GEÇİCİ KORUMA STATÜSÜNE SAHİP KİŞİLERİN SINIR DIŞI EDİLMESİ: GERİ GÖNDERİLMEME İLKESİ BAĞLAMINDA HUKUKİ VE YARGISAL DEĞERLENDİRME
Abstract
Bu çalışma, geçici koruma statüsüne sahip kişilerin sınır dışı edilmesine ilişkin hukuki düzenlemeleri ve geri göndermeme ilkesi çerçevesinde yargısal değerlendirmeleri ele almaktadır. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) ve Geçici Koruma Yönetmeliği’nde, geçici koruma altındaki kişilerin sınır dışı edilmesine ilişkin açık ve özel düzenlemelerin bulunmaması hukuki belirsizlik yaratmaktadır. Bu durum, idarenin sınır dışı kararlarını kıyas yoluyla almasına ve mahkemelerin farklı içtihatlar geliştirmesine yol açmaktadır. Uluslararası hukukun temel ilkelerinden biri olan geri göndermeme ilkesi (non-refoulement), bireylerin zulüm veya insan hakları ihlallerine maruz kalabileceği bir ülkeye sınır dışı edilmesini yasaklamaktadır. Türkiye, 1951 Cenevre Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve BM İşkenceye Karşı Sözleşme gibi uluslararası metinlere taraf olduğundan, sınır dışı işlemlerinde bu ilkeye uygun hareket etmekle yükümlüdür. Ancak, Anayasa Mahkemesi (AYM) ve idare mahkemeleri tarafından verilen kararlar incelendiğinde, bazı içtihatların geri göndermeme ilkesinin mutlak olduğu yönünde yorumlar içerirken, bazı kararların kamu güvenliği ve düzeni gibi sebeplerle istisnalara izin verdiği görülmektedir. Özellikle Suriyelilerin sınır dışı edilmesi, hem hukuki hem de insani boyutlarıyla tartışmalı bir konu olarak öne çıkmaktadır. Türkiye’de bazı bölgelerin güvenli olduğu iddiasıyla Suriyelilerin geri gönderilmesi söz konusu olsa da, Suriye’deki mevcut siyasi istikrarsızlık, keyfi gözaltılar, işkence ve insan hakları ihlalleri, geri dönüş süreçlerinin risklerini artırmaktadır. Bu nedenle, bireylerin sınır dışı edilmesine yönelik değerlendirmelerin bireysel bazda yapılması ve toplu sınır dışı kararlarından kaçınılması gerekmektedir. Bu çalışma, geçici koruma statüsü altında bulunan bireylerin sınır dışı edilmelerine ilişkin hukuki belirsizlikleri gidermek ve uluslararası insan hakları hukuku ile uyumlu politikalar geliştirilmesine katkı sağlamak amacıyla öneriler sunmaktadır. Hukuki belirlilik, bireysel değerlendirme mekanizmalarının güçlendirilmesi ve içtihat farklılıklarının giderilmesi, bu konuda atılması gereken en önemli adımlardır.
Keywords
Geçici Koruma Sınır Dışı Etme Hukuki Belirsizlik Geri Göndermeme İlkesi 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) Geçici Koruma Yönetmeliği
Ethical Statement
Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir
References
- Akram SM ve Rempel T, ‘Temporary Protection as an Instrument for Implementing the Right of Return for Palestinian Refugees’ (2004) 22 Boston University International Law Journal 12
- Aktan E, ‘Türk Yabancılar Hukuku ve AİHM İçtihadı Doğrultusunda Geri Gönderme Yasağı’ (İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi 2019)
- Aydoğmuş, A. Y. Expulsion of Temporary Protection Beneficiaries Under Turkish Law. (2017) Milletlerarası Hukuk Ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 37(2), 141-169.
- Allain J, ‘The Jus Cogens Nature of Non-Refoulement’ (2001) 13(4) International Journal of Refugee Law 538
- Asar A, Yabancılar Hukuku (7. bs, Seçkin 2021)
- Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), ‘Guidelines on Temporary Protection or Stay Arrangements’ (2014) http://www.unhcr.org/5304b71c9.pdf
- Camuzcu MZ, ‘Türkiye’de Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi Kararlarına Karşı Başvuru Yolları’ (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 2023)
- Can H ve Tuna E, Yabancılar Hukuku (1. baskı, Adalet Yayınları, 2022)
- Çelik NB, ‘Türk Hukukunda Uluslararası Koruma Başvurusunda Bulunan veya Uluslararası Korumadan Yararlanan Yabancıların Hak ve Yükümlülükleri’ (2015) 6(3) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 78
- Çelikel A ve Gelgel (Öztekin) G, Yabancılar Hukuku (27. bs, Beta 2022)
- Çiçekli B, Yabancılar ve Mülteci Hukuku (Seçkin 2019)
- Doğan AT, Geçici Koruma Statüsü Altındaki Sığınmacıların Terör Bağlantısı Sebebiyle Sınır Dışı Edilmesi (İstanbul Üniversitesi 2023)
- Doğan V, Türk Yabancılar Hukuku (5. bs, Savaş Yayınevi 2020)
- Edwards A, ‘Temporary Protection, Derogation and the 1951 Refugee Convention’ (2012) 13 Melbourne Journal of International Law 596
- Ekşi N, ‘Geçici Koruma Yönetmeliği Uyarınca Geçici Korumanın Şartları, Geçici Koruma Usulü, Sağlanan Haklar ve Geçici Korumanın Sona Ermesi’ (2014) 88(6) İstanbul Barosu Dergisi 65
- Ekşi N, Mahkeme Kararları Işığında Suçluların İltica Sistemi Dışında Bırakılması (Beta 2017) 2.
- Ekşi N, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku (Beta 2007)
- Ekşi N, ‘Yabancıların Sınır Dışı Edilmesine İlişkin Danıştay Kararları’ (2007) 6(1) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 116
- Erdoğan İN, ‘Türk Hukukunda Sınır Dışı Etme Kararlarına Karşı Yargı Yolu’ (Erciyes Üniversitesi 2023)
- Farmer A, ‘Non-Refoulement and Jus Cogens: Limiting Anti-Terror Measures That Threaten Refugee Protection’ (2009) 23 Georgetown Immigration Law Journal 23
- Goodwin-Gill GS ve McAdam J, The Refugee in International Law (3. bs, Oxford University Press 2007)
- Gündüz B, ‘Non-Refoulement Principle In The 1951 Refugee Convention And Human Rights Law’, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi (ASSAM-UHAD) Sayı: 10, 2014, s. 14
- Güngördü İ, ‘Cenevre Sözleşmesi ve AİHM Kapsamında Geri Göndermeme İlkesi’ (İstanbul Kültür Üniversitesi 2017)
- Kabaalioğlu H ve Ekşi N, ‘Yabancıların Türkiye’den Sınır Dışı Edilmesi’ (2004) 1–2 Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (Sevin Toluner’e Armağan) 503
- Karagözoğlu C, ‘Non-Refoulement İlkesinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Uygulanması’ (2023) 43(1) Public and Private International Law Bulletin 313-351.
- Kaya İ ve Yılmaz Eren E, Türkiye’deki Suriyelilerin Hukuki Durumu: Arada Kalanların Hakları ve Yükümlülükleri (SETA Yayınları 2015)
- Koca SÇ ve Kavşat FC, ‘Geçici Koruma Yönetmeliği Uyarınca Geçici Koruma Kararının Kapsamı, Alınması ve Sona Ermesi’ (2015) 1(1) Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 331
- Koçak M, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Yabancıların Türkiye’den Sınır Dışı Edilmesi’ (Ankara Üniversitesi 2011)
- Korkut L, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Devletlerin Sığınmacıları Sınır Dışı Etme Egemen Yetkisine Etkisi: Türkiye Örneği’ (2008) 66(4) Ankara Barosu Dergisi 26
- Körpe VM, ‘Avrupa İnsan Hakları Hukuku Bağlamında Tıbbi Geri Göndermeme İlkesi’ (2024) 14(2) Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 456-485
- Kuşçu D, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Yabancıların Sınır Dışı Edilmeleri (1. bs, On İki Levha Yayıncılık 2017)
- Oba ME, Türk Hukukunda Geçici Koruma Rejimi (Koç Üniversitesi 2018)
- Övünç Öztürk N, Mültecinin Hukuki Statüsünün Belirlenmesi (Seçkin Yayıncılık 2015)
- Sirmen S, ‘Yabancıların Türkiye’den Sınır Dışı Edilmesine İlişkin Temel Düzenlemeler ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türkiye Hakkında Verdiği Örnek Kararlar’ (2009) 67(3) Ankara Barosu Dergisi 31.
- Sütlüoğlu B, Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türk Hukukunda Sığınma Sistemi (1. bs, On İki Levha Yayıncılık 2021)
- Tarhanlı T, Mülteciler, İnsan Hakları ve Yargı, Türkiye’de Mülteci ve Sığınmacılar ile İlgili Meselelerde Yargının Rolü ve Mültecilerin İnsan Hakları Paneli Konuşma Metinleri (9 Aralık 1998, Ankara) 19
- UNHCR Roundtable on Temporary Protection, International Institute of Humanitarian Law, IJRL, Vol. 25, No. 1, 2012, s. 178
Deportation of Persons under Temporary Protection Status: A Legal and Judicial Assessment in The Context of the Non-Refoulement Principle
Abstract
This study examines the legal regulations concerning the deportation of persons under temporary protection status and judicial assessments within the framework of the principle of non-refoulement. The lack of explicit and specific regulations regarding the deportation of persons under temporary protection in the Law on Foreigners and International Protection (YUKK) and the Temporary Protection Regulation creates legal uncertainty. This situation leads to the administration making deportation decisions through analogy and courts developing different judicial precedents. The principle of non-refoulement, one of the fundamental principles of international law, prohibits the deportation of individuals to a country where they may face persecution or human rights violations. As a party to the 1951 Geneva Convention, the European Convention on Human Rights (ECHR), and the UN Convention Against Torture, Turkey is obliged to comply with this principle in its deportation procedures. However, an examination of decisions by the Constitutional Court (AYM) and administrative courts reveals that some judicial precedents interpret the non-refoulement principle as absolute, while others allow exceptions for reasons such as public security and order. In particular, the deportation of Syrians emerges as a controversial issue in both legal and humanitarian aspects. Although certain areas in Turkey are deemed safe for return, political instability, arbitrary detentions, torture, and human rights violations in Syria increase the risks associated with the return process. Therefore, assessments regarding deportation should be conducted on an individual basis, and collective deportation decisions should be avoided. This study provides recommendations aimed at addressing legal uncertainties regarding the deportation of individuals under temporary protection status and aligning policies with international human rights law. Legal certainty, strengthening individual assessment mechanisms, and eliminating differences in judicial precedents are crucial steps that need to be taken in this regard.
Keywords
Temporary Protection Deportation Legal Uncertainty Non-Refoulement Principle Law on Foreigners and International Protection (LFIP) (Law No. 6458) Temporary Protection Regulation
Ethical Statement
This article is not subject to Ethics Committee permission.
References
- Akram SM ve Rempel T, ‘Temporary Protection as an Instrument for Implementing the Right of Return for Palestinian Refugees’ (2004) 22 Boston University International Law Journal 12
- Aktan E, ‘Türk Yabancılar Hukuku ve AİHM İçtihadı Doğrultusunda Geri Gönderme Yasağı’ (İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi 2019)
- Aydoğmuş, A. Y. Expulsion of Temporary Protection Beneficiaries Under Turkish Law. (2017) Milletlerarası Hukuk Ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 37(2), 141-169.
- Allain J, ‘The Jus Cogens Nature of Non-Refoulement’ (2001) 13(4) International Journal of Refugee Law 538
- Asar A, Yabancılar Hukuku (7. bs, Seçkin 2021)
- Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), ‘Guidelines on Temporary Protection or Stay Arrangements’ (2014) http://www.unhcr.org/5304b71c9.pdf
- Camuzcu MZ, ‘Türkiye’de Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi Kararlarına Karşı Başvuru Yolları’ (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 2023)
- Can H ve Tuna E, Yabancılar Hukuku (1. baskı, Adalet Yayınları, 2022)
- Çelik NB, ‘Türk Hukukunda Uluslararası Koruma Başvurusunda Bulunan veya Uluslararası Korumadan Yararlanan Yabancıların Hak ve Yükümlülükleri’ (2015) 6(3) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 78
- Çelikel A ve Gelgel (Öztekin) G, Yabancılar Hukuku (27. bs, Beta 2022)
- Çiçekli B, Yabancılar ve Mülteci Hukuku (Seçkin 2019)
- Doğan AT, Geçici Koruma Statüsü Altındaki Sığınmacıların Terör Bağlantısı Sebebiyle Sınır Dışı Edilmesi (İstanbul Üniversitesi 2023)
- Doğan V, Türk Yabancılar Hukuku (5. bs, Savaş Yayınevi 2020)
- Edwards A, ‘Temporary Protection, Derogation and the 1951 Refugee Convention’ (2012) 13 Melbourne Journal of International Law 596
- Ekşi N, ‘Geçici Koruma Yönetmeliği Uyarınca Geçici Korumanın Şartları, Geçici Koruma Usulü, Sağlanan Haklar ve Geçici Korumanın Sona Ermesi’ (2014) 88(6) İstanbul Barosu Dergisi 65
- Ekşi N, Mahkeme Kararları Işığında Suçluların İltica Sistemi Dışında Bırakılması (Beta 2017) 2.
- Ekşi N, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku (Beta 2007)
- Ekşi N, ‘Yabancıların Sınır Dışı Edilmesine İlişkin Danıştay Kararları’ (2007) 6(1) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 116
- Erdoğan İN, ‘Türk Hukukunda Sınır Dışı Etme Kararlarına Karşı Yargı Yolu’ (Erciyes Üniversitesi 2023)
- Farmer A, ‘Non-Refoulement and Jus Cogens: Limiting Anti-Terror Measures That Threaten Refugee Protection’ (2009) 23 Georgetown Immigration Law Journal 23
- Goodwin-Gill GS ve McAdam J, The Refugee in International Law (3. bs, Oxford University Press 2007)
- Gündüz B, ‘Non-Refoulement Principle In The 1951 Refugee Convention And Human Rights Law’, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi (ASSAM-UHAD) Sayı: 10, 2014, s. 14
- Güngördü İ, ‘Cenevre Sözleşmesi ve AİHM Kapsamında Geri Göndermeme İlkesi’ (İstanbul Kültür Üniversitesi 2017)
- Kabaalioğlu H ve Ekşi N, ‘Yabancıların Türkiye’den Sınır Dışı Edilmesi’ (2004) 1–2 Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (Sevin Toluner’e Armağan) 503
- Karagözoğlu C, ‘Non-Refoulement İlkesinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Uygulanması’ (2023) 43(1) Public and Private International Law Bulletin 313-351.
- Kaya İ ve Yılmaz Eren E, Türkiye’deki Suriyelilerin Hukuki Durumu: Arada Kalanların Hakları ve Yükümlülükleri (SETA Yayınları 2015)
- Koca SÇ ve Kavşat FC, ‘Geçici Koruma Yönetmeliği Uyarınca Geçici Koruma Kararının Kapsamı, Alınması ve Sona Ermesi’ (2015) 1(1) Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 331
- Koçak M, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Yabancıların Türkiye’den Sınır Dışı Edilmesi’ (Ankara Üniversitesi 2011)
- Korkut L, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Devletlerin Sığınmacıları Sınır Dışı Etme Egemen Yetkisine Etkisi: Türkiye Örneği’ (2008) 66(4) Ankara Barosu Dergisi 26
- Körpe VM, ‘Avrupa İnsan Hakları Hukuku Bağlamında Tıbbi Geri Göndermeme İlkesi’ (2024) 14(2) Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 456-485
- Kuşçu D, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Yabancıların Sınır Dışı Edilmeleri (1. bs, On İki Levha Yayıncılık 2017)
- Oba ME, Türk Hukukunda Geçici Koruma Rejimi (Koç Üniversitesi 2018)
- Övünç Öztürk N, Mültecinin Hukuki Statüsünün Belirlenmesi (Seçkin Yayıncılık 2015)
- Sirmen S, ‘Yabancıların Türkiye’den Sınır Dışı Edilmesine İlişkin Temel Düzenlemeler ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türkiye Hakkında Verdiği Örnek Kararlar’ (2009) 67(3) Ankara Barosu Dergisi 31.
- Sütlüoğlu B, Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türk Hukukunda Sığınma Sistemi (1. bs, On İki Levha Yayıncılık 2021)
- Tarhanlı T, Mülteciler, İnsan Hakları ve Yargı, Türkiye’de Mülteci ve Sığınmacılar ile İlgili Meselelerde Yargının Rolü ve Mültecilerin İnsan Hakları Paneli Konuşma Metinleri (9 Aralık 1998, Ankara) 19
- UNHCR Roundtable on Temporary Protection, International Institute of Humanitarian Law, IJRL, Vol. 25, No. 1, 2012, s. 178
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Law in Context (Other) |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Early Pub Date | April 25, 2025 |
| Publication Date | April 30, 2025 |
| Submission Date | January 30, 2025 |
| Acceptance Date | April 22, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 62 |
Cite
- Article Files