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1982.
  • Yılmaz, Hasan Kamil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 10. Baskı, 2004.
There are 64 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Sufism
Journal Section Research Articles
Authors

Öncel Demirdaş 0000-0003-0413-9870

Publication Date June 30, 2025
Submission Date April 24, 2025
Acceptance Date June 28, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 18

Cite

ISNAD Demirdaş, Öncel. “Ahîlik Ve Tasavvuf: Anadolu’daki Ahlakî Ve Sosyal Yapıların Karşılaştırmalı Analizi”. Sufiyye 18 (June 2025), 27-56. https://doi.org/10.46231/sufiyye.1683016.
Sufiyye is an open access journal.